No. 4 1911.
Donderdag 5 October
26e Jaargang.
UEIIWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PEK WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWES F, te Goes
F. P. D'HUIJ, te JVridrielbi rg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
School en Maatschappij.
Is uw kwaal misschien een
nierkwaal
Uit de Provincie.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per Irie maanden franco p. p.
Hnkele nummers.
O O U C O
1.25
0.05
UITGAVE DER FIRM/* S
EN
van 1—5 regels 50 cent, iecore regel meer 10 cent
Familieberichten van 1—10 regel 1.—, iedere regel
meer 10 cent
li. (Slot.;
Dr de Moor behandelde eerst de vraag
wat is de maatschappij voor de school
!§Nu volgt de vraag: wat is de school
voor de maatschappij
De maatschappij doet veel voor de
school,dus verwacht zij ook veel van haar.
Vooral de Christelijke maatschappij heeft
in de school een uiterst geschikt middel
om haar doelde verheerlijking Gods te
bereiken. Niet om de school op onbehoor
lijke wjjze als propagandamiddel te ge
bruiken, of om het goddelijk gebod te ver-
waarloozen, dat ons beveelt de kinderen
van hun prille jeugd te onderwijzen in de
dingen van het koninkrijk der hemelen.
De bedoeling der lagere school kan in
het algemeen nooit zijnwetenschap te
onderwazen, al moet er steeds met weten
schap onderwezen worden. Zij dient zich
te bepalen tot het bij brengen van kennis,
en wel van zulke kennis, die voor de prak
tijk des levens bepaald onmisbaar is. Dat
zjjn de vakken a—d maar ook e - g en
niet het minst de Bijbelsche geschiedenis;
maar niet handenarbeid. „Niemand zal de
paedagogische waarde van geschikten
handenarbeid ontkennen en het is ook
geheel overbodig er op te wijzen, dat Gods
Woord den handenarbeid hoog schat".
Maar als vak behoort het op de lagere
school niet thuis, o. a. omdat het leerplan
al uitgebreid genoeg is. De lagere school
zal steeds het kennen op den voorgrond
hebben te stellen, en het kunnen moeten
overlaten aan het huisgezin en aan de
verdere opleiding.
Welke methode moet by het onderwijs
gevolgd worden, zal de lagere school aan
de door de maatschappij gestelde eischen
voldoen
l^Drie vraagstukken komen daarbij aan
de orde.
Moet de school op het individueele of
op het sociale aangelegd zijn
Noch het eene alleen, noch het andere
alleen. Een goed georganiseerde maat
schappij doet beide tot hun recht komen
in hun onderling verband. Individualisme
en socialisme zijn uit den booze, maar het
individu moet leeren sociaal te leven en
het sociale leven mag de individualiteit
nooit verdrukken.
^In de tweede plaats stippen wy het
vraagstuk aan der nationale of kosmopo
litische opvoeding. Dit behoort eigenaar
dig by het leven van onzen tijd, nu door
de verbeterde verkeersmiddelen de volke
ren hoe langer hoe meer met elkander
in aanraking komen. Menigeen wil daarom
het nationale uit de opvoeding verwijde
ren voor het internationale. Het komt
er minder op aan of ge een goed Neder
lander dan wel een goed mensch zij t. De
school moet daarom alle chauvinisme
(bedoelt de schryver niet vaderlands
liefde tegenstaan, het dwaze van de
oorlogen prediken en de jeugd opvoeden
tot de broederschap der menschheid, niet
het minst der sociaal-democratische.
Natuuriyk is ook in deze dwaling waar
heid. God heeft uit éónen bloede het
gansche menscheiijk geslacht gemaakt
en deze eenheid moet ook op school aan
de kinderen onderwezen worden. Maar
wanneer we den kinderen de eenheid der
menschen leeren, zullen we tevens aan-
toonen hoe de zonde de van God gelegde
banden verscheurt. En ook, wanneer we
op onze scholen de vredesbeweging pro-
pageeren, wyzen we er tevens op dat de
oorlog een gevolg is van de zonde, en
niet zal wijken alvorens de oorzaak is
weggenomen.
Nog een enkel woord over het vraag
stuk van algemeene of standenscholen.
Het staat zeer democratisch en dus
modern niets van standenscholen te wil
len weten. Een kind is een kind, zegt
men, en zyn onderwys heeft niets te
maken met den stand tot welken het
kind behoort, zegt men. Dit laatste is
onjuist. Wel degeiyk is oor de verschil
lende standeD in het maatschappelijk
leven groot verschil niet alleen by de
latere opleiding, maar ook tusschen
de eischen welke deze aan den
grondslag daarvan, op de lagere school
te leggen, hebben te stellen. Indien men
nu de verschillende scholen zou willen
gebruiken om de klassen tegen elkander
op te zetten, zouden we dit evenzeer
afkeuren als wanneer men waar dit moge
lijk is niet met het maatschappelijk ver
schil in rang en stand rekening hield en
zich daardoor aansloot bij het leven.
De schryver waarschuwt ten slotte
tegen alle overlading.
Hiermede meenen wy zijn geschrift
genoegzaam te hebben saamgevat om
ouders en onderwyzers tot nadere kennis
making er mee over te halen.
Vooral voor de Christeiyke school zou
den wy zoo gaarne wenschen dat de band
tusschen haar en het Christeiyk volks
deel steeds inniger werd. Voor een ouder -
wyzer die God vreest en hiervan by zyn
onderwys blijk geeft, kunnen de ouders
en de kinderen nooit genoeg respect
hebben. En een school, waar een Innige,
vredige band het gansche personeel ver
bindt, kan niet genoeg gewaardeerd en
financieel gesteund worden.
Indien de Christelijke maatschappij
alzoo doet, bevordert zij haar eigenbelang.
De geschiedenis leerde en bewees dit.
4 Oct. 1911.
Ziekteverzekering.
Begin dezes jaars heeft mr. Patyn in
de Tweede Kamer bij het Verzekerings
debat het Ziekteontwerp van minister
Talma fel bestreden, en den minister
het ontwerp van zijn Engelschen collega
Lloyd George als een model ter navol
ging voorgehouden.
Men houde hierby in 't oog dat de
EDgelsche wet geldt voor ziekte en in
validiteit, terwyi ouderdomsverzekering
onnoodig is door de bestaande Staats-
pensioneering.
Dit geschiedde hoogst waarschynlijk
onder den invloed van de toejuichingen
die van allen kant laatstgenoemden be
windsman ten deel vielen voor zyn in
korten tyd zoo mooi voor malkaar ge
kregen Ziekteverzekeringsontwerp.
Toejuichingen die echter al spoedig
verstomden en plaats maakten voor mur
mureering, critiek en'verzet. Een der
Engelsche bladen schreef in lunireeds:
het is een lawaai van alle kanten. Het
kwam al bij de Tweede lezing van het
ontwerp in het Lagerhuis. En het neemt
in de pers, werkliedenvereenigingen en
artsen wereld onrustbarend toe.
Met deze laatsten werkte hij zoo vriend
schappelijk samen meende hij. Maar noch
de Friendly-Societies, noch de Doktoren
vielen hem bij. En nog voor eenige
dagen hebben de Fabian Society en de
Independant Labour Party in eene ge
combineerde vergadering het wetsont
werp, zelfs geamendeerd, onaannemeiyk
verklaard.
De artsenvereenigingen vergaderden
en stelden tal van amendementen op van
zeer ingrypenden aardamendementen,
die door het Lagerhuis aangenomen zyn,
„omdat de artsen anders weigerden hunne
medewerking tot de uitvoering der wet te
verleenen. Bij tweede lezing is niet alleen
de vrije artsenkeuze ingevoerd maar ook
de geheele medische behandeling aan de
Friendly Societies ontnomen en opgedragen
aan overheidsorganen, de Local Health
Committees".
Een onzer bladen schreef dan ook van
een geweldigen stroom waartegen deze
minister moet oproeieD. En het „Sociaal
Weekblad", stellig het tegendeel van
ministrieel, noemt het een naïviteit te
wanen dat het ontwerp van Lloyd George
spoedig zal aangenomen wordenwant
„by een zoo ingrijpenden maatregel als
een ziekteverzekering kan men het on
mogelijk allen partyen naar den zin
maken".
Dit ware woord en de ervaring in
Engeland stemme onze Nederlandsche
staatslieden en stuurlui aan den wal tot
bescheidenheid bij de keuring (en de
afkeuring zoo 't moet) van 't Ziekte-
ontwerp van minister Talma.
RBCLAMMS.
Er zijn tal van vrouwen, die voortdu
rend aan zenuwhoofdpyn ïyden, die zich
aUyd even afgemat gevoelen en last heb
ben van uitputtende pyn in de lendenen
en den rug, en van aanvallen van dui
zeligheid, flauwten en lusteloosheid, doch
die niet begrijpen wat^haar eigeniyk
scheelt.
Gewooniyk dienen de nieren hiervoor
aan sprak eiyk gesteld te worden. Zij zyn
zwak of ziek en kunnen zoodoende uw
bloed niet rein en krachtig houden, en
gy kunt niet gezond zyn tenzy dit be
hoorlijk geschiedt.
Stelt het geen dag uit om te beginnen
met het gebruik van Foster's Rugpijn
Nieren Pillen, wanneer gy waarschuwin
gen als de bovenstaande opmerkt, die by
verwaarloozing zich spoedig zullen uit
breiden en leiden kunnen tot gevaarlijke
ziekten.
Foster's Rugpijn Nieren Pillen zyn een
speciaal geneesmiddel voor de nieren en
dan ook alleen voor de nieren. Zy geven
de gezondheid aan deze belangryke orga
nen terug en wanneer de nieren gezond
en sterk zyn, brengen deze gezondheid
aan alle andere organen door het volko
men gezonde, bloed, dat dan uw lichaam
doorstroomt. M'M 1
Wacht u voor namaak en let er daartoe
op, dat de handteekening van James
Foster op het etiket voorkomt. Foster's
Rugpijn Nieren Pillen zyn te Goes
verkrijgbaar bij de Firma Nathan Ema
nuel; en te Middelburg bij den heer Joh.
de Roos, Vlasmarkt K 157. Toezending
geschiedt, franco na ontvangst van post
wissel a f 1.75 voor een, of f ld voor zes
doozen.
LEESTAFEL.
Wlj herinneren dat alle uitgaven door
ons onder deze rubriek behandeld, ver-
krygbaar zijn bij alle boekhandelaars.
De Vriend des Huizes, onder hoofd-
red. van ds. J. Schrijver. Afl. 10.
October 1911.
De Vriend begint met een plaat in
kleurendruk, een tros blauwe druiven,
by na natuurgetrouw, men zou er zoo
zin in krijgen. De dichter gaf ei- een
byschrilt bij. De bekende verhalen wor
den voortgezet. Het Maandoverzicht ver
eeuwigt het jubileum van ds. Schrijver
den man ven Neerbosch, o. a. door zijn
portret en de photo's der kerkgebouwen
waarin Z.Eerw. te voren het evangelie
predikte. Zeer lezenswaardig is hetgeen
ds. Pynacker schrijft bij de portretten
van de jubileerende professoren v. Rbijn
en v. Dyk. Ook de overige rubrieken
zijn wèl verzorgd. De Vriend houdt zich
goed.
Nieuwe Liederenbundel voor Zon
dagsschool en Huisgezin, byeenge-
bracht door R. W. S.; de muziek be
werkt door Hessel de Vries. Negende
druk. Amsterdam, Electrische
drukkerij R. Los, Nicolaas Berchem-
straat 1.
Deze liederenbundel is zoo zeer bekend
en bemind, dat wij geen aanbeveling er
van behoeven te schryven. De negende
druk zegt al genoeg dat hij veel gebruikt
wordt. Onze Chr. huisgezinnen hebben
dien bundel toch -wel allemaal? Voor
de, immers, weinigen die hem niet ken
nen willen wy dan wel opmerken dat de
inhoud gebleken is aan de bedoeling der
verzamelaarster te beantwoorden, name-
lyk dat het een volksliederenboek zou
zijn, een boek voor huis en school, voor
zang vereen iging en zondagsschool, voor
oud en jong van allerlei leeftijd en levens
kring. Dit geldt zoowel voor de gewone
liederen als voor de feestliederen, onder
welke de mooiste uit de bundels van
Moeton en Serné, Sankey, e. a., behalve
zeer vele oorspronkeiyke, die door vloeien-
den zang en liefeiyke toonzetting uit
munten.
Middelburg. Gisterenavond had op
het Molenwater de laatste muziekuit
voering in dit seizoen plaats.
Het was voor deD tijd van het jaar
goed weer en er was dan ook buiten
gewoon veel belangstelling.
Na de uitvoering van het populaire
programma door het Middelburgsch Mu
ziekkorps betradeen jongeman den
Muziektempel en bood den heer Morks
een lauwerkrans aan. Op de linten in
de Middelburgsche kleuren staat„Van
eenige dankbare toehoorders van de
muziekuitvoeringen op het Molenwater
aan den heer Jan Morks 1911".
Direct na deze huldiging werd een
aanvang gemaakt met het afsteken van
het vuurwerk dat de vereen iging «Uit
het Volk Voor het Volk" aanvanke
lijk bestemd had voor het Floraliafeest,
maar dat toen wegens de droogte niet
mocht worden afgestoken. De duizenden,
die op het ruime plein aanwezig wareD,
zullen het zeker met ons eens zijn dat
al was de quantiteit minder dan de
qualiteit, deze laatste by zonder goed
was. Het was kort maar krachtig, foen
het mooie slotstuk de lucht in was,"hief
de heer Morks zijn dirigeerstok weef op
en een opgewekte marsch was de finale
van het concertseizoen 1911.
Ons dapper korps kan zich thans in
den winter weêr gaan oefenen om vol
gend jaar met een nog uitgebreider re-
pertoir de Middelburgers wederom te doen
genieten.
Baarland. De vorige week werd alhier
in de kom der gemeente, vanwege het
gemeentebestuur een Nortonpomp gesla-
slagen. Op 15 Meter diepte, vond men
in onvoldoende mate zout water. Thans
is de proef genomen op 10 Meter diepte
en blijkt het water eveneens zout te zijn,
alhoewel de hoeveelheid water die wordt
opgepompt aanzieniyk grooter is.
Daar volgens overeenkomst men niet
genoodzaakt is de buizen dieper dan 15
M. te slaan, is de proef als mislukt op
gegeven.
Gelukkig, dat het gebrek aan drink
water voor het vee, door den regen der
laatste dagen zeer is verminderd. Voor
velen in deze omgeving zal echter in
het vervolg de waterleiding in eene
groote behoefte kunnen voorzien, daar
wel met zekerheid aangenomen mag
worden, dat geen zoetwaterbronnen op
groote diepte aanwezig zyn. De oorzaak
dat enkel zout water wordt aangetroffen
is wel hieraaD toe te schrij ven, dat zich
onder de veenlaag een gemakkelijk wa-
terdoorlatende dikke zandlaag bevindt en
het grondwater in deze zandlangin ver
binding staat met het Scheldewater.
Proefondervindelijk is in sommige polders
reeds vroeger vastgesteld, ook door mid- j
del van het slaan van Nortonputten tot
10» a 15 M. diepte, op ongeveer 50 M.
uit de kruin van den zeedijk, dat het
grondwater in die buizen met ebbe en.t
vloed, aan daling en rijzing onderhevig -
is en dit verschil bij hooge vloed en zeer
'age ebstanden, meer dan 1 M. bedraagt.
De rijzing en daling van het grondwater
zal ook verder in den polder merkbaar
zijn ofschoon natuurlijk het verschil met
den afstand vermindert. In elk geval zal
indien men een Nortonput slaat, binnen
den kring waarin door den stand van
het zeewater, invloed wordt uitgeoefend,
op den stand- van het grondwater, dit
water in meer of mindere mate zout
zyn. Zoowel te Baarland als te Hoede-
kenskerke staat het vinden van enkel
zout water op groote diepte, naar onze
meening met het voorgaande in nauw
verband. Het feit, dat te Hoedekenskerke
op eene diepte van 27 M. een buis werd
stuk geslagen en een andere buis op
36 M. diepte totaal geen water gaf, wyst
er op, dat ook daar, zooals op andere
plaatsen in Zeeland door grondboringen
is vastgesteld, zich op die diepte, eene
harde voor water vrijwel ondoordring
bare kleilaag bevindt.
Souburg. Dinsdagavond vergaderde
het comité voor de onthulling van het
monument Louwerse. Besloten werd
verschillende sub.-comite's te benoemen
ter regeling der onderscheiden zaken.
In de eerste plaats werd een commissie
benoemd om de kinderen te onthalen.
Daartoe werden gekozen de hoofden der
3 scholen.
Hierna werd een commissie gekozen
voor de ontvangst op het gemeentehuis,
deze zal bestaan uit de heeren Jobse, -
Daniëlse en Wisse. Tot leden- der com
missie om den optocht te regelen werden
gekozen de heeren Pieterse, Joziasseen
Cijsouw.
Verder werd besloten de kinderen vóór
de onthulling van het monument in de
3 verschillende scholen te tracteeren.
Tot blijdschap van het geheele comité
deelde „Uitspanning door Inspanning"
mede ook tot samenwerking bereid te
zijn, zoodat de 3 Zangveieenigingen ge
meenschappelijk zullen zingen. De datum
der onthulling kan nog niet beslist
vastgesteld worden, men wacht nog een
schrijven uit Den Haag. De heer v. Weele
stelde nog voor, waar Louwerse een
kinderdichter was, het programma zoo
in te richten, dat na de onthulling de
kinderen hei eerst zullen zingen, wat
algemeen werd goedgevonden.
Goes. Door B. en W. dezer gemeente
is de levering van het benoodigde druk
werk voor de gemeente, Vrydag jl. aan
besteed, gegund aan den laagsten in-
schrq ver den heer A. W. A. Ross.
Coijjnsplaat. In het nummer van Dins
dag meldde onze berichtgever, dat Zondag
in de Geref. kerk alhier alleen in den na
middag godsdienstoefening was. Dit is
echter minder juist, want ook des avonds
is de dienst doorgegaan.
Stavenisse. Aan het Keeten, over een
afstand van een uur gaans, zijn door den
storm van Zaterdag niet minder dan zeven
vaartuigen gestrand, waarvan vier zooge
naamde kotters. Een dezer schepen, een
tjalkje,is des avonds bij donker op den dijk
van den polder Moggerskil geloopen. De
71-jarige schipper en zyn 66-jarige vrouw,
benevens de knecht, hadden langen tyd
tot aan hun middel in het water gestaan
en hebben zich weten te redden, en zyn
toen zoekende en tastende aan de gast-
vrqe woning van den lindb. Geluk aange
komen, die ze van kleeding en voedsel
heeft voorzien. Die menschen zijn letter
lijk alles kwijt, daar het scheepje,van hun
zijnde, niet verzekerd was. Het is kort na
de stranding totaal in stukken geslagen.
Een ander schip, de sleepkaan Josephine
Eulalie, met kolen van Duitschland naar
België, is niet ver van daar en ongeveer te
gelijkertijd tegen de zeewering geslagen.
>e schipper, Henri Wijk mans, heeft wa
dende de kruin van den dyk bereikt en is
toen op handen en voeten naar een plaats
gekropen, waar hij licht zag De bewoner
heeft hem toen terugbegeleid, waarop de
schipper zijn vrouw en twee dochtertjes
van het schip heeft gehaald en ze onder
dak in genoemde woning gebracht.
VlLsingen. De* Belgische loodsboot
No. 2 is ongetwijfeld vergaan. Het ïyk van
den schipper P. Maerttn is te Ostende
aangespoeld. Aan boord waren deschip-
per, zes loodsen, twee hulploodsen en drie
matrozen, alfen gehuwd en wonende al-