No. t 1911
Maandag 2 October.
26e Jaargang.
HEVWSBX1D
VOOR ZEËLMI
SBRISTELOIL
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DEJONGE VERWES Y, te
F. P. D'HUIJ, te iViidrielbt Tg.
Goes
Bij dit No. behoort een Bijvoegsel
Vijf en Twintig jaren.
-1 October 1911.
PRIJS DER Ak>VERTENTIËN
ONZE JUBILARIS.
de Tur*
,8it"
L
vrrr/t.
IE) IEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per lrie maanden franco p. p.3.25
i'.nkele nummers. B0,05
'ka-'saserai 3T-.T KT:Jn
UITGAVE DER FIRMA S
EN
fssasu ibrss^
De Zeeuw jubileert.
Met bet nummer, dat heden verschijnt,
treedt hij zjjn 26an jaargang in. Er liggen
derhalve vijf en twintig jaren achter hem.
Deze 1ste October is een blijde gedenk
dag, waarvoor hij in de eerste plaats den
Heere dankbaar behoort te zijn.
De lezer(es) zal hem wel willen vergun
nen, nu De Zeeuw aan zijn eerste mijlpaal
staat, dat hij een blik terugwerpt op den
afgelegden weg al den weg waarop de
Heere hem geleid heeft.
Onze provincie, Schouwens westelijk
deel misschien uitgezonderd, is in den
eigenlijken zin nooit de bodem geweest,
waarin 't libéralisme kon wortel schieten.
Gaat men hare geschiedenis na, dan
blijkt, hoe zy jaren lang is bestuurd ge
worden door de mannen van het zooge
naamde juiste midden. Wel vonden de
mannen van '48 ook hier op menige plaats
een welkom arbeidsveld, doch over het
geheel ging de strijd van de vooruit,stre
vende liberalen tegen de meer behouden
de (conservatief) liberalen buiten het volk
om.
Wat benoorden de Ooster- en bezuiden
de Wester-Schelde aan den conservatie
ven kant stond, maakte de vreedzame
evolutie van behoudend tot vooruitstre
vend schier onmerkbaar mee. De neu
trale school en het openbaar onderwijs
wamen de propaganda van hetxnoder-
isme sterken.
En zoo kon het gebeuren dat in 't noor
der- en zuiderdeel der provincie het libe
ralisme zich een va8ten burcht stichtte,
waaruit het niet gemakkelijk zou zjjn te
verdrijven.
Gansch anders ging het echter in
Zeelands middeldeel: op.de Bevelanden
rn Walcheren. Daar leefdfe nog een volk,
ia hetwelk de traditiën de#Juderen voort
leefden. Op Walcheren, l^'e ook door het
modernisme gedrukt, bloede het Calvi-
nisme op vele plaatsen ofPj terwijl op de
Bevelanden de conservatieve geest die
zich liefst by 't oude houdt, hetwelk
het moet erkend nog heel wat goeds
bevatte, reageerde tegen elke poging om
hsm uit te drijven.
De schoolstrijd kwam in de zeventiger
jaren ook in dat deel van Zeeland de natie
in twee kampen V6rdeelen. De vrijheids-
.zin die van ouds de fiere Zeeuwen heeft
^'gekenmerkt, verzette zich ook hier met
X 'groote kracht tegen opdringend ongeloof
en geloofsdwang.
De onderdrukking der minderheden
eed godvreezende mannen van elke ker-'
.eljjke richting malkander zoeken zij
ereenigden zich en spanden samen in
jhoolvereenigingen, straks ook in
esvereeniging en leesgezelschap, om te
getuigen en te trachten mede een dam op
te werpen tegen de Revolutie.
In zijn meest aantrekkelijke posi
tiefheid teekende zich het eerst en
vooral op Walcheren dit verzet tegen
den geest der eeuw af, toen twee krach
tige persoonlijkhedende hervormde
predikant Nonhebei en de chr. afgeschei
den predikant A. Littooi) handen in
eensloegen en de leiding van het ver
zet op zich namen.
Zeeland werd tot 1866 althans
door enkel liberalen in de Kamer en in
de Staten der Provincie vertegenwoor
digd.
In laatstgenoemd jaar echter schoot
Zuid-Beveland de eerste bres door de
verkiezing van den, mede door Groen
van Prinsterer aanbevolen, antirevolu
tionair Saaijmans Vader, en négen jaren
later volgde Walcheren, waar na veel
ernstiger en moeilijker, en zwaarder
strijd, omdat het daar vooral ging tegen
de party, die al wat ry'ken aanzieniyk
en geleerd was onder hare leden telde,
een Kamerzetel veroverd werd dooi
den ant' revolution air Jhr. J. L. de Jonge.
Toen meende men den tyd rijp voor
de oprichting van een antirevolutionair
blad. »Het Zuiden" werd opgericht.
Helaas, het Zeeuwsche volk bleek nog te
conservatief aangelegd om, geiyk in zake
de school, ook in de pers met de leiders
mee te gaan. Het voelde veel vooreen anti
revolutionair bèstuur of een antirevo
lutionaire vertegenwoordigingmaar het
voelde niets voor een antirevolutionaire
pers. Het bleef zyn oude, geliefde, li
berale en neutrale bladen lezen en
weigerde zyn steun aan het antirevolu
tionaire blad.
En onder deze omstandigheden nu,
onder de energieke leiding, vooral van
wyien ds. Littooij te Middelburg, en M.
de Jonge Jzn. te Goes, kwamen eenige
mannen op het denkbeeld om een blad
op te' richten van dezelfde richting als
„Het Zuiden", maar met een inhoud,
welke op den duur het Zeeuwsche volk
tot de overtuiging zou kunnen brengen,
dat het ook zonder liberale voorlichting
op de hoogte zou biyven met alles
waarin een dagbladlezer belang stelt.
Genoemde heeren wilden het princi
pieels van Het Zuiden met het prac-
tische van de liberale pers verbinden.
Zij hadden geloof in het wèl slagen der
zaak en wisten enkele vrienden voor
hun denkbeeld te winnen.
Na enkele samensprekingen met beken
de antirevolutionairen waarvaD zich
echter enkelen weer terugtrokken, kwa
men de voorstanders van de oprichting
van een zoodanig blad den 2en Mei
3886 in eerste officieele vergadering in
de consistoriekamer der toenmalige chr.
geref. kerk bijeen, en werd door de heeren
ds. O. de Preè, F. L. Goossen, B. Quist,
M. de Jonge Jz., ds. A. Littooy, G. M.
Klemkerk, C. Oranje Lz. en J. Donner
eenparig besloten tot de stichting van
eejn maatschappy tot exploitatie van het
Q]|r, Historische nieuwsblad De Zeeuw.
ifrdere vrienden, die niet ter vergadering
kilden aanwezig zijn, traden toe en in
e® volgende vergadering werden voor
de eerste maal in 't bestuur van bet blad
gekozeD de heeren ds. D. de Pree, voor
zitter, M. de Jonge Jzoon, secretaris, J.
Donner, penningmeester, ds. A. Littooij
en mr. C. Lucasse. Tot redacteur werd
benoemd de heer J. Buljse, onder
wijzer aan de Prins Willemschool te
Den Haag, die den 1 October 1886 in
functie trad en tot op heden de leiding
van ons blad heeft waargenomen.
De oprichting van het blad was inder
daad een waagstuk. Van Het Zuiden wa
ren ongeveer een driehonderdtal abon-
nenten overgenomenen nu was de
moeiiykheid de Zeeuwen voor De Zeeuw
te winnen.
By den tegenstander was er spot of
minachting. Met het eerste verraste ons
het Weekblad van Van Oyen, het laatste
gewerd ons van de overige bladen. De
eigen vrienden haalden de schouders op,
en bleven van verre; sommigen meen
den een antirevolutionair blad was hier
niet noodigterwyi anderen voorgaven
dat een zoodanig blad in Zeeland geen
toekomst hebben zou.
Dat deze allen zich vergist hebben,
behoeft hier niet te worden aangetoond.
De feiten hebben het bewezen.
Van een blaadje dat tweemaal per week
verscheen, dyde het blad uit tot een van
driemaal 's weeks. Dit geschiedde reeds
op 1 April 1887 enkele malen werd het
vergroot; en nu, sedert 1 October 1995,
is De Zeeuw het Christeiyk Historisch
(lees antirevolutionair) dagblad voor Zee
land.
De oplaag van voor een kwarteeuw is
Eigenaardig dit een dezer heeren cor
respondent was van de Middelburg
se h e Courant, en dit blad, zonder dat
men begreep wie 't deed, geregeld van den loop
dezer zaak op de hoogte hield.
reeds sedert lang vertienvoudigd. By na
geen gemeente in onze provincie waar
De Zeeuw niet komt; en ook buiten de
provincie wordt hij door geestverwant
en tegenstander gelezen.
Gaan wij de abonnenteniyst na, dan
valt 't op dat onder de zeer vele lezers
er verscheidene zyn, die het blad van
den eersten dag af gelezen hebben.
Dezen wenschen wij met hun jubilé
als lezer van De Zeeuw geluken wy
hopen dat zij nog een reeks van jaren,
met de overige abonné's zich door hem
zullen willen en mogen doen voorlichten.
Wy danken hen daarby zeer voor het
groote geduld, dat zij by de lezing en den
steun van ons blad hebben aan den dag
gelegd. Wjj zijn toch ons maar al te zeer
bewust,maar al te vaak minder goed werk
te hebben geleverd, al durven wij ook ver
zekeren gedaan te hebben hetgeen wy
konden.
Van onze berichtgevers, die zich voor
25 jaren aan ons blad verbonden, is
thans nog slechts een als zoodanig werk
zaam enkele anderen zijn niet ver meer
van de kwarteeuw af. Wjj danken hen
voor hunne trouwe medewerking en be
velen De Zeeuw vtsö&r bij hen en-bij de-
overige heeren berichtgevers aan.
Van de aandeelhouders van ons blad
zijn ook reeds vem hetzy door vertrek,
hetzij door overliif<-fi ons ontvallen. Aan
menigeen hunneiTjdenken wij op dit
oogeublik met stilph weemoed.
Gelijk den lezer uit onze mededeelin-
gen kan zyn opgevallen, heeft de Heere
van de oprichters van ons blad de groot
ste helft al tot Zich gexoepen. Van het
bestuur zagen wy tot driemaal toe een
verdienstelijken voorzitter ons door den
dood ontrukteerst ds. De Pree, daarna
ds. Littooy, aan wien vooral ons Zeeuw
sche volk zoo groote verplichtingen heeft,
en vervolgens M. de Jonge Jzoon, die
De Zeeuw heeft liefgehad en voorgestaan
met heel zyn hart.
Thans is de heer mr. C. Lucasse, ons
geacht Eerste Kamerlid, voorzitter. Hy
zy hei tot in lengte van dagen 1
Zal De Zeeuw nu, na deze opsomming,
nog in herinnering brengen hetgeen hy,
onder den zegen Gods, in onze provincie
heeft mogen helpen verkrijgen
Te roemen is ook hem waariyk niet
oorbaar.
Maar wèl wil hy met biy dschap en dank
baarheid gewagen van deD ommekeer
die, wij zeggen niet door, maar sedert
zqn optreden, in onze provincie heeft
plaats gegrepen.
Toen De Zeeuw op 1 October 1883
met een bevend hart en oevasten tred
de politieke actie in onze provincie
opehde, was Zeeland voor wat zyn volks
vertegenwoordiging aangaat, in meerder
heid liberaal.
Dank zij de kiesrechtuitbreiding,
werd, bij de Kamerverkiezing van
1888, die verhouding een.'gszins anders.
Slechts één district bleef liberaal.
Deze verhouding werd echter in 1891
weer iets ongunstigerGostburg toch
ging om naar Links; doch in 19'1 was
dit toch weer het eenige district dat
Liberaal koos. In den laatsten tyd is
door het omgaan van Zierikzee de ver
houding weer minder goed geworden.
Toch stemt voor de Kamer thans al wat
beneden de Oosterschelde ligt, uitge
zonderd Zeeuwach Vlaanderens Westeiyk
deel, voor de Kamer rechts.
Wat de Staten onzer provincie aan
gaat, deze waren bij de eemte verschy-
ning van De Zeeuw in hunne overgroots
meerderheid liberaal.
Walcheren bad slechts één Reehtschen
vertegenwoordiger, en Zuid-Beveland
telde er twee.
Doch, ook hier weer dank zy de Kies-
rechtuitbreiding en, vooral niet te ver
geten den steun der Roomsch Katholieke
kiezers, werden de liberale Statenleden,
zoo in Middelburg als in Göus, meeren-
deels door antirevolutionairen vervangen.
vaa 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 een t
Familieberichten van 1—10 regel3 1.—, iedere regel
meer 10 cent
Aan 't omzetten der meerderheid
naar Rechts heeft ook De Zeeuw naar
zjjn gaven en krachten hem verleend,
dapper mee gedaan.
Ook zal het wel een weinig aan
zijn voorlichting te danken zyn dat op
schoolgebied de oogen der lezers meer
geopend werden voor de noodzakeiyk-
heid van vrij Christelijk lager, middel
baar en hooger ocderwys; dat hier en
daar vereenigingen voor schoolstichting
verrezen, en het aantal christeiyke scho
len vermeerderdeterwyi zijn medewer
king ook wel zal hebben by gedragen tot
vermeerderde belangstelling in zoo
menigerlei arbeid tot verbreiding der
antirevolutionaire beginselen.
Doch tot al dezen arbeid zou hy niet
bekwaam zyn geweest, indien hy niet
had mogen genieten van de hulpe Gods
en de gunst der menschen. De Zeeuw
telt vele vyanden maar nog meer vrien
den. En dit te weten heeft hem menig
maal gesterkt bij en tot zijn arbeid.
Waar De Zeeuw zich vijanden heefc
gemaakt door mindere waardeering van
den tegenstander, of onnoodige scherpte
zyner pen, daar betuigt hij hierover zyn
leedwezen en vraagt hij gaarne verga
ving. Ook waar hy den vriend een enkele
maal mocht hebben gekrenkt of gegriefd,
doet hy hiervan gaarne beiydenis.
'j [Met vermyding van hetgeen den vriend
.bedroeven of den tegenstander verhitte
ren zou, hoopt De Zeeuw voort te gaan
óp den ingeslagen weg, daarby weder,
rekenende op de medewerking van allen
die hem tot hiertoe steunden; bovenal
op den zegen Gods by alle onvolkomen
menschen werk zoo onmisbaar.
Zij en biyve daar by hem eri by al
zijn lezers een ootmoedig streven om
Gods wil te mogen doen en daartoe den
weg te vinden en te bewandelen op
alle levensterrein, waarop God gevreesd
en verheerlykt moet worden.
I Neen, een woord van warme hulde en
dankbare Waardeering aan het adres van
j onzen trouwen Redacteur, den heer Jaco
bus Buyse te Goes, mag niet achterwege
bly ven.
Thans viert hij met De Zeeuw zijn zil
veren feest. En daarom moeten wy naast
het jubilé van ons Blad ook aan zyn jubilé
gedenken, *een jubilé dat uiteraard veel
zeldzamer is. Dat een dagblad zyn zilve
ren jubilé viert komt nog al eens voor,
maar dat een Redacteur 25 jaar verbonden
is aan één Blad, waarvan 24 jaar als
eenige Redacteur, gebeurt heel zelden.
Darrom willen wij onzen jubilaris zyn
volle recht doen wedervaren. Daarom
willen wij onze lezers en lezeressen aan de
onschatbare verdiensten van onzen Redac
teur met een enkel woord herinneren.
Eerst onze jubilaris als journalist.
We wilden dat onze lezers en lezeresseD
zich eens in konden denken, wat er aan
het redigeeren van een Dagblad verbon
den is. Daarvoor moet men zelf in de
journalistiek zitten. Dan weet men het,
wat een moeilyk en vermoeiend werk dit
is. Hoe veel omvattend en zwaar deze
arbeid is. Dan weet men het, hoe een
flinke journalist nooit vry, maar altijd in
actie is. Hoe met zijn arbeid ook
zyn gansche leven is bezet. De journa
listiek eischt een alzydige oplettendheid
en een rusteloos bezig zyn, waar ande
ren zich soms een wyie in een „zalig
niets doen" kunnen vermaken.
Zoo heeft ook de heer Buyse aan de
journalistiek zijn beste krachten gege
ven, zyn gansche leven gewijd. Vieren
twintig jaar een Blad alleen te redigee
ren, ook toen het dagelijks verscheen,
dat wil wat zeggen. Slechts het laatste
jaar had de heer öuijse een tweeden
Redacteur tot zyn beschikking. Dat
feit alleen spreekt al boekdoelen.'
Dat beteekent, dat de heer Buyse
bogen op een werkzahm, rusteloos leVv|
op een zware journalistieke loopt
Maar de heer Buijsa heeft De Zè
al-die jaren niet alleen met ij ver N
toewyding gediend, maar hy heeft
ook zoo gedaan, dat De Zteuw van ej>
klein Blad onder den zegen Gods tu[k
een eervolle positie inneemt. Sinds)
mag ons Blad veilig een gezagtF
en invloedrijk orgaan der Antirevuj I
naire Party in Zeeland worden genf
Dat danken wjj naast God aluMf/
en allermeest aan den stoereiy Ij;
van onzen eminenten Redactel*
daar, de ryke, ds schoone vruchten/
zyn journalistieken arbeid, een ar|u
genoegzaam om.een menschenlevept,
vullen.
icr
Maar enze jubilaris was noó^uet.-:
was niet alleen journalist, Ifij
ook politicus. En heeft hij met n
journalistieke talenten duizenden le?"
voor ons Blad gewonnen. Toot zijn i" J
tieke wapenen telt nil zfin verovering
ding 'en TJlgrU tiUM tl V
Met De Zt
de heer Bu
met mede^
Zeeland Ree
actie met wil
aandeel heel
gankeiyke, veering de eisch
BiadTen ^Italiaan sche
nieuws van niet heeft in
overal, maa*
in zyn haL bestaat sinds V\
opgeroepen «aG- half drie uit
publieke leven a
Gods en onze hRStoest&nCil lu.?
Onze jubilaris gai en TurkUd
politicus het vierde
leiding aan het openbare'OPELi v
land. Hy heeft ons Christelijk [i.
onderwezen en opgevoed, gesterkt
bezield in de eeuwige beginselen vai
Woord van den Souvereinen God,
in het staatkundig en maatschapi
leven van onzen tyd beleden en be)
moeten worden.
Iu zijn politieken arbeid was de
Buyse volbloed Antirevolutionair, tij
aan de beginselen van onze Party. J
hij was oob. Antirevolutionair in
breed eren zin van het woord. Da;
streed hy altoos voor de rechten va)
coalitieeenooten en steunde hy alles
uit de Rechtsche beginselen opkwaï
bloeide
Als een man met een groot hartj'
een breeden biik streed by tögen I
kerkisme en antipapisme. Zoo de Na
des Heeren er maar mee verheerlykt
het waarachtig belaDg van ons laud
volk er mee gediend werd, trad de h
Buyse er voor in het stiydperk,
En toch zou onze jubilaris ons Chris-
teiyk Zeeland nooit zoo aan-zich heb
ben verplicht, zoo hij niet was geweest;
wat hy boven zfin journalistieke talentei,
en politieke verdiensten presteerde, namd
lyk een geboren Z>euw.
Juisr dat deed hem den rechten mar ~"1_
de rechte plaats zyn in Zeelaud.
Als geboren Zeeuw kende hy de nool li"
van Zeeland en de belangen van z|] -t
provincie met name. Als geboren Zeet
voelde hy mee in het leven der Zeeuw;
en kon hy rekening bouderi met hunte if'
vensomstandigheden en hun provinciale m
eigenaardigheden. M
Daarom kon hy in De Zeeuw telkens 1
opkomen voor sppc aal Zeeuwsche belar
gen, vertolken wat Zeeland noodig heeti
en wat Zeeland zoo gaaine had.
Yandaar ook, dat in zyn journalir
