No. 39 19ü,
Woensdag 15 November
26e Jaargang.
VOOR ZEEUW
2HRI5TELU&
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed* S. J* DE JONGE-VERWES r, te öoes
F. P. D'HUIJ, te Piidrielbt rg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
De V. D. te Zutphen.
Uit Province
w
- ia&sSéSiES^'Ji n&aasKK^sszssmsstBBS* :-.scr«saaBagsas*a5&8K*fe ^^a£jasssBagg'S5rra.-j^sBaa:g!r-. - asagBSK,.-.
IE1 IEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per ïrie maanden franco p. p.. ƒ5.25
iinkefe nutnmers. - 0.05
UITGAVE DER FIRMA S
EN
v \n 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 ceut
F, miliebenchten van 1—10 regeïc 1.—, iedere regel
m er ïO cent
1 'mm ras sississza
Fg&jgxfime. ysBaBKiRssiasiKsaswsviircifiisrB'iprsBsaisrnis.iWi'SisasasS' itsMP-isssBS®» iSsaaBias»^»r5io«i^s(q^^nss#a»5.v^
De opgaaf van den spoordienst
komt in dit nommer voor op de gebrui
kelijke plaats.
i.
Zaterdag en Zondag 4 en 5 November
hadden de Nederlandsche vrijzinnig de
mocraten hun Bondsvergadering te Zut
phen. De voorzitter, de heer Snijders uit
Middelburg, sprak een openingswoord.
Hy herinnerde aan de oprichting van
den V.-D. Bond op 17 Maart 1901.
„Niet" zoo voegde hy er aan toe
„om bij dit tienjarig bestaan als het ware
een feestrede te houden met de politieke
omstandighedenwaaronder wij leven zou
den feestklanken wat al te zeer in dis
harmonie zijn. Evenmin uit opzettelijke
begeerte, om nog eens weer de „dagen
van strijdin het geheugen terug te
roepende herinnering aan het gebeurde
heeft te veel pijnlijks, dan dat iemand
er vermaak in zou kunnen en mogen
scheppen, zonder noodzaak naar voien
te brengen, wit de tijd reeds min of
meer naar achter geschoven heeft."
De spreker had geiyk.
De politieke omstandigheden, waaron
der de vrijzinnig democraten leven, heb
ben niet veel opwekkends, en de her
innering aan het toen gebeurde heeft te
veel pijnlijks.
De vrijzinnig democratische bond wor
telt niet in den volksgeesthij gaat dezen
öf te ver öf niet ver genoeg. Als bond
hinkt hij te zeer op twee gedachten;
als vrijzinnig democraat zit hij te veel
tusschen vrijzinnig en sociaal democraat
in 't gedrang. „Vrijzinnig" hier dan ge
nomen in den zin van „liberaal", omtrent
wie de voorzitter niet ten onrechte klaag
de dat deze de vrijzinnig democraten met
minder passende „invectiven" vervolgt.
Dj voorzitter liet er evenwel terecht
op volgen„Wij beklagen ons over dit
alles niet en verwonderen ons evenmin
daarover; wij weten maar al te goed,
dat in den loop der tijden nog nimmer
een zachtzinnig oordeel is geveld over
hen, die terwille van hun beginsel, zich
van eenige organisatie meenden te moe
ten afscheiden.*
Nu, wie zich herinnert wat de jeugdige
antirevolutionaire party een halve eeuw
geleden, van de conservatieve pers, en
bij haar eerste meer georganiseerd, zelf
standig optreden in 1873 in de Tweede
Kamer van de conservatieve partij, bij
monde van mr. Wintgens te hooren
kreeg, en wat later van die zijde zooal
tegen haar is gezegd, omdat zij zich
voor goed uit de omarming der conser
vatieven had losgemaakt, die zal de laat
ste zijn, zijn medegevoel te onthouden
aan de vrijzinnig democratische partij
voor hetgeen zij uit gehoorzaamheid aan
haar beginsel heeft bestaanal is het
ook dat wy mee grond mogen beweren,
dat zjj veel te laat tot dezen stap is
overgegaan. De vrijzinnig democratische
bond had minstens tien jaar eerder ge
boren moeten worden. Maar tuk als men
was om weer regeeringsparty te worden,
liep in 1891 al wat zich liberaal noemde
tegen het Kabinet-Mackay te hoop, met
't gevolg dat een liberaal kabinet optrad,
waarin Tak door Van Tienhoven werd
geneutraliseerd en waarvau de gevolgen
niet zijn uitgebleven.
De spreker te Zutphen sprak vervol
gens een apologisch woord tot afwering
van zekere aanvallen uit de naaste fa
milie en ter rechtvaardiging vau het
standpunt en het optreden van den V.-
D. Bond. Met beslistheid sloeg hy alle
fusie- en concentratie voorstellen af en
hield, vooral tegenover Be Vaderlander,
het orgaan van Liberale Unie, krachtig
staande »dat wy alleen dan onze tegen
woordige organisatie zullen mogen op
geven, als wy de zekerheid hebben, dat
wy in een nieuwe organisatie beter en
krachtiger dan thans dien arbeid zullen
kunnen verrichten."
Hierop laat hij dan een lang historisch
relaas volgen, om dan nogmaals inden
breede terug te komen op „de fusie- of
samenwerkingsplannen die in den laat-
sten tyd zjjn naar voren gekomen".
Voor fusie zijn zoowel de heer Snyders
als het geheele hoofdbestuur van den
V. D. Bond niet te vinden al mag „zulk
een verspreid blijven van demoeratisch-
vrijzinnige krachten, (zoo) nadeeligvoor
den vooruitgang der democratische be
ginselen op den duur niet worden besten
digd".
Voor die fusie is 't, zegt spreker, de
tyd nog niet:
«Dat het verzamelen onder één vaan,
in één verband, van alle vryzinnige de
mocraten, moet en zal komen, staat wel
vast, evenzeer als dat de weg daartoe
moet worden geëffend. Dat het oogenblik
thans reeds gekomen is om de uitvoering
van het donkbeeld ter hand te nemen
mag op goede gronden worden betwij
feld".
Maar is het geschilpunt 1901 niet
»reeds lang uit den weg geruimd
De heer Snyders ontkent dit.
Wel toch heeft de Liberale Unie zich
onomwonden voor algemeen kiesrecht
verklaard Maar zy laat in het onzekere
of zij ook wil dat »het beginsel van
rechtstreeksch en enkelvoudig, door geen
zoogenaamde correctieven verzwakt, al
gemeen kiesrecht voormannen en vrouwen
in de Grondwet worde geschreven*
(Kiesrecht-adres V.-D. Bond). Bovendien
»is hxt thans niet de vraag of de Libe
rale Unie in haar program voor alge
meen kiesrecht is, dit staat vast
maar wel, of zij by d9 eerstvolgende
verkiezingen voor de Tweede Kamer van
alle door haar te stellen candidaten zal
vragen: instemming met dat program
punt en met de urgentie van de Grond
wetsherziening, die het zal moeten ver
wezenlijken*, met welken eisch zegt
spreker de Liberale Unie in 1900 niet
meeging, waardoor zij de scheuring pro
voceerde.
Dit, wat de fusie aangaat.
Iets anders echter is bet of de Bond
in 1913 met de Liberale Urne zal saam-
werken. En daartoe is hy genegenen
„de basis van die samenwerking zal
moeten zyn de wensch om ten spoedig
ste door middel van Grondwetsherziening
te komen tot algemeen kiesrecht mits
wel omschreven wat daaronder wordt
verstaan -- en tot evenredige vertegen
woordiging, en bovenbedoelde betuiging
van instemming te vragen aan de te
stellen candidaten".
Deze kloek gestelde voorwaarde werd
vervolgens door den heer Snijders nog
eens flink aangedikt. Hy of liever de
V.-D. Bond verlangt klaren wijn, een
positieve leus, een ongerept vaandel, in
plaats van den troebelen wyn, de nega
tieve leuzen en de vale kleuren van 1905.
Wy drukken het fiere woord van den
Middelburgschen hoofdman nog eens af,
hier en daar door ons gecursiveerd
„Als de Unie zóó handelt, zal biyken
dat ook zij niet wil in 1918 een zooge
naamde algemeene vrijzinnige concentratie
op een vage, louter negatieve leus öf op
een program, dat de hoofdkwesties, waar
om het gaat, onbeslist laat. Zulk een
„concentratie" moet leiden tot een offer
feest van beginselen, gevierd misschien
in een vreugderoes over een mogelijke
stembuszegepraal, maar onvermydciyk
gevolgd door een ontnuchtering, als het
er op zou aankomen de vruchten van
een eventueele overwinning te gaan
plukken, de by de stembus gesproken
woorden in daden om te zetten. Wie
nu zou willen beproeven een da capo
van de parlementaire periode 1905—1908
voor te bereiden, zou een zware verant-
woordelykheid op zich laden. Als in
1913 door de Vrijzinnigen de meerder
heid werd verkregen dan zou dat moeten
zijn een meerder' eid, by een gehouden
door een positieve leus en bindende begin
selen, tot opbouwen in staat en tot het
vervullen van stembusbeloften niet onmach
tig. Met een uitsluitend negatieve leus, als
„tegen de coalitieof »tegen het clericalis-
meK verkrygt men zulk een meerderheid
nooitwat niet wegneemt dat wegens haar
doel en daden, haar wezen en werken
de coalitie door vrijzinnigen van alle scha
keering met kracht zal worden bestreden.
Maar dan geschiede dit met wapenen,
die houvast bieden, ook nog nè, dat de
overwinning mocht zijn verkregen! 55ulke
wapenen zijn er vele in ons vrijzinnig,
ons democratisch arsenaal aanwezigzij
zulleD, goed gehanteerd, de coalitie ge
noeg kunnen wonden, ook al wordt de
overwinning niet bevechten. Men doe
haar niet den dienst, een leus aan te
heffen, die haar volgelingen, ook de twy-
felachtigen en tragen en weerstrevenden,
als van zelf op één hoop zoude drijven
en tot krachtiger verweer zou prikkelen."
Met dit fiere woord verwacht spreker
dat ook vrijzinnigen die buiten den V.-D.
Bond en de Lib. Unie staan zullen in
stemmen. De N. Bott. Ot. draaide reeds,
schoon niet geheel, bij. Zij aanvaardt
ook al de Grondwetsherziening en het
Algemeen Kiesrecht; al hangt zij met
haar „versterking van de positie der
Eerste Kamer" nog eenig gewicht aan
de klok. Veel echter van hetgeen dat
blad wil, ligt „in onze ïyn", zegt bij.
Van scheepgaan met vry-liberalen even
wel is de voorzitter afkeerig.Mr Tydeman,
die meent, «dat een gezameniyke stem
bus-actie van de vrijzinnige groepen,
onder de leuze Grondwetsherziening om
te komen tot invoering van algemeen
kiesrecht geen aanbeveling verdient", en
anderen, zooals de Nieuwe Courant, die
een Grondwetsherziening liever hebben
van een Kabinet van Rechts dan van een
van Links en bij verkiezingen aan den
clericaal de voprkeur geven boven den
vrijzinnig democraat, geiyk de heer Snij
ders het uitdrukt,-passen in het door hem
geschetste gezelschap niet.
Wij meenen hiermede het voornaamste
uit de rede van den heer Snyders te heb
ben meegedeelden daarom ook met te
grooter vrijmoedigheid onze critiekop het
verhandelde in de vergadering van den
V. D. Bond te mogen uitbrengen.
Vermelden wij alleen nog uit het ope
ningswoord, dat de heer Snyders gelooft
in een schitterende toekomst van den V.
D. Bond, natuuriyk op voorwaarde, dat al
zijn leden hun best doen, in welk laatste
geval het meer en meer zal blijken, dat
voor zijn party „niet alleen plaats is tus
schen de meer conservatief vryzinnige en
de sociaal democratische partyen, maar
dat daar een dringende behoefte is aan een
krachtige organisatie, die de democrati
sche beginselen, van vrijzinnig standpunt
kan bevorderen en verdedigen". Een
peroratie die iu haar zwakheid, dunkt ons,
niet past by het zelfbewuste, krachtige
vertoog.
Ofschoon toch ook weer wel bij de leuke
clausule, dat de coalitie door vrijzinnigen
van alle schakeering, dus ook door de
rechts liberalen krachtig zal worden be
streden.
Schoon waarschijnlijk onbedoeld heeft
de redenaar te Zutfen door deze toevoe
ging zijn fiere betoog, hetwelk riekte naar
„isolement", ongemeen verzwakt.
Eerst zegt hijfusie niet, en saamwer
ken alleen op mijn voorwaarden; en dreigt
dan alleen zyns weegs te zullen gaan,
doch dan, als vreezende de minder ge-
wenschte gevolgen, ziet hy om, en wenkt
de anderen, ook de gesmade vry-liberalen
om toch vooral ook denzelfden kant uit,
als hy, op te trekken.
In dit „ofschoon" is voor den goeden
verstaander genoeg gezegdsamen op
trekken zal wel niet gaan, maar tegelijk
optrekken, altemaal éóazelfden kant uit,
dat wil zeggen, tegen «de clericaien*
het woord i# van den heer Snyders, dat
mag en kan en zal wel, met kracht
Verstaat gij het, vrijzinnigen van alle
schakeering '1
Maar de leus dan
Die ligt in bet „wezen er. werken" der
coalitie.
Met andere woorden «Tegen de coalitie
Positief of negatief
Samen optrekken, dan positief, geschei
den optrekken, dan negatief
Voor de ODwilligenen onbegrijpeiyken
onder de vryzinnigen ligt er iets gerust
stellends in.
Zoo iets als wanneer een ontstemde
huisvader tot zijn kinderen zeiik speel
wel op) maar ik meen het zoo kwaad
niet.
Ook hier ligt een zwak puntje.
14 Nov. 1911.
Ue heer E. Kloosterman te Loonerveld
by Assen (Drenthe) verzoekt ons te
melden dat hy dezen winter D. V. be
reid is eer. vijftal lezingen te houden
voor Kiesvereenigingen of afdeelingen
van den Chr. N. W. Bond of Patrimo
nium, of op plaatsen waar men een af-
deeling van Patr. of van den Chr. Nat.
Werkmansbond wenscht op te richten
of voor Chr. Jongemannenvereenigingen,
Propagandaclubs, Chr. drankbestryding,
enz.
Het programma van dezen winter is:
1. Van Anarchist tot Christen. (Uit
eigen leven.)
2. Wat dunkt u van den Christus?
Deze beide voordrachten zyn uitslui
tend voor Evangelisatie.
3. Christeiyk-3ociale actie en drank-
-bestrijding.
4. De leugen der Sociaal-democratie
Kan een christen socialist zijn
Deze lezing mocht spr. den voorgaan-
den winter met veel zegen in verschil
lende plaatsen houden.
5. Van Christen tot Anarchist. (Gre
pen uit het leven van F. Domela Nieu-
wenhuis, wat we als christen hier uit
te leeren hebben. Met een korte be
schouwing over het anarchisme.)
De heer Kloosterman wil dit doen
voor de goede zaak, doch ook om voer
zich en eigen groot gezin er iets by te
verdienen, en zijn arbeid onder de ver
wilderde bevolking der woonwagens in
Loonerveld te kunnen uitbreiden.
Wy hebben den heer K. op het Zen-
dingsfeest gehoord, en wy bemerken
telkens dat hy in de Linkschs pers in
geniepige berichtjes met juiste of las
terlijke opmerkingen wordt vervolgd
Dit kan voor hem zelf goed zyn. Maar
het- zou ook een bewijs kunnen zijn dat
hij met zijn lezingen op den goeden
weg is. Wie dezen ex-anarchist, thans
evangelist hooren wil, kan nu door eigen
waarnemifig zich een oordeel over diens
persoon en arbeid vormen.
MlüOfW.
In Zeeland kwamen in de maand Octo
ber 1911 het achter ielere plaats ver
melde aantal gevallen van besmetteiyke
veeziekten voor:
Aardenburg 1, St.-Annalaud 6, Arae
muiden 3, Axel 5, Biervliet 8, Bigge-
kerke 2, Borsseien 1, Rruinissel, Cadzand
7, Colijnsplaat 4, Dreischor 4, Duivendyke
10, Eede 6, Eikerzee 2, Ellemeet 6, Elle
woutsdyk 2, Goes 7, Graauw 1, 's-Graven
polder Groede 9, 's-Héer Arendskerke
10, Hoedekenskerke 1, Hoek 1, Honte-
nisse 2, Ierseke 14, IJzendyke 13, Kapelle-
Biezelinge 1, Kattendyke 2, Kerkwerve 9,
Kloetinge 7, Kortgene 1, Koudekerke 1,
Kruis (St.-) 3, Maartensdijk (St.-) 4, Mid
delburg 1, Neuzen 5, Nieuwerkerk 5,
Nieuw-en St. Joosland 4, Nieuw vliet 1,
Noordgouwe 3, Noordwelle 4, Oostburg 6,
Oosterland 15, Oost- en West-Souburg 1,
Oud-Vossemeer 4, Ouwerkerk 7, Philip
pine 1, Poortvliet 1 Reiranchemert 5,
Rilland-Bath 1, Sas van Gent 2, Scherpe-
nisse 4, Schoondyke 9, Schore 7, Seroos-
kerke (S.) 3, Sluis 4, Stavonisse Stoppel -
dyk 4, Tholen 5, Veere 1, Vrouwepolder
1, Waardel, Waterlandkerkje 7, Weinel-
dinge 7, Westdorpe 1, Zaamslasr 9, Zie-
rikzee 5, Zonnemaire 10, Zuidzande 1
Chr. Nat. Werkmanshond.
Gaarne vestigen wy de aandacht op de
vergadering van het Provinciaal Comité
vau bovengenoemden Bond, op Woens
dagmiddag 1 uur in «De Prins v. Oranje"
te Goes, waar dr J. Th. de Visser, het
Kamerlid voor Leiden, en de heer P. J.
Nahuijstin, voorzitter van den Bond, als
sprekers zullen optreden.
Alle geestverwanten hebben vrijen toe
gang.
Goes. Jn de Maandagavond in Ie Prins
van Oranje gehouden vergadering van
den Chr. Volksbond, waarop behalve be-
stuurs en commissieleden slechts één
lid tegenwoordig was, werd het jaarver
slag benevens de rekening en verant
woording onveranderd vastgesteld. In de
vacature van den heer Dionkers, die
volgens het reglement niet meer herkies
baar was en wien dank werd betuigd,
werd in de commissie tot het nazien der
boeken jbenoemd de heer J. Plazier. In de
vacature van den heer P. J. van de Ven,
die om gezondheidsredenen had bedankt
en over wiens arbeid als bestuurder de
voorzitter zeer waardeerende woorden
sprak, werd gekozen de heer Joz. Stieger,
die zich voor deze benoeming bereid had
verklaard.
De heeren Bonner, Harinck en De
Hoogh, die periodiek moesten aftreden,
werden eveneons met algemeene stem
men herkozen. De voorzitter bracht hulde
aan de „Commissie totWeikverschaffing"
voor haar loffelijken arbeid, aan den
bode M. Hillebrand voor zijn trouwe
diensten en riep weer de gewaardeerde
medewerking van de pers in.
Uit de vrije bespreking stippen we
nog aan, dat het ledental slechts 70
bedraagt. Men wilde door middel van
inteekenlijsten nieuwe leden werven en
daar desnoods een commissie voor benoe
men. Da voorzitter drong er echter op aan,
dat ieder in eigen kring propaganda zou
maken, maar beloofde toch dat het Be
stuur deze zaak nader zou overwegen.
Geklaagd werd, dat door de werke-
loozen slechts voor 90 cent arbeid bui
ten den Volksbond is kunnen verricht
worden. Herinnerd werd, dat in het afge-
loopen vereenigingsjaar door de werke-
loozen geen sneeuw is opgeruimd en
genoemd bedrag daarom zoo laag is,
aangezien dit het voornaamste werk is,
dat de werkeloozen buiten den Volks
bond doen. Overigens werd doordebur-
gery de hulp der werkeloozen niet inge
roepen en kon bedoeld bedrag dus niet
booger zijn. Ten alle tyde staan echter
de werkeloozen van den Volksbond ter
beschikking van de buigers.
Ook werd gevraagd, waarom zooals
in vroeger jaren de werkeloozen geen
waardelooze voorwerpen meer by de
burgers ophalen om doze dan tot bruik
bare dingetjes te vermaken en te ver-
koopen. Uit het antwoord bleek, dat dit
de moeite niet meer loonde. Ook om
dat er tegenwoordig onder de werkeloo
zen zoo weiuig vaklui zijn, die tot het
vermaken van voorwerpen in staat zijn.
Hebben de burgers echter een en andei
te missen, gaarne zal dit door de wer
keloozen weggehaald en dankbaar in
ontvangst worden genomen.
Gaarne herhalen wy ons verzoek, dat
onze lezers dezen Volksbond toch zullen
steuneD, zoowel door zich als lid te laten
inschrijven, als door een milde bydrage
by de collecte voor de werkverschaffing,
die dit jaaT in de week van 27 Nov. tot
2 Dec. staat gehouden te worden,
