Saai.
N
VOOR ZEELANS.
1
No. 302. 1910.
Vrijdag 23 September
24e Jaargang,
CHRISTELIJK-
N1EUWSBLAD
HISTORISCH
TARWE,
)G Wz.
Staal
ïgen.
ens9
eparden,
oning
IP
»P
ibodeiï
lecht
cnecht
te^
J
JERSGHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST. te
F, P. D'HUU, te Middelburg.
Goes
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Alles wat de verzending
van ons blad betreft, adres»
verandering, klachten over
het niet ontvangen of ongere
geld ontvangen enz. enz., ge
lieve men te richten aan de
administratie van de Zeeuw
te Goes (adresC. Oranje Lz.)
De administratie.
Snippers uit de oude doos.
UIT DE PERS.
na du
telöurg.
lig jaar uit
ten),
arch, alsmede
logge.
jjolders,
land.
RJD Ltd.
ber een ruime
Poudekerksche
BESUIJEN,
litarwe, een-
pevens tegen
ibt gevraagd,
te Biggekerke
iten Boog-
4AAK, Bees-
%rg.
Nieuw- en
SCHRIEB,
|»*s, van veen-
it, blank en
lend,
ELEVELD,
Inthe.
lerefor meerden
ier.
bureau dezer
igersknecht
\ling,
IUIJZEN,
ober
:luijfhout,
ober
sïaee&.'fe
d, P.G.
Middelburg
eerder
gevraagd, bij
kkerij,
eronhoek
f.
er kinderen-
uit den boé-
oekh. D'HTJIJ,
vil
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
L rijs per drie maanden franco p. p1,26.
I nkele nummers «Q02*.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 ^ent
Sftff, dtte zieh met 1 Oct. a. s.
op ons blad abonneeren, ont
vangen het tot dien datum
gratis.
De opgaaf van den spoordienst
komt In dit nommer voor op de ge
bruikelijke plaats.
22 Sept. 1910.
Les beam espritsof vraag en ant
woord.
Gelijktijdig geven in den regel de dag
bladen en dagblaadjes tot welke laat
ste wij ook onszelven rekenen bij de
verschijning der Troonrede een korte
beschouwing als leiddraad voor de be
schouwingen van hun lezerskring.
Zoo gaven derhalve ook gelijktijdig de
redacties van Middelburgsche en Tijd hun
meening ten beste, en speelden daarbij,
natuurlijk zonder het zeiven te weten,
een alleraardigst vragen- en antwoorden -
spel.
De Middelburgsche Crt. merkte scham
per op:
In de vorige openingsrede werd ge
zegd dat „evenals tot hiertoe, de Re
geering bleef sturen naar de toepas
sing van christelijke rechtsbeginselen."
Ditmaal wordt daarvan met geen
woord gerept.
Acht men die verzekering niet meer
noodig
409
FEUILLETON.
DOOB
SCALDIS.
St. Annaland.
II (Slot).
:Het gemeentehuis binnengaande, tref
fen wij, het door ons reeds besproken
«n nu g®ed gerestaureerd schilderstuk
aan.
Laten wij dit stuk wat van naderbij
bezien. Op het ruitvormig paneel is, niet
geheel onverdienstelijk, voorgesteld de
heilige Anna, gezeten op een heuvel in
een bergachtig landschap. Op hare knie
zit hare dochter Maria,met het kind
Jezus op den schoot. Aan den onderkant
lezen wij de spreuk: „Al bet groeyde
1591". Op de e van beide woorden be
hoort een streepje.
De wapens aan de voorzijde vertoonen
ons de kwartieren van Charles van Bour-
gondië, als le.: Bourgondië2e. Manuel
de la Cerda, uit het Spaansche vorsten
huis; 3e. Werchin en 4e. Luxemburg. Op
de keerzijde is het volle wapen van
Bourgondië geschilderd, zooals dit, na het
afsterven van Max van B., in 1558, ge
voerd werd door Charles van Bourgondië
heer van Sommelsdijk en St. Annaland.
Ook een nieuwe predikantswoDing
treffen wjj op het dorp aan. Het voor
malige gebouw, als niet meer dienstig,
werd in Jan. 1887 voor afbraak verkocht,
en terzelfder plaats, het tegenwoordige
opgetrokken, waarvan de houw aange
nomen was door J. Soeters alhier voor
■6000 gld.
En nu onze schreden naar het kerk
gebouw richtende, staande op het einde
van de lange en welbebouwde hoofdstraat,
zien wij dat dit gebouw nog maar van
zeer jonge dagteekening is. De voorma
lige kerk stond op dezelfde plaats, waar
De Tijd antwoordt
„Voor ons is het geen teleurstelling,
dat de beginselverklaring achterwege
bleef, wijl wij die beginselverklaring
volkomen overbodig achten na de vroe
gere ondubbelzinnige betuigingen in
dien geest en vooral na de daden,
welke, als zoovele uitvloeisels van
hare christelijke staatkunde, van de
Ministeries der Rechterzijde zijn uit
gegaan. Het christelijk bewind is voor
goed geconsolideerd; het is een feit,
dat zich opdringt aan al wie zien wil
zijn bestaan en werken behoeven der
halve geen nadere, ook geen plechtige
bevestiging. Nederland is een christe
lijke Staat en daarom is het een zeer
normaal verschijnsel, dat het in chris-
teljjken geest geregeerd wordt. Onmid-
delijk na den val van het weleer op
permachtig Liberalisme moest de natie
er uitdrukkelijk aan herinnerd worden,
dat wij eene nieuwe aera waren inge
treden. Thans nu het liberaal verval
en de liberale onmacht om te regeeren
niet langer ongelooflijk of betwistbaar
schijnt, maar als een vastaand histo
risch feit door iedereen aanvaard en
beleden wordt, behoeft niet telkens
weer verzekerd te worden, dat het niet
meer de liberale beginselen zijn, welke
in het staatkundig leven als uitgangs
punt en leiddraad dienen.
„Het is voor ons boven allen twijfel
verheven, dat de weglating van de
christelijke belijdenis geenszins mag
opgevat worden als een teeken van
berusting in den tegenwoordigen toe
stand, als zoude aan den triomf der
christelijke denkbeelden en aan hunne
toepassing in het samenstel der wet
ten, in het openbaar leven, op zedelijk
gebied of in zake onderwijs en benoe
mingen zoo goed als niets meer ont
breken. Wij zijn er integendeel van
overtuigd, dat ook dat Kabinet, al mocht
het uitdrukkelijk kleur-bekennen over-
we nu het nieuwe gebouw aantreffen.
In 1822 was het torentje, 't welk voor
heen op het kruis van het oude gebouw
stond, afgebrand en een nieuw op dat
gedeelte van het dak geplaatst, waaron
der de ingang was. Het westelijk kruis
punt was toen reeds voorjaren afgebroken.
In 't laatst der vorige eeuw was het
oude bedekuis echter zóó bouwvallig ge
worden, dat het voor geen restauratie
meer vaibaar was, en men besloot een
geheel nieuw gebouw te stichten.
De architect C. Bruijmeel van Rotter
dam, te St. Annaland geboren
maakte bestek en teekeningen voor den
nieuwen bouw en had, gedurende het
jaar 1900 het toezicht er op. Al den arbeid
als architect verrichtte hij| belangeloos,
Ook de ambts Heer jhr de Casembroot
te Middelburg ondersteunde het bouw
fonds met 250 gld en gat de mooie ver-
lichtingskroon met lampen ten geschenke.
Gaan wij het ruime gebouw binnen,
dan treft ons het eenvoudige doch smaak
volle interieur. Niet minder dan 800 zit
plaatsen tellen wij, welk getal zetels
mede een geschenk was van den ont
werper van het plan.
Toen van lieverlede de Hervorming
ook op het eiland Tholen was doorge
drongen, aarzelde men te St. Annaland
niet lang om zoo spoedig mogelijk een
eigen leeraar te verkrijgen.
Op 6 Mei 1586 werden de eerste po
gingen daartoe aangewend. Aan dss Mat-
thijs van den Broecke van Tholen en Th.
Rageboom van Poortvliet, droeg men op,
om met ingelanden, den ambts Heer en
anderen in overleg te treden, wat tot
resultaat had, dat in de class, vergadering
gehouden te Poortvliet d.d. 14 Juli 1586,
ook afgevaardigden van de gemeente al
hier aanwezig waren. Deze verzochten
nu aan de broeders, of zij hen behulp
zaam wilden zijn een dienaar aan te
stellen.
bodig achten, er zich gestadig en
zeer levendig van bewust blijft, dat de
taak van elk Ministerie der Rechterzij le
voorloopig ten deele ook bestaat in
de gelijkstelling van alle burgers op
elk gebied en het opruimen van de
overblijfselen der voormalige liberale
overheersching. Dit moet als iets van
zelfsprekends gelden en dan kan de
verzekering, dat het Ministerie-Heems
kerk er niet anders over denkt en in
die richting voortdurend hoopt werk
zaam te zijn, gerust achterwege blijven.
Met deze beschouwing zijn wij het eens.
Neen, het is geen op zij zetten van be
ginselen, omdat 't in de kraam te pas
komt, zooals een vrijzinnig democratische
I redactie in onze omgeving constateert;
I maar een voortgaan op oude lijn volgens
de reeds aangeduide rechtsbeginselen met
handhaving van 't bekende, niet telkens
opnieuw aan te duiden standpunt.
Een aangename toon.
Dezelfde toon die vernomen werd na
mens nu wijlen Donner of Yan Alphen
in de eerste zitting der Tweede Kamer
den hamer aan president Gleichman of
president RoëlI overgaven, werd Woens
dag beluisterd toen de nestor Lieftinck
den voorzitter v. Bylandt installeerde.
Bij uitzondering laten wij ditmaal de
leuke, hartelijke speech van den Zutfen-
schen afgevaardigde, en die van den
Apeldoornschen vertegenwoordiger hier
onder volgen.
De heer Lieftinck.
Hooggeachte heer van Bylandt 1
Het heeft H. M. de Koningin behaagd,
op de voordracht der Kamer, u weder
tot onzen voorzitter te benoemen. Wij
verheugen ons daarin hartelijk. Dat hebt
gij reeds kunnen bemerken aan het aan
tal stemmen gisteren op u uitgebracht.
Gij zijt aangewezen met bijna algemeene
stemmen. Hoe komt dat? Dat komt om-
Wijl de gemeente echtei nog zeer klein
was, konden zij den te beroepen leeraar
nog geen genoegzame middelen tot on
derhoud verschaffen evenmin waren de
fondsen aanwezig, om de kerk, die geheel
vervallen was, te repareeren.
De classis, overtuigd van hun recht en
goeden wil, besloot om de afgezondenen
van St. Annaland met ds Prince van St.
Maartensdijk naar Middelburg af te vaar
digen, teD einde hun verzoek bij de Sta
ten in te dienen. Ook beloofde de classis
spoedig voor den schooldienst te zullen
zorgen, waarop reeds den 1 Sept. d.a.v.
als eerste schoolmeester in dienst trad
Gerardus Eenrix, van Spijkenisse komen
de. Ook het bezoek aan de Staten, om
ondersteuning voor kerkherstel en gage
voor den predikant had den gewensch-
ten uitslag, en werd nu als eersten
leeraar beroepen
MATTHIJS VAN DEN BROECKE.
Wij vinden dezen predikant het eerst
vernoemd 20 Nov. 1583, als in dienst zijn
dè te Tholen, vanwaar hij in November
1586 herwaarts kwam.
Hij had dit beroep naar St Annaland
slechts voor zeven maanden aangenomen
„van Bamisse 15S6 tot Mei 1587", zooals
de classis notulen van 1 Sept. 1526 zeggen
„op conditie, dat, zoo hij hier niet mocht
begeeren te blijven, hij zulks drie maan
den te voren zou opzeggen".
Het scheen hem hier goed te bevallen,
want den 1 Mei verbond hij zich weder
voor een jaar. Te meer was hij hiertoe ge
negen, wijl de gemeente hem nu ook eene
geschikte woning kon aanbieden. Alleen
behield hy zich de vrijheid voor, om, wan
neer Vlaanderen, waar hij vroeger werk
zaam was geweest, weder van den vijand
was verlost, daar heen te vertrekken, om
reden hij zich daar verbonden had. Dit
schijnt niet noodig te zijn geweest, want
hij bleef de gemeente alhier dienen tot
aan zijn dood, in het begin van 1605, den
dat hetj afgeloopen jaar ons geleerd
heeft dat wij ons in u niet hebben ver
gist. Waar ik verleden jaar de verwach
ting uitsprak, dat wij in u een onpartijdi-
gen leider zouden vinden die met opge
wektheid en zooveel mogelijk met voort
varendheid; onze discussies leiden zou,
zoo konden wij gisteren met voldoening
bemerken dat door u aan de algemeene
opinie was voldaan. Toch, mijnheer de
voorzitter, hebben wij veel van u ge
vergd. Dat komt voor onze verantwoor
delijkheid maar toch niet geheel.
Als gyjjgezegd hadt: ik wil niet; ik
wil liever 'niet of ik wil eigenlijk in het
geheel niet, dan hadden wij u er niet aan
mogen wagen. Welnu, M. de V. wij ver
wachten dat u dezelfde richting zult
blijven volgen. Wij weten hethet sua-
viter in modo zal nader bij u staan en
met grooter letter op uw agenda dan
het fortiter in re. Laat ze naast elkander
liggen Moet gij het eene wat aandikken
en het andere wat afslijpen, doe het dan
naar uw beste weten en naar hetgeen
door u geacht wordt in overeenstemming
met den besten gang van zaken te zijn.
Gij hebt de benoeming niet aangenomen
voor u zeiven, maar ter wille van ons
en van het land.
Hartelijk gefeliciteerd 1
Blijf gezond naar lichaam en naar geestl
Deze hamer zij u toevertrouwd (Bra
vo's en handgeklap.)
De heer Van Bylandt
Mijne Heeren l
Op uwe mij zoo vereerende voordracht
door H. M. de Koningin benoemd tot
voorzitter der Tweede Kamer om ander
maal deze hooge vergadering te leiden,
zij het mij vergund u, Mijne Heeren, op.
rechten dank te betuigen voor dit her
nieuwde blijk van vertrouwen.
Thans weet ik, bij ervaring, dat mijne
taak niet licht is, doch ik heb ook onder
vonden dat i* daarbij Uwe welwillende
22 Mei van dat jaar opgevolgd wordende
door Samuel Schepens.
Door drie en twintig ambtgenooten werd
ds Van den Broecke opgevolgd.
Dat ook hier de heiliging van den Zon
dag niet altijd werd in eere gehouden,
hooren wij uit de class, acte van 17 Mei
1639, tijdens den dienst van den vijfden
leeraar, ELIAS DE KNUIJT, als wij lezen
„te Bint Annaland tragt men een Son-
dagse marktdag in te voeren de classis
sal daerover schryven aen den ambs. heer
Doublet, om sulcks te weeren". Nadat
men dit gedaan had, weigérde de heer aan
dit verzoek te voldoen.
En nu gaan wij nog even een bladzijde
opslaan uit het levensboek van den be
kenden predikant ds
JAN SCHARP.
De familie Scharp was afkomstig uit
den stam van John Scharp, die in 't laatst
der 14e eeuw een vermaard hoogleeraar te
Oxford was,uit welke familie in Engeland,
Schotland, Duitschland, de Nederlanden en
Italië nog nakomelingen leven, die een
overeenkomend wapen voeren.
Onze ds Scharp werd geboren te 's Hage
den 16 Augs. 1756 en was de zoon van
Abraham Scharp, ontvanger aldaar. Eene
zorgvuldige opvoeding ontving hij en
wenschte predikant te worden.
Na te Leiden gestudeerd te hebben,werd
hij proponent, te dezer plaatse beroepen
en bevestigd in Augustus 1778. Hij
voerde alhier den 16 Mei 1779, onder veel
tegenwerking van zijne gemeenteleden,
de nieuwePsalmberijming in met Prediker
7 vers 10.
Den 18 Aug. 1780 naar Axel beroepen,
werd hij den 10 Dec. aldaar bevestigd door
zijn ambtgenoot, ds Hoog. Aldaar was hij
met genoegen en vrucht werkzaam en
stelde zooveel belang in die plaats, dat hij
met zorg hare historie onderzocht, be
werkte en uitgaf onder den titel van
„Geschiedenissen en Costumen van Axel".
medewerking mocht ontvangen, waar
voor ik U van harte dank zeg.
Getracht heb ik mijn plicht getrouw te
vervullen en hoop dit ook verder, met
Gods hulp te doen. Onpartijdigheid in de
leiding en stipte handhaving van ons
Reglement van Orde zal mijn streven zijn.
Uwe medewerking vraag ik opnieuw,
Aan werk, ik mag wel zeggen aan ge-
wichtigen arbeid, ontbreekt het niet en
aan tijd zal het niet ontbreken, wanneer
de Heeren beknopt willen zijn by hunne
redevoeringea en vooral niet te veel tijd
besteed wordt ter behandeling van zaken
van persoonlijken aard. Voor de hartelijke
woorden door den oudste onder ons, den
geachten nestor, mijn hooggeschatten
vriend Lieftinck, tot mij gericht, zeg ik
hem mijn besten dank. Moge onze ge
meenschappelijke arbeid voor Land en
Volk tot zegen strekken.
En nu verklaar ik het voorzitterschap
van de Tweede Kamer der Staten-Gene
raai te aanvaarden. (Bravo's).
Medische Zending.
Ons wordt toegezonden het 14e jaar
verslag der Vereeniging »Dr. Scheurer's
Hospitaal", We kunnen er niet beter de
aandacht op vestigen, dan door in deze
rubriek over te nemen een gedeelte van
den brief, dien de eerste geneesheer van
het kospitaal, dr. Pruijs, aan 't bestuur
der vereeniging schreef over zyn arbeid
te Djocja.
Hij schrijft dan aldus:
Het beste wat van een hospitaal ge
zegd kan worden is wel, dat alles gere
geld zyn gang gaat, dat de zieken komen
en gaan en dat 't personeel zelf gezond
bleef en opgewekt zijn taak verrichtte.
Van een Christelijk ziekenhuis moet
nog iets meer gezegd kunnen worden,
en van een Zendingshospitaal moet daar
in 1785 maakte hij zich verdienstelijk
voor het krijgsvolk van generaal Onder
water dat, wegens een dreigenden oorlog
met Oostenrijk,Aen z.g.n.„pourboire krijg*
gelijk de oude Frits zeide, in de buurt van
Axel Kampeerde en door Prins Willem V
in Juli 1785 geïnspecteerd werd. Viermalen
trad Scharp voor de militairen op.Doch hij
had te Axel ook verdriet. Een dichterlijk
grafschrift op Johs. van der Walle, pastoor
te Boschkapelle, waarin hij dien braven
geestelijke, als een waardig lid der alge
meene kerk prees, gaf sommigen ergernis
en de smid Adriaan Walraven te Zaam-
slag viel den verdraagzamen prediker in
een aan vele onzers lezers niet onbekend
vers aan. Terwijl ds Scharp zich verweer
de, kwam de zaak voor de classis van Wal-
cheren,A\e den predikant in 't gelijk stelde.
In 1788 beroepen naar Noordwijk-binnen
en dit aangenomen hebbende, nam hij te
Axel 13 Juli van dat jaar afscheid. Van
daar vertrok hij naar Rotterdam, waar hij
den 7 Juli 1789 aldaar den dienst aanvaar
de. Wegens zijne gehechtheid aan het
Huis van Oranje, werd hij in Juli 1796 van
zijne bediening ontslagen.Tijdens dit ont
slag, diende hij, tot 26 Aug. 1799 de ge
meente te Loga in O. Lriesland, werd hij
in September 1800 weder in zijn ambt her
steld en bediende bjj zijn gemeente tot aan
zijn emeritaat op 23 April 1826, overly
dende aldaar den 2 Maart 1828. Ds Scharp
is tweemalen gehuwd geweest, le in 1778
met Anna Gatha. Engelcke en 2e in 1808
met A. Vonck.
Uit het eerste huwelijk kwamen voort
mr Jan Scharp, advocaat, en Jacs. Seharp,
die officier is geworden,verscheidene veld
tochten heeft mede gemaakt en als gepen
sioneerd majoor in Augustus 1858 te
Zwolle overleden is. Een zijner dochters
is gehuwd geweest met ds C. de Visser,als
predikant te Tholen overleden.
(Bevolkingin 1824 1490
in 1910 2481 zielen.)
A
