No. 296.
OOR ZEELAND.
Vrijdag 16 September
24e Jaargang,
HISTORISCH
/ERSeHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Snippers uit de oude doos,
J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUU; te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
binneFland.
iEDEREN WERKDAG DES AVONDC,
l rijs per drie maanden franco p. p1,25»
I nkele nummers B Q02s.
2fc|f, cïïe zich met 1 Oct. a. s.
op ons F >lad abonnceren, ont-
Tungen Uet tot dien datum
gratia,
De opgtaf van den spoordienBt
komt In dit nommer voor op de ge
bruikelijke plaats.
15 Sept. 1910.
Psalmzingende socialisten.
Het is in ons land gezien.
En de Duitscher Vörlander noemde het
„geheel eenig in de wereld"... waar hij
gelijk in heeft.
Een vergadering nl. van socialistische
dominees, waarin tusschen een paar psal
men door de „Internationale" gezongen
werd.
Welk een afstand welk een verschil 1
Een psalm van David
En de zang van 't socialisme
Vörlander heeft hier 'toog op de be
kende groep van Blijde-Wereld-predikan-
ten, die op hun manier socialisme en
christendom vereenigen willen.
De historie herhaalt zich.
Ook in de 18e eeuw waren hot predi
kanten, die tot op den kansel de begin
selen der Revolutie brachten, maar ze
uitstalden in een bijbelsch foudraal.
Psalmzingend plant'ten ze meê den Vr\j
heidsboom I
Laat het een opwekking zyn voor
ons christenvolk, om op allerlei wijs,
in woord en geschrifte, niet slechts on
der de orthodoxe kerkgangers, maar
ook onder de afgedwaalde menigte de
rechte kennis van Gods Woord te ver
breiden.
Anders gaan velen psalmzingend naai
den afgrondA. V.
Onze Scheepsbouw.
Het „Berl. Tageblatt" slaakt een ver
zuchting over het welvaren van onzen
Nederlandschen scheepsbouw.
Nog altijd is het aan den Duitschen
scheepsbouw niet gelukt, de Nederland
sche werven een deal afhandig te maken
•405
FKUILLETON.
DOOB
SCALDIS.
van de opdrachten, welke jaarlijks aan
die werven gegeven worden door de Duit
sche scheepvaartkringen, met name door
de binnenvaart en in 't bijzonder door
de Rijnscheepvaart. Het blad somt dan
op wat in de laatste jaren te onzent
voor het buitenland werd gebouwd, voor
Duitschland, België Engeland, Argentinië,
Italië, Brazilië, Frankrijk, Bulgarije enz.
en rekent dan uit dat de Duitsche be
stellingen 60 procent van die orders uit
maken (naar tonnen-inhoud).
Kon men die Hollandsche mededinging
maar keeren aldus de slotzin dan
zou er op Duitsche werven voor rekening
van Duitschers wat meer werk aan den
winkel zijn.
Maar gelukkig, dat kan men niet.
De 20 grootste steden.
Volgens de nieuwste statistieken der
verschillende landen zijn de 20 grootste
steden der aarde de volgende. Vooraan
staat Londen met 7.450.000 inwoners.
Daarop volgt New York met ruim
4.5CO.OOO. Dan Parijs met 2.745.000 en
Chicago met 2.166.000 inwoners. Berlijn
volgt dan met 2.103.000. De voorsteden
meegerekend zou het echter inplaats van
de vijfde, de derde in de rij zijn. Ver
volgens komen Weenen met 2.021.300,
St. Petersburg met 1.550.000, Philadelphia
met 1.533.000, Moskou met 1.412.000,
Buenos Aires met 1.147.000 inwoners.
Minder dan 1 millioen inwoners hebben
dan nog Kalkutta 993.G00, Bombay
978.000, Birmingham 875.000, Hamburg
866.000, Glasgow 860,000, Budapest
812.000, Liverpool 763,C00, Kaïro 693.000
Manchester 649.000 en Rio de Janeiro
636000.
Een oud gebruik.
Wanneer in oude tijden te Zierikzee
een misdadiger tot de doodstraf was
veroordeeld, bereidde men des avonds
vóór den dag, op welken het vonnis zou
voltrokken worden, een maaltijd, waarop,
zoo de misdadiger aan de eene of andere
spijze de voorkeur gaf, deze werdopge-
discht.
Retranchement.
I
Onze reis leidt voor dezen keer naar
een stukje van dat Z. Vlaanderen - het
voormalige 4de district 't welk in
ouden tijd westelijk begrensd werd dooi
den machtigen rivierarmhet Zwin.
Slaan wij tegenwoordig onzen blik op
die landstreek, dan is alles wat wij zien
bouw- en weiland, hofsteden, lanen en
houtgewas, en van genoemden reuzen-
stroom, die diep het land indrong, - op
het laatst der 12e eeuw zelfs tot Brugge
toe die handelsvloten droeg en waar
op zeeslagen geleverd werden, is niets
meer te bespeuren. 5
Ons Zeeuwen is evenwel de geschiede
nis van overstroomingen en inpolderin
gen, in lang niet vreemd. Toch blijft zij
ons boeien met haar verhalen van woeste
krachtdie in weinig uren verdelgtvan
geduldige volharding die 't bedreigde,
zorgvuldig behoedt en het verlorene, met
onbezweken moed, herwint.
Wat de geweldige wateren, ook in dit
oord, teweegbrachten, hebben wij vroeger
te Kadzand zijnde, reeds gihoord.
Welnu, naar een dorp,'t weik aan den
oever van het forsche Zwin, op de helft
tusschen de Noordzee en de stad Sluis,
verrees, willen wij onzen tocht richten,
en wel naar de gemeente Retranchement.
Dit dorp, in oude stukken ook wel
Gassandria genoemd, heeft, zooals wij
verder hooren zullen, zijn oorsprong en
naam te danken aan het innemen van
Sluis door Prins Maurits in 1604.
Tot bet grondgebied der gemeente be-
hoorende kasteelpolder, die als schor
reeds zeer vroeg bekend, begrepen was
in de watering van Kadzand, volgens
octrooi van 18 Juni 1537. Later inge
vloeid, was het in 1581 weder een schor,
werd in 1737 opnieuw aangewonnen, en
had sedert niet meer van het geweld dei-
wateren te lijden. Deze polder verkreeg
zijn naam naar het daarover gelegen
hebbende kasteel van Sluis, waarvan de
gouverneur, onder zekere voorwaarden,
over dezen polder kon beschikken.
Voorts de Zandpolder, die aan den
mond van het Zwin gelegen, bij den
vloed van 27 Jan. 1682, onderliep en
weer langzamerhand werd aangowonnen,
zooals in 1820 met een deel van het
Verschepoldertje, dat reed vroeg, als duin
vallei ontstond. En verder de minder
belangrijke poldersBewesten ter Hof
stede-, Klein Bladelin- en gedeelten van
den Kieviets-, het Oudeland van Kadzand-
en de Vierhonderd, beoosten ter Hofstede-
polders.
Alzoo de gesteldheid der polders, in 't
kort, nagegaan hebbende, gaan wij nu
het bescheiden dorpje een bezoek brengen.
Wy nemen onzen weg er heen, van
uit het reeds ons bekende Oostburg, en
hebben ongeveer H/2 uur noodig om de
plaats onzer bestemming te bereiken.
Genoemde plaats, die met haar flinke
huizen en mooi geëtaleerde winkels, een
waarlijk stadsvoorkomen heeft, verlaten
de, richten wij onzen koers, langs de
Beurs gaande, naar den eenig mooien
Zuidzandschen straatweg.
Het begin van dezen weg, welken wij
als de voorstad van Oostburg kunnen
aanmerken, heeit met zijn trotsche iepen,
die den weg overwelven, zijn degelijke
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, Iedere regel meer 8 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, Iedere regel
meer 10 "ent
WK
zs^msszmdimmvBissmtsewmssmBsit
Op dezen maaltijd werden dan de
aanzienlijkste stadsambtenaren, regee-
ringsleden en één der predikanten genoo-
digd, welke laatstgenoemde aan des ver
oordeelden linker- en de Baljuw aan
zijn rechterhand aan tafel zaten. Deze
gewoonte keeft tot op het jaar 1739 stand
gehouden.
Vereenigde Staten.
Roosevelt is weer in den staat New-
York terug, nazljn spreekbeurten-tournee
in het Middel Westen tot een eind te
hebben gebracht met een rede te Pitts
burg. Zoo mogelijk, is het enthusiasme,
waarmee Roosevelt te Pittsburg door de
bevolking werd ontvangen, nog grooter
geweest dan in de overige bezochte ste
den. De straten der stad, door welke de
ex-president zijn weg nam, waren zwart
van de menschen, en voor alle ramen
verdrongen zich kijklustigen. Niet minder
dan 3510 aanvragers van toegangsbiljet
ten voor de zaal, waar Roosevelt zou
spreken, moesten worden teleurgesteld.
Er kon geen muis meer bij. En overal
waar de oud-presideni zich 's avonds
vertoonde werd Bengaalsch vuur afge
stoken en klonk het uit duizenden kelen
„Hoera voor Roosevelt, onzen Teddy
De dagbladmannen die de tournee van
Roosevelt hebben meegemaakt, verklaar
den, dat in de V. St. nog nooit één man
op zóó tal van plaatsen met zóóveel
geestdrift is toegejubeld als Roosevelt
op deze rondreis. De Republikeinsche
partijleiders, die het machtige prestige
en de blijkbaar onverwoestelijke popula
riteit van Roosevelt vreezen, weten geen
enkel doeltreffend middel om die te be -
strijden.
In een Engelsch blad wordt een be
schouwing gewijd aan Roosevelt's poli
tieke positie. Het Westen der Vereenigde
Staten heeft hem aanvaard als den leider,
die Republikeinisme en radicalisme zal
verzoenen, en die in twee weken tijds
meer gedaan heeft voor het herstel der
eenheid in de partij dan iemand anders.
De rondreis, die Roosevelt heeft volbracht,
geschiedde door staten, waar de aanhang
van Bryan sterk is. In deze staten is nu
de indruk gevestigd, dat Roosevelt een
betrouwbaarder leider is dan Rryan. Bei
den zijg vooruitstrevevd, maar, waar
Bryan zich nooit scherp tegen het soci
alisme en tegen het uitoefenon eener
dictatuur door de vakvereenigingen heeft
uitgesproken, heeft Roosevelt zich daar
van een overtuigd tegenstander ver
klaard. De houding ten dezen van den ex-
president is altijd zóó duidelijk geweest,
dat het op deze rondreis is voorgekomen,
dat de socialistischo burgemeester van
Milwaukee geweigerd heeft, Roosevelt te
ontvangen, toen deze in zijn stad kwam.
Maar, wat hiervan zij, vaststaat dat
de oud president naar den staat zijner
inwoning is teruggekeerd met de over
tuiging, dat hij de meerderheid van de
Republikeinsche partij achter zich heeft
Hoe noodlottig overigens de verwijde
ring tusschen radicalen en ortodoxen in
den boezem der Republikeinsche party
gewerkt heeft op de verkiezingskansen
van die partij, blijkt opnieuw uit de
resultaten in den Staat Maine, waar van
de vier aftredende congresleden slechts
twee met een zeer kleine meerderheid
werden herkozen, en de beide anderen
door twee democraten met een meerder
heid van 3000 stemmen werden verslagen,
terwijl de republikeinsche gouverneur
van genoemden staat met 20000 tegen
16 duizend stemmen door een democraat
vervangen werd.
De eerste vergadering van de Tweede
Kamer der Staten-Generaal in het nieuwe
zittingjaar zal gehouden worden Dinsdag
20 September, 's namiddags 3 ure. In
deze zitting zal de Staatsbegrooiing
voor 1911 worden aangeboden en de op
gave voor het voorzitterschap worden
opgemaakt.
Bij de gisteren gehouden verkiezing
voor een lid van den Gemeeuteraad van
woningen en de aan onze rechterhand
staande forsche maréchaussee kazerne
een schilderachtig voorkomen.
En hoe verder we dien weg opgaan,
hoe meer ons oog bekoord wordt door
het natuurschoon, 't welk zich hier aller
wegen ten toon spreidt Hier zien wij op
gaand hout,afgewisseld door welig struik
gewas en déar spiegelen de blauwgrijze
wilgen zich in het water af. Niet ten
onrechte dan ook noemde een oude
Vlaamsche schrijver het Oostburger-am
bacht „dat schoon prieel van Vlaan
deren".
Wij zullen ons echter in dit schoon
tafereel niet verder verdiepen, want wij
moeten verder.
Spoedig komen wij nu aan de buurt:
de Oostburgsche brug, reeds tot de ge
meente Zuidzande behoorende. Gaan wij,
in onze gedachten, vier eeuwen in tijd
terug, dan moeten wij ook hier uitroepen:
wat is ook dit oord toch ontzettend ver
anderd Van deze plaats had men toen
ter tijd een overzetveer op Zuidzande,
welk veer eigendom was van de stad
Brugge en het Vrije van Sluis.
Al maar door zien wij op onzen weg af
wisselende landelyke tafereeltjes, tot wij
eindelijk komen aan den vroegeren zee
dijk, nu in ruste, die den Christoffelpolder,
waarin het dorp Zuidzande, begrenst. Van
deze plaats zijn wij nu maar enkele minu
ten verwijderd. Hier komende, treffen wij
tot aan het dorp, verscheidene deftige hui
zingen aan, waarin gefortuneerde Zuid-
zandenaren hunne tenten hebben opge-
slagen.Zoo naderen wij 't dorp, gaan we dit
evenwel niet in, wijl we er reeds geweest
zijn, maar gekomen aan't logement „De
Drie Koningen",slaan wij,om den kortsten
weg te nemen, den hoek om, om den mooi
aangelegden grintweg, die naar Sluis leidt
op te stappen. Dit-is weer een voormalige
dijk, die de watering Kadzand van den
Christoffelpolder scheidt.
Dezen dyk volgende, laten we links het
Zuidzandsch gehucht Slikkenburg liggen.
Op dit punt zouden wy, om op het dorp te
komen, aan onze rechterhand een vroege
ren zeedijk kunnen opgaan,maar we geven
er de voorkeur aan onzen grintweg te
volgen tot aan den tol.Bij de halte komen
de, en er even stilstaande, rijzen er weder
historische herinneringen in ons op.
Van het ontzettend groote woud, dat
in de 12de eeuw, tusschen Kadzand en
het Zwin zich uitstrekte is sedert lang
niets meer te vinden. Hier komen wy ook
aan de grens van het gebied van den ge
noemden grooten waterwolf.
Ruim is het vergezieht op deze plaats.
Ginds rijst een logge, zware steenklomp
boven de velden op, het is het overschot
van den toren van 't eens zoo belangrijke
St. Anna ter Muiden,ie voorhaven van het
machtige Brugge.
Daar, links van ons, rijst het eenmaal
zoo sterke Sluis met zyn stadhuistoren,
even uitkomend boven het houtgewas,
voor ons opea ver van ons, mede aan
onze linkerzijde,over de vruchtbare akkers
heen, laat zich het aloude Aardenburg
onderscheiden.
En zooal voortmij merende over de dagen
van ouds, komen wy intusschen aan het,
in de grijze oudheid reeds bekende ge
hucht Ter Hofstede, tot de gemeente Re
tranchement behoorende.
Mogen wy den ouden schrijver Strabo
gelooven, en wij hebben geen reden er aan
te twyfelen, dan was dit gehucht al in of
kort na den Romeinschen tijd bekend.
Over de volken, wonende aan „de lage
landen der zee", sprekende, zegt hij, dat
er aan de kust dier zee, vier overtocht-
Rotterdam iD het eerste district (vaca
ture Yan Citters) hebben van de 9613
kiezers slechts 4308 van hun recht ge
bruik gemaakt en gezamenlijk uitge
bracht 4202 geldige stemmen De vol
strekte meerderheid bedraagt dus 2102.
Yerkregen hebben de heer De Klerk
(liberaal) 1425, B. Hooykaas Jr., (Christ-,
hist.) 1535, H. W. C. Stolle (soc.-dem.)
1180, dr. W. v Ravesteyn (S. D. P.)62.
Herstemming tusschen Hooykaas en De
Klerk.
Onze kustverdediging.
j De Nieuwe Courant schrijft in een slot
artikel over de millioenen-aanvraag
Resumeerende komen wij tot het be-
sluit, dat, in het gezicht der huidige
politieke constellatie in Europa, voor ons
j kustgebied! het strategisch zwaartepunt
ligt aan de Westerscheldedan volgen
de wateren langs de Zuid-Hollandsche
eilandendan de haven van IJmuiden
terwyl aan de Texelsche zeegaten slechts
een zeer secundair belang kan worden
toegekend. Teneinde niet te worden mis
verstaan, willen wij hier dadelijk aan
toevoegen, dat de haven van Nieuwediep
altijd van belang zal blijven bij een aan
val op ons land, om de reden, die wij
hierboven reeds memoreerden, t. w. als
voorstelling van de Stelling van Amster
dam. Die haven en de reede van Texel
zullen dus nïet van verdedigingsmidde
len ontbloot mogen worden. In verband
daarmede kan men er ook een reparatie-
werf van beperkte capaciteiten laten.
Maar men hoede er zich voor, aan de
Texelsche zeegaten een beteekenis te
hergeven, die zij in een lang vervlogen
tydperk voor ors konden en moesten
hebben en die zy wellicht ook
thans zouden hebben wanneer Hol
lands noordeiyke punt Duitsch territoir
was. Men wake tegen de bekoring, die
voor eenzijdig militair standpunt uitgaat
van de traditie eener duchtig versterkte
zeehaven.
UIT DE PBOY1NOIE.
Goes. Het schoone, monumentale kerk-
veeren naar Brittanje waren, n.l. uit de
monden van den Ryn, de Seine, de Loire
en de Garonne.Hij laat er echter op volgen
dat zij, die in de omstreken van den Ryn
woonden, niet altijd van uit de monding'
van die-rivier overstaken, maar van de
kust der Morinen, in de nabyheid der
Menapiërs.
Nu is het bekend, dat deze beida volken
de oude kusten van Vlaanderen bewoon
den dus van zelf wordt men, dooï dit
bericht van dian sehry ver,als punt van af
vaart in deze streken, naar het Zwin ver
wezen. Deze rivierarm had n.l. onmiddel
lijke gemeenschap met den Oceaan ook
geen ondiepten of banken, zooals er voor
den ingaDg van den Rijn gevonden werden
waren voor zijne monding aanwezig en
bovendien bood deze monding, door de na-
byhei i van het eiland Kadzand beschut
ting aan de,voor de afvaart gereedliggende
schepen.
Juist in het zuidelijk deel van Kadzand
bestond, sedert oude tyden reeds een ge
hucht of veerhuis, dat onder den naam
van „Ter Hofstede" bekend was. Ook later
hooren wij den naam vernoemen, want
reeds Melis Stoke, een zeer betrouwbaar
schryver, maakt er in zijn rijmkroniek
melding van als hy ons verhaalt, dat de
krygsmacht van Wiltem van Oostervant
van Arnemuiden komende, den 28 Maart
1303, door het Zwarte Water naar Ter
Hofstede voer en het land hier afstroopte.
Ten dienste van de omwonende paro
chianen, stond er hier, in de Roomschë
tyden, eene kapel, waarnevens een be
graafplaats, als het „Spaansche kerkhof"
bekend.
Nog eenige minuten wandelens en wij
zyn het dorp genaderd, hetwelk wij den
volgenden keer wenschen te bezichtigen.
Slot volgt
