NIEüWSEiAB
VOOR ZEELANS.
No. 227. 1910.
Maandag 27 Juni.
24e Jaargang
CHRISTELIJK-
Herstemt Diudac ?8 Jnni
HISTORISCH
/ERSGH1JNT ZESMAAL PER WEEK
W. van Oeveren.
C. P. Vogelaar.
E. B. Dumoleyn.
A. Moerdijk.
J. A. v. Rompu.
J. E. A. M. v. Waesberghe.
Snippers uit de oude doos.
DE JONGË-VERWEST, te
te Middelburg.
Goes
PRIJS DER ADVERTENT1ËN
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS»
1 rijs per drie maanden franco p. p1j2S»
I nkele nummers
BUK;
(tusschen 8 en 5 uur).
Wij blijven dringend aanbevelen:
Voor Gt o e s
Voor Hulst
Heeren Berichtgevers l
Weest zoo gfoed Dinsdag:
s. weer onmiddeliyk den
uitslag der herstemming te
seinen.
(Opgekomen Onwaarde
enz.)
5fc|}, <lie zich met 1 Juli a,»,
op ons lud abonneeren, ont-
rangen liet tot dien datum
gratis.
25 Juni 1910
Een verkiezingspamflet van C. V. K.
(in de Goesche Crt. van gister zagen wij
C. v. K., dat zal wel een zetfout zijn)
had de schrijver het volgende gezegd:
Een sluwigheidje van De Zeeuw.
De Zeeuw noemt in het nummer
van Zaterdagavond j. 1. de heeren Ocht
manLenshoek en (I. D.) Fransen Van
de Putte mannen van den eersten rang
in ons district.
Wat zullen deze heeren zich ge
vleid gevoelen met zulk een loffelijk
getuigschrift uit de handen van den
redacteur van dat blad te mogjn ont
vangen l
Jammer, dat ditzelfde blad tegen
over de bovengenoemde heeren, toen
372
FEUILLETON
DOOB
SCALDIS.
Kerkwerve.
L
Van Kerkwerve is op zijn vroegst eerst
sprake in 1298, en niet, zooals sommige
schrijvers opgeven, reeds in 1063.
Wat het beginsel van het ambacht
betreft, méént Dresselhuis, dat het land
en de schapenweiden in de „pagus Mar-
sum", waar de Maas in zee loopt, in
het testament van den H. Willebrord,
Ao. 726 vermeld, als hem, door zekeren
Heribald geschonken, by Kerkwerve lagen.
De schapenweiden, die vandenBergh,
in zijn oorkondenboek, in Oost-Voorne
zoekt, wijzen, volgens Dresselhuis, op
Dreischor.
Deze, aan Willebrord gegeven lande
rijen, lagen, naar' de zienswijze van van
den Bergh, niet in Zeeland, maar in den
omtrek van Vlaairdingen, waar, volgens
Johannes a Leidis, de kerk door Wille
brord zelf gewijd werd en waar langs de
destijds zeer breede Maasmond ais een
zeearm stroomde.
Zekerder schijnt het, dat de goederen
door Godebertus aan het klooster Laurus-
ham in 776 geschonken, in deze buurt
lagen. Men vond ze „in lacu villa Mau-
daco in ter Scald et Sunnemeri et Guha-
sa". Behalve Goes wordt hier gesproken
van twee in Zeeland zeer bekende wate
ren en de aldaar niet minder bekende
zoutkeeten. Dresselhuis oordeelt, dat men
hierby alleen aan Kerkwerve denken kan.
Maudacus schijnt, naar ook Kluit meent
dezen candidaten waren bij vorige
Statenverkiezingen, uit een heel ander
vaatje tapte en het niet ontzag om al
lerlei leelijks van hen te zeggen, zooals
kwaadsprekers dit gewoon zyn te doen.
Met behulp van vrijzinnigen van den
eersten rang de vrijzinnige candidaten
bestrijden is natuurlijk de taktiek, wat
bljjkt uit de vriendelijke aftakeling
van onze candidaten vóór de Staten
verkiezing van morgen, Dinsdag 14
Juni 1910.
Wij hebben aan de heeren Linden-
bergh en Raamsdonk voorzitter ensecr.
van de „C. V. K", bewijzen voor deze
vieze beschuldiging gevraagd en, wijl
wij wisten dat zij die niet zouden kun
nen leveren, ons archief ter hunner be
schikking gesteld. De heeren hebben
zich niet verwaardigd hunne veront
schuldiging aan te bieden, doch plaatsten
in de Goesche van heden een „verant
woording", waarin zjj beweren geschre
ven te hebben
Die brave Zeeuw, nu zijn de heeren
Ochtman enz. mannen van den eer
sten rang, maar als deze heeren zelf
candidaat zijn, dan zegt De Zeeuw al
lerlei leelijks van hen.
De heeren weten blijkbaar niet wat
zij geschreven hebben.
Of moeten wij veronderstellen dat
eigenlijk niet"een van hen maar bij
voorbeeld zekere heer B. de door ons
gewraakte woorden schreef
Genoeg zij 't echter te constateeren dat
de heeren van de Centrale Vrijzinnige
Kiesvereeniging, die uit Vrijzinnige De
mocraten als Welleman en Oud- of
Unieliberalen als Raamsdonk schijnt te
bestaan, hunne beschuldiging niet heb
ben kunnen waar maken, en de gelegen
heid om 't te doen, zelfs niet hebben
durven aangrijpen.
En nu voegen tij er in hunne verlegen-
genheid nog een nieuwe beschuldiging
aan toe.
Zie, hierover valt De Zeeuw en eischt
verantwoording.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
Wij zouden zoo zeggen, dat deze ge
makelij k te gevèn is en hadden daar
toe niet eens in 't verleden gezocht.
Want, zoo willen wij vragen, kan De
Zeeuw ooit de heeren Ochtman e. a.
dieper hebben beleedigd dan in datzelf
de nummer Of is het niet grievend
voor deze heeren te worden uitgeschol
den voor.... baantjesjagers
Want dat ligt in de woorden van De
ZeeuwBestond er kans om op het kus
sen te komen, ja dan zouden volgens
De Zeeuw die heeren Ochtman e.a. te
vinden zijn, maar omdat daartoe nu,
altijd volgens De Zeeuw, geen kans
bestond, wilden deze heeren, kopstuk
ken der partij, mannen van den eersten
rang, hunne namen niet leenen
Wij vragen nog eens, konden die
heeren van de zijde der Zeeuw eene
diepere beleediging ontvangen Wij
gelooven, dat dezen het dan ook niet
als loftuiting zullen hebben opgenomen.
Derhalve de heeien hebben een be
schuldiging ingebracht, waarvoor zij geen
bewijzen hadden. En tot bewijslevering
gesommeerd, doen zij er de beschuldiging
bij dat wij de heeren Ochtman c. s.
baantjesjagers gescholden hebben.
Ten overvloede herhalen wij hier wat,
wij schreven.
Dit geldt ook van het district Goes.
Stemden alie kiezers die nog vast
houden aan de leus Ood in 't Oezin
Ood in de SchoolGod in het Staats
recht en in de Wetgeving! dan kwam
er aldaar nooit een eenig vrijzinnige
door.
De vrijzinnige kopstukken in dat
district zijn hiervan dan ook zoo over
tuigd dat zij zich aan de kwade kans
van een nederlaag niet meer blootstel
len. Mannen van den eersten rang als
Ochtman en Lenshoek en Fransen v.
d. Putte stellen zich er niet meer
beschikbaar. Daarom moeten de vrij
zinnige kiesvereenigingen met mannen
van den tweeden rang in het vuur.
En uit die woorden distilleeren nu
deze heeren of hun zaakwaarnemers
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, ledereregel
meer 10 '•ent.
op het gehucht Moeije of het Maeyenland,
bij Dreischor te doelen, zoo geheeten
naar den stroom die Qüalambacht van
Kerkwerve scheidde en welke naam be
waard bleef in de geul, tusschen de
poelvoetsplaat en den Schouwschen oe
ver, door de schippers Maijen volzand
genoemd.
In lacu zou dan op Schouwen wijzen,
in oude tijden als de poel bekend.
Kerkwerve schijnt, gelijk de naam aan
duidt, eene afzonderlijke bedijking te
hebben uitgemaakt, en was reeds vroeg
in eenig aanzien.
Het wapen der heerlijkheid wijst op
oude afkomst en ook op eene geestelijke
bezitting. Het ambacht was reeds vroeg
onder vele eigenaars verdeeld. Het groot
ste deel behoorde bij het opmaken van
de eerste steenrol aan Adriana Hanne-
mann, die het in 1604 geërfd had van
haren broeder Jan Hannemunn, als af
komstig van beider moeder Adriana van
Kerkwerve, gehuwd met Pieter Hanne-
mann, griffier van het Hof en meester-
knaap der houtvesterij in Holland.
Oudtijds kwam een groot deel dezer
heerlijkheid ook toe aan het bekende
geslacht Cats. Nadat het ambacht later
nog in veler handen was geweest, kwam
het in l705, door koop, in eigendom van
Jacob de Nobelaer.
De bezittingen van dat geslacht, zoo
als o. a. ook Meliszand, gingen, waar
schijnlijk door erfrecht, over op de fami
lie Diert, waardoor in 1835 de Vlaamsche
tak van genoemd geslacht, baron G. Diert
van Kerkwerve, eigenaar van de heerlijk
heid was.
Het kasteeltje, „Werve" geheeten, waar
de Ambs. Heeren, oudtijds, hun verblijf
hielden, lag naar den kant van Noord-
gouwe, het is thans, eene boerenwoning.
Zuidland, thans onder de gemeente be-
hoorende, was,voor het afnemen der zuid
kust, van Schoumn,eene zeer aanzienlijke
heerlijkheid,die verscheidene dorpen, zoo
als Simonskerke,'t welk reeds in 1496 door
de zee verzwolgen is, Brieskerke, Zuid-
kerke, St Jacobskerke en 't gehucht 's Heer
Arendshaven bevatte.
Vooral in de 16e eeuw werden hier aan
merkelijke streken buitengedijkt en in
1568, ging bijna het geheele ambacht ver
loren, zoodat slechts 82 H.A.,en nog meest
moerassen en poelen overbleven. De hier
altijd zoo bedreigde oever, gaf aanleiding,
dat in 1759 door de landsinspecteurs J.
Dingemans en R. Barendregt werd voor
gesteld om een blirden dam te leggen
tusschen Flauwersinlage onder Zuidland
en de daartegenover liggende Roggen
plaat, omstreeks op de helft, tusschen de
havenhoofden van Zierikzee en Koude-
kerke. Die dam zou 200 roeden lang wor
den, en by peiling, werd in de geul, over
110 roeden gevonden eene diepte van
48 voet.
Het werk, in 1763 begonnen, was twee
jaren later voltooid en had 18213 Pd. Vis.
gekost. Spoedig kwam er verzakking en
in 1767 bleek de geheele dam vernield en
weggeslagen te zijn, zoodat men er, niet
lang daarna, nauwelijks sporen van vin
den kon.
Brieskerke, niet ver van Bengerskerke,
werd in 1534 met Zuidkerke en de buurt
Arendskerke buitengedykt en ging alzoo
te niet.
Gaan wij het kleine dorpje bezoeken, en
nemen wij onzen weg van uit de Zuid-
welle-barrière te Zierikzee, dan brengt een
mooie grintweg ons, binnen het uur, op
de plaats onzer bestemming.
Bij en in de gemeente komende is onze
eerste indruk dat de hoofdbron van be-
- de K dat wij de heeren
hebben beleedigd en uit-
(B W
Ochtman c.s.
gescholden.
Ziehier het bekendeGeef mij drie
regels schrift van je en ik zal u bewijzen
dat gij een dief zijt.
Het is laf om tot een zoodanig middel
als laster en nog eens laster de toevlucht
te nemen.
Liberaal en Socialist.
By de herstemming op Dinsdag zal 't in
't kiesdistrict Goes wel gaan tegen libe
raal en socialist.
De secretaris der S. D. A. P. in 't district
heeft aan de antirevolutionaire candida
ten gevraagd of zij voor algemeen kies
recht zyn.
Natuurlijk zullen dezen wel geant
woord dat zij voor een groote uitbreiding
zyn in den zin van kiesrecht voor gezins
hoofden of daarmee gelijkgestelden.
Wijl dit geen algemeen kiesrecht is,
zullen de socialisten nu wel gaan op de
heeren Elenbaas en Kakebeeke.
Laatstgenoemde is vrijzinnig demo
craat en men weet dat vrijzinnig demo
craten zijn indertijd uit de Liberale Unie
gegaan omdat deze het algemeen stem
recht niet op haar program van urgentie
wilde plaatsen.
Dus van zelf zal de heer Kakebeeke den
rooden heeren welgevallig zijn. En den
heer Elenbaas zal men er wel bij nemen,
omdat 't Partijbestuur besloten heeft
overal tegenover Rerhtsche candidaten
ook Unieliberalen aan te bevelen.
Ook in 't kiesdistrict Goes rekene men
onzerzijds derhalve op een roerend sa
mengaan van Liberalen en Sociaal-demo
craten.
Hetgeen zeggen wil; dat wij allen aan
eengesloten hebben op te trekken, om den
aanval dezer Linksche bondgenooten, zoo
het kon en mocht, af te slaan.
De vrijzinnigen (dat zijn de Liberalen
en Vrijzinnig democraten) in Zuid Hol
land hebben gisteren bij de herstemming
weer klop gekregen.
staan voor de ingezetenen hier meer vee
teelt en zuivelbereidi ig, dan landbouw ls.
Nu, dit hebben wy dan ook op onze wan
deling reeds kunnen zien uit de vele rnal-
sche weiden, en de kloeke runderen, daar
in grazende.
Zoover ons oog reikt is het dan ook alles
weiland, en nog eens weilandhier en
daar afgewisseld door een enkel stukje
bouwgrond. Wy zijn dan ook hier aan den
zoom van „het lage land van Schouwen",
welke streek zich ook nog zeer ver west
waarts uitstrekt. En zonder overdrijving
kan gezegd worden, dat men in „'tlage
land" van de beste weilanden uit ons ge
heele Vaderland aantreft.
Bij de belegering van Zierikzee door de
Spanjaarden, gedurende negen maanden,
van Oct. 1575 tot Juli 1576, deden de be
legerden, om den vyand zooveel mogelijk
afbreuk te doen, gedurig uitvallen, zooals
den 14 Dec. 1575, toen zij het dorp Seroos-
kerke en den den 21 dier maand, toen ze
Kerkwerve grootendeels verwoestten. Zoo
hooren wy uit bet dagverhaal van van de
Velde, over de beleeering dier stad „den
21 Dec. 1575 hebben de vianden 'tdorp
van Kerkwerve algebrant, met wel dertich
of veertich huysen daeromme."
Wij treffen hier in 't dorp een geheel
nieuw gemeentehuis aan, annex de onder
wijzerswoning, welke gebouwen werden
aanbesteed 10 Juni 1908, en aannemer van
den bouw werd M. Slager, metselaar te
Brouwershaven, voor de som van f579'.
De kerk, waarheen wij ons nu begeven,
is, zooals we zien, geheel nieuw.
De oude kapel uit de Roomsche tyden
was een gesticht uit de grijze oudheid, en
aan den H. Willebrord gewijd, wat opmer
kelijk is, in verband met het gevoelen van
Dresselhuis.
Toen kort na het beleg van Zierikzee de
Te 's Gravenhage werd de vrij liberaal
Henny door den chr. hist. Mackay ver
vangen. In Rotterdam I werden geko
zen de katholiek Hoogeweegen en de
antirev. Valk. In Rotterdam V de katho
liek v. d. Vijver. Ook deze drie plaatsen
waren vroeger door liberalen bezet.
In Rotterdam III, Leiden, Dordt, Go-
rinchem en het overige 's Gravenhage
wisteD de liberalen zich te handhaven.
Schrale troost
Het staat nu in Zuid Hollands Staten
55 rechts en 27 links.
„De practijk in de Kamer heeft mij
meer en meer geleerd, dat de Coalitie
moet gehandhaafd blijven".
Aldus het Tweede Kamerlid Ds. Mr.
Ankerman op de groote propaganda-
meeting in district I te Rotterdam den
den 23en Juni j.l.
Coalitiegenooten in Goes en Hulst 1
Zij het bovenstaande ons een aanspo
ring om a. s. Dinsdag als één man op te
komen voor de rechtsche candidaten 1
Deze aansporing van de Nieuwe Zeeuw-
sche Courant ondersteunen wy.
En wij wekken inzonderheid alle anti
revolutionairen in Hulst op om krachtig
te ijveren voor het wèl slagen der candi-
daturen van de 4 aftredende Roomsche
leden.
Dat is niet alleen betamelijk uit het
oogpunt van dankbaarheid voorden steun
der Roomschen bij de verkiezing van mr
Dieleman, maar ook plichtmatig met het
oog op de coalitie, welke den steun van dit
Chr. kabinet en de bevordering der echte
nationale belangen bedoelt.
Uit het verkiezingsnommer van de
Zeeuw en van de Bevelander blijkt dat
het hoofdbestuur der christelijk histo
rische unie dr. J. Th. de Visser en mr.
H. Verkouteren, krachtig aanbevelen de
candidatuur van onzen Vogelaar en van
den chr. historischen candidaat Van Oe
veren.
I Laten onze Rechtsche kiezsrs zich
Reformatie in Schouwen en Duiveland
meer en meer begon door te breken en de
bewoners van Kerkwerve zich bij de
aanhangers der nieuwe leer aansloten, zal
het gehavende kerkgebouw ongetwyfeld
voor een gedeelte afgebroken en voor een
ander deel hersteld zij n geworden,teneinde
voor den Herv. eeredienst geschikt te wor
den gemaakt.
Het gebouw bestond nu uit het uitwen
dig blauw gecement voormalige koor, met
deels verkleinde, deels dichtgemetselde
vensters. Blijkens de Staten-notulen van
Zeeland werd, na dringend daartoe inge
zonden rekwesten, bij resol. van 23 Sept.
1699 toegestaan, dat de hoognoodige repa
ratiën aan het gebouw van de Provinciale
fondsen zouden bekostigd worden.
Zonder twijfel is toen ook de niet onver
dienstelijk gesneden eikenhouten predik
stoel geplaatst, die het jaartal 1700 aan
den voet draagt. Herhaaldelijk moest het
gebouw, met anderer hulp hersteld wor
den. Vooral bij den hevigen storm van 29
Nov. 18'6 werd er veel schade aan toege
bracht, waarvoor in L838 'n Rijkssubsidie
verleend werd van 200 gld. Ook in 1853
onderging het gebouw eene aanzienlijke
herstelling, met behulp van i 700 gld. uit
de Synodale fondsen. Voor de er aange
bouwde kerkeraadskamer werd in 1864
eene geldleening aangegaan van 500 gld.
rentende 5 pCt.
Tot in de tweede helft der 16e eenw,
werd ook in deze kerk, evenals elders, de
i Kath. godsdienst uitgeoefend, hoewel het
niet blijkt, dat deze plaats een eigen
pastoor had althans in 1535 was er geen
aanwezig. Wel vond men er toen twee
Godshuismeesters, twee St Pancrasmees-
ters, een Onze Lieve Vrouwemeester en
en een Heilige-Geestmeester.
(Slot volgt.)
