No. 26 1911,
Dinsdag 31 October
26e Jaargang.
0EUW8BLAD
VOOR ZEELAND
SHRISTELUK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed» S. J. DE JONGE-VERWES T, te Goes
F, P» D'HUIJ, te Piiddelbt Tg.
PRIJS DER ADVERTENT1ËN
INGEZONDEN STUKKEN.
BIHNBINLlAND.
Uit ds Provincie,
IEl IEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per Irie maanden franco p. p.
Enkele nummers.
.ƒ1.25
„0.05
UITGAVE DER FIRMA S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent
Familieberichten van 1—10 regel: 1.—iedere regel
meer 10 cent
80 Oct. 1911.
Op Braakensieks jubilé ging De Am
sterdammer bij de door hem vaak on
der handen genomen eerste-rangsfiguren
in Nederlands staatkundige wereldrond
om oordeelvellingen te verzamelen. Zie
hier er enkele van
De voorzitter der Eerste Kamer, baron
Schimmelpenninck v. d. Oye huldigt den
jubilaris „hoewel niet altijd instemmende
met den indruk, dien een bepaald feit
op den geëerden jubilaris blijkens zijn
illustratie maakte".
En de voorzitter van de Tweede Ka
mer, graaf Van By landt, schreef boven
zijn jubileumwensch „Talenten zijn den
mensch van God geschonken, verant
woordelijk is de mensch voor het gebruik
dat hij er van maakt."
Dr. Kuyper schreef„Ook mij heeft
Braakeusiek meer dan eens duchtig
toegetakeld, maar toch altoos zoo dat
'k er zelf schik in had en er soms on
bedaarlijk om kou lachen. Zijn plaat was
nooit door spot of hoon ontsierd, en op
giftige satyre of verguizing was hij nooit
uit. Geen schram bleef er daarom op
mijn gelaat, geen krab op mijn hand
van over, ontadeld heeft Br. de carca-
tuur nooit en bij het booze slag carri-
caturisten, dat met dolk rondsluipt om
te wonden en dan nog in een wonde gif
druppelt,viel deze grootmeester nooit in te
lijven. Zeerdoen was nooit zijn toeleg,
vaak deed hij ook mij goed. Daarom zij
op zijn feest aan den jubilaris ook mijn
dank ongeveinsd aangeboden, als 't mag
met aanbeveling voor het vervolg,
Jhr. mr. De Savornin Lohman vraagt
Ridentem verum pingere quid vetat?
'Wat verbiedt iemand lachend de waar
heid te schilderen?)
Mr. Tydeman verklaartwekelijks met
„verlangen en gerustheid" naar de plaat
te grijpen. „Uw gezonde humor en uw
humaniteit doen mij zeker zijn, dat het
goed zal wezen."
Mr. Goeman Borgesius is ook al van
meening, dat Braakensiek »al kan hij
dikwijls scherp zyn, niet beleedigt of af
stoot".
Dr. J. Th. de Visser, Tweede Kamer
lid, schreef: Karakter wordt vereischt
om ieder de waarheid te durven zeggen
kunst is noocfig om het zóó te doen,
dat het den mensch innerlijk beter
maakt. Braakensiek heeft dien moeden
die macht.*
(Buiten verantwoordelijkheid der Redactie).
Het Loon vraagstuk.
In vele plaatsen van ons land wordt
op dit oogenblik het pleit gevoerd voor
het verhoogen van het loon der arbeiders,
voornamelijk in de verschillende gemeen
teraden en met succes. Bijna in al d:e
plaatsen wordt besloten het loon der
gemeente werklieden met fl of meer te
verhoogen gedurende dezen winter, in
verband met de dure tijden. Een gunstig
teeken. Toch niet genoeg. Buiten de ge
meente-werklieden zijn er nog duizenden
die zulks nog niet hebber, en waarvan
velen een loon verdienen minder dan
bovengenoemde categorie en ook deze
moeten toch leven in dezen tijd.
Ook in den Middelburgschen gemeente
raad kwam het verleden Woensdag ter
sprake en op voorstel van onze vier
an tire v. raadsleden De Veer, Van An del,
Verhage en De Rijcke, werd eveneens het
besluit genomen het loon van den Mid
delburgschen gemeente-werkman dezen
winter te verhoogen.
Dat onze mannen dat zaakje beetpak
ten stemt tot blijdschap en voordezoo-
veelste maal is hierdoor weer bewezen,
dat ook zij opkomen voor de arbeiders
belangen, omdat zij ze kennen, als het
noodig blijkt.
Nu was reeds dezen zomer door ver
schillende werklieden-organisaties alhier
een oproep gedaan aan de patroons om
het loon te verhoogen, doch het antwoord
was veelal, dat de gemeente eerst dient
voor te gaan.
Dit argument is nu vervallen. Laten
nu al de patroons het voorbeeld van de
gemeente en enkele patroons die voorgin
gen volgen. Niet alleen in Middelburg,
maar ook in Vlissingen, ja in geheel
Zeeland en daarbuiten.
Er is werkelijk nood. De levensmidde
len stijgen. Het brood, aardappelen, melk
en kruidenierswaren, de eerste levens
behoeften stijgen voortdurend, doch echter
NIET het loon. Dit kan niet door blij ven
gaan. Straks staat de volle winter voor
de deur. Brandstoffen en meerdere be
hoeften dan des zomers komen voor de
arbeiders, en ze zullen het moeten doen
met hetzelfde loon. Noodwendig moet
hier ten crisis komen. De arbeider zal
zich in schulden moeten gaan steken,
of het met nog minder doen, dan
hij nu reeds heeft. Dit kan niet, dit mag
niet.
Laten ook hierin de christelijke patroons
een voorbeeld geven, ziende der tijden
nood voor den arbeider het loon dezen
winter met een bijslag te verhoogen.
De arbeider zal dankbaar zijn. Hij zal
meer voor zijn patroon gaan voelen.
Betere verhoudingen zullen er door ont
staan, die beide partijen zal verheugen.
Vooral voor de christelijke werklieden
organisaties is hier een massa werk. De
afd. van Patrimonium alhier had het
verzoek klaar, hetwelk door onze antir.
raadsleden is gedaan, dat is nu overbodig
geworden. Maar niet het werk om aan
al de patroons het verzoek te richten het
loonvraagstuk eens onder de oogen te
zien.
Want gaat het onzen arbeidersstand
niet goed, de middenstand zal ook daar
onder lyden, en door een offer van pa-
troonszyde gedaan zullen twee standen
in het leven geholpen wezen.
We eischen niet, we vragen slechts.
Niet in dikke revolutie-woorden doen wij
ons verzoek, maar toch met klem.
De werkloosheid dringt al meer naar
voren, groote gezinnen staan bloot aan
de liefdadigheid, en de arbeider die wer
ken wil kan geen werk vinden, en toch
als hoofd van het gezin moet hij zorgen
voor het onderhoud van zijn vrouw en
kinderen en zichzelf.
Dat dan het verzoek hierboven gedaan
om meer loon voor de arbeiders dezen
winter niet als een roepstem in de
woestijn zij, maar dat het moge inslaan
en ingang vinden, onze arbeiders tot
blijdschapzij verdienen het.
W. WATTEL.
Middelburg, 28 October 1911.
Aardenburg.
De uitslag der gemeenteraadsverkiezin
gen hebben in wijden kring beroering
gewekt. Zij hebben den liberalen de volle
overwinning bezorgd. De schuld hiervan
wordt gezocht bij het klein getal antire
volutionairen en Chr. historischen, even
wel, zooals uit het volgende zal blijken,
geheel ten onrechte
De raad bestond uit 5 liberalen en 2
katholieken. Aan de beurt van aftreding
waren 1 katholiek en 2 liberalen, waarvan
een niet meer herkiesbaar. Wij hadden
het kunnen billijken indien de katholie
ken tot candidaten hadden gesteld hun
aftredend lid met den herkiesbaren libe
raal "(die toch mede door hun steun op het
kussen was gebracht) en een van hunne
partij in plaats van den niet herkiesbaren
liberaal. By gunstigen uitslag der stem
ming zou de gemeenteraad dan bestaan
uit 4 liberalen en 3 Roomschen (een juiste
verdeeling der zetels in verhouding tot
het zielental van beide partijen). Wat ge
beurt echter Tot vermeerdering van het
aantal kiezers waren vele Belgen ten
koste van veel geld genaturaliseerd. In
het Roomseh Katholieke Bondslokaal
werden drukke bijeenkomsten gehouden,
waarvan het eind was, dat de Roomschen
tot candidaat stelden drie katholieken,
met op zijde zetting dus van den herkies
baren liberaal. Bij gunstigen uitslag zou
de gemeenteraad bestaan uit 4 katholie
ken en 3 liberalen, en dan was Aarden
burg er bovenop Ik geloof het niet. Deze
gemeente onder liberaal bestuur, steeds
achteruitgaande, zou dan nog meer ver
achteren. Voor een Protestant zou het
niet meer zijn uit te houden, blijkende uit
wat volgtDe woordvoerders der katho
lieken verklaarden op hunne vergaderin
gen, dat Aardenburg in hun bezit moest
komen; dat er dan heel wat zou veran
deren zoo b.v. zouden in het Protestant-
sche Gasthuis nonnen als verpleegsters
komen en nog meer. Op straat riepen de
katholieken den protestanten toe: Over
enkele jaren zijn wij de baas, jullie kerk
moet de onze wordenWij zouden van
ontwikkelde katholieken mogen verwach
ten, dat zy toch wel wisten, dat zoo iets
niet kan gebeuren. Uit dit alles blijkt
voldoende, dat het hun niet te doen was
om recht, maar om de macht in handen te
hebben. O, wat zouden ze toch graag de
vrije beschikking willen hebben over de
bezittingen en gelden der gestichten; hoe
wel zy daarvan nu toch ook genieten.
Dat alles noopte de liberalen eveneens
tot handelen. Eene liberale kiesvereeni-
ging werd opgericht en voor de aan
staande verkiezing 3 liberalen als candi
daat gesteld (dan pas en niet zooals de
Roomschen beweerden, reeds voordat zij
met hunne candidaten voor den dag
kwameD).
Bij de gehouden stemming op 5 Juli
werden uigebracht op de liberale candida
ten 181180—178 en op die der Room
schen 176—167—164. Wat was dat een
teleurstelling voor de katholieken welke
zich reeds zeker waanden van de overwin
ning. Wat was hiervan de oorzaak? Zij
gingen aan 't zoeken en ja, hoor, de
stemming was ongeldig; er was geknoeid.
Dus in beroep by Gedep. Staten. Deze
besteedden 2 halve dagen aan het nazien
der stembiljetten en bevonden alles in
orde. Enkele stembiljetten konden nog
van onwaarde verklaard worden, wat
evenwel ten nadeele der katholieken
zou uitvallen. Dus wat anders gezocht.
En ja hoor, de nederlaag was te wijten
aan de 20 antirev. en Ohr. hist., waar
van er evenwel 11 of 12 nog niet op de
kiezerslijst voorkomen, om reden zy nog
niet geboren zijn. De anti's hadden hun
beginsel verzaakt, waren ontrouw gewor
den aan de coalitie (die hier echter niets
mede te maken had). Zy moesten dus
de gevolgen van hunne handelwyze
ondervinden, waarom hunne winkels,
(natuurlijk ook die der liberalen) werden
geboycot. De katholieken traden dus
niet met liefde op, zooals huDne kerk
leert. Verder werd geklaagd by de hoof
den der rechtsche party van dit district,
die echter na onderzoek moesten verkla
ren dat zij de antirev. en Chr. hist, niets
konden verwy ten verder dat er ook nog
Koomschen op de liberalen hadden ge
stemd. Ondanks dit getuigenis werden
de anti's als de schuldigen bekeken en
bleven zij geboycot.
Doch zie, wat gebeurt er. Een der
herkozen liberalen bedankt (om welke
redenen zal ik hier in 't midden laten).
Herkiezing is noodig, waarvoor candi
daten 7,yn Iz. Eekhout (lib.) en MarteDs
(kath.). Mijns inziens begingen de kath.
eene groote fout door iemand tot can
didaat te stellen mee vele vijanden,
die zelf een der eersten was om den
boycot uit te oefenen. (Een protestant-
sche min, die reeds verscheidene malen
hare hulp had verleend en nog moest
verleenen, kieeg direct aanzegging na
de eerste verkiezing, dat men hare dien
sten niet meer verlangde. Waaromniet
hem candidaat gesteld, die reeds een
raadszetel had bezet en algemeen geacht
was, en waarvoor veel kans was dat hij
gekozen werd. Doch nu stond hun kans
slecht, die echter geheel te niet ging
door hun optreden in den nacht voor
de herstemming, dat zichtbaar werd des
morgens toen bleek dat overal strooi
biljetten waren aangeplakt ter aanbeve
ling van hun candidaat. Door hun be-
leedigenden inhoud werden ze echter
direct vanwege den burgemeestei ver
wijderd.
Deze biljetten waren aldus opgesteld
Katholieke kiezers
De wolven in schaapskleederen loopen
rond. Als zij by u komen om u te over
halen uwe stem op Eekhout (lib.) uit te
brengen, aanhoort ze niet eens, maar
trapt ze buiten. Verkoopt uwe stem niet
voor enkele guldens, schoone beloften
of bedreigingen. Weest geen verrader
van uwe partij, weest geen Judas.
Stemt als één man op Martens.
Het opschrift: „Katholieke kiezers"
duidt aan dat zy met anti's en christ.
hist, geen -rekening meer hielden en ze
deze dus ook rekenden onder de wolven
en Judassen, voorwaar mooie namen om
samenwerking te bevorderen, maar vol
doende om de tot nu toe nog onbeslisten
er toe te brengen hunne stemmen op
den liberaal uit te brengen. De liberaal
kwam op 21 Oct. uit de stembus met
187, de katholiek met 166 stemmen.
Moet het verschil in stemmen hier weer
gezocht worden in de enkele anti-revo
lutionairen en christelijk historischen of
in de wyze waarop dit strooibiljet was
opgesteld, welker inhoud zelf bij vele
katholieken verontwaardiging wekte en
van welke verscheidene betuigden hunne
stem op den liberaal te zullen uitbrengen.
Zoo rumoerig het vroeger was, zoo
rustig is het nu. Willen de antirevolu
tionairen en christelijk historischen hun
doel bereiken, dan is samenwerken met
Rome een vereischte. Deze wordt echter
onmogelijk gemaakt als de katholieken
zoo blyven optreden.
Wanneer Rome had gezegevierd dan
zou evenwel van liberale zy de eveneens
den boycot zyn uitgeoefend, niet alleen
over katholieken, maar ook over de anti
revolutionairen, die dan als de oorzaak
van de nederlaag der liberalen zouden
aangezien worden. Het is trouwens door
liberalen zelf uitgesproken ten opzichte
van een antirevolutionair, dat hem zijn
hoofdbedryf (hij is landbouwer en levert
melk aan het Gasthuis) zou worden on
mogelijk gemaakt indien hij op den
katholiek stemde, (voor zoo iets waren
ze echter by dien persoon aan een ver
keerd adres). Met de broodval kunnen ze
hem niet vangen, daar hij vroeger reeds
om zyn geloof, in deD tyd der doleantie,
de grootste vijandschap heeft moeten
verduren, maar niet heeft gewankeld).
Van de liberalen moeten wij dus niets
verwachten. Zooals vroeger met de vroed
schappen in de 17e eeuw geven zy het
goede dat zij hebben te missen aan de
lieve kinderen met voorbijgaan van an
dersdenkenden. Maar de verkiezingen in
gemeente verschillen toch wel van die
voor Provincie en Kamer. Het is toch
plicht, dat men eerst voor zijn eigen huis
houding zorgt, voor men een ander gaat
helpen. Indien de eischen der katholie
ken billijk zijn, zullen wy de eersten
zijn om ze tot verkrijging hiervan te
helpen. De katholieken hebben ons niets
te verwijten, wijl wy onzen plicht hebben
gedaan. Hadden zy ook steeds zoo ge
handeld, dan zou mr. P. C. J. Heunequin
niet telkens zijn herkozen en zou mr.
P. J. van Boitel ook meer stemmen ge
kregen hebben. Door ons voor Provincie
en Kamer niet te steunen, berokkenen
zij zichzelven schade, want zy hebben
van een Rechtsche regeering evenveel te
wachten als wij. Zy hebben zichzelf door
hun onverstandig optreden, 'twelk wy be
treuren, de nederlaag bezorgd. Langs
vreedzamen weg en in overleg met ons,
kunnen zy recht verkrygen, doch niet
door geweld en door tegenstanders de
deur uit te trappen
Een antirevolutionair met hart en ziel.
De heer J. Schuijleman, burgemeester
van Klundert, heeft tegen 1 Dec. a.s. eer
vol ontslag gevraagd.
Bij kon. besluit is de le luit. IJ. Baan,
van het wapen der inf. van het leger hier
te lande en ingedeeld by de koloniale
reserve, voor den tijd van ten hoogste vijf
jaren gedetacheerd bij het leger in Nederl.
Indië.
Ds G. Barger Ez. te Balfsen is be
noemd tot directeur van de vereeniging
tot Ohr. Verpleging van lijders aan val
lende ziekten te Haarlem.
Men moet maar durven.
Men meldt d.d. 25 Oct. uit 's Graven-
hage aan De Standaard
Gisteravond vroeg de heer Duys, met
het oog op het feit, dat er op zijn hoogst
een 12-tal leden der rechterzijde aanwezig
waren, schorsing der beraadslaging.
Doch wat was het geval
Niet rechts, maar links schitterde gis
teren door afwezigheid.
Op dat uur, ongeveer elf uur in den
avond, waren nog 31 leden, zegge een en
dertig lieden van rechts aanwezig.
En van linksNiemand dan de heer
Smeenge met de socialisten.
In de zaal zelf waren 16 leden van
rechts present en de overigen waren in het
gebouw tegenwoordig.
Kamerlid Heemstra.
De heer S. baron van Heemstra, lid
der Tweede Kamer, die reeds sedert ge-
ruimen tyd ongesteld is, onderging deze
week in het Leidsche Diaconessenhuis
een operatie, die gelukkig slaagde. De
patiënt bevindt zich thans, de omstan
digheden in aanmerking genomen, zeer
weide geneesheer is over het verloop
zeer tevreden. De Standaard.
Middelburg. De kapt. A. C. de Vos van
het 3e reg. inf. alhier, die 1 Nov. gede
tacheerd wordt bij de normaal-schiet
school te 's-Gravenhage, zal van 15 Nov.
tot medio December een technischen
cursus by de werkplaatsen van draag
bare wapenen aan de Hembrug volgen.
Goes. De redacteur-verslaggever der
Goesche Courant, de heer J. B. van der
Veen, alhier, heeft met ingang van 1
Januari a. s. eervol ontslag uit deze be
trekking gevraagd, wegens zijn benoe
ming tot chef van de afdeeling "correctie
van het Dagblad De Telegraaf te Amster
dam.
Goes. Vrijdagavond trad alhier voor
een slacht bezette zaal van de „Prins van
Oranje" op de heer dr. Emile Odufré, voor
zitter van het „Ned. Prop. Comité voor
Esperanto*, met: „Het nut vaD Espe
ranto". Na met eeu enkel woord nog het
Volapück, de vroeger mislukte wereldtaal,
te hebben aangehaald, wees spreker er
op, hoe dr. Zahmenhoffs Esperanto thans
in alle landen der wereld reeds aanhan
gers en beoefenaars vindt, te zamen zeker
meer dan 2 millioen personen. Wie Espe
ranto kent, heeft een kyk op alle wereld-
deelen, terwyi het bovendien ïoorziet in
de behoefte aan een hulpwereldtaal, nood
j zakelyk door de enorme uitbreiding van
I het internationalisme op veleriei gebied.
Deze taal is gemakkeiyk aan te leeren
de spraakkunst besrat totaal 16 regels,
zonder uitzonderingen, de woordeniyst
telt ODgeveer 2C00 stamwoorden, die
minstens voor de helft aan eenigszins
ontwikkelde personen bekend zijn. Zij
wordt dan ook reeds gebruikt op groote
handelskantoren, vreemdelingenbureaux,
congressen enz. Ten slotte nog er op wjj-
zende dat het Esperanto een taal is, die
ook op letterkundig gebied de fynste scha
keeringen van den menscheiyken geest
