NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 268. 1910. Maandag 15 Augustus 24e Jaargang,
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
'ERSeWJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
J.
DE JONGt-VERWEST, te
Goes
liet organised v: rband.
9. DV.IKJ, ts iVliddeiburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
UIT DE PEES.
VISSCHEKIJ.
Geuugde Kertebtei.
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
UITGAVE DER FIRMA
1 rijS per drie maanden franco p.
i nkele nummers
hsrïe
De revolutie is de predikster en kweek
ster van het individualisme geweest. Dat
wil zeggen zij plaatste de menschen als
individuen, op zich zelf, los van elkaar
loochende en verbrak alle organisch ver
band.
Een sterk sprekend bewijs hiervoor is
de opheffing der gilden, waarvoor zij niets
in de plaats gaf,en waardoor alle vakman
nen los van elkaar kwamen te staan, en,
bekwamen of niet bekwamen, dank zij de
vrije concurrentie, elkander dood concur
reerden.
Van dit .individualisme als stelsel
want als uitgesproken gedachte vernemen
wij het eigenlijk reeds uit Kainsmond,
toen deze broedermoorder zich losmaakte
van de toenmalige menschen wereld in het
bekende woord „ben ik mijns broeders
hoeder is Hugo de Groot de geeste
lijke vader. Na hem dreef Rousseau het
nog verder door.
Dit kwam, omdat geen van beiden (ook
al geloofden zij nog aan een Opperwezen
uitging van God den Schepper van het
gansche menschelijk geslacht, maar het
uitgangspunt zochten in den mensch, het
individu en zich de vraag stelden, hoe
dat individu gelukkig te kunnen doen
leven.
Om dat te weten te komen, stelden de
profeten van het individualisme zich de
geaardheid van dien menscb voor, en po
neerden dan de stelling dat de mensch,
evenals het dier, een gezellig wezen is, en
uit den drang naar samenleving en
samenwerking er toe komen kan om zich
bij andere individuen aan te sluiten. Maar
dan geheel naar vrije keuzewant de
„vrijheid" was dezen filosofen het hoogst.
Van daar dat voor een samenleving
dezer individuen allereerst noodig was
een overeenkomst, een contract tusschen
die vrije individuenen dan natuurlijk
een contract dat men als vrije eenlingen
ten allen tijde kon verbreken. Bindende
contracten zou immers in strijd zijn met
de vrijheid, met het op zich zelf staan van
den mensch.
Deze regel nu dat de vrije mensch nooit
een bindende overeenkomst moet aan
gaan, en overeenkomstig de vrijheid door
de natuur hem geschonken nimmer kan
aangaan, heeft Rousseau doorgedreven,
en zijne geesteskinderen hebben hem
hierin getrouw gevolgd.
Zoodra derhalve de vrije enkele mensch,
het individu, geen zin meer heeft in die
wqze van saamleving, dan stoort hij zich
eenvoudig niemendal ran de wetten en
regelingen dier samenlevinghij trekt er
eenvoudig uit, gaat weer op zichzelf
staan, herneemt weer zijn individualisme,
zijn vrijheid.zooals de revolutie die noemt.
Zijn er nu in een land vele zulken,
dan kunnen die hun eisch doorzetten en
de regeering, die immers ook uit den
mensch is, op menschelijke willekeur
alleen berustin deze richting dwingen.
Dit is nu de leer en de consekwentie
van Rousseau's befaamde maatschappe
lijke overeenkomst (contrat social!). Een
leer die zoowel tot volstrekte volkssou-
vereiniteit als tot revolutie leiden moet.
Duidelijk ziet men hier de nauwe ver
wantschap tusschen Ongeloof en Revoluiie.
Ongeloof was het dat de mensch wei
gerde uit te gaan van God, den Schepper
van het geslacht, maar uitging van den
enkelen mensch.
Daardoor werd niet de wet Gods maar
't belang van den mensch, en wel van
den enkelen, den op zichzelf staanden
mensch op den voorgrond gesteld.
En nu kan het niet anders, of iemand
die den mensch op zichzelf beschouwt,
zonder verband met zijn geslacht, en
zonder verhouding tot zijn Schepper,
moet uitkomen bij de revolutienatuur
lijk tenzij Genade hem van dit heillooze
spoor doet omkeeren, en hij tot God be
keerd, grjjpt naar een ander levensideaal.
Maar geschiedt dit niet, dan moet hij
Ï.2&
ten slotte medehelpen aan de uitvoering
van elke omkeering die onder de vigeur
van dit revolutiona're stelsel geldt voor
gerechtvaardigd.
En tegenover dit beginsel der Revolutie
nu, stellen allen die gelooven dat andere,
namelijk de wording van 't mensche
lijk geslacht gelijk dit door Gods Al
macht geschapen werd en door Gods
Voorzienigheid tot ontwikkeling kwam.
Uitgangspunt is hun de schepping.
De Heere heeft het alles gewrocht om
Zijnszelfs wiltot Zijne eere. Einddoel
der schepping is Zijne verheerlijking.
Uit Hem, door Hem en tot Hem zijn alle
dingen. Wie dit gelooven, gaan ook uit
naar de vrijheid, maar een andere, na
melijk om, met verzet tegen eigen
vleeschelijken weerspannigen lust en de
verleidingen der wereld dit te mogen
verkrijgen dat zij Hem liefhebben en tot
eer van Zijn Naam mogen leven.
Uit de hand van dien Schepper nu,
tot Wien wij geschapen zijn, ontvangen
wij de regelen en wetten voor de sa
menleving.
Zij verwerpen in hunne beschouwing
wat op de lijn Kain-Rousseau wordt
voorgehouden als de hoogste vrijheid,
namelijk om den evenmensch dood te
drukken, hetzij door eigen macht of door
die van den Staat. En zij plaatsen tegen
over de vrijheid van het individualisme
met haar gevleugeld woord„ben ik
mijns broeders hoeder de vrijheid van
de solidariteit met haar Chr. leus „hebt
uwen naaste lief als u zeiven'
Tegenover Kains verbreking van broe
derband, houden allen die Gods;Woord
zich tot richtsnoer kozen, vast aan het
oiganische verband van familie en ge
slacht. Een verhand dat volgens den in
dividualist de vrijheid van den enkelen
mensch te na komt, doch dat, wel verre
van zulks te doen de vrijheid, de hoog
ste vrijheid ten leven roept, omdat de
eerste levenswet der ware vrijheid, de
gehoorzaamheid, on wel m de eerste
plaats gehoorzaamheid aan Gods wet
ten en ordinantiën is.
Tegen het individualisme behooren
wij dan ook sceeds te getuigen. Ook in
eigen kring; omdat het een kwaad is
dat ook daar vooitwoekert.
Het is de roeping van den man om
zich nauw aan te sluiten bij zijne vrouw
van den vader om in zijne kinderen
dien goeden gemeenschapszin aan te
kweeken, die in de Scheppingsordinantie
is gegrondvan den onderwijzer om de
hulpvaardigheid en vriendelijkheid jegens
elkander den leerlingen in te scherpen
als 't gebod Gods dat in de school
immers de samenleving in 't klein
zoo gemakkelijk kan worden toegelicht
van den leeraar om de solidariteit ook
in 't maatschappelijk leven aan zijne
gemeente voor te houden als begrepen
in de goddelijke waarheid, dat God uit
éénen bloede het gansche menschelijke
geslacht schiep.
Man en vrouw één't gansche gezin
éénde familie één de rechte verhou
ding vastgesteld tusschen heer en knecht
tusschen werkgever en arbeiderziedaar
de eisch, het kenmerk en den zegen van
het organisch verband.
Dit moet uitkomen in een leven van
samen stemmen, samen bidden en samen
werkenin den geest van vertrouwe
lijkheid en vertrouwen, zonder uitwis-
sching van grens of scheidingslijn. Zóó
dat de man man blijft tegenover zijne
vrouw, en vader tegenover zijn zoon
patroon tegenover zijn knechten huis
heer tegenover zijn dienstbode; en de
vrouw blijft echtgenoote, moeder, huis
vrouw een ieder in zijn roeping. Doch
ten slotte in omgang en verhouding
die schriftuurlijke toon, welke gevoed
wordt door 't besef, dat wij allen zijn
van één geslacht, en mindere en meer
dere bei naar den beelde Gods.
Wie zoo wandelen, doen 't meeste
van 1—3 regels 40 cent, Iedere regel meer 8 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere rege!
meer 10 '■ent
«imi
afbreuk aan de valsche leer van het
idealisme, en maken de mooiste propa
ganda voor het herstel van het orga
nisch verband, ook en vooral in den
kring van den arbeid, dien schoonen
kring, welken de Christus zeiven heeft
geheiligd door Zijne zelfvernietiging, die
in de ouderlijke woning en in de werk
plaats Hem 'Zijn ouderen in alles deed
onderdanig zijn, tot op de dagen van
Zijn leeraarschap in Israel.
Het Synodaal Manifest.
Het Synodaal Manifest tegen de Borro-
meo-Encycliek, ook door ons opgenomen
ontlokte het volgende protest aan een in
zender in De Nederlander
Nu de Synode der Nederlandsch
Hervormde Kerk zich heeft uitgespro
ken in de quaestie der Borromeus-
En.-ycliek, zoo kan ik toch niet ver
zwijgen, hoezeer mij „het meten
met twee maten" in deze zaak ge
troffen heeft.
Waarom eisch te men bijv. van den
Paus om zijn encycliek niet af te
laten lezen in de kerken, terwijl de
Hervormde Kerk thans gereed staat
haar protest van den kansel te laten
weerklinken, waar verdachtmakingen
in te vinden zijn, als „welbewust ver
krachten van geschiedkundige en gods
dienstige waarheid", en „van aanma
tigend optreden" zeer zeker belee-
digende uitdrukkingen voor de Katho
lieken, die het Hoofd hunner Kerk
eerbiedigen.
Waarom eischt men van den Paus,
dat hij oogenblikkelijk zijn overtuiging
over de Hervorming zal veranderen
en zijne woorden herroepen, terwijl
geen enkel zelfbewust Protestant er
ooit aan denkt zijn dikwijls weinig
vleiende opinie over de Roomsche
Kerk te wijzigen
Niemand zal ontkennen, dat er onder
de vlag der Hervormers gelukzoekers
huichelaars, vrijbuiters, optrokken, dat
er kaf onder het koren was, en dat is
de fout van den Paus geweest, dat hij
in deze encycliek alleen aandacht voor
het kaf heeft gehad. Maar hebben de
Protestanten veel oog voor het koren
in de Roomsche Kerk Heeft het mee-
rendeel der Protestanten ooit de levens
i van Carolus Borromeus, Teresia d'Avi-
la, Erancisbus de Sales en zoovele an
deren, bestudeerd en heeft het hunne
loffelijke pogingen tot hervorming
weten te waardeeren, al kon het er
niet mee instemmen 1
Integendeel, is in Protestantsche
schatting, de Roomsche Kerk niet
door en door bedorven P Is ieder mon
nik of priester geen veelvraat of drinke
broer? Is ieder Jesuit niet gewapend
met giftbeker en dolk Is iedere Paus
-niet zedeloos, gruwelen plegend in de
schuilhoeken van het vaticaan
i En ten slotte is het niet recht dui
delijk waarom de Hervormde Kerk
zoo trotsch moet gaan op „het geloof
onzer vaderen", daar waar zij „het
geloof onzer vaderen" in vele deelen
verloochent, en de deuren voor het
ongeloof wijd openzet.
De Roomsche Kerk wordt om haar
onzuiverheid streng veroordeeld. Heeft
de Hervormde Kerk zich zuiver weten
te houden in leer en uitoefening der
Sacramenten
Een lid der Nederl. Hervormde
Kerk, die niet door de Encycliek
beleedigd werd.
Deze schrijver had uit den jongsten
tijd tal van edele Roomschen kunnen
opnoemen wij noemen alleen kardinaal
Lavigerie.
Oesters. Op verschillende plaatsen is
broed val geconstateerd, ook de groei is
bevredigend. De putten zijn wederom in
orde gebracht. Ten 15den Augustus wor
den door het bestuur der visscherijen
wederom certificaten verkrijgbaar gesteld.
(I. en Th. Grt.)
Straks is de R. weer in de maand
en neemt het gebruik van de schelpdie
ren weer een aanvang, d.w.z. wat oesters
betreft, want de mossels worden thans
reeds bij groote hoeveelheden verzonden
wat het weer betreft kan men weinig
roemen, want de zomer toont weinig
genegenheid voor zomer-allures in guns-
tigen zin. Van uit Tholen werden dit
voorjaar ruim 100,000 plantoesters naar
Tessel gezonden, waar ze op de bedden
langs de Oostzijde van het eiland wor
den uitgezaaid. Er zijn daar thans circa
een millioen oesters ter vetting aanwe
zig, waarvan de oudste voor de consump*
tie in dit najaar bestemd zijn 't schijnt
dat daar in de Wadden van een voldoen
den zaadval geen sprake is; mosselzaad
vindt men er genoeg, uit de Zuiderzee
althans en ook op de Wadden worden
omgekeerd voor Tholen, Ierseke, Olinge,
Philippine enz. enorme hoeveelheden
zaad gehaald. NR. Ct.)
UIT IS PROVINCIE.
Borssele. By het ankerlichten van een
steenschip zijn heden twee jongemannen
verdronken.
Door Gedeputeerde Staten van
Zeeland is bij besluit van heden
lo. de opening der jacht op klein wild
bepaald als volgta. in de Oames-, Anna
Maria- en Völckerpolder op Zaterdag 27
Augustus 1910, met zonsopgang, met
uitzondering van die op hazen en fazan
ten, waarvan de opening is bepaald op
Zaterdag 1 October met zonsopgang
b in Zeeuwsch-Vlaanderen op Donderdag
I September 1910 met zonsopgang, met
uitzondering van de jacht op fazanten,
welke is bepaald op Zaterdag I October
met zonsopgang e in het overige deel
der provincie op Donderdag 1 Septem
ber 1910 met zonsopgang, met uitzon
dering van de jacht op hazen en fazan
ten, welke op Zaterdag 1 October met
zonsopgang is bepaald2o. dat voor de
geheele provincie de korte jacht zal ge
oorloofd zijn dagelijks en de lange jacht
op Maandag, Woensdag en Zaterdag
van iedere week, alsmede op de vier
dagen, voorafgaande aan de sluiting der
jacht, alles met uitzondering van de
Zondagen.
Verplaatst met 1 Sept. de kom
mies 8e klas G. B. Dierselhuis van
Yzendijke naar Laagschepaal.
Bij kon. besluit zijn o. a. benoemd
bij 't leger in Ned. IndiSinfanterie de
cadetten G. J. Tielrooij, W. Muller en
P. W. v. Driel; cavallerie H. W. L.
Schram en F. Brevet; artillerie C. M.
A. Stoutjesdijk.
Voor de veikiezing van een hoofd
ingeland van het waterschap Schouwen
ter vervulling der vacature, ontstaan
door het overlijden van mr. H. C. Moo-
lenburgh jhr. L. M. J. Schuurbeque
Boeije, die onlangs gekozen is, heeft
daarvoor bedankt - hebben 183 kiezers
hun stembiljet ingeleverd, en waren uit
gebracht voor de vacature tot 1 Novem
ber op de heeren C. Boot 51, S. M. Han-
se 46, A. J. van Schelven 19, M. Cas-
hoek 2 stemmen en op den heer A.
Groeneveld de Kater 1 stemvan on
waarde 13en in de vacature na l
November op de heeren Boot 53, Hanse
46, Van Schelven 19, De Kater 2, Cas-
hoek en Boeije elk 1 stem. Van onwaarde
11; zoodat voor beide vacatures eene
herstemming moet plaats hebben tus
schen de heeren Boot en Hanse, die
beiden te Kerkwerve wonen.
St. Maartensdijk. Bij de heden Vrijdag
gehouden vergadering van den gemeente
raad werd opnieuw een viertal opgemaakt
ter vervulling van 2 vacatures in 't college
van zetters. Op de vorige aanbeveling
kwam voor de heer Joh. Stoutjesdyk af
tredend lid. Door Ged. Staten werd daar
tegen echter bezwaar gemaakt, omdat
aan dat college gebleken was, dat de heer
Stoutjesdijk ook keurmeester óp het ge
slacht is. Op de nieuwe aanbeveling wer
den geplaatst de h.h.1. Chr. Hoek Mz.
(aftr2. Jb. Hage. 3. Joh. Bastiaanse. 4.
J. Westerweel Johz. Ook werd nog een
kleine wijziging in de bouwverordening
aangebracht. Voorts werd door den voorz.
meegedeeld, dat den Raad weldra plannen
zullen bereiken teneinde te voorzien in
de verbetering van de volkshuisvesting
in deze gemeente. Aan C. v. Dyke werden
op diens verzoek enkele M2 gemeente
grond aan de Westvest in erfpacht af
gestaan of in koop naar verkiezing. De
gemeentebegrooting 1911 werd den Raad
aangeboden sluitende in ontvang en uit
gaaf met een bedrag van f 22669.68s;
de post onvoorzien bedraagt fl631.806;
nog te vermeerderen met de baten van
het tot heden aaa het Rijk verhuurde
gemeentegebouw als post- en telegraaf
kantoor.
Te Heinkenszand is een geval van
vlekziekte geconstateerd. M. C.
Yeere. Dat het stadje Veere door zyne
vele schilderachtige gezichten en oude
schoonheden jaarlijks door vele vreem
delingen bezocht wordt, is wel bekend.
Men kan dan ook niet in Veere komen
in den zomer, of men ziet een kunst
schilder op de wallen of aan de kade het
penseel hanteeren. En dit is ook niet te
te verwonderen. Zelfs op een gewoon
mensch, die een weinig van Veere's ver
leden weet, maakt het stadje indruk.
Boe spreken die oude gebouwen van
vroegere grootheid 1 Heel mooi heeft een
dichter Heinrich Petermeijer in het Au
gustusnummer van 't „Morks Magazyn"
zijn indrukken van Veere in het volgend
gedicht weergegeven. Gelukkig zullen
niet velen met den eersten regel echter
instemmen.
Veere.
Breng my nooit weer terug in die ver-
[vallen stad,
waar maar een enkel kind in d' uitge
storven stegen,
den vreemdeling begaapt. Een meisken
[liep verlegen
haastig naar Moeder toe, die't jongste
[in d' armen had
en toen wy in het gaan de hoofden vrien-
[d'lyk negen,
keek 't ons zoo angstig aan, dat het zijn
[groet vergat,
De anderen zagen 't niet, maar my ont
roerde dat,
O, waar ik kwam of ging, dit zwygen
[allerwegen.
Het grauwe godsgebouw, statig van ou
derdom,
Opent zijn poort niet meer de goudge-
[tooide scharen
de deuren blijven dichtde muren staren
[stom
een huivering des doods is er doorheen
[gevaren.
Zop, zonder glans of gloed glyden de
[dagen om,
en van gegane pracht zag ik de schim-
[men waren.
Een 4-jarig knaapje te Rotterdam
wilde op een ry denden sleepeiswagen
springen, sprong mis, viel, kreeg een
achterwiel over 't hoofd en bleef op de
plaats dood. By den aanbouw van
fabrieken [voor de firma Gelderman
en Zonen, te Oldenzaal, zyn door het
omslaan van drie spanten zes werklieden
gevallen of bekneld geraakt. Een hunner,
vader van 7 kinderen, is aan de gevolgen
overleden. Drie anderen, met hoofdwon
den en gekneusde ledematen, zyn naar
het ziekenhuis vervoerd. Onder Sloten
werd een knaapje door een automobiel