No. 52 1911,
Donderdag 30 November
26e jaargang.
IIEIIWSBLAD
VOOR ZEELAND
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Hoe „Piekwiek" ontstond.
VERSCHIJNT ZESMAAL PEK WEEK
Wed. S. I DE JONGE-VERWES F, te Goes
F» P. D'HUIj, te Mdtïelbi rg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
asa a agaggL-j3Si iB5gMggB3*MgBaB»gEg»a^^
ErsirtasBEsafBnirasaBrff'^sssg.ggvasam'£Si.<Br.:asa&a BCgrï -a^g;
T^.-T^WSBaWB)Wa<iBMMM»B B—llllIII li
IE1 )EREN WERKDAG DES AVONDS,
Prijs per irle maanden franco p. p.0
P.nkele nummers
UITGAVE DER FIRiVL» t
EN
ƒ1.25 Ij
0.05
il^raFKsessi ^v7'rr_2aaig®3K^i ii-ZTsmni itsa&a
in 1—5 regels 50 cent, ieuere regel meer 10 cent
F, milieberïchten van 1—10 regeir iedere regel
m. er 10 ceni
29 Nov. 1911. -
Zedeloos
In de Nieuwe Rotterdamsche Courant
heeft een advertentie gestaan waarin
een voordracht van Albert Vogel (too-
neelstuk van Oscar Wilde) getiteld Salo-
mé werd aangekondigd met vette letter
stond er by leerlingen gymnasium (te
Rotterdam) en H. B. S. toegang zaal tot
hal ven prjjs.
Het tooneelstuk hier bedoeld is, naar
kenners beweren, zoo zedeloos dat de
politie te New-York en elders de opening
er van verbood.
Begrijpt men nu, vraagt terecht een
der R. K. bladen, hoe jongelui van rond
de twintig zich te Leiden aan de eer
baarheid hunner jongere makkers ken
den vergrijpen
Men geeft 't -- te Rotterdam althans
den jongelieden met den paplepel in
Wjj hebben nog niet gelezen dat de
redactie van de Nieuwe Rotterdamsche
Courant, door het protest der Rechtsche
pers ontwaakt, zich van de medever
antwoordelijkheid voor de opneming
dezer schunnige annonce door hare ad
ministratie heeft losgemaakt.
Dat blijft dus zoo.
Een ergerlijke misstand is het jarenlang
geweest, dat een man of jongeling straffe
loos een vrouw, ten val brengen kon en
dan voorts, zijn lippen afwisschend, zeg
gen kon Ga heen en word warmZor
gende nóch voor de vrouw, néch voor bdir
en zijn kind.
Dat is nu uit.
En ook dit hebben we aan ons Christe
lijk Kabinet ta danken.
Van de zijde der Middernachtzending
zijn hier en daar consultatiebureaux op
gericht, waar vrouwen en meisjes, die
raad en hulp noodig hebben, deze kunnen
bekomen.
Zy helpen ook, zoo noodig, om den man
FJE U I L_L E T O N.
Aan het eerste artikel in „Studiën"
van Zeegers over Dickens ontleenen
wij het volgende:
Chapman en Hall hadden het voor
nemen opgevat om een Maandschrift
met uitspanningslectuur te gaan uitge
ven, en wilden Dickens daaraan verbin
den. Tot dat einde legde Hall waar
schijnlijk in Februari 1836 een bezoek
bij hem af op Furnival's Inn no. 15,
waarvan het gevolg was, dat Dickens
zich in beginsel verbond, om aan die
uitgave mee te werken. Evenwel schijnt
er bij die eerste onderhandeling nog
geen spraak van Pickwick geweest te zijn,
maar hoe even later het plan tot het
schrijven van dat boek bij Dickens is
opgekomen, blijkt uit een brief van
Chapman. De fkma had nl. een carica
turist met name Seymour geëngageerd,
die voor haar in November '35 de Squib
Annual geïllustreerd had, en te kennen
had gegeven, dat hij ook een reeks
platen wilde teekenen, waarop de lotge
vallen der leden van een Nimrod-Club
zouden worden voorgesteld, die zich met
jagen, visschen, enz. bezighielden, en
daarbij allerlei avonturen hadden. Chap
man en Hall gaven daarop ten ant
woord, dat die platen wel opgang kon
den maken, als zy vergezeld gingen van
een verhaal dier avonturen. Zij deden
derhalve in dien geest een voorstel aan
een bekend letterkundige, maar kregen
geen antwoord, zoodat de zaak eenige
maanden bleef slepeD. Eindelijk verlang
de Seymour dat er een beslissing zou
genomen worden, zoodat de uitgevers,
die Dickens toch al in beginsel hadden
overgehaald, om aan hun uitgave van
uitspanningslectuur mede te werken,
hem, naar het schjjnt, buiten Seymour
om, voorstelden, om den tekst bij diens
re verplichten, den last der vrouw te ver
lichten.
In het jongste nr. van De Middernacht
zendeling worden enkele tafereeltjes, uit
den arbeid dezer bureaux medegedeeld.
Eén schetsje volge hier
Als commensaal had hij zich in het
gezin gevestigd en al spoedig het oog
geslagen op de jeugdige knappe dochter
des huizes In alles beijverde hij zich
om vertrouwen te winnen. Hij toonde
zich steeds bereid tot het verleenen van
kleine diensten en leefde naar 't scheen
uiterst solide. Wanneer men hem hoor
de, dan was er ge en grooter geluk denk
baar dan aan den huiselijken haard.Van
genot en verstrooiing buitenshuis te
zoeken, had hij een afkeer. Was het
wonder, dat èn ouders èn dochter vol
mondig een toestemmend antwoord
gaven, toen bij om het jawoord vroeg
Zoo langen tijd als hij noodig had om
zijn plannen ten uitvoer te brengen,
bleef alles bij het oudezoodra had hij
echter zijn doel met het meisje n.'et be
reikt,of alles veranderde en hij ontpopte
zich als een eersten uitgaander. Dagen
en weken bracht hij achtereen door in
de beruchtste kroegen van onze stad.
Hij ging uitrijden en pleizier maken
met vrouwen en meisjes.die men op die
plaatsen ontmoet, en liet eindelijk zijn
zijn verloofde niets meer van zich
hooren.
Waarschijnlijk heeft hij zich menig
maal in den uitgelezen kring, waar hij
nu vertoefde, vrooiyk gemaakt, als hem
daar van onzentwege een brief of bood
schap bereikte. Nimmer zal hij hebben
verwacht het vonnis, waartoe hij ten
slotte veroordeeld werd deuitkeering
van zeven duizend gulden onder beheer
van den Voogdijraad, de rente daarvan
strekkende voor de opvoeding van het
kind.
't Is een tafereel van zonde
platen te schrijven, en het geprojecteerde
Maandschrift dan met de uitgave van
geïllustreerden tekst te beginnen. D.c-
kens gaf echter ten antwoord, dat hij
weinig verstand van bovenvermelde sport
had, en de idee bovendien allesbehalve
nieuw was. Ook achtte hij het beter,
dat de platen op den tekst gebaseeid
zouden zijn, en niet omgekeerd. Hij
weigerde dus op het voorgestelde plan
in te gaan, maar verklaarde, dat hij wel
een verhaal van avontuurlijke voorval
len naar eigen vinding wilde schrijven.
Ook toen nog schijnt tusschen beide
partijen slechts een voorloopige overeen
komst te zijn gesloten, maar Dickens
was in afwachting der eindbeslissing
toch al aan het bovenvermelde verhaal
begonnen.
Dit blijkt uit een brief, die ongelukki
gerwijze niet gedateerd, maar naar alle
waarschijnlijkheid in Februari '36 door
hem geschreven is aan zijn verloofde
Catharina Hogarth. Daarin schrijft hy
o.a., dat hij Pickwick en zijn vrienden
met Jingle al naar Rochester heeft laten
reizen, en dat hij, vóór hy naar bed ging,
nog de geschiedenis van het bal zou af
werken, En hij voegt er aan toe, dat de
uitgevers den volgenden morgen zouden
komeD, om tot een eindbeslissing te ge
raken. Uit latere verklaringen van Dic
kens is echter nog gebleken, dat hy Pick
wick mei een Club in verband heeft
gebracht, wijl dit overeenstemde met het
oorspronkelijk plan van Seymour, en dat
hy om dezelfde reden Winkle onder de
personen heeft opgenomen.
Op den volgenden morgen, door Dic
kens bedeeld, schijnt de besliss'ng inder
daad geDomen te zyn. In ieder geval is
het zeker, dat vóór het einde van'Februari
het prospectus der uitgave verschenen
was. En het eindresultaat is geweest, dat
op 31 Maart 1836 't eerste maananummer
verscheen van de Posthumous lapersof
the Pickwick Clubedited by Boz. De in-
Toch eindigen we met een hartgrondig:
BravoFriesch Dagblad.
TWEEDE KAMER.
Zitting van Dinsdag.
Eerst kwamen vier sprekers van Links
die bjj veel critiek op de afdeeling On
derwijs en Eeredienst van de Indische
Begrooting ook sterk te keer gingen
tegen den voorgestelden post van f iO.OOO
ten behoeve van de ondeiwijs-reorgani
satie in de Mirahassa en op de Sangir-
en Talaud-eilanden.
De heer Ketelaar (v. d.) zei, dat bij de
subsidie-regeling voor zendingsscholen,
o. a. in de Minahassa het gouvernements-
onderwys te gronde wordt gericht en
het onderwijs op een lager peil komt
te staan door ds verlaagde eischen der
zendingsscholen.
De heer Verhey (u. 1.) bepleitte, dat
deze kwestie niet anders opgelost mag
worden dan met behoud der gouverne-
mentsscholen.
Ook socialist Ter Laan liet het licht
van zijn wijsheid over deze zaak schij
nen, en betoogde in een lange redevoe
ring onder meer, dat de Regeering geen
gesubsidieerde scbolen mag opdringen,
waar de bevolking gouvernementsseho-
len verlangt. Spreker zou daarom tegen
de/en post stemmen en ook een amen
dement indienen om in beginsel het
byzonder schooltoezicht te weren. Dat
bijzonder schooltoezicht moet geschrapt,
want spreker verwachtte de benoeming
van bijzondere schoolopzieners zonder
vakkennis.
Dan kwamen er weer vier sprekers
van Rechts, die met de belangen, die
zy ieder persoonlyk bepleitten, het ook
met warmte voor de Minahassa-school-
regeling opnamen. Het waren de anti
revolutionaire heeren Schokking en Pol-
lema, de heer Bogaardt (r. k.) en het
houd van dat bo8k bestaat grooteD deels
uit een geestige beschry ving van humo
ristische avonturen, die Pickwick, zyn
vrienden en zijn bediende Sam Weller
ondervonden. Maar volgens een bepaald
en van te voren afgebakend plan heeft de
schrijver daarbij niet gewerkt Hij liet
zich heelemaal leiden door de invallen
van het oogenblik, en werd door den
drukker, op wien hy nooit meer dan een
voorsprong van een k twee weken had,
voortdurend op de hielen gezeten.
Naar het schynt, hadden de uitgevers
aanvankeiyk niet veel vertrouwen in het
succes der onderneming. Van het eerste
nummer werden 400, volgens anderen
500 exemplaren naar den binder gezon
den om genaaid te worden, maar die
schijnen bestemd te zijn geweest voorden
verkoop te Londen. Naar de Provincies
werden van elk der 5 eerste nummers
1500 ex. op verkoop of terugzending ge
stuurd. En het debiet scheen die slechte
verwachting aanvankeiyk niet te zullen
beschamen. Hoeveel er te Londen ver
kocht werden, wordt niet gemeld, maar
van de 1500 exdie van elk nummer naar
buiten gezonden waren, werden er thans
slechts een vijftigtal verkocht. Tot over
maat van ramp maakte Seymour, die de
platen leverde, tusschen het eerste en het
tweede nummer, door zelfmoord een eind
aan zijn leven.
Voorloopig werd hij vervangen door
Buss, maar reeds in het derde nummer
verschenen illustraties van Hablot Brown,
wiens pseudoniem „Phiz"- blijkbaar ge
kozen is om klankovereenstemming te
krygen met „Boz".
Maar toen het debiet van het tweede
en derde nummer even klein bleef, werd
er door schryver en uitgevers beraad
slaagd over de vraag, of zy de onderne
ming wel zouden doorzetten. Zij besloten
echter om er mee voort te gaan, en
eilieve, gelukkig ook, want hadden
zij dat niet gedaan, dan zou de wereld-
christelijk historisch lid De Visser.
Laatstgenoemde spreker ontkende ten
stelligste den invloed der Zending by de
plannen tot reorganisatie vanheton ler-
wysstelsel in de Minahassa. Alleen het
gouvernement nam het initiatief. Hier
is absoluut geen partijpolitiek in het spel.
Vroeger hebben andersgezinden een
onderwijsregeling in dezen geest niet
ongewenscht geacht en daarom verbaas
de dr. De Visser en niet ten onrechte
zich over den principieelen tegen
stand van het oogenblik.
Dan was het woord aan den minister
van Koloniën, den heer De Waal Male-
fyt, die de sprekers op elk punt van
antwoord diende en piotesteerde, waar
de sprekers van Links een onrechtvaar
dige critiek op de Rynsche zending in
de Bataklanden hadden geleverd.
Omtrent de Mina! assakwestie deelde
de minister nog mede, dat met het oog
op het intensief bestuur dat we thans
op de Buitenbezittingen hebben 't noodig
was, dat er evenwicht zou komen tus
schen de ontvangsten en de uitgaven
in de verschillende streken.
De heer Colijn werd daartoe met een
onderzoek belast en bezocht ook de Mina
hassa en bevond, dat de gewesteiyke uit
gaven de inkomsten met 3 ton overtroffen,
terwyi nog niets werd bijgedragen in de
algemeene kosten. Dat tekort werd ver
oorzaakt door de buiten verhouding opge
voerde onderwyskosten. Het ging toch
niet aan, dat wy dit tekort lieten voortbe
staan, ten nadeele van andere streken, die
ook onderwjjs noodig hebben.Elke gulden,
die de Minahassa te veel uitgeeft, wordt
aan andere streken te kort gedaan. De
heer Colijn meende dus,dat het evenwicht
niet was te veikrygen zonder bezuiniging
op het onderwys. Het is beslist en abso
luut on juist,dat de heer Coiyn een rapport
uitbracht, dat niet steunde op de feiten.
Die beschuldiging wees spreker met
kracht af. Toen, na dit rapport, heeft men
KgaaBasHEg aaaggsgggsmgaaaBgigsEBsaagffya^^
litteratuur een onsterfelyk boek minder
hebben geteld.
Tot het zesde nummer bleef de proef
ballon Pickwick toen nog langs den grond
scheren, maar in dat nummer kwam Sam
Weller op de proppen, en zyn verscby-
ning verwekte terstond zulk een storm
wind van by vil, dat de ballon plotseliDg
met snelle vaart de lucht in schoot. By
elk volgend nummer bleef toen het de
biet steeds rijzen, en van het 15de wer
den reeds 40.00ex. verkocht. Dickens'
honorarium had aanvankelijk 141/2pond
sterling per nummer van 24 bladzijden
bedragen, maar naar gelang het debiet
toenam, had hy van de uitgevers ook
meer ontvangen. Zoo kreeg by voor den
geheelen Pickwick achtereenvolgens een
som van 3000 pd. sterl., terwijl hy nog
eens dezelfde som kreeg voor het afstaan
van het copierecht gedurende 5 jaar. En
wat hij behalve die 6000 pd. st. later nog
aan Pickwick verdiend heeft, toen het
copierecht weer aan hem vervallen was,
is niet bekend, maar moet eveneens een
aanzienlijke som zyn geweest. Evenwel
voeren de uitgevers er nog beter by, want
zy maakteD met de eerste uitgaaf een
zuivere winst van 14.000 pd. st.
De opgang, dien de achtereenvolgende
nummers langzamerhand maakten grenst
aan het fabelachtige. Te Londen vooral
ontstond een vlaag vafr „Bozomanie",
geiyk er in de geschiedenis der wereld-
litteratuui niet bekend was. De minis
ters lazen het boek aah de groene tafel,
de Parlementsleden op hun zetels, de koop
man op zyn kantoor, de smid en de tim
merman in hun werkplaats en aller vrou
wen en dochters in haar binnenkamers.
De slagersjongen verslond het, alshy
met zyn mand op de schouders door de
straten ging, en liep er mee tegen een
lantaarnpaal aan, zoo vaak er iets van
den dikken jongen in kwam. De keuken
meid had :t in de hand, als zy by de
braadpan stond, en als zy by toeval las,
sosssasMR»sr Se 'wSSSÊB*
gezegdhet onderwijs moet gegeven
worden aan de Zending. Dat was geen
gedachte van den heer Coiyn, doch een
gedachte, die reeds vroeger was opgeko
men en die de heer Colijn heeft uitgewerkt.
Toen dit plan bekend werd,kwam een agi-
tatie.Er is toen een ambtenaar heengezon
den, die een volksbeweging tegen de"
omzetting constateerde, een volksbewe
ging deels kunstmatig, deels spontaan.
Nadat dit gebleken was, is de gouverneur-
generaal gekomen met het thans verde
digde voorstel om de neutrale school te
laten bestaan en de zendingsscholen
daarnaast te behouden. De bevolking kan
neutraal onderwys krijgen. Zij krygt de
zelfde subsidie als de Zending. De minis
ter had zich gevleid met instemming van
de Linkerzijde. Steeds heeft men hier in
Nederland gewenscht, dat de bijzondere
school met de openbare school zou kun
nen concurreeren. Dat beoogt men ook
voor Indië.
We gaven de woorden van den minister
eenigszins uitvoerig weer om onzen
lezers te toonen, hoe meesterlijk Z.Exc.
met een nuchtere opsomming dei feiten,
al de sprookjes van Links die omtrent de
Minahassa-kwestie verteld zijn, logen
strafte.
Het amendement van den heer Ter
Laan om het byzonder schooltoezicht te
schrappen vond de minister zeer onge
wenscht. De Zending heeft toezicht op
haar eigen scholen noodig. Speciaal con
trole over de onderwyzers. Het is eigen-
ïyk een ambulant-hoofd. Het gouverne
ment handhaaft echter zyn eigen toezicht.
Na repliek van enkele sprekers van
Links en dupliek van den minister werd
het algemeen debat over deze afdeeling
der Indische begrooting gesloten.
Nog rest ons omtrent deze Kamerzit
ting mede te deelen, dat het bekende
amendement-De Meester, strekkende om
de controle over de landschapskassen
niet op te dragen aan het Bureau voor-
wat er in de keuken van Nupkins ge
beurde, toen Sam Weller daar was, dan
werd mevrouw dien middag op aange
brande karbonaden vergastde winkel
bediende las het achter de toonbank, en
bespeurde niet,dat er een klant vóór stond
die al herhaaldelijk gevraagd had, om
geholpen te worden. Geen Londensch
koetsier ken zijn oogerr droog houden,
als hij de lessen van levenswysheid las,
waarmee de oude Weller zyn „Sammie"
versterkte in den stryd des levens, en
als hij dienzelfden Sam hoorde vertellen,
hoe zyn vader eens een heelen wagen
vol kiezers in het kanaal had gereden
om te voorkomen, dat zy op tyd zouden
stemmen, daD moest hy het boek ter
zijde leggen om zyn stuur niet kwyt te
raken. En wie weet hoeveel van die ver
weerde wagenmenners, door het droevig
lot van den ouden Weller afgeschrikt,
het voornemen maakten, om in geen
geval ooit met een weduwe te trouweD
hoeveel heerenknechts even als Sam op
Sint Valentynsdag een mooien minne
brief aan hun hartediefje heboen ge
schreven, of als Withers plechtig ver
zekerden, dat zij zich nooit verlagen
zouden tot het eten van koud vleesch
Ontelbaar waren ook de voorwerpen, die
naar den hoofdpersoon of naar andere
personen 'uit het boek genoemd werden.
De dandy's droegen Pickwick-jassen,
Pickwick-broeken, Pickwick-vesten en
Pickwick-schoenen zoodat zij heelemaal
gepickwickt door de straten konden loo-
pen. Hielden zy er een hondje op na, dan
luisterde dat beestje naar den naam van
Perker, Jingle of Pott, en het koordje,
waarmee zij het vasthielden, was beves
tigd aan een Piek wiek-halsband. Wilden
zy ryden, dan kwam er een Pickwick-
cab voor de deur met een paard, dat Sam,
Trotter, of als het een dikkerd was,
Wardle heette, en door een koetsier met
een Pickwick-hoed, gepriegeld werd met
een Weller-zweep. Centrum.
