t
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELANS.
Mrjjraj
ienoodigd
No. 299. 1910.
Dinsdag 20 September
24e Jaargang.
Buitenlaadsrk Ourziskl
loon- 6:1
ilbuis,
Woonhuis,
aard,
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
knecht
meisje,
iddvlburg.
litterkoekjes
Frou Frou
Middelburg.
elders te koop,
gazen,
lijken prijs een
DOP
Nerkpaard
TIAANSE,
j Langeviele
9STER
ieustbode
ieustbode.
'ERSeWJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S.
OE JON GE-VERWEST, te Goes
D'HUÜJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTSËM
Snippers uit de oude
drijven, waar een
vordt uitgeoefend,
gplaats, die zonder
3 hu is kan worden
ie Vlooswijkstraat.
me werk- of berg-
Verbindingstraat.
I V AN HERP,
1.
IDEONSE,
St. Laurens.
vier,
Koudekerks.
September ls het
prijs verminderd
op 90 cent per
reen.
ïS, Tramsingel.
aren
e Nieuw- en Sint
Hectaren (2 ge-
ansin gebruik bg
'oppe.
gewacht vóór 30
antore van Notari»
rgalwaar nadere
gen zijn.
ober
ebt benoodigd, bjj
ngen, hof Malde
tober
s?lsaeoh.-fe
irden kan omgaan,
s ten jonge hond
VLAANDEREN,
udekerke.
ber
sn kan, loon 50
D'ÏÏÜIJ, Middel-
soekt plaatsing als
Middelburg, Vlfs-
met 1 Nov. Adres
D'HTJIJ, Middel-
iSJ
)edlg8te
enshuis) bij Mej.
che kade G 159,
sticht voor Krank-
te Bergen op
een inwonend u
oon van f90.
en ingewacht bjj
:eur.
Oostsingel, Goes,
a.s.
onge-Verwest Qoei
1EDEREN V/EREDAG OES AVONDS.
I rijs per drie maanden franco p. p. 1,28.
1 nkele nummers „QOS*.
sejBBürassw»- smumsmm.
UITGAVE DER FIRMA
EK VAI-:
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, Iedere regel
meer 10 "ent
Zitj, <lie zich met 1 Oct. a. s
op ons f >la<t abonneeren, ont
vangen Jiet tot dien datum
gratia.
Amerika.
De Amerikaansche politieke atmosfeer,
zegt Met Handelsblad, is vervuld van ge
ruchten en tegengeruchten omtrent het
geen prof. Münsterberg noemt „de oorlog
tusschen Taft en Roosevelt". Voor het
uiterlijk zijn de president en zijn voor
ganger de beste vrienden van de wereld,
maar de correspondenten te Beverley,
het buitenverblijf van Taft, zoowel als
die te Oyster Bay, waar Roosevelt woont,
onthalen hunne lezers voortdurend op
mededeelingen omtrent het antagonisme
tusschen den president en den pretendent
voor het presidentschap.
Een feit is het, dat Roosevelt zich
slechts zeer zelden gunstig over regee-
ringsdaden van Taft heeft uitgelaten. Hij
acht blijkbaar zijn opvolger niet voldoende
doordrongen van zijn eigen politieken
geest.
Taft daarentegen is overtuigd de voet
stappen van Roosevelt zoo goed mogelijk
te hebben gedrukt.
Eenige dagen geleden werd medege
deeld, dat Taft tengevolge van den door
Roosevelt ondernomen veldtocht, het
denkbeeld van een tweede presidentschap
geheel en al heeft laten varen. Vrijdag
echter werd dit bericht weder tegenge
sproken.
Zuid Afrika.
Do meerderheid der nationalisten is
kleiner dan gehoopt was: 66 van de 121.
Daarom zijn de Engelschen zoo blij. Zoo
wel de hoedanigheid als de hoeveelheid
der oppositie viel hun mee. Van de Lon-
densche bladen vinden wij in de groote
bladen aangehaald „Daily Express" en
„Standard".
Eerstgenoemd blad zegtDe overwin
ning van Sir Fitz Patrick (die Botha sloeg)
en zoovele andere volgelingen van Jame
son beteekent, dat de regeering van Botha,
die over een matige meerderheid beschikt,
4o6
FEUILLETON.
DOCK
SCALDIS.
Het ranchomcnt.
II (Slot).
Eer wij nu het dorp, 't welk door 't
geheele 4e district, in den volksmond
eenvoudig „trechement" wordt genoemd,
bezoeken,willen wij eerst hooren,waaraan
het zijn oorsprong verschuldigd is.
Toen Prins Maurits, in 1604, de sterke
vesting Sluis op den Spanjaard veroverd
had en ook het omliggende land van den
vijand jverlost werd, was 's Prinsen eerste
zorg te voorkomen, dat de Spanjaard,
den afgenomen buit niet op nieuw in
bezit nam. Zijn eerste werk was: het
Zwin zooveel mogelijk te versterken
waaraan in 't zelfde jaar nog begonnen
werd.
Die werken bestonden in eene geré-
trancheerde lijn, gedekt door twee ge-
bastioneerde vierhoeken, Oranje en Nas
sau genoemd, en daar nog bij een klein
fort, Berchem geheeten. Zij bestreken
een kanaal, dat de Spanjaarden aan den
linker |Zwin-oever hadden doen graven,
met het doel om teansportschepen in dat
vaarwater te brengen. Deze werken wer
den in 1628 nog aanmerkelijk uitgebreid.
Gelukkig kwam Sluis en het land niet
meer in 's vijands handen en begon diens
macht van lieverlede te tanen. Toch
moest het nog 23 jaren duren eer er een
tijdperk van meer vredelievenden aard
intrad, en, wij weten het, in 1618, bij
den vrede van Munster, kwam er een
saHBBBB@eB3HiessHEB vsHBaiassESBSn
te strijden zal hebben met een krachtige
minderheid en dat er dus geen gevaar
voor bestaat, dat de uiterste vleugel van
het radicalisme te doen herleven, die op
het oogenblik grootste gevaar is dat
Zuid-Afrika dreigt.
En laatsfgenoemd blad verzekert de
voortreffelij kheid van Botha's bedoelingen
en zijn, een staatsman waardige, voor
nemens niet in twijfel te trekken, die
voor en na den oorlog geen poging onge
daan gelaten heeft om den geest van
antagonisme der beide rassen te verzach
ten, in zoover deze zijn persoonlijke kan
sen om de leiding in handen te krijgen,
tenminste niet benadeelde.
Deze laatste toevoeging breekt den lof
wel een weinig af.
Duitschland.
Het Berliner Tageblatt begroet dr Böh-
mer, den nieuwen ondersecretaris van
het ministerie van koloniën met de vol
gende regelen
„Men beschrijft hem als een reuzen
gestalte en deze eigenschap bezorgde
hem als vrijwillig Einjahriger in het 3de
garderegiment de in alle opzichten „her-
vorragende" plaats van vleugelman. De
nieuwe ondersecretaris is dus tenminste
zeer representatief. De regeering, waarin
naar men weet een man ontbreekt, heeft
nu tenminste een vleugelman".
De sluiting der Staten-Generaal.
De Minister van binnenlandsche zaken
mr. Heemskerk, begaf zich Zatermiddag
middag tegen 3 uur naar het Koninklijk
Paleis te 's-Gravenhage, vanwaar Zijne
Exellentie, na met het gebruikelijke cere
monieel te zijn ontvangen, in een gala-
hofrijtuig, voorafgegaan en gevolgd door
een piket huzaren, naar het gebouw der
Tweede Kamer is gereden, om in naam
der Koningin de zitting te sluiten.
Aan den ingang der Tweede Kamer
bracht een" eerewacht van de grenadiers
het gebruikelijke saluut.
In de vergaderzaal waren ongeveer 30
leden van de beide Kamers aanwezig.
Voor het Paleis en op het Binnenhof
en langs den weg stond een vrij talrijke
menigte.
einde aan dien rampzaligen, tachtigjari
gen oorlog.
Volgens het tractaat, bij dien vrede
opgemaakt, moesten nu deze vesting
werken gesloopt worden. Om welke rede -
nen is onbekend, maar hieraan is niet
geheel voldaanmen liet de werken een
voudig vervallen.
Om de plaats niet geheel te verlaten
en te voorkomen dat de overgeblevene
versterkingen in andere handen vielen,
werd hier een oorlogsvaartuig, als wacht
schip, ten anker gelegd en voor den be
velhebber een kuis met tuin aan den
wal beschikbaar gesteld. In den Fran-
schen tijd werd het overschot der batte
rijen nog een tijd lang bezet.
Uit dit „stercke retranchement, ghe-
stadigh met veel ervaren krijchsvolck
ende goede bevelhebbers beset", ontstond
dan het dorp, waarvan de bevolking toe
nam, nadat in 3 682, de niet meer her-
dijkte Zandpolder, inliep, waarbij !t fort
Oranje wegzonk. Van al deze verster
kingen is niets meer te zien, alleen de
dijken herinneren ons nog aan de wate
ren, die de forten bestrijken moesten.
Daar zooeven haalden wij den Fran
schen tijd nog aan. Uit dien tijd wordt
ons een treffend blijk van vaderlandsliefde
verhaald, 't welk we, voor wij het dorp
gaan bezoeken, niet mogen verzwijgen.
Een bewoner van het dorp Jan Ghaar-
les geheeten, vond, toen de Hollandsche
troepen, in 1794 deze streken verlieten,
op een der batterijen nog een metalen
veldstuk. Opdat dit niet in handen van
den vijandd zou vallen, maakte hij fluks
een diep gat in den grond en verborg
het stuk daarin. Daar bleef het rusten
tot 1815, toen de Nederl. troepen het
De heer Schimmelpenninck van der
Oye bekleedt den voorzittersstoel.
De Voorz. benoemt eene commissie,
die den minister in het gebouw dei-
Tweede Kamer zal ontvangen en uit
leiden bestaande uit de leden Van Lams-
weerde en van der Feltz vaD de Eerste
Kamer; Roessing, van Doorn, Kooien en
Kolijn van de Tweede Kamer.
Kort daarna treedt de minister, voor
afgegaan, door de commissie, de verga
derzaal binnen. De hoer Heemskerk,
minister van binnenlandsche zaken
neemt plaats achter den ministerstafel
en houdt de volgende rede
„Mijne Heeren
Het heeft Hare Majesteit de Koningin
behaagd mij op te dragen, de zitting van
de Staten Generaal in haren naam te
sluiten.
Verschillende wettelijke voorzieningen
kwamen in het afgeloopen zittingsjaar
dank zij Uwe medewerking, tot stand.
De som, bestemd tot goedmaking van
de kosten van een eventueele regentschap
werd vastgesteld.
Goedkeuring werd gehecht aan han
delsregelingen met Zweden en Monte
negro, aan een te Parijs gesloten inter
nationaal verdrag nopens het verkeer
met automobielen, aan een arbitrage
verdrag met Italië en aan de verlenging
van de arbitrageverdragen met Engeland
en Frankrijk.
Maatrgelen werden getroffen ter voor
ziening in den achterstand bij sommige
gerechten.
De bezwaren, waartoe het vroeger be
staande voorschrift betreffende het on
derzoek naar het vadersciap (aanleiding
gaf, werden opgeheven.
De drie ontwerpen van wet, bestemd
te zamen de reorganische van de rech
terlijke inrichting tot stand te brengen,
mochten uwe goedkeuring verwerven.
In de Wet op het Nederlanderschap
en het ingezetenschap werd ten behoeve
van buitenslands wonende Nederlanders
eene wijziging gebracht.
Het burgerrechtelijk gedeelte van de
kinderwetgeving werd ter voldoening
aan eischen van de praktijk gewijzigd
en aangevuld.
land weer kwamen bezetten. Onze
Ghaarles, nog in leven zijnde, dolf het
stuk nu op en gaf het aan de Holl. be
zetting over.
Gaan wij het bescheiden dorpje binnen,
dan zien wij er niets wat onze bijzondere
opmerking verdienthet ligt midden in
het korenland, in wier opbrengst de in
gezetenen uitsluitend hun bestaan vin
den. Dit is evenwel niet altijd zoo ge
weest, want toen het Zwin nog in vollen
bloei verkeerde, was de vischvangst een
ruime bron van inkomsten, vooral ook,
toen, zooals we reeds hoorden, de Zand
polder een prooi der zee werd.
Zoodra echter de rivier begon te verlan-
den, werd deze bron van welvaart al meer
en meer uitgeput en toen eindelijk die
eertijds machtige stroom geheel gedicht
werd, was de visscherij ten doode opge
schreven en moesten de ingezetenen
zich uitsluitend met den minder loonen-
den veldarbeid bezig houden. Het gevolg
er van was, dat er, in het begin der vorige
eeuw overbevolking op het dorp ontstond.
En waar het nu vast staat, dat, waar over
bevolking ontstaat,het surplus zich,nood
gedrongen, moet verplaatsen, was 't voor
de bewoners een uitkomst toen er in dien
tijd zoovelen een nieuw vaderland zoch
ten in de nieuwe wereld, om te trachten
daar een beter bestaan te vinden.
Ook uit Retranchement lieten er zich
zeer velen vinden om als voortrekkers
naar Amerika te verhuizen. Sedert 1841
is dan ook, door dit uittrekken, de bevol
king zeer gedund.
Toen dan de versterkingen door Prins
Maurits waren aangelegd en het dorp ont
stond, moesten de Protestantsche ingeze
tenen, ter waarneming hunner gods-
Bepalingen ter voorkoming van het
gebruik van absint werden vastgesteld.
De wijze waarop door gemeente-amb
tenaren zekerheid is te stellen, werd
geregeld, en in nauw verband hiermee
werd de Gemeentewet gewijzigd.
fjjEen wet kwam tot stand tot wijziging
van enkele bepalingen der wet tot rege
ling van het lager ondeiwijs, waardoor,
in afwachting van eene reorganisatie
van het onderwijs in het algemeen,
meer steun van Rijkswege kan worden
verleend tot instandhouding van het
uitgebreid en meer uitgebreid lager on
derwijs.
Bepalingen tot bescherming van trek
honden mochtén Uwe goedkeuring ver
werven.
De wet tot voorziening tegen besmet
telijke ziekten onderging eene noodige
aanvulling.
Eene verhooging van den accijns op het
gedistilleerd werd vastgesteld en de be
stemming van de opbrengst dier verhoo
ging voorloopig geregeld.
Een wetsontwerp tot aanvulling en
wijziging van eenige bepalingen der
Landweerwet en een wetsontwerp tot
wijziging van de wet tot regeling van
het militair onderwijs bij de Landmacht,
voor zoover daarbij de opleiding voor den
officiersrang en de hoogere vorming van
den officier zijn betrokken, mochten Uwe
goedkeuring verwerven.
Ih verband met het op 11 October 1909
te Parijs gesloten internationaal verdrag
betreffende het verkeer met automo
bielen, werd wijziging gebracht in de
Motor- en Rijwielwet.
Eene wet tot naasting van den spoor
weg Gouda Schoonhoven, benevens
onderscheidene onteigeningswetten ten
behoeve van den aanleg van nieuwe
spoorweglij nen kwamen tot stand.
Door u werden de gelden toegestaan,
noodig ter verbetering van de positie van
directeuren en commiezen bij de poste-
ryen en telegrafie.
Bepalingen werden vastgesteld tot
wering van den Amerikaansche kruis-
bessenmeeldauw.
Op verschillende punten werd de Onge
vallenwet 1901 gewijzigd.
dienstplichten, zich naar 't naburige Kad-
zand begeven.
Bij de uitbreiding van het dorp en het
vermeerderen van het aantal inwoners
werd nu de behoefte gevoeld aan een eigen
kerkgebouw met predikant. Door allerlei
omstandigheden, meest door gebrek aan
fondsen, moest het nog tot 1630 duren
eer er in het eerste voorzien werd en er
een bedehuis verrees. De gemeente werd
nu af en toe, door predikanten van elders
bediend. Door de zorg van de classis Wal
cheren werd nu, twee jaren later een eigen
leeraar beroepen.
Bezoeken wij het kerkgebouw, dan is
daarin niets bijzonders voor ons op te
merken, zelfs, m tegenstelling met de
meeste kerken, missen wij er een orgel.
Het gebouw is ongeveer even groot als dat
hetwelk wij in het naburige Zuidzande
hebben bezocht. Het werd in het midden
der vorige eeuw veel verbeterd, want een
groote herstelling er aan, tegelijk met de
predikantswoning, werd aanbesteed den
18 Nov. 1865, waarop den 15 Juli van het
volgende jaar, het, als het ware geheel
vernieuwde gebouw werd ingewijd door
ds Wittebol met eene leerrede naar Openb.
21 vers 22a.
Zooals wij reeds hoorden, werd in 1632
de eerste predikant beroepen en kwam
deze nog in hetzelfde jaar in dienst,'t was:
JOACHIMUS RUEMINGERUS.
Onze bronnen geven verder omtrent hem
niet de minste inlichtingen, zelfs niet of
hij van hier vertrokken of hier overleden
is. Zeker "is evenwel, dat den 24 Jan. 1636
zyn opvolger CHRISTOPHORUS ALE-
MAN in functie trad.Negen en twintig lee
raars namen, tot op onze dagen,den dienst
Eene overeenkomst met de naamlooze
vennootschap „Zeehaven en Kolenstation
Sabang" te Amsterdam, betreflende den
aankoop van een deel van hare bezittin
gen op liet eiland Wè en d rarmede ver
band houdende regelingen werd goed
gekeurd.
Ten behoeve van de verbetering der
haventoestanden te Semarang, alsmede
voor den aanleg van stoomtramwegen
van Tasikmalaja naar Singaparna en
van Krian naar Gempolkerep werden de
noodige gelden beschikbaar gesteld, even
eens voor de terugbrenging van het
particuliere land Kandangshauer tot het
Staatsdomein.
Eene wet houdende regeling van het
Nederlandsche onderdaanschap van de
bevolking van Nederlandsch-Indië kwam
tot stand, in verband waarmede tevens
verscheidene wetsbepalingen wijziging
ondergingen.
De Koningin heeft mij opgedragen aan
U, Mijne Heeren, Haren dank te betuigen
voor Uwen ijver en voor Uwe toewijding
aan 's Lands belang.
In naam der Koningin en daartoe
door Haar gemachtigd, verklaar ik deze
zitting der Staten-Generaal te zijn ge
sloten".
De minister wordt door de commissie
uitgeleid en nadat deze in de vergader
zaal is teruggekeerd, sluit de voorzitter
de "Vereenigde Vergadering.
Koninklijk Bezoek aan Amsterdam.
Na 't uitstapje van Vrijdag naar Soest-
dijk keerde de Koninklijke Familie Zater
dag terug naar Amsterdam voor de Vloot
revue. De sloep bracht het Koninklijk
viertal langs de torpedobootan en pantser
schepen, naar de Heemskerk, waar de
onderzeeboot kwam voorbij varen. De
pantserschepen losten ieder 35 schoten
toen het Koninklijke jacht met de gasten
wegvoer. Door een witte wimpel werd
van dat vaartuig te kennen gegeven dat
de Koning voor deze hulde bedankte.
Na den zeetocht werd het Burgerwees
huis bezocht. In de meisjeszaal zong een
meisjeskoor onder piano-begeieidingtwee
liederen, nl. „Geluckig Vaderland" en
waar. Van 1797 tot 1815 is de gemeente,
door overheersching der Franschen, zon
der vasten dienaar geweest. Ook hier was
't, als op zooveel andere plaatsen, er werd
over 1797 geen tractement meer uitbe
taald en de gemeente was niet bij machte
om in het onderhoud van haar predikant,
ds JACs. HOOGKLIMMER VAN HEULEN,
te voorzien.
Deze beval zich nu een andere gemeente
aan, en slaagde daarin spoedig, wjjl hij 18
Juli 1797 reeds beroepen werd te St Phi-
lipsland en tien dagen later hier afscheid
nam met Johs. 28. Ofschoon ook nu de
gemeente van tijd tot tijd bediend werd
door leeraars uit den omtrek, moest dit
echter duren tot er door de verlossing van
het Fransche juk een andere en gezondere
toestand intrad en men daardoor den 24
Sept. 1815 weer 'n eigen dienaar verkreeg.
Van twee predikanten te Retranchement
in dienst geweest, blijkt het dat deze, door
onchristelijken levenswandel, hunne be
diening niet waardig waren zij werden
dan ook beiden uit hun ambt ontzet.
Sloegen wij de voor ons liggende acten
van de claséis Walcheren, van 1688 en '89,
op, dan zouden wij vrij wat ongerechtig
heden vernemen van ds CORNs. VER
LUCHT hier van 1686 tot '89 doch
kieschheidshalve zullen wij ze maar ge
sloten houden. En zoo is het ook ten op
zichte van ds W. C. MEIJER, die in Aug.
1864 uit zijne bediening werd ontzet, en
wien vele ouden van dagen in 't land van
Kadzand zich nog wel zullen herinneren.
Ook omtrent hem zullen wij onze beschei
den liever maar niet raadplegen.
Bevolking in 1910: 787.
)o(
