NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 293. 1910.
Dinsdag 13 September
24e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
7ERS0HIJNT ZESMAAL PER WEEK
DE JONGt-VERWEST, te Goes
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Snippers uit de oude doos.
.'amggnm--
IEDEREN WERKDAG DES AVONDa
1 rijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
I nkele nummers 0,02*.
S. J
UITGAVE DER FIRMA
VAK
ÏEBS^S
F. P. D°HSJ:j, te Middelburg.
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent
Familieberichten van 1 —5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 ''ent
5tlï, die zieh met 1 Oct. a. s.
op ons Ijmï abonnceren, ont
vangen liet tot dien datum
jf r ft 11
Baiteiludsek Üiarzitfil.
België.
Dertig jaar geleden waren wij getuige
van de ontvangst welke de vorstelijke re
sidentie,en nu wijlen onze Koning Willem
III den Belgischen Koning Leopold II
bereidden. Die ontvangst was echter niet
algemeen hartelijk. Men hoorde geen
gejuich, en bij het vertrek van Koning
Leopold aan hetHollandsche-spoorstation
stond een groote menigte zwijgend den
vertrekkenden vorst aan te staren, tot
de ridderlijke vorst zijn hoed afnam, en
het velk eerbiedig groetteeerst toen
klonken luide kreten van toejuiching.
Toen hoorde men ook in een der zit
tingen van de Tweede Kamer baron v.
Wassenaar v. Catwijck, den president
der antirevolutionaire Kamerclub pro
testeeren tegen deze veel te vroeg uit
gelokte verbroedering, dewijl immers in
de residentie nog oud strijders rond
wandelden, waaronder verminkten als
onder anderen generaal Van Limburg
Stirum met zijn houten been, welke al
len aan de Belgische naburen en
terecht geen goed hart toedroegen.
Doch dit is thans niet meer mogelijk.
Oude veeten zijn vergeten, en gedempt
de bron van twist(en) van lijden, zoo
veel lijden zelfs d'er in nring uitgewischt.
Een vrij wat hartelijker, algemeener
begroeting dan in 1880 Leopolds deel
was, zal deze week te beurt vallen aan
diens opvolger Albrecht.
Leopold van Saksen Coburg was ge
huwd geweest met aartshertogin Maria
Henriëtte van Oostenrijk, en uit dit
huwelijk waren drie dochters geboren
prinses Stefanie, vroeger gehuwd met
aartshertog Rudolf van Oostenrijk-Hon-
garije, thans gravin Lonyayprinses
4o2
FEUILLETON.
DOOK
SCiJLDIS.
Nog iets over Natuur-
verschijnselen.
L
Vroeger hebben wij al een en ander
maal enkele natuurverschijnsels, en de
gevolgen er van, besproken voor zoover
deze althans meest op Zeeland betrekking
hadden.
Wij hadden het eerst over de verschil
lende weersgesteldheid, vervolgens over-
strenge- en zachte winters, droge en
natte jaren en, in verband daarmede
dure en goedkoope tijden. Iets dergelijks
geeft ons- aanleiding, ook nu weder onze
aandacht te wijden aan een, toen niet
door ons behandeld onderwerp.
Wij zullen ons allen wel herinneren,
dat in de maand Januari van dit jaar,
gedurende vele avonden, aan den weste
lijken hemel, zeer dicht bij de avondster,
een komeet, als staartster is te zien ge
weast.
Deze ster had een zeldzaam voorko
mend groot lichtvermogen en was in
geheel Europa zichtbaar. Op een der
helderste avonden van die maand, door
een sterken kijker bezien, bleek de kern
der komeet veel helderder te zijn dan
het oveiige. Van deze kern gingen, ter
weerszijden van een donkere spleet, twee
lichtstroomen uit, die, zich ombuiger de,
den staart vormden, en zag men met iet
bloote oog niets van de splitsing.
Eer wij nu verder op dit natuurver
schijnsel ingaan, willen wij eerst va
deskundigen hooren, waaruit een komeet
bestaat. Deze sterren worden door vele
leeken vereenzelvigd met de planeten
Louise, vroeger gehuwd met prins Phi
lips van Saksen-Coburg, en prinses Cle
mentine, thans verloofd met prins Yic
tor Napoleon. E en zoon, prins Leopold,
hertog van Brabant, was in 1869 als
negen-jarig knaapje overleden. Wijl de
Belgische grondwet niet toelaat, dat
vrouwen in de regeering opvolgen, ging
de kroon over op den broeder des konings,
den graaf van Vlaanderen, en diens
zonen.
Wijl een toenemende ongeneeslijke
doofheid de kans op de opvolging den
graaf van Vlaanderen ontviel, werd al
spoedig diens oudste zoon als troonop
volger gedoodverfd en opgeleid. Doch deze
prins Boudewijn (wiens moeder prinses
Maria van Bohenzollern was) stierf in
1891. En zoo werd, na het overlijden
van den graaf van Vlaanderen, diens
tweede zoon, prins Albrecht, koning der
Belgen.
Albrecht Leopold Clemens Maria Mein
rad, was in 1875 te Brussel geboren.
Te zamen met zijn broer en zusters,
prinses Henriette, die gehuwd is met den
hei tog de Vendöme, en prinses Josephine,
thans gemalin van prins Karei van Ho
henzollern Sigmaringen werd de prins
in het ouderlijk huis zeer zorgvuldig
opgevoed.
Wijl zijn vader wegens de straks ge
noemde kwaal den koning niet meer
kon vertegenwoordigen bij ontvangsten
en dergelijke, werd dat aan Prins Albert
opgedragen. Daardoor reisde hij veel
onder anderen naar en door Noord Ame
rika en Congo-stait, en nam hij velerlei
vooruitstrevende denkeelden over.
Den 2en October 1900, trad Prins Al
brecht in het huwelijk met hertogin Eli
sabeth Valerie van Beieren, een dochter
van den bekenden hertog Theodoor, die
als oogarts zulk een goeden en grooten
naam verwierf, ver buiten de grenzen
van zijn vaderland. Zij was de nichten
het petekind van Keizerin Elisabeth van
Oostenrijk. In Weenen leerden de Koning
der Belgen en zijn echtgenoote elkander
b. v. onze aarde enz.
De sterrekundigen, w.o. de geleerde
Bessel, beweren dat dit evenwel zoo niet
is- Volgens hen bestaat een komeet niet
uit vaste stofgeen land of bosch of
berg vindt men er op. 't Is als 't ware
een reusachtige gasbel, die door de lucht
ledige, oneindige ruimte van het heelal
vliegt, dikwijls van vorm verandert en
gemakkelijk in den toestand van ver
vluchtiging overgaat.
De omloopstijden van die hemellicha
men zijn ook zeer verschillend.
Van sommigen jis die slechts enkele
jaren, van andere echter eeuwen. Van
een in 1840 verschenen komeet heeft men
zelfs berekend, dat zij met minder dan
13864 jaren noodig heeft om haar omloop
in de zon te volbrengen.
De fijnheid van de staartstof van der
gelijk hemellichaam moet buitengewoon
zijn, want door een staartdikte van
20.000 mijlen kan men nog het kleinste
sterretje zien flonkeren, zonder dat men
ook maar eenige straalbreking opmerkt.
Een klein aantal kometen heeft zich
in meer dan één staart mogen verheugen.
Het merkwaardigste voorbeeld daarvan
bood de komeet van 1744, die in den nacht
van 7 op 8 Maart zes staarten vertoonde.
Het aantal „ontdekte kometen is steeds
grooter geworden. Tusschen de jaren
612500 vóór Chr.nam men er drie waar,
in de jaren 18021894 niet minder dan
281. Van die 281 waren echter maar 30
met het bloote oog zichtbaar.
Hoe grooter de omloopstijd van zoo'n
ster is, des te grooter is ook de onzeker
heid omtrent haar bezoektijden. Een om
loopstijd van minder dan 100 jaren, heeft
o.a dè komeet van Halley, nu laatst in
Mei van dit jaar verschenen. Er zijn, tot
dusver 18 verschijningen van deze ster
hekend de vroegste in 't jaar 12 vóór Chr.
De komeet van d'Arrest in 1890 't laatst
kennenbij de begrafenis v m Keizerin
Elisabeth was Prins Albert als vertegen
woordiger van zijn oom aanwezig en
Prinses Elisabeth was met haar ouders
overgekomen om de lijkplechtigheid bij
te wonen. In het najaar van 1899 had
de tweede ontmoeting plaats, en in het
voorjaar van 1900 de verloving, in het
paleis der ex-koningin van Napels te
Parijs.
Na haar huwelijk wist zij de harten
van 't Belgische volk stormenderhand te
veroveren, met haar zorg voor lijdenden,
welker behandeling zij practisch van en
bij haar vader in de klimiek geleerd had.
Ook bewoonde het Prinselijk paar slechts
een eenvoudige gehuurde woning in de
Rue de la Science en hun huwelijk
was in tegenstelling met dat van koning
Leopold tevens zoo innig en hartelijk
mogelijk.
Zoo werd de Prinses al spoedig popu
lairder dan de Koningin, zelfs zoo dat
deze haar eens toevoegde „gij zijt reeds
meer Koningin dan ik".
Sinds 't overlijden van Koning Leopold,
17 December 1909, is Albrecht Koning.
En nu gaat hij aan de bevriende vorsten
een bezoek brengen. In de eerste plaats
aan hen, bij wie „de oude veten zijn
vergeten. Daarom krijgen nog dit jaar
achtereenvolgens Nederland en Oostenrijk
een beurt. Aan het hof van den Keizer
van Oostenrijk was sedert den ongeluk -
kigen zelfmoord van Prins Rudolf, de
man van Prinses Stefanie, geen Belgi
sche vorst of vorstin meer gezien. In
October zal daar de Koning en de Ko
ningin van België logeerenen deze week
zal ons Koninklijk Huis, en het Neder-
landsche volk, vertegenwoordigd in de
burgerij van Amsterdam, aan dat Ko
ninklijk echtpaar toonen dat Nederland
en België weer hereenigd zijn, en nu niet,
gelijk van 1815 tot 1880, langs kunstma-
tigen weg, doch veel meer, op natuurlijke
wijze, en de oude veten voor goed zijn
weggeborgen.
zichtbaar, gaf in 1845 46, het nog nooit
geziene srhouwspel, dat zij zich in twee
zelfstandige, gelijkvormige, maar van
ongelijke grootte kometen splitste, beide
deelen voorzien van kop en staart. De
nieuwe, kleinere ster, stevende in noor
delijke richting, de grootere zuster voor
uit. De afstand tusschen beiden was tot
Maait 4^.000 mijlen.
In 1852 verscheen de komeet van Bïela
weer en wel, als in 1846, dubbel.
De afstand tusschen de beide sterren
_was tot 350.000 mijlen gestegen. In 1859
kon men deze komeet, wegens haar on-
gunstigen stand, niet zien, maar in latere
jaren was de stand zeer gunstig, maar,
hoe men ook zocht, men vond baar niet.
Men neemt dan ook algemeen aan, dat
de Biela-komeet zich opgelost heeft en
als komeet niet meer zichtbaar is. Haar
overblijfselen hebben vermoedelijk, door
een prachtige sterrenregen op 27 en 28
Nov. 1872 en in 1885 een schitterend
afscheid willen nemen.
De komeet van Barnard, in 1892 ge
zien, omlooptijd 65 jaren, is ten slotte
bijzonder interessant, omdat zij de eerste
door middel van de fotografie ontdekte
komeet is.
Wanneer wij oude geschiedenissen en
kronieken opslaan, dan moeten wij ons
verbazen over de vreeselijke beschrijvin
gen, die zij van deze hemellichamen ge
ven. Het waren veelal verschrikkelijke
luchtmonsters, die bloed en vlammen
braakten, het waren boden en piofeten
van alle mogelijke ellende, van pest, hon
gersnood, aardbevingen, storm, water
vloeden, veesterfte en meer zulke onhei
len.
Dat er zelfs, onder de geleerden dei-
latere dagen, mannen gevonden werden,
die geloofden dat de kometen groote on
heilen aankondigden en den toorn Gods
bekend maakten, blijkt ons uit een in
Engeland.
In dit land der werkstakingen heerscht
onder de arbeiders weer groote verbol
genheid.
De Britsche ketelmakers namen de
vorige week 't besluit tot staking, waar
door binnenkort honderdduizend arbeiders
op de Noordelijke werven zonder werk
zullen zijn, wat beteekent dat vrouwen
en kinderen meegerekend een kwart
millioen menschen door honger worden
bedreigd.
Daarbij komt, dat het spooiwegperso-
neel met de ketelmakers, die tegen hun
eigen bestuur in opstand zijn, één lyn
willen trekken. De beambten van het
Noorder spoor hebben gedreigd de arbi
trage-overeenkomst te verbreken, wijl de
onderhandelingen over de invoering van
den tienuurswerkdag tot dusver tot niets
hebben geleid.
Onder de mijnwerkers van Zuid Wales
neemt de gisting toe. Dat zij zich voor-
loopig hebben laten terugbrengen van
hun plan om in staking te gaan, vindt
zijn oorzaak alleen in de verwachting
dat spoedig een staking in alle mijnen
van het Yereenigd Koninkrijk zal wor
den afgekondigd. Daarbij zouden dan
200.000 man zijn betrokken.
En in de katoennijverheid dreigt ook
een uitsluiting, waardoor 300,000 werk
lieden worden getroffen.
Te Oldham is een klein geschil ont
staan over het ontslag van een werk
man, dat tot een gedeeltelijke staking
heeft geleid. Overeenkomstig de gesloten
overeenkomst stelden de patroons voor
dit geschil aaD het oerdeel van een
scheidsgerecht te onderwerpen, doch dit
voorstel is door de stakende werklieden
van de hand gewezen. En nu dreigt de
bond van spinnerij-eigenaars met een
algemeene uitsluiting.
12 Sept. 1910.
Protestantisme.
Dat is óók.... „protestantisme"
De „Evangelische Maatschappij", die
1665 uitgekomen boek, waarin de schrij
ver, ds Johs Schuitrus, predikant en hoogl.
in.de wijsbegeerte te Breda, o.a. zegt:
„Het is zeker dat er groote onheilen over
de gansche wereld hangen en ook over
onze Republiek want wie heeft ooit een
wonderlijker teeken aan den hemel, of
een ster met een staart, zonder schrik
gezien j
In hetzelfde jaar zag het licht een
geschrift van Eenryck La Been, waarin
eene opgave voorkwam van de voornaam
ste kometen „die sedert den uittocht van
de kinderen Israels uit Egypte, aan het
firmament des hemt Is gezien zijn tot
dezen huidigen dag toe, met de plagen,
oorlogen en gebeurtenissen, die daarop
gevolgd zijn."
In dit geschrift vindt men het volgende
merkwaardige vers
„Hij (God) laet ons heden sien, Hij toont
I [aen ons van verre,
Een Sterre met een Steert,een vreeselycke
i [Sterre,
Die flickert in ons oog en staet gelyck een
i [roe,
Kyck uit vry Nederlandt en Engeland sie
[toe,
De geessel is gereedt, God heeft hem al in
[handen,
En sal daermede slaen of u,of onselanden,
Of beyde te gelyck, wantin een huys
[gekyf,
Soo slaet een Vader selfsdekinders op het
[ïyf-
God laet ons heden sien een sweert en
[komt het swaeyen,
Omhoog en voor ons oog, om daerdoor af
[te maeyen,
Al wat er hier omlaegh, is ryp tot synen
[oogst".
Ook de geschiedschrijver Wagenaar ver
telt ons van twee kometen, die in 1618
hier te lande zichtbaai zijn geweest, éene
te Wageningen bijeenkwam liet daar o.
m. ook een gewezen roomsch priester
uit Frankrijk spreken.
Deze man deelde mee, dat in den laat-
sten tijd niet minder dan 1500 priesters
hun dienst verlaten hebben.
Men vond dat heerlijk.
Maar die menschen konden nu geen
protestantsche predikanten worden, zei
de spreker. D&ar moest men van jongsaf
in „opgebracht" zijn.
HmOat vond de vergadering ook.
De spreker wilde daarom sommigen
hunner opleiden en uitzenden in groote
zalen, schouwburgen desnoods, om er te
verkondigen.... wat
Dat Christus Jezus in de wereld ge
komen is, om zondaren zalig te maken?
Neen, dat niet.
Dat is te ouderwetsch.
Neen om er te verkondigen
de vrijheid van gedachte.
b. de gelijkheid voor God.
c, de broederschap der menschheid,
Dat vond die Evangelische Maatschappij
heerlijk. En om dit modern gedoe te
bevorderen zou ze 'n subsidie geven
Ook dat is „protestantisme"....
Ja, waar Calvijn z'n scherpste wapenen
tegen zou gekeerd hebben
(Friesch Dagblad.)
„Nieuwe Koers".
In de Macedoniër, terecht door De
Stand, een „uitnemend geredigeerd zen
dingstijdschrift" genoemd, wijst ds Dijk
stra op het volgende bericht
„Voor de goede diensten, door het
Rijnsche zendelinggenootschap in het
vorig jaar en dit jaar verricht en nog te
verrichten in het belang van het onder
wijs en ter verbetering van de toestan
den op de Mentawei-eilanden, is aan die
vereeniging een bedrag van f15.000
uitgekeerd."
Terecht wordt hierbij gesproken van
een nieuwen koers. Die tevens een goede
in den zomer, die maar acht dagen scheen
en de andere in December, die belangrijk
grooter was en langer te zien bleef. „Wij
zen en onwijzen", zegt hij, «maakten er
uitleggingen over en zagen er voorboden
in van 's lands ongevallen,hoewel eenigen
toen reeds zagen dat er uit zulke ver
schijnselen der nature niets met grond te
voorspellen ware*.
Opmerkelijk is het dat een bericht over
de verschijning van een staartster in het
jaar 1759 in de «Nederlandsche Jaarboe
ken*, een plaats is ingeruimd onder het
hoofd,/'s Lands Zegen en Onheilen". In
die regelen wordt eerst geboekstaafd „dat
het einde van de maand Mei zoo koud was
dat in Deventer de vroegere aardappelen
en de boekweit bijna geheel verstorven
waren en de eiken akkermaals bosschen
zwart werden door de vorst. In diezelfde
stad sleepten kinderziekten en heete
koortsen velen ten gravein een gedeelte
van Noord-Holland richtten de muizen in
vele polders groote verwoestingen aan".
Ten slotte wordt aldaar gezegd: „de
komeet die de vermaarde Halley voor
zegd heeft, dat omtrent dezen tijd zich
vertoonen zou, is in de afgeloopen Bloei
maand in ons Vaderland op verscheiden
plaatsen gezien en waargenomen, doch
deselve heeft geenen der rampen veroor
zaakt, welke het onkundig gemeen van
deselve vreesde".
Het ligt intusschen voor de hand dat dit
„onkundig gemeen" de strenge koude in
Mei, hetzij te recht of ten onrechte aan de
„starre met de staert* toeschreef en het is
lang niet onmogelijk dat de boeren in
Noord-Holland ook de muizenplaag be
schouwden,als een door dit hemellichaam
aangekondigd straf.
(Wordt vervolgd.)
