No. 3 1911
Woensdag 4 Oetober
26e Jaargang.
8HRISTELSJK*
NIEUWSBLAD
KSSTÖRISCH
VOOR ZEELAM
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWES F, te Goes
F. P. D'HUlj, te fiiddeSbi rg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
School en Maatschappij
Uit da Provincie
I -!
IE! )EREN WERKDAG DES AVONDS.
0rljs per Irie maanden franco p. p.1.2§
fénkele nummers. 0.05
UITGAVE D£R FIRMA'S
EN
van 1—5 regels @9 cent, iedere regel meer 10 cent
Familieberichten van 1—1« regele 1.—, Iedere regel
meer 10 cent
Ons troffen dezer dagen in de Nieuwe
Pro». Qron. Crt. uit een afdruk van
een brief van den kerkeraad te Zwolle
aan den Magistraat dier stad, de volgende
woorden »Wat men aan de Scholen
tot onkosten aanwendt, dat wendt men
Gode en zyn republiek aan. De Scholen
zyn plantkoren van de Kerke Gods en
der politie. Aan den welstand der Scholen
hangt de hoogste eere Gods en de welstand
van Zyn Kerk en republiek, waarnaar
alle Christenen, inzonderheid alleCbris-
teiyke magistraten met allen yver en
ernst behooren te trachten. By goed
enderwys zullen de burgers welvaren.
Deze woorden bewyzen hoezeer onze
vaderen goed onderwys op prijs stelden,
en hoezeer zij het verband inzagen tus-
schen school en kerk, maar ook tusschen
school en maatschappy.
Over dit laatste verband nu handelt
de jongste uitgaaf van de onder den
titel Christendom en Maatschappij" by
G. J.*A. Ruys te Utrecht verschynende
reeks, serie 4 no. 2, welke onder redactie
staat van Prof. Diepenhorst, en ditmaal
bezorgd werd door dr. J. C. de Moor.
Met genoegen vestigen wij op dit ge
schrift de aandacht, vooral van de ouders,
maar eigeniyk, geiyk ook de schryver
doet, van allen die voor de ontwikkeling
der maatschappy alleen afdoende hulp
verwachten van het doorwerken der
Cbristeiyke beginselen.
Het is immers zoo waar dat overal
»waar raen den zuurdeesem van het
koninkryk der hemelen wil weren, dui-
deiyke teekenen van ontbinding, orde
loosheid en toenemend verval* gezien
worden. „Moe zullen maatschappy en
school recht samenwerken en elkander
tot zegen zyn, indien zij niet een duidelijk
en beslissend antwoord hebben op de
vragenvan waar is de mensch waar
gaat hy heen f wat is het doel van zijn
leven T welke ontwikkeling vereischt de
maatschappy om haar bestemming te
hereiken en welke is die bestemming?
- En *u vragen de Christenen zich
ernstig af wat naar des Heeren wil de
maatschappy moet zyn voorde school
en de school voor de maatschappy.
Beide vragen beantwoordt dr. de Moor
op duideiyke wyze.
School beteekent in zijn oorspronkeiyk
Grieksch „vrye tyd". Immers men gaf
onderwys na afloop van den dagelykschen
arbeid als een welkome ontspanning. De
hoofdgedachte van een school is onder
wys aan personen die overigens niet bij
elkander behooren, maar voor deze lessen
samenkomen.
De school is aanvankeiyk geweest
noodhulp, voor hen die geen huisonder-
wys konden betalen, en zich derhalve
met meerderen vereecigden om hunne
kinderen noodgedrongen aan onderwy zers
toe te vertrouwen.
Langen tyd is tusschen gezin en maat
schappy, geen school geschoren, en be
stond dus ook de vraag naar de ver
houdingen tusschen school en maatschap
py niet. Toen het gezin al minder aan
de eischen voor goed onderwys kon vol
doen, trad de kerk (der middeleeuwen) op
om zyn taak over te nemen in de klooster
scholen. Zoo deed ook de gereformeerde
kerk.
Langzamerhand is men van het gezin
over de kerk tot de overheid gekomen,
en heeft den staat schoolmeesters ge
maakt, om aan te leeren nuttige kundig
heden en op te leiden tot christeïyke deug
den zoodanig dat een Jood er genoegen
mee nemen kon.
Dit deed de leus: „de school aan de
ouders" geboren wordenvrye christe
ïyke maar ook vrye scholen van gelijk
gezinden van andere richtingen verrezen,
en zoo werd de üverheidsschool tot de
secteschool der modernen en sociaal
democraten.
Winst was dat de maatschappy haar
taak tegenover de school ging beseffen.
Men moet echter met de leusde school
aan de ouders voorzichtig zijn. Zy is in
de praktyk onjuist gebleken. Het is de
school van gelijkgezinden, niet de kerk
maar de maatschappij heeft scholen te
stichtenmaar het gezin blyft hoofd
zaak. Zoo draagt de school ook het ware
karakterals instituut gesticht als zij is
door de maatschappy om daarin haar
eigen ontwikkeling te bevorderen. Daar
om sluit de van de maatschappy uit
gaande school zich ook zoo goed aan
by het leven. Zy zelve staat in de beste
verhouding tot de overheid en de kerk
zonder zich door een dezer beide te laten
binden. Beide hebben 't groote belang
der school te erkennen, doch laten deze
zich vry ontwikkelen. Zoo kunnen over
heid, kerk en school met behoud harer
zelfstandigheid op de uitnemendste wyze
saamwerken. Het onderwys ook doordat
het aan vele personen tegeiyk gegeven
wordt, maakt de school tot een beeld
van de maatschappy, terwijl de tucht
oefening, die tot samenwerking noopt
een voortreffeiyke voorbereiding vermt
voor het maatschappelijk verkeer. Dit is
tegeiyk ook de roeping der school, ook
der vrye school. Heilloos in de gevolgen
is 't wanneer de school zich van de maat
schappy isoleert. „Bet is reeds zeer dui-
deiyk te zien by de Openbare School
met hare clerus die, uit pure liefde voor
het kind, voor haar onderwijzend perso
neel steeds meer salaris en minder werk
vraagt „ja een macht by de stembus
is". Maar het zou toch het duidelijkst
biyken by de Christelijke school, wyi
deze misschien nog wel buiten de giften,
maar niet buiten de gebeden der Chris
tenen kan.
(Slot volgt.)
INGEZONDEN STUKKEN.
(Buiten verantwoordelijkheid der Redactie.)
Geachte Redactie!
Onder rubriek „Kerknieuws" vermeldt
een uwer correspondenten dat door eenige
lidmaten der Ned. Herv. Kerk alhier
bezwaar is ingediend tegen de gehouden
stemming op 27 September j.l. op grond
dat aan die stemming is deelgenomen
door personen, die niet tot deze kerk
behooren. Uw corren spon dent is biyk-
baar niet goed ingelicht. Waar is, dat er
door eenige modernen protest is inge
diend, op grond, dat er aan de stem
ming hebben deelgenomen personen, die,
volgens hen althans, door woord en daad
getoond hebben niet tot de Ned. Herv.
Kerk te behooren.
Hoe het ter wereld mogelijk is, dat
de modernen zoo'n protest durven indie
nen is my een raadsel. Ik heb herhaal-
deiyk op het stembureau vertoefd en
gezien dat er Sociaal Democraten, ja
zelfs anarchisten ter stembus kwamen.
Deze menschen zijn niet uit zichzeif
komen stemmeD, doch opgezweept door
de modernen. Bovendien zyn er tal van
kiezers hunnerzyds geweest, die de kerk
niet kennen, er zelfs nooit komen of ge
weest zyn. Of geldt het soms hier, doe
wel naar myn woorden maar let niet
op myn daden
Uw berichtgever vergeet echter te ver
melden, dat niemand ter stembus is
toegelaten, die niet op de officieele kie
zerslijst voorkwam, welke lyst door de
gemeenteleden is goedgekeurd, nadat zy
gedurende een zekeren tijd ter visie had
gelegen.
Ik meende dit U ter opname te moe
ten verzoeken, opdat er door een verkeerd
bericht geen verkeerde gevolgtrekkingen
wordeD geboren.
U mynheer de Redacteur dankend voor
de opname.
Uw dw. dn.
H. J. DE GRAAFF.
Middelburg, 2 October 1911.
Ierseke. In de Vrijdagavond gehou
den raadsvergadering was een adres in
gekomen van J. de Jonge alhier met
verzoek om vergunning voor den klein
handel in sterken drank. Dit moest niet-
entvankeiyk worden verklaard.
De borgtocht voor den gemeente-ont
vanger werd verhoogd van f3000 tot
f3230.
De vérordeningen op de heffing en in
vordering van haven- en liggelden, kaai-
rechten en weegloonen werd voor 3 jaar
herzien en vastgesteld. De voornaamste
wyziging die aangebracht werd was,
dat het havengeld van 6 tot 5 cent per
ton of 1000 K. G. laadvermogen werd
verminderd, (abonnementen naar rato).
De heer Bom bracht de meetbrieven
ter sprake. In de daaruit ontstane be
spreking werd meegedeeld, dat in België,
en ook al in Holland de schippers hun
laadvermogen zelf bepalen eo hun yk-
platen zoodoende kunnen laten slaan,
waar zij willen. Daaruit ontstaat ont
duiking, die naar het oordeel der leden
moest gestraft worden.
By de nu volgende behandeling der
gemeentebegrooting werd het salaris
van den 2en klerk der secretarie met
f 150 verhoogd. Een paar leden vonden
den sprong wel wat groot en wilden
bovendien liever een gratificatie geven,
doch zij vonden geen bijval.
Den post f 30 voor schoolbibliotheken
wilde de heer Bom tot f 100 verhoogen.
De stemmen staakten over zyn voorstel,
waarom de eindstemming over de be
grooting, die verder onveranderd bleef,
niet kon pleats hebben.
Nu volgde de behandeling der conces
sievoorwaarden voor de waterleiding, die
ongeveer 3 uren duurde.
De heer Bom vroeg of de vergadering
van vertegenwoordigers der gemeente
van 17 Nov. 1909 reeds over de conces
sie-voorwaarden beslist had.
Deze vraag beantwoordde de voorz.
(de burgemeester) ontkennendde ver
tegenwoordigers hadden niet het recht
daartoe. Dat. moet de raad doen.
De heer Cupéry meende, dat de raad
wyziging der voorwaarden kan vragen.
Hy wil een lager tarief voorstellen. Er
is gezegd dat het water voor arbeiders
woningen niet f 12 maar f 6 zou kosten
en op die belofte heeft spreker in de
deelneming toegestemd. Het tarief is nu
wel lager dan art. 14, maar we hebben
niet de concessievoorwaarden en niet
met het tarief te maken. De deelneming
moet aanlokkeiyk gemaakt worden, dat
is in 't belang van de gemeente en van
de maatschappij. Als het water voor ar
beiders niet goedkoop gesteld wordt,
valt de heele waterleiding in het water.
Ook de heeren Bom en Wesdorp spra
ken van misleiding wat den prys voor
arbeiderswoningen betreft.
De voorzitter (de burgemeester) meen
de, dat de zaak uit een verkeerd, te veel
uit een commeicieel oogpunt bekeken
werd. De concessie-voorwaarden zyn in
beginsel reeds goedgekeurdover het
tarief hebben we niet te beslissen, en dit
is ook niet noodig, omdat ieder vry is
of hy het water al of niet wil gebruiken.
Bovendien art. 14 noemt slechts maxima,
de directie blijft daar beneden en zal nog
lager gaan als dit wensckeiyk of noodig
biykt. Spreker vindt de deelneming voor
zichzelf ook duur, maar hy wil de directie
geen voorschriften geveD, wat we trou
wens niet kunnen.
De heer Cupèrij geeft dit alles toe,
maar juist daarom wil hy de concessie
voorwaarden, met name art. 13 en 14
wijzigen in den zin van verlaging der
maxima.
Een en ander geeft aanleiding tot het
voorstellen en aannemen der volgende
wijzigingen.
Art. 13 (water over den meter): voor
huishoudelijk gebruik 39 centvoor in
dustrieel gebruik 30, 29 en 28 cent;
verder 30 cent; alles per M'.
Art. 14 (water bij overeenkomst):
a. voor arbeiderswoningen met 1—3
vertrekken f 6 per jaar' met een water
gebruik van 20 M8.; b. andere woningen
van 1 3 vertrekken f 9 en 39 M3.; c. met
4 vertrekken f 12 en 40 M8.; d. verder
voor iedere vertrek boven de 4 f 3 en 10
MA meer. Yertrekken zyn ruimten met
een vloeroppervlak van minstens 10 M2.
Zolders en zolderkamers, die geen kraan
hebben, zijn geen vertrekken. De maat
schappij is verplicht minstens 6 openbare
tapkranen of standpijpen te plaatsen.
Wegens het oestervervoer mag niet
vóór 1 April met den buizonaanleg be
gonnen worden. De huizengroep Polen
alsnog in het buizennet op te nemen.
Aldus gewyzigd, werden de concessie
voorwaarden met 6 tegen 5 goedgekeurd.
Daarna sluiting der vergadering.
Ieraebe. In de Maandagavond gehou
den raadsvergadering werd de verhooging
van den begrootingspost voor schoolbi
bliotheken van f30 tot f100, waarover
Vrydag 1.1. de .stemmen staakten, ver
worpen es een verhooging tot f50 aan
genomen. De f20 werden van den post
voor onvoorziene uitgaveD genomen,
zoodat het eindcijfer f 177,733,775 voor
inkomsten en uitgaven onveranderd bleef.
De begrooting werd daarna goedgekeurd.
Naar aanleiding van een vraag van den
heer Van Harmeien, deelde de voorzitter
mee, dat hy heden aan het Middelburgsch
watersnood-comité van 1906 om hulp
gevraagd heeft en die ook aan het Amster-
damsche comité zou vragen.
Schore. In de op Vrydag gehouden
raadsvergadering waren aanwezig 7 leden.
De gemeentebegrooting wordt den raad
aangeboden en artikel voer artikel behan
deld en enkele wijzigingen aangebracht,
zoodat zij thans voorloopig wordt vastge
steld op een bedrag van f 8320,99 in ont
vangsten en uitgaven, met een post voor
onvoorziene uitgaven van f 52.89.
Daarna wordt het concessie-voorstel
voor de waterleiding in behandeling ge
nomen.
De heer Verhaagen bespreekt art. 4 en
stelt voor om in plaats van 10 ten honderd
te lezen 5 ten honderd.
De voorzitter meent, dat wij gerust de
concessie kunnen verleenen zoo ze daar
ligt.
De heer Verhaagen zegt, dat hy de
waterleiding niet zal bestrijden. Spreker
kent de groote zegeningen die een water
leiding met zich brengt,doch acht het zyn
plicht te wyzen op het gevaar van de
groote duurte van het water. Wij moeten
ons niet door het zoet gefluit laten lokken.
De voorzitter zegt, dat er geen enkel be
swaarlijk artikel in de concessie staat.
De heer Karelse meent, dat wij ons erg
binden by de aanneming er van.
De heer In .'f Anker vreest voor de ge-
heele onderneming.
De heer Verhaagen wil even wyzen op
art. 16. Daar staat, dat de prijs van het
water voor arbeiderswoningen kan wor
den opgevoerd tot f 12 per jaar, doch dit
zal wel verzwegen worden, wanneer een.
gemachtigde van de Maatschappij komt
vragen, wie zich wil aansluiten. Spreker
meent dit hier te moeten zeggen, opdat
alle arbeiders zouden weten wat hen
boven het hoofd hangt.
De heer secretaris zegt, dat zulks wel
kan, doch nimmer in toepassing zal ge
bracht worden. Zelfs te Delft, welke
plaats «en zeer ongunstige is, wordt geen
f 12 geëischt.
De heer Verhaagen Als het toch niet
geëischt wordt dan beheeft het ook niet
in de voorwaarden opgenomen te worden.
Spreker is er niet gerust op, dat de prys
van f5,20 per jaar voor een arbeiders
woning zal gehandhaafd biy ven te meer
daar een groot aantal gegoeden met
woningen van 10 A 11 kamers zich niet
zullen aansluiten, wegens de hooge kos
ten, nl. f30 en meer.
De voorzitter zegt, dat wy, indien .de
Maatschappij er niet toe kon komen, toch
steun van 't ryk krygen.
De heer Verhaagen meent, dat dit hier
niet mag gelden, en dan is de steun
slechts toegezegd, zonder eenige verbin
ding.
Het voorstel om te lezen 5 ten honderd
wordt verworpen met 4 tegen 2 stemmen
en één onthouding.'
Over de quaestie //watermeter" ontspon
eene uitgebreide discussie.
De heer Verhaagen noemde den prys
van f4,50, f6 of f 13,50 per jaar voor't
gebruik van een meter veel te hoog, en
het onderzoek voor. f10 ook te hoog.
Spreker komt- tot de conclusie, dat de
Maatschappij niet gaarne met centen
rekent, doch liever met f 5, f 10 of f 15
tegelijk. En dit zal naar sprekers mee
ning, den doodsteek geven aan de ge-
heele onderneming.
Over het leveren van water aan een
niet aangeslotene door iemand die wel
aangesloten is en de daarvoor te stellen
boete vond de heer Verhaagen vreemd.
Spreker vroegzou de Maatschappy wel
macht hebben om de boeten op te leggen
en zoo ja waar is haar macht om de boete
te innen
De secretaris zegt, dat de macht om de
boete op te leggen heeft de Maatschappy
wel, doch om ze te innen niet. Dat moet
by onwil door den rechter geschieden.
De heer Verhaagen Gestel ik ben aan
gesloten. Mijn buurman niet. Deze heeft
water noodig en als ik hem één emmer
water geef, 'dan ben ik strafschuldig. Doch
wat zal de Maatschappy er aan doen als
ik een emmer water des avonds by my
achter op de plaats zet en deze is 's mor
gens weg Ze is dan gestolen en dat
zal dan geschieden.
De heer secretaris zegt, dat in dit geval
de rechter zal moeten uitmaken of daar
van leveren sprake kan zijn. De heer
Verhaagen Onzin, ik mag gerust een
emmer water bij my op de plaats zet
ten. Dat doe ik thans ook. Of zou ik dat,
bij eventueel aansluiten, eerst moeten
gaan vragen
De voorzitter zegt, dat men zulke ge
vallen niet kan voorkomen en die zullen
zich toch wel voordoen, zegt de heer
Verhaagen.
Een ander punt, men leest dat de
Maatschappy standpypen kan aanbren
gen en daaruit water verkoopen tegen
hoogstens f0,01 de 10 liter. Wat zouden
B. en W. doen als er watergebrek
kwam en dé menschen die niet aange
sloten zyn vroegen water uitdestandpy'p.
De voorzitter zegt, natuuriyk niet ge
ven. Dan moesten de menschen zich
maar laten aansluiten.
De secretaris zegt, dat de Maatschappy
geen standpypen zal plaatsen op de
dorpen, doch vermoedelijk hier of daar
in een com plex an weiden of op de
sluis te Hans weert voor de schippers.
Maar wie geeD schipper is, zal daaruit
geen water kunnen bekomen.
Be heer Verhaagen kan zulks niet
gelooven en vermeent, dat B. en W. wel
degelijk maatregelen zouden nemen om
de gebreklij den de menschen van water
te voorzien. Dat zijn zij zedelijk ver
plicht, zegt spreker.
Na dat nog even enkele punten be
sproken werden is het voorstel om con
cessie te verleenen in stemming gebracht
en aangenomen met 5 stemmen vóór 1
tegen en 1 blanco. De heer Verhaagen
stemde tegen, de heer In 't Anker ont
hield zich van stemmen.
Een suppletoir kohier H. O. werd
vastgesteld met negen aanslagen, geza-
meniyk een bedrag van f65.75.
De heer Verhaagen zeide by de rond
vraag, dat hij een voorstel aan den raad
wenschte te doen. Namelijk om elk
voorstel dat door B. en W. den raad
werd aangeboden en elk verzoek van
een ingezetene of niet-ingezetenen steeds
met een schriftelijk preadvies van B. en
W. den raad aan te bieden en dit aan
