NIEUW8ELAD
VOOR ZEELANS.
No. 269. 1910.
Dinsdag 16 Augustus
24e Jaargang,
RHRISTELUX-
HiSTORISGH
op"
iggen,
d del burg.
EREH.-W
OP
kiveiilen,
kens
OP
wagen,
knecht.
n echt
iiecht
Dienstmeid
nsthodc,
oudster f
/ERSeHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
liet Hoinoeop'tUisch
Ziekenhuis,
Snippers uit de oude doos.
S. J. DE JGNGE-VERWEST. te Goes
F. P. DV.U:;, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
verzekerd. Yoor
de men zich met
res
t 41, Leidea.
Vli
rden.
rij Schuilenburg,
GOPPOOL^E,
e z o n.
nde.
fesns,
Gapinge.
F, Gapinge,
den kan omgaan,
chroaweg,
liddelburg.
kan, bij JAN
ke.
met October a. s.
boerenwerk en
ETRE, Smid te
NS, Schore.
raagd
Oudeweg,
t-Souburg.
ptember
ebrs. HILDER-
een
ens and. Adres
ge-Yerwest 6oes
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
1 rijs per drie maanden franco p. p. l£&
I nkele nummers „0,Cfc\
Het is te begrijpen dat oog en hart
van de voorstanders der homoeopatbie
dezer dagen vervuld is met't denkbeeld
der oprichting van een homoeopatisch
ziekenhuis, waarover in den laatsten tijd,
haast maand aan maand, in 't zoo uit
nemend geredigeerd „Homoeopatisch
Maandblad" door redactie en inzenders
geschreven wordt.
Dat Homoeopatisch Ziekenhuis, dat te
Utrecht verrijzen zal, natuurlijk op voor
waarde van milde bijdragen, moet een
stichting zyn van alle homoepathen in
Nederland. Wij wezen er- reeds vroeger
op hoe 't metterdaad voorzien zal in een
schreeuwende behoefte. Doch nog meer
verdient 't denkbeeld der stichting onze
sympathie omdat een paar gevers aan
de uitvoering van 't plan de voorwaarde
verbonden hebben „dat het verplegend
personeel verklaren moet den Bijbel als
Gods Woord te beschouwen". Op deze
voorwaarde is bereids een som van
f 1C0000 voor stichtingskosten toegezegd.
Allicht zullen enkelen die voorwaarde
te breed geformuleerd vinden. De Bijbel
Gods Woord is een tamelijk rekbare uit
drukking. Maar wij laten dit daar, omdat
wij ons tevreden stellen met de bedoeling
der gevers en van den Raad van Beheer
die deze uitdrukking verstaan in den zin
waarin de rechtzinnige belijder des Hee-
ren haar wenscht opgevat te zien. Trou
wens er kwam reeds verzet tegen de
voorwaarde, niet om haar vaagheid, maar
wegens haar engheid, te sterke belijnd-
heid, excluvisme. Dr. Kallenbach uit
Apeldoorn is de tolk dier bezwaarden.
Maar de redacteur van het Maandblad, dr.
Voorhoeve uit Den Haag, houdt voet bij
stuk. Voorzichtig, en tevens beslist, weert
hij 't verzet van dergelijke bezwaarden
af. In 't Maandblad van 15 Juni schrijft hij
385
IT nUILLEXON.
DOOB
SCALDIS.
Philippine.
In den tyd dat de groote overstroomin
gen in. dezen omtrek tot het verleden be
gonnen te behooren, ontstonden er groote
aanslibbingen, vooral aan het verst van de
zee verwijderde deel.
Philips de Schoone, graaf van Vlaanderen
en hertog van Bourgondië, eigenaar dezer
aanwassen, gaf in Jan. 1505, te Mechelen
een octrooi uit aan den rijken grondeige
naar Hieronimus Laurin, tot het bouwen
„h l'honneur de Dieu d'une ville ferme,
appelez Philippine", zooals de uitgiftbrief
luidt. Dit verklaart dan ook de naamsoor
sprong van de plaatsDe indijker mocht
deze versterkte stad en polder tot eene
heerlijkheid verheffen, met eigen baljuw
en schepenen, en aan wier bewoners eene
jaarmarkt en andere voorrechten werden
toegekend.
Zelfs de veelvermogende steun van den
ryken schatmeester van den hertog en de
voorrechten van tol en markt, konden de
plaats, zoo zjj al ooit,wat te betwijfelen Js,
als eene stad tot stand is gekomen, niet
verheffen.
In de 16e eeuw werden deze oevers zeer
door het water geteisterd, zoodat er, bh'
't uitbreken van den tachtigjarigen oorlog
hier slechts een fort stond, dat van groot
belang voor de verdediging van het z.g.n.
Sassche gat werd geacht.
Het plaatsje bepaalde zich nu tot een
vierkante schans van bolwerken en gracht
voorzien. Het werd op 21 Juni 1603 door
Prins Maurits veroverd, doch viel latei-
weer in Spaansche handen en bleef bezet
totdat graaf Willem Frederik van Nassau
Diets, schoonzoon van Frederik Hendrik,
op 7 Sept. 1633, de schans aan de water
zijde zoo hevig beschieten deed, dat na
„Sommigen meenen dat door deze be
paling afbreuk gedaan wordt aan de
neutraliteit eener ziekeninrichting, die
gedeeltelijk ook met de hulp van hen,
die den Bijbel niet als zoodanig beschou
wen, te kort gedaan wordt.
De raad van Beheer, die volstrekt niet
alleen uit personen van een bepaalde
richting bestaat, was evenwel niet van
deze meening, en wel voornamelijk om
deze reden, dat deze voorwaarde zich
alleen bepaalde tot de verpleegsters (resp.
verplegers), terwijl noch ten opzichte van
't overig personeel, noch ook ten opzichte
van den geneesheer-directeur of zij neev.
te benoemen assistenten over eenige be
perkende bepaling gesproken werd.
„Buitendien was de genoemde voor
waarde zoo algemeen mogelyk. Er werd
toch geenszins geeischt, dat de ver
pleegsters tot een bepaald kerkgenoot
schap zouden behooren, maar dat zij,
geloovende in den Bijbel als Gods
Woord, daaruit aan de aan hunne ver
pleging toevertrouwde zieken zouden
mogen voorlezen, terwijl het daarbij
geenszins in de bedoeling van de schen
kers lag, dat daarbij eenige pressie op
de patiënten zou worden uitgeoefend.
„Om die reden werden de voorwaarden
door al de leden van den Raad van Be-
beer aanvaard, onder dien verstande dat
een Algemeene Vergadering van aan
deelhouders het voorstel zou goedkeu
reu. Op de daarop uitgeschreven Alg.
Verg', van) aandeelhouders, die vooral in
kennis waren gesteld van een „belang
rijke toezegging voor den bouw van een
eigen Ziekenhuis," en van de behande
ling der voorwaarden aan die „toezeg
ging verbonden," was een voldoend aan
tal aandeelen vertegenwoordigd, om tot
stemming te kunnen overgaan, en werd
toen eveneens met algemeene stemmen
besloten, beide voorwaarden te aanvaar
den.
vier dagen de overgave volgde.
De Spanjaarden, haar willende ontzetten
kwamen met eene sterke macht opdagen,
doch moesten wijken voor een krijgslist
van den bevelhebber.
De Staten, het gewicht van dit punt in
ziende, lieten de verdedigingswerken zeer
uitbreiden door aanleg van een nieuwen
hoofdwal met twee halve en twee geheele
bastions, terwijl de landpoort door eene
lunet, en de waterpoort door een raveljjn
gedekt werd.
Het opperbevel over deze vesting be
rustte bij den gouverneur van Sluis. In
1747 maakten de Franschen zich, na eene
korte doch moedige verdediging van de
schans op den 5 Mei meester, die ze bij
den vrede, in Januari 1749 weder ontruim
den. Langzamerhand vervielen de ves
tingwerken en werden met de daarbij be-
hoorende, vrij aanzienlijke gebouwen,
zooals het arsenaal en het kommandants-
huis, gesloopt.Tijdens den Belgischen op
stand werd Philippine',door een Neder -
landsch garnizoen bezet en de bolwerken
eenigszins bijgewerkt.
Tegenwoordig is van dat alles niet veel
meer te zien.
De gemeente bevat thans den Philip-
pinepolder en deelen van den Isabella-,
Clara- en A ngelinapolder. Wij vinden
daarin de buurten Bouchouterhaven en de
Posthoorn.
Het wapen der gemeente bestaat uit
een getimmerde poort, waarin een leeuw
met een zwaard in den rechter- en een
sleutel in den linkerpoot.
Bezoelen wij het plaatsje, 3i/4 uur
van Axel gelegen, dan bemerken wij,
dat hier hoofdbron van bestaan de mos-
selcultunr is. Philippine, dat, zooals we
reeds hoorden, vóór het door de Staten
was versterkt een onbeduidend dorp was,
leefde toen al voornamelijk van de mos
selvangst.
Karren vol van deze schelpdieren
werden door geheel België, ja zelfs tct
Parijs, vervoerd en dat heeft tot heden
UITGAVE DER FÏRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, Iedere regel meer 8 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 ''ent
„Wanneer men nu ten slotte bedenkt,
dat op de Homoeopathische afdeeling in
het Diaconessenhuis te Utrecht even
eens verpleegd wordt door verpleegsters
(diaconnessen) die den Bijhei als Gods
Woord beschouwen, en er dus bij de
oprichting van een eigen Ziekenhuis
feitelijk niets verandert, dan begrijpt
men niet, enz."
Dr. Kallenbach, ofschoon niet van
plan zich er aan te onttrekken, blijft er
echter bij
„Hij, die tot een menschlievead doel
slechts onder een bepaalde voorwaarde
medewerkt, geeft eenvoudig er mede te
kennen, dat hem de vervulling der laat
ste hooger staat dan de bereiking van
het eerste. Dus weten de voorstanders
van het te stichten ziekenhuis nu pas,
dat het hun minder om het laatste dan
om de geloofsbeschouwingen van het
verplegingspersoneel te doen is.
„Een geldgeschenk voor een goed doel
aan te nemen en in ruil er voor de
vrome opvattingen van eenige personen
te waarborgen, vermindert de ethische
heteekenis van het eerste en de verhe
ven waarde van de tweede.
„Met de inwilliging van de tweede
voorwaarde is de op het geloofsgebied
zeer uiteenloopende zienswijze van velen
aan die van ééne partij ten offer gebracht.
„Het gaat ook niet aan, in een homoeo-
pathisch ziekenhuis de toepassing van
de onveranderlijke natuurwettige waar
heid van het homoeop. geneesbeginsel
afhankelijk te maken van de verander
lijke geloofsbeschouwingen van het ver
plegingspersoneel.
„De door den arts goed gekozen ho
moeopathische artsenij brengt genezing
van den zieke en daarmede geluk en
vrede aan hem en zijn familie, onver
schillig of de verpleegster de verlangde
beschouwing al oi niet heeft.
„Bekwaamheid voor haar moeilijke
toe zoo voortgeduurd. Die groote uit
voer verschaft echter den visschers
slechts een matig bestaan, waarhij alleen
de kapitaalkrachtige eigenaars der mos-
selbooten en van de verpachte mossel
banken de meeste baat hebben.
Ook de onophoudelijke verzanding der
haven, door den nooit ophoudenden aan
voer van slijk, in dit steeds totvtrzan-
ding geneigd water, werkt niet mede
tot den bloei van de plaats. Provincie
en Rijk moeten nu en dan tot huipop
dagen, en dit is dan ook de reder, dat
men bij de Ilooge Regeering om afdoen de
maatregelen verzocht heeft.
De bevolking van Philippine behoort
voor een groot gedeelte tot de R. Kath.
kerk. Omstreeks 1760 werd deze ge
meente toegestaan eene z. g. n. schuur-
kerk te bouwen in het bastion Meiland.
Boewei dit gebouw later vergroot werl
bleek het aldra onvoldoende voor het
aantal kerkgangers, zoodat in 1772 ver
gunning werd gegeven om een nieuwe
kerk te stichten.
Wijl ook deze op eene ongeschikte
plaats gebouwd was, werd zij in 1861
door een geheel nieuw gebouw vervan
gen, toegewijd aan Maria's Hemelvaart.
Onder de personen van naam, te
Philippine geboren, vinden wij vermeld,
Antonius de Heideeen in 't midden der
17e eeuw zeer bekend geneesheer. Deze
geleerde, altijd een zeer ernstig man,
verviel in het laatst zijns levens, tot
godsdienstdweperij, verkondigde over
dreven stellingen, liet de praktijk varen
en werd ook in 't gewone leven een
zonderling. Wij komen later wel op dezen
ongelukkigen man terug.
Meer naam had Wouter'jGualtherus van
Doeveren, den 16 Nov. 1730 geboren, en,
als beroemd Hoogleeraar in de genees
kunde, den 31 Pee. 1783 Ie Leiden over
leden.
Ons naar het kerkgebouw begevende,
zien wij dat het zeer eenvoudig inge
richt en er niets voor ons opmerkings
betrekking, beleidvolle dienstvaardig
heid, zachtzinnigheid en een van naas
tenliefde tintelend hart zijn de aan een
goede verpleegster te stellen eischen,
daarmede voorzien zal zij ook in staat
zijn, gepasten troost aan het verstoorde
zielsleven van menigen zieke te brengen."
Maar nu komt in het volgend no. van
het Maandblad een Roomsch arts den
redacteur te hulp. Het is dr. Hofman
uit Gouda.
Deze schrijft in 't Juli no. van het
Maandblad aan 't adres van dr. Kallen
bach
„Het is tegen deze voorwaarde, dat
dr. K. opkomt. Naar mijne meening
eenigszins ten onrechte.
„Dr. K. moet namelijk van de veron
derstelling zijn uitgegaan, dat neutraliteit
op het gebied van ziekenverzorging en
verpleging hier het ware zou moeten zijn.
„Dit nu is evenwel in strjjd met de
zielkundige opvatting van het wezen van
den mensch, ook en vooral yan den
zieken mensch. De mensch is van nature
niet aangelegd om de hoogere levensui
tingen van zichzelven op den duur wer
kelijk neutraal te kunnen beschouwen.
Hoe hooger een levensuiting rijst, hoe
lager de mogelijkheid daalt om nog te
kunnen meenen, dat neutraliteit ook op
het terrein der ziekenverpleging in wer
kelijkheid, en niet alleen in naam, be
dekkend een ander wereldinzicht, be
staanbaar zou kunnen zijn.
„En juist aan 't krankbed rjjzen de
hoogste openbaringen in levensbestem
ming en levensdoel van den mensch. Van
den mensch. Van den mensch, die uit
zijne natuur niet neutraal kan zijn, aller
minst, wanneer hij zich zoo zou noemen.
„Het bekende woord, eenmaal tot Na
poleon gesproken „de zegen eens grijs
aards heeft nog niemand geschaad," zou
ik willen omzetten in een ander woord
„de verpleging van zieken in het licht
waard in te vinden is. Het is onbekend
of de kerkbouw, bij resol. van den Raad
van State van 30 Mei 1646, bepaald, en
vooral tot stand gekomen door hulp van
den toenmaligen Kommandeur jhr Hen
drik van Tuyll van Serooskerke, de stich
ting van een nieuw gebouw gold, dan
wel eene belangrijke herstelling betrof,
hoewel het eerste het waarschijnlijkste is.
Het gebouw werd opgetrokken op een
opene plaais aan het westeinde van het
dorp, en werd voorzien van een koepel
torentje, waarin een uurwerk en een
luidklok.
Wij hebben reeds gehoord dat de ves
ting op 5 Mei 1747 deerlijk door de Fran
schen werd beschoten. Daaromtrent lezen
wij in het kerkelijk acteboek der gemeen
te, deze boeken van vóór 1725, zijn
allen verloren gegaan. „dat de kerken
raad den 5 Juni 1749 aan den Raad van
State verzocht, om ook te mogen deelen
in de algemeene collecte, welke in alle
gewesten gehouden werd voor de verlo
ren gegane kerken te Berg op Zoom en
Sas van Gent".
„Ook het kerkgebouwen alhier was",
volgens adressanten „door den ramp des
oorlogs, als 't ware vernield, zoodat het
eene groote ruïne was geworden".
Slechts op het dringend en herhaald
verzoek, van 14 Juni 1768, kreeg de ker
kenraad den 12 April 1769 ten antwoord,
dat hunne kerk, op 's lands kosten zou
worden hersteld en op hun verzoek van
20 Juni 1769 om jaarlijkschen onderstand
voor de kerk, stond de Raad van State
1 Nov. 1770 eene subsidie toe van ICO
gld., zes jaren lang, in te gaan 1 Juli
1771 „na het expireren (eindigen) van
het tegenwoordig bestek, waerop liet
herstel en onderhoudt der Kercke, ten
laste van het Land, is aenbesteet gewor
den".
Yoor het bedienen van het H. Avond
maal, vinden wij hier als eigendom der
gemeenteeen groote zilveren schotel
en twee dito kleinere. Met eene som van
van Gods Woord heeft nog niemand be
nadeeld."
„En waar de voorwaarde niet eens
geldend is voor de aanstaande artsen
van 't geprojecteerde Hoemoeop. Zieken
huis, daar zou ik zelfs willen wijzen
op het feit, dat de schenkers hier nog
een gereserveerde houding, door beleid
en tact geteekend, hebben aangenomen.
Immers zijn het juist in den laatsten tijd
de artsen zelf, die meer en meer inzien,
dat neutraliteit ook op geneeskundig ter
rein allengs een uitstervend begrip wordt.
In Oostenrijk stond reeds een socialisti
sche doktersvereeniging op. In Frankrij k
verlieten een 150-tal artsen de groote
neutrale (d. w. z. zoogenaamd neutrale)
nationale artsen-organisatie der repu
bliek en vormden een eigen vereeniging,
verklarende, dat, voor z >overre de ge
neeskunde een wetenschap is, deze moet
worden beschouwd in het stelsel der
socialistische historisch-materialistische
wijsbegeerteen, voor zooverre de ge
neeskunst een beroep is, dit moet wor
den beschouwd op den grondslag van
den klassenstrijd van de zoogenaamde
en volgens mij geheel valsche antithese
tusschen kapitaal en arbeid.
„Ik haal dit alleen aan ten bewijze,
dat de neutraliteit ook by die artsen,
die allerminst den Bijbel als Gods Woord
beschouwen, meer en meer uitdient.
„Zoo is ik ben dit eens met de mij
onbekende gevers en voorwaarden-stel-
lers neutraliteit ook op het terrein
der ziekenverpleging een feitelijke en
zielkundige onmogelijkheid."
Meer halen wij uit deze belangrijke
correspondentie niet aan.
Bet aangehaalde strekt reeds voldoende
ten bewjjze dat t ernst is met de stich
ting van een Hom. Ziekenhuis, en 't
wekke ook in onze omgeving velen op
om door 't nen en van een aandeel (f 50
of f000 naar verkiezing) deze zaak te
100 Pd. Vis. voor de diaconie, was dit
alles eene gift van den Kommandant
Pieter de Bils. In den grooten schotel
zien wij het wapen van den schenker
gegraveerd, zijnde geschakeeid van goud
en zwait. Als helmteeken heeft het een,
ten halven uitkomenden, moor met een
doek van wit en blauw om het hoofd,
en een band over den linkerschouder
in den rand staat deze inscriptie„vrije
willige gifte gedaen aan de Kercke van
Philippine tot gebruyek van desHeeren
Heilig Nagtmael, door den WelEdele Ge
boren Heer Pieter de Bils, Heer van Kop-
pendamme en Bonen, Luytenant Cornel
en Commandant der stadt en fortresse
Philippine, sterft godtsaligh in den Heere
den 18 Febr. 1719."
De Herv. gemeente kwam pas na de
verovering van 1633 tot stand. Het schijnt
niet juist bekend waar men voor de eerste
godsdienstoefeningen te zamen kwam,
vermoedelijk zal dit'wel in een der lands-
gebouwen geweest zijn.
Reeds was het volgende jaar de ge
meente zoo toegenomen dat men tot het
beroepen van den eersten, vasten predi
kant
ADRIAEN BUIJLAERË
kon overgaan. Als prop. te Middelburg
werd hij 30 Mei 1634 alhier beroepen en
23 Juli d.a.v. bevestigd door ds Burs.
Niets vinden wij verder omtrent hem
aangeteekend, dan alleen, in de class,
acta, dat hij reeds in 1637 was overleden.
Ook van zijn negentien opvolgers in
de bediening vinden wij niets bijzonders
vermeld. In 't laatst der 18e eeuw, ver
minderde de gemeente zóódanig in zie
lental, dat ze, na het afscheid van ds
Marant, als naar Biervliet vertrekkende,
den 1 Mei 1796 opgeheven, en in 1815
voor goed met de gemeente van Sa* van
Gent vereenigd werd.
1
