OOR ZEELAND.
No, 213. 1910,
Zaterdag 11 Juni.
24e Jaargang,
HISTORISCH
:ade
:el
CHRISTELIJK-
GSTfi
Tellen.
N.
k«.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
DE J0NGE-VERWEST, te Goes
Aan de Kiezers.
School en Huis.
-nippers uit de oude doos.
F. P. DV:ü:j, te-Middelburg.
PRIJS DER ADVERTE-NTIËN
OT DE PROVINCIE.
eb
|Ofi
burg*
61
£10 L)
r
lit;
laagd een
i n g e.
«ht.
orgm van
het
f.e Be Bilt.
te Horta
10 Juni
ide, later
jke wind,
Irsehyniyk
iagw»ter.
DU.
Num.
3
ll.lt
35
11.51
0.6
24
0 42
1
1.21
42
2.18
42
8.16
[BIDS".
|0,~ 11,-
0,30 12,-
0,30 12,—
6,30 12,—
16,80 1,80
7,- 2,-
7,- 8,-
18,86 12,—
8,30 12,-
8,30 12,—
datuu is
ede getal is
PEED AM,
allee» van
[ngn 8 uur
udags vaa
ig 2,20, van
ÏIKZEK.
(erikzee.
7,30 8,-
7,30 8,—
6,30 6,—
7,30 8,—
7,30 3,—
7,30 3,—
6,30 3,—
7,30 3,-
7,30 3,—
6.30 5,—
7,30 3,—
7,30 8,—
6,30 8,—
6,30 8,—
7,30 3,—
7,30 3,—
6,30 6,—
7,30 3,—
7,30 8,—
7,80 8,-
6,30
t,^ d)
r, os
<t)A)
vertrek van
vm.8,60
rrsselaa en
15 minuten
feuzen ten
uge.
B.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers nO,02K
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
2j{i, die zioh met X Juli n. m
op ons blad aponneeren, <mt»
vangen het tot dien datum
gratis.
De Rechtsche Kiesvereenigmgen heb
ben in de verschillende districten voor de
stemming van leden der Provinciale
Staten candidaat gesteld, als volgt
Kiesdistrict Middelburg:
BLUM. J. H. (aftredend lid.)
LOüWERSE. S.
DE VEER. Mb. A. A. (aftredend lid.)
Kiesdistrict Vlissingen:
GERLACH v. SINT JOOSLAND, H. J. E.
VAN DE PUTTE, G. (aftredend lid).
Kiesdistrict Goes:
DE JONGE Jz., M. (aftredend lid).
LUCASSE, Me. C. (aftredend lid),
VAN OEVEREN, W.
VOGELAAR. C. P.
Kiesdistrict Tholen:
HOLLESTELLE, A. (aftredend lid).
TICHELMAN, H. J. (aftredend lid).
Kiesdistrict Z i e r i k z e e
TIMMERMAN. A., Cz.
Kiesdistrict Hulst:
DUMOLEIJN, E. B.
MOEROIJff, A.
VAN ROMPU, J. J.
VAN WAESBERGHE. J. F. A. M.
(Alle 4 aftredende leden.)
Kiesdistrict Sluis:
VANBORTEL, MB. P. J.
HENDRIKSE. A. iE.
De Zeeuw vereenigt zich gaarne met al
deze candidaturen.
Kiezers, stemt allen deze candidaten,
deze alleenen geen andere.
De stemdag is Dinsdag 14 Juni a.s. van
8 tot 5 mir.
De mensch zoekt afwisseling van toe
stand. Men klaagt heel spoedig over een
tonigheid van 't leven. Het is velen te
stil op een rustig dorp of in een halve
omgeving. Men wil drukte en beweging
om zich heen zien. De vraag rijst on
willekeurig op„waartoe zulke gedach-
369
FEUILLETON.
dcob
SGALDIS.
Zout eland e.
Uit den naam dezer heerlijkheid, dien
door sommigen wordt uitgelegd als„Zou
te lande", mogen wyj niet opmaken, dat
de grond hier zout is of was.
De Walchenaars spreken [niet van Zou-
telande, maar van Zoetelande, en Soete, dat
men oudtijds Soute schreef, is een zeer be
kende voornaam in deze streken voor
vrouwen, en welbekend is ook de familie
naam Soetens.
De ambachten Zoutelande en Werendijke
schijnen, althans voor een groot gedeelte,
eertijds te hebben toebehoord aan een
zekeren Hendrik van Soete of Zoutelande,
Ridder.
In brieven van 1247 en 1271 komt Zou
telande niet voor maar wel „Ecclesia
Sancti Jacobi in Werendic", waaronder
Zoutelande mede begrepen zal zijn. Zjj be
hoorde kerkelijk tot Wetstkapelle en uit de
vergelijking met ywee charters van 1219
en 1278, U vinden bij van den Bergh, blijkt
dat het klooster Cocli of 's Hemelspoort in
Werendike heeft gelegen.
Na in handen te zijn geweest van ver-
scnillende eigenaars, kwamen de heerlijk
heden, den 16 Oct. 1617, in eigendom aan
de stad Vlissingen.
Het recht van de ambachten bestond
voor de stad in „Ualerla vendue, jagt en
ten Men vreest toch niet de rustige
uren, om te overdenken, wat al zoo in
ons leven geschiedde? Men zou haast
gelooven, dat men daarom niet van
stilte houdt, omdat men bang is zijn
geweten te hooren kloppen. Alles moet
met haast geschieden. Als men 't niet
te druk heeft om zijn gedachten den
vryen loop te laten, dan werpt men zich
in den maalstroom van 't leven en drinkt
hartstochtelijk de wateren der vergetel
heid. Liever alles dan rust.
Dat is zeker ook de oorzaak, waarom
men den rustdag niet eert. Het is be
droevend te zien, hoe de Zondag door
zoovelen doorgebracht wordt naar eigen
believen. Ruw worde de stilte van den
Sabbath verbroken door hen, die dien
dag gebruiken voor genot en spel. Men
wil vrij zijn. Van verantwoordelijkheid
weet men niet meer af. Meu heeft 't
sedert lang verleerd zich af te vragen,
wie bepaalt, wat goed of kwaad is. Men
richt zijn leven naar eigen willekeur in.
Men behoeft niemand rekenschap van
zijn daden af te leggen, zoo zegt men.
Alles durft de mensch aan. Hij vreest
niemand. Aan God te denkeD, komt in
hem niet op. Het stemt zoo treurig, als
ge hoort, met welk een redeneering men
alles wil goed praten. Men zegt, dat
men toch ook wol eens wat mag hebben.
Men is alle dagen bezet en wil ontspan
ning hebben. Men zegt, dat 't billijk is,
dat een ieder eens genieten mag. Men
voelt weldra 't dwaze van zulk eene
redeneering. Maar niemand ontkent, dat
ontspanning door velen geliefd wordt.
Dach de fout zit in deze overweging,
dat de liefde tot de genoegens boven
aan in 't hart zit. 411e andere gedachten
moeten daarvoor wijken. Men roemt 't
nu als 't hoogste, als 't beste, wat een
mensch kan hebben. Het is een louter
stoffelijke begeerte.
Nu is de rustdag geeeven, voor gees
telijke belangen. Men draaie dan de za
ken niet om en zegge nooit, gelijk toch
zoovelen doen„eerst mi,n zin hebben,
en dan zal ik aan geestelijke zaken gaan
denken". Het noodzakelijke gevolg is,
dat alle gevoel voor 't geestelijke gedood
wordt. Daaraan kan men al heel spoedig
niet meer denken, omdat men er niets
meer van afweet. Zoo blijft er geen ernst
meer over en de weg tot alle lusten
visserie" mitsgaders de vroonen, die voor
stadsrekening werden verpacht. Na 1795
waren deze vrouwen, door den polder
Walcheren in bezit genomen. Later heeft
het stedelijk bestuur evenwel pogingen
aangewend, om den eigendom op de dui
nen en vroonen te Zoutelande te bewijzen
Hst gevolg daarvan was, dat ze aan Vlis
singen zouden overgegeven worden indien
deze de betaalde grondlasten, over de ver-
looren jaren voldeed.
Aangezien deze en andere voorwaarden
te bezwarend waren in vergelijking met
het voordeel, zag de stad daarvan af.
Op voorstel van hetdagelijksch Bestuur
van de stad, besloot de gemeenteraad in
1857 de heerlijdheid publiek te verkoopen
en werd n& eigenaar er van, voor 1250
gld. mr.Stroobant Jansz., wiens doch
ter het ambacht later in eigendom ver
kreeg.
Zoutelande was eertijds een bloeiend
dorp, doch door het verstuiven der duinen
en afname van het strand ging veel van
de welvaart verloren, waarvan ook Anna
van Bourgondië, de toenmalige eigenares
der heerlijkheid, in 1498 de dorpelingen
keuren en ordinantiën gaf.
Tot de gemeente Zoutelande behooren
ook nog de ambachten St. Janskerke, St.
Boudewijnskerke, in den volksmond, Buns
kerke en Poppekerke, welke allen indertijd
ook kerkdorpjes waren, liggende aan de
drukke wegen naar Westkapelle. Al die
kerkjas, waarvan de Poppekerksche, vol
gens Lantsheer tussehen 1247 en 1271, ge
sticht was, verloren haar beteekenis, toen
het alles Hervormd werd. Eerst in 't mid-
wordt geopend. Gaat men van deze ge
dachte uit, dat de mensch vrij is in zijn
doen, dan gaat men zich aan alle dingen
geven. Het dwaze wordt niet meer ver
afschuwd. Het vreeselyke mijdt men niet
meer. Dan behoeft 'took niemand te
verwonderen, dat, als men zichzelf ver
oorlooft aan alles mee te doen, de booze
daden 't liefst worden verricht. Niets is
dan meer ongeoorloofd. Alles mag. Zoo
zal er heel wat doodslag te boeken val
len. Men spreekt eenvoudig met elkaar
af, dat die of die er uit moet. Met zacht-'
heid gelukt 't niet meer. Dan moet 't met
geweld geschieden. Is dan een ziel niets
meer waard Gelooft men niet meer aan
de onsterfelijkheid? De vergelding, die
eenmaal geschieden zal, telt niet meer
mee. O ja, zoö zegt men, men is dan in
zulk een toestand, dat men hiet meer
weet, wat men doet. Dat is toch geen
verontschuldiging. Men weet van te vo
ren, dat 't eind van alle losbandigheid
is, dat men zichzelf geen meester meer
is. Zoover moest men 't laten komen,
zoo zegt een ander. Oneindig beter was
't, als men zich onthield van alle begin
selen der boosheid.
Onze gezinnen hebben vooral dan een
woord te spreken. Dat. woord is„bij zul
ke ontspanningsuren past een christen
nooit". Maar men vergete took ook niet,
dat men zoo iets ook geen blik waardig
keuren mag. Men doet evenveel kwaad,
als men als toeschouwer alle vermaken,
vooral op den rustdag, die tot losheid van
zeden aanleiding geven, stilzwijgend
goedkeurt. Wij, ieder onzer, hebben te
toonen, dat ons 't leven wat meer waard
is. Dat, vooral Zondag, ons van hoogere
beginselen spreekt. We moeten ons wel
zeer bepaald laten gezeggen, wat niet mag
of wat wel mag. Wij zijn geen meesters
van ons bestaan, We kunnen niet eigen
machtig te werk gaan. Gewis, 't is 0 zoo
moeilijk, nu juist 't christelijke van ons
gezin te laten zien. Het mag toch nooit
zóó zijn, dat men zich christelijk aanstelt
binnen de muren, neen ook daarbuiten.
We moeten in 't leven indragen, wat we
van binnen gevoelen. Onze wandel heeft
niet tegen ons te getuigen, maar wel tegen
de wereld.
Zal men zich dan alles moeten ontzeg
gen Neen, maar men zal moeten beden
ken, dat er een sprekend onderscheid be
den der vorige eeuw werden de torens af
gebroken.
Komen wij in het dorp, 2J/2 west van
Middelburg gelegen, dan zien wij dat het
tamelijk groot is en sphilderachtig gele
gen in de duinen wij bemerken er ove
rigens nets bijzonders voor ons.
Het dorp kan zich, evenals Heillo in
N.-Holland, beroemen op een Willebror-
dusput. Volgens de ovérlevering zou de
Heilige hier water, en goed water, uit
den grond hebben doen komen, toen zijne
Engelsche volgelingen meenden dat er
slechts zout water aanwezig was.
Treden w jj het 'bescheiden kerkje bin
nen, dan zien wij er niets vermeldens-
dig. In 1888 werd het van een orgel
voorzien, 'twelk den 8 Juli van dat jaar
werd ingewijd.
Zoo ook vinden wij,wat betreft den over
gang tot de Hervorming, niets geboekt
dan alleen dat de ingezetenen al vroeg
tot de nieuwe leer overgingen en er reeds
in 1574 als leeraar in dienst was Theo
dorus Petrus Dommius, die, tot op onze
dagen vier en dertig opvolgers had. Een
stukje leven van twee hunner vraagt nog
even onze aandacht, n.m. van
ENOCH POTTEIJ.
Geboren te Veere, kwam hij als prop.
te dezer plaatse in dienst in 1639 Van
hier naar Middelburg beroepen werd hij
aldaar bevestigd den 10 April1 640.->
Ds. Potteij was een eenvoudig en braaf
man, die in de woelige dagen van zijn
tpd de dikwerf bedreigde eensgezindheid
van den kerkeraad te Middelburg, poogde
van 1—5 regels 40 cent, Iedere regel meer 8 coal
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 ''ent.
staan moet tussehen de wereld en |den
christen. Wat geeft 't, of de wereld u voor
minder vol aanziet, omdat ge niets geen
lust hebt in haar spelen en genietingen en
omdat ge eerlijk bekennen moet, dat ge er
in 't geheel niets van af weet Is 't dan
thans een feit geworden, dat ontspanning
en haar theorieën beter opvoeden dan
's Heeren Woord en Zijn dienst? Waar
zjjn de vruchten van hare opvoeding Ge
kunt ze niet aanwijzen, of ge moet alle
verschil verleerd hebben tussehen vrede
des harten en den dienst des vleesches.
Wij, en de onzen, kunnen niet rustig blij
ven by al dat ruwe geweld. We minnen
de kalmeerende rust, de stille overdenkin
gen, de gemeenschap der eenzaamheid.
We mogen niet zoeken, wat ons verwij
dert van het geloof, we moeten zoeken de
dingen, die ons toebereiden tot 't geloof.
O. L
10 Juni 1910,
Het zeldzaamste op aarde.
A an tafel bij een zekeren Hertog viel
ook het gesprek op de zeldzaamheden,
welke de een of ander op zijne reizen had
aangetroffen. De meesten der gasten, die
verre landen bezochten, vertelden vele bij
zonderheden en wonderlijke dingen, doch
een hoogleeraar, een der geDOodigden,
nam een diep stilzwijgen in acht. „Hoe
professorweet gij niets te verhalen
„Ik wilde wachten, totdat al mijne uisch-
genooten neb hunne hadden medegedeeld,
om dan óe weddenschap aan te gaan, dat
ik het zeldzaamste op de geheele aarde
gezien heb." „En dat was?" vroegen
bijna allen te gelijk. „Een rijken geleerde,"
was het antwoord.
Vlissingen. Door een aantal omwo
nenden van het terrein in de oude vest,
dat volgens het raadsbesluit van 22 April
j.l. door (middel van zandspuiting langis
den natten weg zal worden volgespoten,
is een adres aan H. M. de Koningin
gezonden, waarin verzocht wordt dat
raadsbesluit te vernietigen, omdat zij
'meenen dat deze wijze van ophooging
hunne perceelen zal beschadigen.
Thans is door Ged. Staten het advies
van den raad ter dezer zake gevraagd
en B. en W. hebben een ontwerp rapport
te handhaven. Hij woonde daar achter
eenvolgens den twist bij met de Lans
bergens te Goes-, de misnoegdheid over
den Munsterschen vredehet oproer van
1651, waarin hij, met zijne ambtgenoo-ten,
het huis van den burgmr. Hendrik Thi
baut, voor plundering bewaarde, en de
hevige kerktwisten voor het beroop van
ds. Mimma aldaar.
Als een man van behoudende begin
selen, ijverde hij zeer tegen de kwakers,
die zich in 1656 te Middelburg poogden
te nestelen, doch op een oorlogschip
werden gebracht en naar ver
voerd, en tegen de Joden, die echter door
de stadsregeering oogluikend werden toe
gelaten.
Hij deed, in 1657, ook mede aan den
strijd tegen de „roepende zonden", waar
onder de kerkenraad o. a. ook rekende
„het dragen van lange haren, groote
pruiken, slepende vrouwenrokken of laag
uitgesneden kleedingstukken, |verder het
rijden op Zondag, het balslaan in de
kaatsbanen, het dansen op bruiloften,
het bezoeken van voorstellingen van
komedianten, koorddansers, guigelaars
en ander schuim."
Voorts in 1662 tegen de uitspanningen
en „debauches" op Driekoningendag en
Vastenavond.
Ds Potteij was te Middelburg ook op
ziener der Lat. school
Als weduwnaar hertrouwde hij den 10
April 1663, in de Waalsche kerk te Zie-
rikzee met Johanna Boy (Boeije), zijnde
weduwe en wonende aldaar. Met haar
woonde hij te Middelburg in de Span-
opgem^akt, waarin zij er op wijzen, dat
reeds in de raadsvergadering van 20
Februari 1885 een uitbreidingsplan is
vastgesteld, warrvan dit .besluit het ge
volg is.
De omwonenden hadden bij het bouwen
hunner perceelen volgens B. en W. re
kening kunnen houden met het bekende
plan. In den breede zetten B. en W. de
noodzakelijkheid der ophooging uiteen
en zeggen dat zij niet gelooven, dat H.
Vf. de Koningin het besluit zal vernie
tigen dit gebeurt toch zeer zelden.
B. en W. zjjn echter nie,t ongenegen
de omwonenden ter wille te zijn en
stellen voor f 1000 beschikbaar te stellen
teneinde raam- en deuropeningen der
sousterrains zoodanig te voorzien dat de
ophooging van den grond niet het gevolg
kan hébben dat losse grond in de huizen
valt. Ook is den aannemer opgedragen 't
maken van eene waterkeerende kade,
terwijl deze bereid is een kleidjjk aan
te brengen tegen een gedeelte dier huizen
en tevens de terreinen dier huizen tot
het niveau van de straat op te hoogen.
Te Middelburg is gisterenavond het
dochtertje van den herbergier G. te water
geraakt bij de Langevielebrug. De krui
deniersbediende W. Roose, die juis pas
seerde, begaf zich, hoewel gèen zwemmer
zijnde, te water en mocht het geluk
smaken de kleine te redden.
Maandagmiddag werd te Kruiningen
begraven de heer A. Ie Clercq, in leven
architect en gemeente-opzichter, 54 jaar
stond hij in betrekking tot de brandweer,
waarvan 32 jaar als generaal-brandmees-
ter1 Juni was hem als zoodanig eervol
ontslag verleend en 2 Juni overleed hjj.
Aan de groeve werden zjjne verdiensten
herdacht door den burgemeester en dhr
Willemse, predikant der Herv. gemeente
Tal van belangstellenden woonden de be
grafenis bij. M. C-
Gedurende de vorige week werden
Bruinisse verzonden naar België 560 ton-
mosselea ad f 1 tot f 2,20 per ton naar
kwaliteit. Aangevoerd werden 3600 ton
nen mosselzaad van de Zuiderzee, meest
voor eigen consumtie.
Op verzoek is eervol ontslagen,
onder dankbetuiging, J. F. Rosseel, als
burgemeester van Ossenisse.
De heer D. Smallegange, maréehaua-
jaardstraat en is aldaar overleden in
Sept 1689.
BERNARDUS DRESSELAAR
ook gespeld Dreszelaar. Deze werd gebo
ren te Ootmarsum in 1707 en werd als
prop. te dezer plaatse beroepen en be
vestigd in Febr. 1736.
Zijn huiselijk leven alhier, gaf, terecht
of te onrecht, veel aanstoot.
Het gevolg er van was, dat hij, bjj
resol. der Staten van Zeeland van Dec.
1762 werd gelast, binnen drie maanden
Zoutelande te verlaten en zich elders te
vestigen, terwijl ook de gemeente werd
aangemaand om zich voortaan bedacht
zaam, ingetogen en vreedzaam te ge
dragen.
In verband hiermede had ds Dresselaar
reeds in 17 9 eene verdediging in het
licht gegeven onder den titel van „Ant
woord aan de Classis van Walcheren,
zijne oi schuld en de groote schuld van
juffr. G. ten Hove, vertoonende enz." De
predikant die 300 gld 's jaars voor levens
onderhoud ontving, vestigde zich, tjjdens
het proces tot separatie met zyne echt-
genoote te Middelbmg en stierf aldaar
den 16 Jan. 1768.
Van de gevolgen van zijn proces wordt
verder niets meer vernomen, ook uit de
elfess. acta niet, maar zeker is dat reeds
in 't volgende jaar, na der Staten besluit
z|jn opvolger Johs. Hendels te Zoutelande
als adj. pled, bevestigd werd en als vasten
dienaar te dezer plaatse overleed in 1775.
Bevolking: in 1824 460 rielen.
in 1905 709 stelen.
