No. 227. 1910.
Di sdag 28 Juni.
24e Jaargang
NIEUWSCLAD
historisch
VOOR ZEELAND
CHRISTELIJK-
/ERSeHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wsd.
S. J. DE JONGc-VERWEST, te
F„ P. D'HUÏJ, te Middelburg.
Goes
PRIJS DER ADyERTENTJËNS
Versleten Antithese.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS,
1 rijs per drie maanden franco p. p1.2&,
I nkele nummers Qfï<£.
UITGAVE DER EIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, Iedere regel meer 8 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 ceni, iedere regel
meer 10 ''ent
2i|J, die zich met 1 Juli a. s,
op ons lad abonneeren, ont
vangen het tot «llezi datum
gratia,
Heeren Berichtgevers
Weest zoo goed Dinsdag
a. s. weer oumifidellijk tien
uitslag1 tie*- herstemming te
seinen.
(Opgekomen Onwaarde
euz.)
Van Links roept men wel, dat men
niets van de Antithese wil weten, maar
onderwijl is men druk bezig zelf ze in
haar lang versleten vorm weer aan den
man te brengen.
Onzerzijds is steeds staande gehouden,
dat de tegenstelling lag in het al dan
niet aanvaarden van een Bijzondere Open
haring, en in het verschil van Wereld- en
Levensbeschouwing, dat hieruit noodza
kelijkerwtjs voortvloeit. Kundige mannen
onder de Liberah'sten, die vierkant tegen
over ons staan (we noemen slechts Cort
van der Linden en Van Houten) aarzelen
dan ook niet, de juistheid van de aldus
geponeerde tegenstelling te erkennen.
Zoo ligt nu eenmaal de Antithese, en
zoolang een zoo aanmerkelijk deel van
ons volk aan de Heilige Schrift, als bron
van Gods bijzondere Openbaring, blijft
vasthouden, zal die Antithese blijven
stand houden en doorwerken.
Toch beweert de Pers van Links bij
hoog en laag, dat de aldus zich aandie
nende Antithese puur verzinsel van Dr.
Kuyper isdat er van zulk een Antithese
in onzen politieken strijd geen oogenblik
sprake mag zijnen dat alle politiek ver
schil zich oplost in de meer vrijheidlieven
de of behoudzieke neiging der Kiezers.
Tot uit den] treure riep ze„het steeds uit,
dat de tegenwoordige partij-indeeling een
gansch valsehe is,en dat we terug moeten
naar de goede dagen van ouds, toen Con
servatieven en Liberalen onder elkaar de
zetels verhaspelden, en er, na ze saam
bezet te hebben, saam drie dagen lang in
de Kamer tijd en kracht aan verspilden,
om uit te maken, wat dan nu toch het
principieele verschil tusschen Liberaal en
Conservatief was.
Thans echter, nu onze gemeentebestu
ren weer bezig zijn, om de bestoven stem
bus voor den dag te halen en voor nieuw
gebruik op te poetsen, voelen ze toch zelf
wel, dat 't met den Conservatiet-liberalen
puzzle niet gaat, en zie, nu komen ze zelf
weer met de Antithese aandragen, maar
dan liefst in «en lang versleten vorm. In
hun speeches en artikelen heeten we nu
niet meer Antirevolutionairen, R.-Katho-
lieken of Christ.-Historischen, en ook niet
de Rechtsche Coalitie, maar zijn we op
eens weer Kerkelijken, en liefst meteen
vreemd woord, Glericalen geworden.
Vooral dit Glericalen oefent op hen een
bijzondere bekoring. Ze halen dien keur-
naam uit het Buitenland. Het geval wil
toch, dat er juist dit jaar in België, in
Frankrijk, in Spanje, en waar niet al, ge
nerale verkiezingen zjjn, en in al die lan
den doodverft en brandmerkt elk goed-
liberaal orgaan zijn tegenstanders o ïver-
anderlyk als booze, domme Glericalen.
Wat Gambetta eens uitriepLe Clérialis-
me, viola l'ennemie blijft in al die lan
den de zinspreuk eD het kort begrip van
alle politieke wijsheid. En daarom kan
men ook ten onzent niet aan de verzoe
king weerstaan, om dien vreesaanjagen-
den naam van Glericalen ook op ons toe
te passen.
Voor nu dertig jaren had men ditzelfde
spel evenzoo gespeeld, toen een juister
besef van deAnthitese die ons| verdeelt,
nog niet was doorgedrongen. Maar op
gang maakte men er niet meê. Zoo
kwam de geïmporteerde leus hij na in on
bruik. Thans echter, nu men het bestaan
van de Antithese wel weigert té erkennen,
maar zelve terdege goed voelt, weten de
Liberalisten niet beter te doen, dan dezen
versleten vorm weer op te rakelen, en de
kiezers bang voor ons te maken, door ons
als Glericalen of Kerkelijken af te kammen.
Toch zullen ze ook nu ontwaren, dat
ze met dezen afgestroopten boeman geen
kind meer bang maken. Glericaal betee-
kent iemandt, die een clerus over s lands
zaken laat beslissen. Die Clerus is dan de
Roomsch-Katholieke geestelijkheid, en
Clericalisme beduidt dan, dat de kiezers
van Rechts niet uit hun eigen oogen
zien, maar bij de Roomsche geestelijk
heid gaan vragen, hoe 't land moet be
stuurd, de wet moet gemaakt, en het
reeht moet gewezen worden.
Nu moet men intusschen de Roomsche
pers maar eens raadplegen om te zien
wat hier bij de Roomsche landgenooten
van aan is. Natuurlijk zouden de organen
dezer Pers steeds zielzinnig-één op elk
punt moeten wezen, zoo metterdaad de
Clerus hun de wet voorschreef, in plaats
van die eenheid, vindt ge daarentegen
onder de Roomsche persorganen steeds
een vrij sterk uitkomende schakeering
Gedurig ligt het ééne orgaan met het
andere overhoop. Polemiek met elkander
is hun dagwerk. Iets wat afdoende be
wijst, dat, wat ook in andere landen moge
gelden, de Roomsch Katholieken hier te
lande zoo vry zijn, er een eigen opinie
op na te houden, en alleen waar het
beginselen van recht en zedekunde be
treft, bij hun geestelijke leidslieden ter
markt gaan.
Maar nóg dwazer wordt deze Glericalen-
naam, waar men de onvoorzichtigheid
begaat ze ook op de twee Protestantsche
partijen van Rechts toe te passen. Hier
zou dan die Clerus, voor verre het groo-
tër deel der kiezers, de Synode der Ned.
Herv. Kerk moeten zijn. Nu wil intus
schen het geval, dat vooreerst de meeste
Liberalen ressorteeren onder diezelfde
Synode, en dat zelfs heel wat Socialis
ten nog altoos bij de Kerk, waarover
deze Synode het gebied voert, zijn aan
gesloten, ja zelfs in die Kerk het predik
ambt bekleeden. Wat heeft nu die Sy
node ooit gedaan, om als clerus aan haar
kerkgenooten den politieken weg voor
te schrijven? Ieder weet, nooit iets.
Sterker nog, heel het denkbeeld van zulk
een clerus druischt tegen het grondbe
ginsel van alle Protestantsche Kerk in.
In een Protestantsche Keik van clericale
politiek te gewagen, is alle historie en
alle beginsel in het aangezicht slaan.
Toch beschikken in de Tweede Kamer
de Protestantsche partijen saam over 34
zetels, terwijl de Roomsch-Katholieken
er nog slechts 26 bezitten.
En wat zin heeft 't dan, in het Parle
ment een aldus samengestelde coalitie
als clericaal aan te dienen P Het is niet
anders een eigerlijk misbruik van een
hatelijken term, en dat tegen beter weten
in.
En geen haar beter is de scheldnaam
van Kerkelijken. Wat is Kerkelijk Wat
betoekent het Zegt ge, het beteekent
„wie tot een Kerk behoortdan zijn de
meeste Liberalen even Kerkelijk als wy,
want ook zij lieten nog steeds hun naam
op het lidmaten boek pry ken. Zegt ge,
het beduidt: „hart voor zijn kerk hebben",
dan zijn 't juist de Liberalen, die bij de
stembus steeds hun liefde voor deze Kerk
uitroepen, en tegen ons als vijanden van
hnn Kerk waarschuwen. Of zegt ge ein
delijk, het beduidt »Het me} de grond
waarheden van de bJijdenis zijner Kevk
eens zijn'*, dan voelen de Liberalen zelve
wel, dat het een eerenaam wordt, inplaats
van een scheldnaam, want reeds de meest
gewone oprechtheid eischt van elk eer
lijk man, dat hij tot geen Kerk zal behoo-
ren, tegen wier belijdenis hij vierkant
overstaat.
Zoo bedoelt men het van liberale zijde
dan ook niot. Kerkelijk is alleen een Hol
st
landsch woord voor Glerieaal en beduidt
ten onzent, zoo ge het toepast ook op de
Protestaetsche partijen, dat wie er toe be
hoort, als kerklid trouw blijft aan de
grondwaarheden, die zijn Kerk belijdt,
op alle gebied, en zoo ook in de politiek.
Het wil dan zeggen, dat men er geen
tweeërlei overtuiging op na houdt,de éene
in de Kerk en de andere in den Staat, maar
man uit éen stuk is, en zijn welgevestigde
overtuiging in heel zijn privaat en publiek
optreden laat doorwerken.
Welnu, zóó verstaan en zóó opgevat,
accepteeren wij de hulde,die in dien naam
aan ons karakter gebracht wordt. Met
onze welgevestigde overtuiging op elk
terrein des levens practisch te belicha
men, wat we theoretisch belijden was
steeds onze eere, en worde het steeds
meer.
Voor mannen met twee handvatsels
koesterden we nimmer den waren eer
bied. Standaard.
27 Juni 1910.
In de districten Goes en Hulst is hard
gewerkt om de candidaten gekozen te
krijgen.
Zoowel Links als Rechts deed zijn best.
Jammer dat Rechts zoo weinig man
nen heeft, of ze te zeer van verre moet
komen laten.
Links is op dat punt beter gesorteerd.
Mannen als Boluyt, Welleman, De
Huralt, Van Raalte zijn, in hun soort
altijd, uitstekende propagandisten. En
aan verscheidenheid van stof ontbreekt
het hun niet. Wij vernamen zoo een en
ander wat jhr. De Muralt uit Zierikzee
te Wissenkerke heeft gedebiteerd in 't
belang dezer Statenverkiezing, en ter
aanbeveling van de vrijzinnige candidaten,
maar wy konden 't nauwelijks gelooven.
't Zal zaak zijn, dunkt ons, dat de
vrijzinnig democraten in 't district Goes
wat kieskeuriger worden in de keuze
hunner woordvoerders bij verkiezingen.
Laten de Rechtsche kiezers in Goes
en Hulst daarom morgen oppassen.
Wij vreezen dat velen hunner zullen
stemmen op Kakebeeke en v. Dalsum,
omdat 't zulke gulle mensehen zijn
maar daardoor blijven de eigen candida
ten er uit.
Daarom kiezers, stemt rechtsen zie
niet op personen, daar gaat het niet om
Stemt niet omdat de candidaat lief
dadig is, maar omdat hij de Cbr. begin
selen hooghoudt en voor de Eerste Kamer
geen ongeloovige maar den Christen
staatsman Hovy helpt kiezen, daarom
stemme men dien.
En dat is voor Goes VAN OEVEREN
met VOGELAAR. In Hulst zijn 't
MOERDIJK en DUMOLEUN, met
ROMPU en VAN WAESBERGHE.
De uitslag der stemming voor de Staten
van Zuid Holland in Rotterdam, waar 3
mannen Yan Rechts gekozen werden,
wordt door De Maasbode in de volgende
bewoordingen toegejuicht
De triumf van het christelijk begin
sel verleden week zoo schitterend bin
nen onze stad ingezet, heeft zich op den
avond van gisteren heerlijk voltrokken.
Zoo ooit, dan heeft de coalitie op den
dag van gisteren een hechtheid en een
kracht getoond, welke van beteekenis
zal zyn voor de toekomst, niet alleen
voor onze stad, maar voor heel ons va
derland.
Drie zetels winst heeft de coalitie bij
deze herstemming te hoeken, drie zetels,
waarvan er twee zijn toegekomen aan
Roomsch-Katholieken
Dit laatste feit heeft niet alleen de
beteekenis aan van een stoffelijke winst,
maar duidt vooral op de moreele betee
kenis van dezen merkwaardigen verkie
zingsdag.
Rotterdam, de tweede stad des rijks,
heeft thans twee Provinciale Staten
zetels verworven voor Roomsch-Katho
lieken, gewonnen niet alleen door eigen
krachten, maar ook door de broederlijke
trouw der coalitiegenooten, de Antire
volutionairen en Christelijk Histori-
schen.
Dat is het heugelijke feit, het merk
waardig gebeuren in deze dagen van
ongewone beroering, waarin alle men-
schelijke hartstochten in werking
werden gesteld om de christelijke par
tijen van elkaar te doen vervreemden.
Moge zoo door eendrachtigen Room-
schen steun in Goes, en door trouwe
antirevolutionaire hulp in Hulst morgen
de overwinning zijn aan de Antirev. en
R. K. candidaten
Jhr De Muralt te W'issenkerke.
Voor bovengenoemden spreker meenen
wij te moeten waarschuwen. Hij is een
theatraal man, doch die spoedig uit zijn
rol valt; er uit flapt wat hem voorden
mond komt, wanneer hij in het nauw zit
zyn tegenstander beleedigt; en daarbij
zeer scheutig is met den naam van God,
dien hij gebruikt om zichzelf en zyn portij
te verheerlijken.
Somwylen kan deze vrijzinnige woord
voerder zelfs heel grof wezen.
Zoo zei hij te Wissenkerke onder grin-
nekenö gelach van de jonge liberalen
De anti's verwijten ons dat wij de huwe
lijksordonnantie ondermijnen en daar-
daar polygamie (het hebben van vrouwen
behalve de eene wettige) bevorderen wil
len. Och, op dat punt zijn die anti's ook
niet te vertrouwen. Tenminste wat dr
Kuyper met die Mathilde Westmeijer
heeft uitgevoerd, (en hierbij maakte de
spreker een minachtend tot lachen prik
kelend gebaar) dat kan ik niet zeggen.
De veldwachter zeker ook een libe
raal vulde hierop aan dat durf ik wel
zeggen.
Voorts vertelde deze adellijk® spreker
Ik blijf beweren dat Kuyper f 11000
heeft aangepakt voor een lintje.
Ook liet hij allerlei spotplaten op dr
Kuyper zien.
Van Lehmann vertelde hij onder dave
rend gelach, dat men aan zijn neus wel
kon zien dat hij een jood was.
Van een antirevolutionairen gedepu
teerde in een andere provincie, met wien
hij in Indië - zoo zei hij, veel geboe
meld" had, vertelde hij dat hij dezen eens
met een hoogen zijden op had gezien, en
op zijn vraag„jij ook al," ten antwoord
had gekregen„Ja dat hoort zoo tegen
woordig maar hou je stikum". (Ge
lach
By het debat interrompeerde hij den
debater met uitdrukkingen als dat lieg je!
waarachtig! wat hen jij van je ge
loof ben je geken dergelijke.
In zijn rede vertelde hij dat zijn uitvin
ding in gewapend beton zoo wereldbe
roemd is; dat hij een „allemachtiglieve
knappe vrouw" heeft; dat hij ieder jaar
zooveel geld overhoudt dat hij het naar de
Bank brengtdat zy oppassen moeten
geen Roomschen bok bij 'n protestantsche
geit te brengen, want dat ze anders geen
subsidie krijgendat hij graag naar de
kroeg gaat, maar ook naar de kerk om een
goed woord te hooren en dat hij diaken
is en ook in een God gelooft.
Altemaal uitlatingen die ons haast zou
den doen veronderstellen dat het allemaal
geen aristocratisch bloed is dat dezen
jonkheer en niet altemaal Christelijk
bloed dat dezen in God geloovenden, ove
rigens hoogst bekwamen ingenieur door
de aderen stroomt.
Doch met dit al zijn onze eenvoudige
Rechtsche kiezers bang voor dezen ge
weldige.
Laten zij zich voornemen hem nooit te
gaan hooren, of, zoo wel, dan niet zonder
een debater mee te brengen, die dezen
vloekenden, jokkenden, spottenden, insi
nueerenden, razenden man tot reden
brengt, gelyk te Wissenkerke onzerzijds
door den heer Wolzak is geschied; en hem
i Eïgassasssass-::;.
een bestraffing toedient, gelijk hem van
wege <js, Smelt is toegekomen.
Leeken in de rechtspraak.
Jhr. Mr. A. Th. J. Schade van Westrum,
benoemd tot raadsheer in het Gerechtshof
te 's-Hërtsgenbosch, heeft bij zijn afscheid
van den raad van beroep voor de Ongeval
lenverzekering aldaar o.a. het volgende
gezegd
„De samenwerking met de leeken-
rechters was mij sympathiek. De ervaring,
die ik heb opgedaan ten aanzien van het
leekenelement, was aangenaam voor mij
persoonlijk en gunstig, wat betreft de
resultaten onzer samenwerking. Toen ik
in 1903, bij de beëediging van de leden
en hun plaatsvervangers, die 93 heeren
in deze zaak vereenigd zag. die met den
voorzitter en den griffier samen den
raad van beroep zouden vormen vroeg
ik mij afhoe zal dit nieuwe instituut
beantwoorden an zijn roeping en aan
de verwachtiugen Na een zevenjarige
ondervinding mag ik getuigen, dat de
leeken-rechtspraak mij zoozeer is meege
vallen, dat zij vokomen geslaagd mag
heeten. Ik gevol mij gedrongen, in het
openbaar hier te zeggen, dar de leden-
werkgevers en de leden werklieden zon
der uitzondering correct hebben begrepen,
waartoe zij als rechters geroepen waren
èn werkgevers èn werklieden hebben
steeds de meest volslagen onpartijdig
heid aan den dag gelegd".
Voorbeeldige reglementsbepalingen.
In het fabrieks reglement der machine-
en motarenfabriek, voorheen Thomassen
en Co., te Arnhem, komen de volgende
bepalingen voor:
Vaste werklieden, minstens 6 maanden
in dienst der firma, hebben aanspraak
op 3 verlofdagen met behoud van loon.
Wie niet meer dan 4 maal in 't jaar te
laat is geweest, krijgt bovendien een
reispenning van f7.50, f5.of f2.50
(naar leeftijd en al of niet gehuwd zijn).
Wie bovendien lid is van een geheel-
onthoudersvereeniging krijgt daarenbo
ven nog eenzelfde som. Rotterdammer.
Baron Mackay (cbr. hist.) is te Den Haag
als lid der Staten gekozen, doordat eenige
vrijzinnige kiezers niet hun stem gaven
aan de heele liberale lijst, doch voor een
deel op den socialist stemden en den oud
liberaal loslieten.
Daardoor viel de oud-liberaal Heuny en
kwam Mackay er in.
Verdeeldheid en ontrouw bezorgde den
liberalen een nederlaag.
De Octrooiwet.
De dag van gisteren, waarop de behan
deling der Octrooiwet ten einde werd ge
bracht, is er werkelijk een van groote
beteekenis in on: i nationale leven.
Zonder eenigen tegenstand werd thans
een wet aanvaard, die enkele tientallen
jaren geleden den heftigsteh weerstand
zou hebben gewekt van alles wat liberaal
was en liberaal heette te zijn. De vrijheid
alleen, zoo luidde het economisch dogma
der thans verdwijnende school, kon de
nijverheid doen groeien en vruchten dra
gen elke dwang, alle inmenging van
wetgever of overheid kon slechts schade
lijk werkeD.
En thans werd over geen enkel artikel
der geheele wet, die dat octrooi herstelde,
ook maar een stemming verlangd.
Vaar behalve historische beteekenis
heeft het feit, dat uitvinders voortaan,
gelijk in alle beschaafde landen, ook in
Nederland zulleD worden beschermd,
groote beteekenis voor onze industrie.
Werd tot nu toe de energie om iéts
nieuws en beters te vinden en toe te pas
sen gedoofd, door het besef dat men
slechts in 't buitenland patent kon aan
vragen en dat namaak in eigen omgeving
steeds vrij bleef, thans zal zeker de ener-