Wo. 55 1911 Maandag 4 December 26e Jaargang. 8HRISTEUJK MiSTORISeM VOOR ZEELAND men J. A. Vertregt. VERSCHIJNT ZESMAAL PEK WEEK Wed. S. J„ DE JONGE-VERWES Fs te Goes F. P. D'HUIJ, te Jl'dddelbi rg. PRIJS DER ADVERTENTIËN Middelburg. IE1 JEREN WERKDAG DES AVONDS. Prijs per irie maanden franco p. p. i vnkeie nummers. 3.25 0.05 UITGAVE DER FIRMA S EN van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 30 cent F, nlilieberichten van 1-10 regel: iedere regel m> er 10 cent. s «SE SÜ ti-\'IS3SX&f. Voor de stemming in het derde district voor een lid van den gemeenteraad be velen wy met aandraug aan den candi- daat der rechtsche partyen: (Tweede Bogardlezing) Met bovengenoemd onderwerp trad prof. dr. P. J. Muller, van Den Haag Donderdagavond te Middelburg op. Spreker begint met te zeggen, dathy vóór pas 8 jaren uit Afrika terug is. Ik weet, aldus gaat hij voort, dat Afrika en v ooral Transvaal bij u vele en machtige herinneringen oproept. Wy hebben met de Transvalers mee gebeden en gestreden, ook toen ze ondergingen. Ma den oorlog ben ik bij de Transvalers gekomen om de Hervormde kerk te Pre toria, die in puin lag weer op te bouwen. Op aandrang van velen ben ik er heen gegaan. Ik heb het eigenaardig land dus gezien. Wat natuurschoon betreft behoeft men niet naar Transvaal te gaan. Als men het beschrijven moest, zou men zeggen vlakten en kopjes, en steeds vlak ten en kopjes. 't Is een eigenaardig, eentonig land. Maar een land dat z'n inwoners tot den kers heeft gemaakt. Een land om het te leeren kennen overwaard. Het klimaat is hetzelfde als dat in Zuiü-Frankryk, een eeuwige l6nte. De ïransvaalsche nachten zyn prachtigin boeken leest men dat men er by 't licht der sterren lezen kan. De Boeren zelf zyn een eigenaardig slag van menschen. Ze zyn Hollanders van oorsprong, al noemen ze zich dan ook Hugenoeten van afkomst. 70 procent zyn van Hollandschen oorsprong. De overige 30 procent zijn meestal En gel achen en Duitschers, slechts een klein deel Franschen. Scheepsdokter van Riebeek heeft in üe 17e eeuw Kaapstad gesticht. Geen enkele Boer verstaat ook Fransch.'tzyn Hollanders,maar Hollanders die een eigen aardige ontwikkeling hebben ondergaan. De jonge menschen die hier in Holland studeeren, aldus spreker, zyn Kapenaars, geen Transvalers. De Transvalers dwepen met Hollanders, de Kapenaars niet, al wil hy nog zoo graag van Holland ge nieten. De Kaap is dan ook een Engelsehe kolonie met eigen traditie en eigen ontwikkeling. In de Kaap wordt eigenlpk Engelsch gesproken. De Kaap heeft het» idee dat wy Hollanders de Kaap aan Engeland hebben verkocht. Ze zeggen „Gij Hollanders neemt waar gy komt onze jonge mannen het brood voor den neus weg. Juist zooals Kruger, die voor de be langrijke posten altyd Hollanders nam". Zy vreezen dat het in het nu geünifi ceerde Afrika ook zoo gaan zou. Ik vrees, gaat spr. voort, dat die unifica tie nog groote ellende zal teweeg brengen. Op vergaderingen heb ik dikwyis gezegd begint te federeeren. Maar neen ze moes ten unificeeren. En unificatie moet nood wendig op ellende uitloopen, waar het geldt vier staten van zoo uiteenloopend karakter. De rassenkwestie, die wellicht eenmaal heel de wereld in beroering brengt, zal eemnaal de hoofdkwestie in Zuid-Afrika worden. De vraag, wat zal hetzjjn, Wit- mans of Zwartmans land? Die zegt: „nooit Zwartmans land", toont al heal weinig kennis van de geschiedenis te heb ben. De verhouding van zwart tot blank is 301. De zwarten zijn de werklui, zon der hun hulp kan men in Zuid-Afrika niet klaar komen. De Transvalers zyn in 1835—1838 uit Kaapland nair het noorden getrokken. Waarom zyn die Hollandsche Kapenaars naar Transvaal gegaan Omdat ze niet langer onder Britschen invloed wilden staan. Ze haatten ze met een volkomen haat. Daarom trokken ze over De Yaal. Voor ze daar waren hebben ze veel strijd gehad. 16 December vieren ze nog steeds als den dag, waarop ze Dingaan, den bevelhebber der Zoeloes verslosgen. Daar in Transvaal zijn ze in rust gebleven, zonder door Enge land te zijn besmet, zonder beschaving te hebben genoten als wii. De tegenwoordige Transvaalsche Boer komt dan ook geheel overeen met onze vaderen, zooals ge die kennen leert in de geschiedenis, vooral uit den tijd van de De Ruyter. Mannen met grooten baard en knevel, Europeesche kleeding en vilthoe- den, zooals wij ze dragen. Ze zyn zeer vroom, maar machtig uitgeslapen als het hun eigen belang geldt. Het zijnonver- valschte Hollanders uit de 17e eeuw. Ze hebben met de Kaapsche gewoonten ge broken. Een echte Transvaler gevoelt voor een Kapenaar nog minder dan voor een Engelschman. Toen de Boeren pas in Transvaal waren, hebben ze dikwyis Kaapsche predikanten verzocht om tot hen over te komen. Maar altyd bedankten die heeren daarvoor. Een enkele maal kwamen ze zoo eens, maar nooit namen ze een vaste plaats aan. Dat begon de Boeren ten slotte te vervelen en ze vroegen zich af, waarom ook telkens aan hen ge vraagd, laat ons het aan de Hollanders vragen. Dit deden ze,-en in 1853 ging de eerste predikant, Dirk van der Hof, van uit Holland naar Transvaal. En na hem zijn velen gevolgd. Men heeft wel eens gedacht dat de Boeren lui zijn. En zijn uitzicht geeft daar ook aanleiding toe. Maar toch is dit niet zoo. De Boer moet veel land als onvruchtbaar laten liggen. Transvaal is een rotsplateau. Maar waar't vrucht baar is, daar is de vruchtbaarheid ook enorm. Mais, tabak en aardappelen zyn de hoofdproducten. Bovendien is er veel vee. Als men by een Boer komt eten, wordt men driemaal per dag vleesch voorgezet. Er zijn ontzettend veel scha pen. Er zyn dominees geweest, die met schapen houden begonnen zijn en aardige winstjes gemaakt hebben. De Boer is kalm Na den oorlog is hij eenvoudig voortgegaan om te trach ten het verlorene terug te krijgen. Hy heeft niet het hoofd in den schoot laten liggen maar de handen uit de mouw gestoken. Het is niet te zeggen wat rampen door den oorlog kwamen. Dui zenden schapen zijn door de Engelschen stuk geslagen, met petroleum overgoten en in brand gestoken. Waarom Maar in Zuid-Afrika kan men meer vragen. Wat moet men b.v. zeggen van Botha en anderen Ik wacht er weinig goeds van. De Kaap zal by dit alles welvaren, niet Transvaal. Als we Betha daar zien als eersten Minister van hét vereenigd Zuid- Afrika, staan we wel eens verbaasd. Men vergete echter niet dat Botha altijd de groote tegenstander van Kruger is ge weest. Als ge dat hoort kent ge ook Botha's verhouding tot het specifiek Nederl. element. Dezelfde Botha die in Londen altijd Hollandsch spreekt, is de man die het doel van den Engelschman het meest helpt bevorderen. Botha en zijn medestanders gaan naar Vereeni- ging, ze komen by Kitchsner en zitten met hem aan; en tot de Transvalers zeggen ze daarna„'t Is uit, gooit de wapens maar neer". Dat zyn dingen die ons doen staan voor het Afrikaansch karakter. En zoo zyn ei dan ook meer staaltjes te noemen. Dankbaarheid is zeker niet de hoofd deugd van den Afrikaner. We hebben veel voor Zuid-Afrika gedaan. Anderhalf millioen gaven we voor de concentratie kampen tonnen gouds voor de hospi talen en scholen, maar 't is de Afrikaners niet aan 't verstand te brengen dat dit nu met guldens en dubbeltjes, ook van de arme Hollanders is bijeengebracht. Ze denken dat het hun geld is dat Kruger in Holland deponeerde. En, zegt spr., er zyD dóór ons ook wel eens men schen uit Zuid-Afrika vertrouwd die zulks niet waard warensommen gelds hun ter hand gesteld waar de Transva lers geen cent van zagen. Voor de Zending voelen ze nog niet veel Ze moeten tijd hebben om te ver geten wat hun voorouders van de zwarten geleden hebben. Er is veel verscheidenheid in Zuid- Afrika. Er is ook veel amusement, al vermoedt men zulks niet. Als men van uitgaan houdt kan men vooral in Johan nesburg genieten. Of Zuid-Afrika een toekomst heeft. Ik hoop het, zegt spr. Wolmazans heeft eens op Dingaansdag aan de Zuid-Afri kanen hun groote ondankbaarheid jegens de Hollanders scherp verweten, maar ze hebben 't hem betaald gezet. De kans op een in vloedry ke positie was daardoor voor hem verkeken, al maakten ze hem lid van den Senaat. Na de pauze deelde spreker een en ander mede over het kerkelijk leven in Transvaal. Daar de gemeenten verbazend uitgebreid zyn, kunnen de leden niet eiken Zondag samenkomen maar doet men dit om de drie maanden. De samen komst, die dan gehouden wordt heeft dikwijls plaats van Donderdags tot Maan dags. Dan wordt gecatechiseerd, lidma ten aangenomen, voorbereiding én Avond maal gehouden. Op de, groote ossenwagens met kra kende en piepende raderen, bespannen met 8 a 10 ossen, een Boscbjesman tot drijver, de geheele familie gezellig mee- schommelenü, komen ze er dan van alle kanten naar toe. Daarbij komen nog vele ruiters en fietsers. Wanneer dan de plaats van bestem ming bereikt is, wordt het doek van den wagen afgenomen en een tent opgezet. Den eersten da£ wordt er door den predi kant gecatecheseerd.Tnuis hebben de kin deren vooral van hun moeder geleerd. Meermalen als ik vroeg hoe ze dat toch wisten was het antwoord „van myn moeder*, 's Avonds wordt dan in de tenten gesproken over tijdelijke en geestelijke dingen. Vrijdags is 'het aanneming Hierby zijn de ouderlingen tegenwoordig, behalve enkelen die bang zijn dat dedominé, als de catechisanten het niet weten, zich tot hen zal keeren met de vraag of zij het wel weten. Te 3 uur is het dan eten waarbij ik dan „uitbesteed" werd in een der tenten, 's Avonds een voor-godsdienstoefening. Zaterdags begint het weer opnieuw. Eerst kerkeraadsvergadering, waarby ook de vrouwen tegenwoordig zijn. Zondags morgens is het Heilig Avondmaal waar aan ze allen komen 's avonds nog eens een godsdienstoefening. 's Maandags nog ean vergaderingetje en dan'is het klaar. Voor den leerear zeer vermoeiende dagen, maar de geheele gemeente teerde er gedurende drie maan den lang opvoor haar waren het ge zegende uren. Op die vergaderingen kwam in de gesprekken uit deOud-Hcllandsche trouw en Oud-Hollandsche vroomheid. Er is bij de Hoeren respect voor den By bel. De By'oel is voor hen het leer- en leesboek. Als op die bijeenkomsten de Boeren en Boerenvrouwen by<?en waren dan werd weer alles opgshaald uit den droe ven oorlog. En ik heb altyd den indruk gekregen dat ze waar waren in hun ver halen. Wat hebben die vrouwen in de kampen geleden. Was het niet menig maal dat, wanneer een Engelsch dokter een recept had gegeven, en ze by een eerly k apotheker er mee kwamen dat deze verklaarde dat het zuiver vergif wals? Werd in de blikjes met vleesch niet dikwyis gestampt glas gevonden Is het wonder dat in de kampen, dooi de godzalige Engelschen uit „barmhar tigheid"' opgericht, 20.000 vrouwen en kinderen omkwamen In die gesprekken leert met het karak ter der Boeren zoo kennen. Dan krijgt men ze lief, die eenvoudige vrome man nen. Daarom, toen ze mij vroegen weer terug te komen, was ik nog wel gaarne naar hen teruggekeerd, maar neen, jonge krachten moeten thans het werk voort zetten, daarom heb ik voor de tweede roeping bedankt. Vyf en een half jaar ben ik er geweest en in die jaren heb ik met hen meege leefd in al hun lief en leed. Het was dan ook één groote smart by het afscheid nemen. Toen ik in Krugersdorp afscheid nam, moest mijn vrouw en ik gaan zitten en stonden ze allen rond mij, die gebaarde mannen. En ze zouden mij toespreken, maar door aandoening over mand konden ze net haast niet. En ze legden die groote handen op mijn hoofd en zeiden dat het hun was of hun vader of moeder hun ging verlaten. Op een toespraak bij één der afscheids maaltijden gehouden, wil ik nog wyzen. Toen werd er op gewezen dat in Neder land zoo'n verkeerde beoordeeling van de Afrikaners is, een beoordeeling die hen gemaakt heeft tot iets hoogs, zoodat zy noodzakeiyk moeten tegenvallen. De Afrikaner is noch engel, noch duivel. De Afrikaner is mensch. Hadden wij dat beter geweten, de disiilusie zou niet zoo groot zyD, wanneer we den Boer leeren keDnen. Zoo b.v. op den tweeden dag dat ik in Pretoria was, ging ik het huis van Kruger zien. Kruger die ik ook in Europa had gezien, die ik ook in Transvaal heb helpen begraven. Ik wilde natuurlijk het huis, waar hij had gewoond, zien. Hoe groot was mijn ontnuchtering toen ik zag dat het een Engelsch pension was geworden. Toen ik myn hospita sprak over de weinige piëteit, die daar uit bieek, zei ze mij dat zijn schoonzoon Eloff dat had gedaan, Elofi die milliar- dair is. Die disillusie treft je. Maar toch als Transvaal niet ge absorbeerd wordt ia de Unie, dan is er nog wat goeds van te wachten ook voor den Hollander. Meen echter niet dat je er met open armen wordt ontvangen, dank zij den Kaapschen invloed, e Kape naar zegt dat ze het zelf wel kunnen. Maar de echte Transvaler houdt van Holland. Hij heeft voor zyn kinderen het liefst een Hollandschen onderwijzer, als predikant geeft hij eveneens de voor keur aan een Hollander. Biyve daarom voor dat oude Hollandsche land ons hart van liefde gloeien, blyve ons gebed tot God opstijgen, opdat Hij dat volk zegene en het groot make 2 Dec. 1911. Duijs. De rede die deze „volksvertegenwoor diger Maandagavond in de Tweede Kamer ruim drie uren lang hield, tegen de „klassenjustitie wordt zelfs door libera len afgekeurd. v De N. Rott. Crt.chry ft «Wij hebben van de woorden van dezen overspannen jongeling, die bij de geeste lijke ontwikkeling van de sociaal democratie hier te lande een heel eind ten achter is en nog in de periode van De Roode Duivel en dergelyke schandalen uit den bloeityd van Domela Nieuwenhuis verkeert, een uit voerig verslag opgenomen, om aan onze lezers niets te onthouden, waaruit zy zich een eigen oordeel kunnen vormen over die in ons parlement tot nu toe ongeëvenaar de schend- en lastertaal. Als spreker in de Volksvertegenwoordiging, aan wiens be- toogen en crit ek fatsoenlijke burgers aandacht hebben te schenken, in de waar de van wiens gegevens en „feiten" zij eenig vertrouwen hebben te stellen, aan wiens opvattingen en inzichten, schoon behoorende in het kader eener hun tegen staande partij, zy eenige achting niet hebben te onthouden, heeft deze man ook voor goed afgedaan". De correspondent vermeldt dan het af wezig zyn van alle andere socialistische afgevaardigden Maandagavond j.l. en gaat aldus voort „Er moet heel wat gebeuren voordat de eene sociaal-democraat tegenover bour geois den anderen verloochenthoogstens op een onderling congres Doemt de heer Troelstra (zooals eens den heer Duys over kwam) den partijgenoot nog wei eens »een veulen» of erger. Maar indien het opzettelyk geweest is, moet een vast aaneengesloten groep als die der sociaal-democraten toch niet den- keD, dat zij zich op deze wijze aan haar mede-verantwoordelykheid voor een zoo schandaleus gedrag kan onttrekken. De heer Troelstra heeft veel te doenmaar eenige dressuur van „het veulen*, dat hy in de eerste plaats uit de wei heeft helpen halen, moet er nog by. Want het dier richt schade aan. Niet aan de rechterlyke macht of an dere instellingen waar het naar schopt Maar schade aan het parlement Het meest gekuischte parlementaire gedrag van den sociaal-democratischen leider, die levenswysheid genoeg heeft om te weten hoe ver hy in deze omgeving zelfs bij zyn hartstochtriijkste redevoe ringen en felste politieke uitbarstingen kan gaan, is niet in staat de beleedigingen uit te wisschen, waarmede het jongste lid van zyn club Maandag de Kamer een heelen avond lang heeft overstelpt*. De correspondent wenscht dan ook artikel 62 van het reglement van orde te zien toegepast en verklaart dien wersch als volgt „Wy hebben, wanneer zoo af en toe stemmen opgingen in een deel van de rechtsche pers om op verscherping van het Reglement van Orde als verweermid del tegen de sociaal-democraten aan te dringen, tot nu toe altijd ons daartegen verzet. Het wilde ons voorkomen dat met het bestaande artikel 62, hetwelk den Voorzitter machtigt aan de Kamer voor te stellen een spreker gedurende een verga dering over het in behandeling zynde onderwerp het woord te ontnemen, door een krachtigen president reeds heel wat te bereiken viel en dat zehuwprikkelende verscherpingen van het Reglement een Voorzitter die de Kamer niet de baas is, toch niet zouden baten. Doch wij zouden dan ook wenscheD, dat het bestaande artikel by buitensporig heden als nu voorvielen, werd toegepast. Wy begrijpen volkomen de bijzondere moeiiykbeid, in zulk een toepassing gele gen voor een plaatsvervangenden Voor zitter. Maar wij zyn er byua zeker van, dat indien de heer Nispen Maandag na driemaal herhaalde waarschuwing aan de Kamer had voorgesteld den heer Duys het woord te ontnemen, dit met overwel digende meerderheid zou zyn aange nomen. Eu zoo iets werkt zeer kalmeerend. Een paar malen achtereen toegepast, temt het zelfs „veulens". De algemeene beraadslagingen op da Staatsbegrooting zijn ditmaal ingeleid door prof. Drucker, vryzinnig-democraat, met een critiek op het regeeringsbeleid, waaraan hij een beschouwing vast knoopte die den socialist in het gevlei kwam, en den vrij Liberaal van zich stiet, De Nieuwe Courant beoordeelt deze poging als volgi Toen de heer Drucker zoo ver gekomen was, werden de politieke voelhoorens uitgestoken door degenen onder zyn ge hoor die zulke werktuigen bezitten. Zy bemerkten waar het heen moest. Het kabinet werd door den vryzinnig-demo-

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1911 | | pagina 1