Horkuteutt s
Scbootoreuivs.
RECLAMES.
Geneeskundig praatje
Mechtziikea
GemnEgde Berieüieo.
moet de kerk niet het Evangelie fatsoe
neeren naar den smaak der menschen,
doch wel ernstig kennis verbreiden om
trent de vragen van wetenschap en ge
loof en vooral zich hoeden voor den
schijn en het wezen van conservatisme
en feactie. In dit verband wees spr. op
een uiting van den heer Kater, dat af-
deelingen van Patrimonium menigmaal
werden opgericht nadat socialisten zich
ergens geroerd hadden, op een uiting ter
diaconale conferentie dat de kerk de
armenzorg in handen moet hebben om
de armen te kunnen zeggen, dat zij in
armoede berusten moeten, en op het
ontslag van mej. v. d. Ylies als christelijk
onderwijzeres, die niet ontslageu is om
godsdienstige of paedagogische redenen
maar omdat zij het maatschappelijk
ideaal van het socialisme aanhangt. Spr.,
die dit ideaal i iet aanvaardt, acht toch
een om die reden gegeven ontslag onver
dedigbaar.
Komende tot "de positieve taak van de
kerk, vraagt spr., dat zij zich beijvere
de sociale beginselen te verbreiden. Hij
wees o.a. op de groote sociale beteekenis
van de overtuiging, dat God Koning is
over alle dingen, op de christelyke soli
dariteit, die leert „als een lid lijdt, lyden
alle leden", op de zuivere verhouding
tusschen individu en gemeenschap, gelyk
die door het christendom wordt geleerd,
op het doel van het leven, n.l. de ver
heorlijking van God, niet het beërven
an den hemel, en op de noodzakelijk
heid dat waarachtige godsdienst zich uit
in liefde tot God en den naaste.
Omtrent de sociale prediking gevoelt
spr. de groote bezwaren. Zij wordt licht
ongeestelijk en geeft soms uitingen op
sociaal gebied, die moeilijk kunnen wor
den toegelaten zonder gelegenheid tot
gedachtenwisseling, Spr. zou daarom
naast de officieele godsdienstoefening
speciale samenkomsten wenschen.
Komende tot de onsociale daden der
kerk handelde spr. over de regeling van
het stemrecht, het plaatsengeld in de kerk,
de indeeling der catechisaties, waarna hy
uitvoerig sprak over de noodzakelijkheid
van herderlijke verzorging. Hij weesin
dit verband vooral op de ellende in de
groote steden, waar de herderlijke zorg
zeer onvoldoende is en allereerst moet
worden hersteld. De kerk wake echter,
dat zy haar positie niet zoeko om meer
macht te krijgen doch uitsluitend om ge
trouw te zijn aan haar roeping om te bren
gen Gods woord en een zegen te zjjn voor
't gansche volk. Zij alleen is in staat aan
de verschillende kringen onpartijdig ook
hunne plichten en hunne zo*den voor te
houden.
Deze plaats zal de keik niet kunnen in
nemen, als niet meerder kennis omtrent
sociale vraagstukken vooral by de voor
gangers wordt gekweekt. In dit opzicht
staat de protestantsche kerk in Nederland
ten achter bij de protestantsche kerk in
Duitse hland en bij de Roomscbe kerk.
Daarnaast is verdieping van geestelijk le
ven noodig om het gevaar te ontgaan van
een uitwendig christendom en het gevaar
van ontmoediging, waar de aanvaarding
van deze beginselen op groot» bezwaren
zal doen stuiten. Zien echter de kerken
haar taak en aanvaarden zij die in Gods
krach c, dan zal aan haar het woord van
Christus bewaarheid worden „Gij zijt het
licht der Wereld".
Aan de gedachtenwisseling over deze
inleiding werd door verschillende perso
nen deelgenomen.
Ds. v. Dijk uDZwammerdam vond het
verhuren van zitplaatsen in de kerk on
sociaal wyl het is een belasting op groote
gezinnen hij pleitte voor het parochie
stelsel. De heer De Graaf uit Middelburg
vond 't ontslag van mej. v. d. Vlies gewet
tigd. De heer Arising uit Alkmaar was van
meening dat de kerk over het algemeen
zich neutraal houdt, zelfs't ongeloof kan
daarin gepreekt worden. (Spr. had van te
voren meegedeeld dat hij ook lid is der
Ned. Herv. kerk). De heer Leenmans uit
Sliedrecht wees op de noodzakelijkheid
van Zondagsrust.
De heer Verveld uit Enschede merkte
op, dat toen de christelijke arbeiders door
organisatie eenige macht over de patroons
verkregen hadden, de kerk is tusschen-
beide gekomen en gezegd heefttot hier
toe en niet verder. De roomsche kerk ver
bood gemengde organisaties, waardoor
veel macht aan de arbeiders ontnomen
is. Ook de protestantsche wil z. i. geen
organisatie der arbeiders, daaruit ver
klaarde hij den haat van den vierden
stand. De heer Diemer uit Rotterdam
merkte op, dat de kerk moet prediken
één moraal voor arbeiders en patroons,
wil zjj invloed blijven oefenen op den
vierden stand. Ook de Protestantsche
kerk gaat in deze niet vrij uit.
De heer Nahuysen uit Utrecht pleitte
voor verbeterde opleiding van de a. s.
predikanten in verband met hun sociale
taak.
De inleider, dr J. B. Slotemaker de Brui
ne, beantwoordde kortelings de gedane
opmerkingen.
flierby verklaarde spr., naar aanleiding
van een gedane opmerking, dat hij het
op reis gaan van een predikant op Zon
dag geen zonde vindt, doch dit verkeerd
vindt uit een sociaal oogpunt.
Spr. meende in een gemengde vergade
ring als deze niet te mogen ingaan op
de kwestie van de leertucht in de Her
vormde kerk. Van het parochiestelsel
was hij, zooals bekend, een voorstander.
Ten aanzien van het verhuren van zit
plaatsen in de kerk wilde spr. er nog op
wyzen dat men voor datgene waarvoor
men betaalt, iets voelt.
Ten aanzien van het ontslag van mej.
v. d. Vlies merkte inleider nog op, dat dit
niet gegeven is om godsdienstige, noch
om paedagogische redenen, doch omdat
zij voorstander is van de socialisatie der
productiemiddelen
Door het weinige aantal predikanten in
de groote steden kan er weinig huisbezoek
gedaan worden. e wijk van spr. te U-
trecht heeft 2000 hervormden.
Spr. keurde de houding van de Room
sche Kerk tegenover Unitas af. Aangaan
de de beschuldiging van den heer Verveld
tegenover de Protestantsche kerk con
stateerde spr., dat hier geen enkel feit
genoemd is.
Nog deelde spr. mede, dat hij zich sedert
1903 ernstig op het sociaal vraagstuk toe
gelegd heeft, wijl hy toen gevoeld heeft
dat hij zijn roeping als zoodanig tot dus
verre verzuimd had. Hij laakte het voorts
zeer, dat het den domine's kwalyk ge
nomen wordt, dat zij een spreekuur inge
steld hebben. Zij moesten juist daarvoor
geprezen wordendan bestaat er voor
ieder gelegenheid den predikant te spre
ken en is het zeker hem thuis te treffen.
Met een kort woord sloot daarna de
voorzitter deze Christelijk-sociale confe
rentie.
Dat heeft allicht de redactie van »Het Volk*
beter begrepen. Deze toch schreef 24 Mei dat
En1 a ontslagen is omdat rij is socialist.
Ook »De lkukelaar* en «Wereldvrede*
schrijven Op grond van haar socialist-zijn wordt
Enkao: tslag-n.
UIT D PROVINCIE
De lezer(es) vindt het Overzicht Ver-
koopingen en Bestedingen op de vierde
pagina dezer courant.
Middelburg. Zaterdagavond hield de
vereeniging „Handelsbelang" eene ver
gadering, in hoofdzaak belegd ter verkie
zing van een Voorzitter. Do vice-voorzit
ter, dhr. Kryger, wijdde eenige gevoel
volle woorden aan de nagedachtenis van
den heer F. Keulemans en herinnerde aan
het vele goede dat door het initiatief van
dezen verdienstelijken man in „Handels
belang" is tot stand gekomen. Nadat de
heer Krijger, op een desbetreffende vraag,
te kennen had gegeven voor eene eventu-
eele benoeming als voorzitter te moeten
bedanken en deze verklaring met zeer af
doende redenen had omkleed, gaf hij, der
vergadering gelegenheid namen te noe
men. Poor een dar leden werd de naam
van den heer AC. Zoethout genoemd en
een warm pleidooi voor dezen in de Mid
denstandsbeweging bekenden parsoon ge
hoord, terwyl bij het Bestuur een schrij
ven was ingekomen van een lid, waarin
eveneens da heer Zoethout warm werd
aanbevolen. Met algemeens stemmen
werd daarna de heer A. C. Zoethout als
voorzitter van „Handelsbelang" gekozen.
Daarna werd uit een door het Bestuur
opgemaakte voordracht yan twee candi
daten voor het lidmaatschap van het
Hoofdbestuur (vacature Keulemans) als
candidaat gesteldde heer F. Q. C. den
Hollander te Goes, met wien op de voor
dracht was geplaatstde heer C. Huson
te Vlissingen.
Voorts werd besloten vooreen ontstane
vacature in dat Bondsbestuur door 't be
danken van den heer v. d. Berg te Den
Haag, als candidaat te stellen den heer
H. de Graaf te Dordrecht en voor de perio
dieke aftreding de aftredende heeren te
herkiezen.
Tweo nieuwe leden werden toegelaten.
Goes, ©oor de ver. Handelsbelangen
is in haar algemeene vergadering van
Vrydag j. 1. besloten tot den Gemeente
raad van Goes het verzoek te richten, het
door den heer Huyghebaert gevraagd
tramsubsidie niet toe te staan, tenzij de
tram een andere richting volgt en wel
door de stad dan in het plan is aange
geven.
Tot candidaten voor het Hoofdbestuur
van den Middenstandsbond werden geko
zen de heeren A. Huson te Vlissingen en
F. Q. C. den Hollander te Goes, respectie
velijk voor de vacatures F. Keulemans,
Middelburg en W. Nederhood, Groningen.
Als afgevaardigde naar het congres te
Arnhem werd aangewezen de heer A. S. .1.
Dekker, en tot secundus de heer F. Q. C.
den ollander.
Door de Centrale Vrijzinnige Kies-
vereeniging in het district Goes zijn can
didaat gesteld voor de verkiezing voor de
Provinciale Staten de heeren W. Kaket
beeke, J. N. Elenbaas, J. C. F. Hollmann
en C. Zuijdweg.
Vlissingen. De christ. historische kies-
vereeniging heeft besloten de candidaten
der antirevolutionairen door de Prov.
Staten de |heeren G. van de Putte, aftre
dend en H. J. E. Gerlach van St. Joosland,
krachtig te steunen.
Vlissingen. De eerste nieuwe aardap
pelen van den kouden grond zyn} hier
Vrijdag ter markt gebrachtzy waren af
komstig van de kweekery „der Boede" te
Koudekerke.
Vlissingen. Zaterdagavond is met de
dagmailboot hier aangebracht het stoffe
lijk overschot van wylen den heer J. B. W.
Kromwijk, in leven ingenieur bij de
stoomvaart-maatschappij „Zeeland", die
Woensdagavond in den trein, tusschen
Londen en Queensboro, plotseling is over
leden.
Heden, Maandagmiddag, werd de over
ledene onder groote belangstelling ter
aarde besteld. Behalve de directie en vele
ambtenaren van de maatschappij, waren
bij de begrafenis tegenwoordig comman
danten, officieren, machinisten en mindere
schepelingen van de „Zeeland" benevens
personeel uit de ateliers der maatschappij.
Te Kattendyke zijn tot leden van
den raad, in de vacature van de heeren J.
L.Veltman en A. van Putte, bij candidaat-
stelling gekozen de heeren 0. Dominicus
Jr. en P. Dagevos.
Ovezand. In de vergadering van inge
landen van het waterschap Ovezand wa
ren 18 ingelanden present. De rekening
over 1909/10 werd goedgekeurd in ontv.
met f 5564,315 en in uitgaaf met f 4942,97,
alzoo met een goedslot van f 61 ,346. De
begrooting voor 1910/11 werd vastgesteld
in ontvang en uitgaaf elk op f4494,676 met
f 4 waterpenningem voor schotbare grond
en f 2.50 voor vroonen. Wordt besloten in
voorjaar 1911 te begrinten van P. Priem
tot J. Kempe en de Vrouwepolderschen
dijk, alsmede om na legging door water
schap 's-IIeer Arendskerke het onderhoud
van den Roshoefschendyk voor rekening
van waterschap Ovezand te nemen, '•'erder
wordt nog besloten binnen 3 jaren te be
grinten de Moolweg en het Oud-Ovezand-
sche wegje.
Met algem. stemmen werd gedurende
20 jaren f 100 s jaars toegestaan'voor de
tram. Tot vertegenwoordiger in den
T'ijkraad werd herkozen de heer J. C.
Rosseel
Heinkonszand. Toen de landbouwer
K. alhier j. 1. Zaterdag zijn wagen zou be
klimmen, had hjj het ongeluk, (doordat
het paard uitschoot) er af te glijden en
onder den wagen te geraken welke hem
over den schouder ging, waardoor dat
lichaamsdeel ernstie gekneusd word, zoo
dat heelkundige hulp noodzakelijk was.
Wissenkerke. Zaterdag jl. werd in de
openbare school alhier de jaarlijksche al
gemeene vergadering van de kolenver
eeniging „Ons Belang" gehouden. Uit de
door het bestuur gedane rekening en ver
antwoording bleek, dat in het afgeloopen
boekjaar was ontvangen f 1692,56 en uit
gegeven f 1714,16, alzoo meer uitgegeven
dan ontvangen f21,60, uitmakende .met
het bedrag der geleende gelden eene som
van f421,60, waarvoor in de pakhuizen
aanwezig zijn voor'n bedrag van ongeveer
f 600 aan voorraad van kolen. De kolen
werden aan de leden geleverd tegen f 0,80
vrij op den wagen op de kaai, 85 cent aan
de huizen te Geersdijk en 90 cent te Wis
senkerke, uit't pakhuis te Geersdijk tegen
92 cent en te Wissenkerke tegen 90 cent,
alles per H.L. Besloten werd dit jaar kolen
te bestellen van 't hoogste grofgehalte, de
kolen in de pakhuizen door vermenging
met nootjeskolen te verbeteren, en alleen
kolen in te slaan voor de leden, die binnen
14 dagen hun bestelling gedaan hebben.
De bode zal daartoe bij de leden rond
komen. Tot bestuursleden werden her
kozen de periodiek aftredende heeren C.
N. v. d. Heijde, secretaris, en W. de Looff,
commissaris. In de plaats van den ver
trokken commissaris W. Barentsen werd
gekozen de heer J. H. A. Semyn, die de be
noeming aannam.
Kortgene. Vrydag jl. vergaderde alhier
in de zaal van dhr J. G. Luijendijk de ver
eeniging van oud-leerlingen in landbouw
kunde „Vooruitgang", onder presidium
van dhr Th.Wolse te Wissenkerke. Zooals
altijd waren ook nu de leden flink opge
komen, 21 van de 29. O.m. werd besloten,
dat in den a. s. winter de cursus in het
voorbrengen van paarden weder zal wor
den hervat. In het volgend jaar zal het 10
jaar zymdat de vereeniging bestaat, welk
feit feestelijk zal worden herdacht. Over
het proefveld, variëteiten proef met suiker
bieten, op een stuk land van den penning
meester der vcreenig., dhr N. M. Tazelaar,
te Kolynsplaat, kan thans nog geen ver
slag worden uitgebracht. Uit het verslag
van den bibliothecaris bleek, dat wel een
tamslyk gebruik is gemaakt van de uitge
breide bibliotheek der vereeniging, doch
door te weinig personen. I'e voorzitter
hoopt en vertrouwt, dat, nu er zoovele
nieuwe leden (10) zyn toegetreden, de
vraag naar landbouwlectuur in sterker
mate zal toenemen. De vergadering werd
besloten met eene lezing over „voeder-
proeven" door den heer M. C. Maas, hoofd
der school te Kortgene.
Ned. Herv. Kerk.
Peroepen te Leerdam, P. van Toorn te
Sprang; te Rhenen, E. Warmolts te
Jutfaas te Heemstede, dr A. I. Kan te
Assen te Longerhou, G. Bolkestein te
Harich.
A angenomen naar Oosterhesselen door
C. Kunst te Heeren veen.
Bedankt voor Vlieland door B. J. Kanis
te Oude Niedorp.
Geref. Kerken.
Aangenomen naar Haarlemmermeer
(Oostzy) door H. Hum melen, cand. te
't Zandtnaar Enkhuizen door n. Hoek
te Zwijndrecht.
Bedankt voor Roodeschool door H.
Hummelen, cand. 't Zandt.
Ts J. Westerhuis, te Groningen over
leden, was geboren 19 Nov. 1851. Zijn
eerste standplaats was Landsmeer 1 Nov.
1874; daarna Terneuzen 17 Juli 1881;
vervolgens Heerenveen 28 Oct. 1888en
eindelijk Groningen 17 Dec. 1893.
Tot onderwijzer aan de openbare school
te Ritthem is benoemd de heer J. 1 ampert
te Middelburg.
Benoemd tot lid der commissie van
toezicht op de Rijkslandbouwwinter-
school te Goes W. Honing Wz. te Rilland-
Path ter vervanging van M. Kostense te
Pergen op 7oom, op verzoek eervol ont
slagen.
Te Breda slaagde voor apothekers
assistente mej. N. Bertou,van Middelburg.
Hen die aan de maag lijden, ie het gebruik
der Pinkpillen om twee redenen aan te raden.
Er zijn inderdaad twee redenen, een
theoretische en een practische reden.
De theoretische reden is dezede spijs
vertering zoowel als de arbeid die daartoe
noodig is, zijn afhankelijk van het bloed
en van de zenuwen. Wanneer het bloed
arm is, wanneer de zenuwen verzwakt
zijn, is geheel het lichaamsgestel in een
toestand van zwakte, en de maag, die aan
die zwakte deelneemt, verricht de spijs
vertering slechts ten halve of somtijds
zelfs in het geheel niet.
De Pinkpillen geven bloed en verster
ken de zenuwen, zij geven nievwe krach
ten aan geheel het organisme en brengen
ieder orgaan in staat zyn arbeid te ver
richten. De Pinkpillen zullen dus uitmun
tend zijn voor uw slechte maag.
De Pinkpillen hebben duizenden maag
lijderslijders genezen en voor de meeste
menschen gelden alleen de resultaten. Dit
is de practische reden waarom gij, indien
gij aan d maag lijdt, de Pinkpillen moet
nemen.
Ton slotte het bewijsziehier een voor-
beeld.Daartoe noemen wij heden den heer
G. Geers, mr. smid te Kaatsheuvelmor
gen zal de beurt aan een andere persoon
zijn. De heer Geers schrijft
„Sedert drie en half jaar leed ik aan de
maagik had byna geen eetlust meer en
tengevolge van mijn slechte spijsverte
ring ondervond ik iederen dag vreeselijke
hoofdpijnen. Ik had mijn opgeruimdheid
verloren, temeer nog omdat de genees
middelen geen de minste uitwerking op
mijn ziekte bleken te hebben. Men heeft
mij toen aangeraden de Pinkpillen te ge
bruiken en dank deze goede Pillen, heb ik
een uitmuntende gezondheid weergevon
den. Ik lijd in het geheel niet meer aan de
maag."
Verkrijgbaar af 1.75 per doos, en f 9 de zps
dcozen, bij het Generaal Depot der PinkPilien,
Van Eeghenlaan 22,Amsterdam; voor Middel
burg en omstreken bij Job. de Roos, Vlasmarkt
K 157; voor Goes bij Gebrs. Muldervoor
Vlissingen bij S.A. Luitwieler en A.C.Beniest,
Lepelstraat; en verder bij verschillende Apo
thekers en goede drogisten.
Installatie mr. M. P Sipkes.
Hedenmorgen werd de heer mr M. P.
Sipkes, tot nu toe Kantonrechter te Neu
zen als zoodanig beëedigd en geinstal-
leerd te Middelburg. De beëediging had
plaats te halt elf ter openbare civiele te
rechtzitting der arrondissementsrecht
bank. Te elf uur had de installatie plaats
in de zaal van het Kantongerecht. Bij
deze installatie waren 0. a. tegenwoordig
leden van de balie, notarissen, de griffier
van het Kantongerecht te Neuzen en de
ambtenaar van het 0. m. bij dat Kanton
gerecht.
De plaatsvervangende kantonrechter
mr J. J. Heyse, nam nadat de griffier het
proces-verbaal der eedsaflegging had
voorgelezen het woord. Allereerst her
dacht spr. den voorganger van mr. Sipkes,
mr. Van den Mieden van Opmeer,
en wees op diens welwillendheid en ge
duld jegens ieder, die met hem in aanra
king kwam, van welk stand of rang hij
ook mocht zyn. De vroeger door den
nieuwbenoemden bekleede betrekkin
gen, die van griffier te 's Gravenhage en
van Kantonrechter te Neuzen doen ver
wachten, dat mr. Sipkes ook hier veel
goeds zal kunnen vervullen. Spr. twijfelt
er niet aan of mr. Sipkes zal als hij eeni-
gen tijd hier werkzaam is deze betrek
king aangenaam vinden en verzekerde
hem de aangename samenwerking met
de plaatsvervangende Kantonrechters.
Hierna verklaarde spr. mr. Sipkes geïn
stalleerd.
De ambtenaar van het O. M., mr P. W. J.
Bijnen, wenschte den heer Sipkes geluk
met zijne bonoeming en hoopte ook op
aangename samen wei king.
De heer Sipkes, hierna het woord
nemende, zeide dat hij eerst een terugblik
wil slaan. Niet dat spijt hem Neuzen als
plaats te verlaten, omdat het, zooals hij
zeide, is afgelegen, eenzaam en verstoken
van afleiding is, doch om de personen, die
hij er achterlaat. Speciaal noemde spr. den
heer mr A. W. van Everdingen, dien hy
dank bracht voor de ondervonden vriend
schap, en den inspecteur van politie
E laassen, dien hij schetste als een trouw
zijn plicht betrachtenden ambtenaar.
Achtereenvolgens dankte de heer Sipkes
hierop de heeren Heijse en Bijnen en
hoopte wederkeerig op aangename samen-
werking.Van de diensten zijner plaatsver
vangers zal hij niet meer dan hoog noodig
gebruik maken. Ook den griffier, de bali
en de notarissen sprak de heer Sipkes toe,
hun aller medewerking inroepende.
Hiermede was deze plechtigheid afge
loopen.
Raad van Beroep (Ongevallenverze kering).
In de heden (Maandag) gehouden open
bare terechtzitting van dien Raad had de
uitspraak plaats, inzake J. P. K., dijkgraaf
van den Karei polder, Krabbendijke, en P.
S., Breskens, waarbij het beroep niet-
ontvankelijk werd verklaard, omdat kla
ger niet had voldaan aan eene uitnoodi-
ging om een gepleegd verzuim te her
stellen inzake A. T. L. Goes, werd
het beroep ongegrond verklaard omdat
beroep ingevolge het bepaalde bij art. 59
eerste lid derjongevallen wet 1901 niet door
de wet is toegelaten.
In de Commissie van voorbereiding
uit de Tweede Kamer voor het ontwerp
Armenwet zyn benoemd de heeren Goe
man Borgesius ^U. L.), Drucker (V. D.) v.
d. Voort van Zijp (A. R.), Snouck Henke-
mans (C. H.) en v. Vuuren (R. K.)
Tot directeur der gasfabriek te
Meppel is benoemd de heer D. de Koning
te Franeker.
De Standaard meldt
Daags na afloop van het Enquête-debat
is door dr. K uyper in handen der Commis
sie van beoordeeling gesteld de door hem
toegezegde Memorie met 4't by lagen. Om
het onderzoek gemakkelijker te maken, is
de Memorie gedrukten in drie exemplaren
ingezonden.
Te Joure heeft Vrijdag reeds een
boer zyn eerste vracht hooi binnenge
bracht. Het zag er goed uit en rook
geurig.
Te Baarn is een 63-jarige heer, die
met een bootje in de Eem was gaan varen,
te water geraakt en verdronken Te
Echt is een 81-jarige landbouwer bij het
voederen der geiten in den geitenstal in
een mestwaterpoeltje gevallen en ver
dronken. Te Smilde is een bejaarde
schipper, die een zak turf aan boord
bracht in het ruim gevallen. Hij was
onmiddellijk dood.Te Tilburg is in een
put bij de fabriek Koestraat het lijk ge
vonden van een daar wonenden barbier.
Te Alblasserdam is een landbouwer in
een zijner weilanden, waar hij werkzaam
was, dood gevonden.
Robert Koch, f
Te Baden-Baden overleed Vrijdag de
beroemde bacterioloog Robert Koch, in
zijn 67e levensjaar. Hij had zich daarheen
begeven om verlichting te zoeken van zyn
hartaandoening.
Men kan Robert Koch wel de grondleg
ger noemen van de moderne bacteriologie
en van de wetenschappelijke bestrijding
der infectieziekten, op wolkgebied hij'tot
het laatst van zijn leven men herinnere
zich de reis die hij nog niet lang geleden
naar Afrika ondernam voor de bestrijding
van de nona of slaapziekte met onver
droten ijver, zeldzaam talent en merk
waardige resultaten gearbeid heeft.
Geboren 11 December 1843 teKlausthal
in den Harz, studeerde Koch te Göttingen
in de medicijnen, was assistent te Ham
burg, practiseerde als arts te Langen-
hagen by Hannover, vervolgens te Rack-
wits (Posen) en werd in 1872 Kreis physi-
kus te Wollstein. Bier gelukte het hem
door nauwkeurige, op konynen en men
schen genomen proeven aan tetoonen, dat
er specifieke, klinisch scherp gekarakte
riseerde wond-infectieziekten bestaan, die
door bepaalde morfologisch van elkaar
geheel verschillende pathogene bacterieën
van dier tot dier door inenting kunnen
worden overgebracht. In 1882 gelukte het
hem de oorzaak te vinden van de moord
dadigste van alle infectieziekten, de tuber
culose, en twee jaren later in 't Oosten
reizende als leider der Duitsche cholera
commissie, ontdekte hy te Calcutta de
oorzaak van de Aziatische cholera, de
kommabacil. De levenseigenschappen van
dien bacil bestudeerende, grondde hij
daarop de maatregelen ter bestrijding van
de cholera, welke onderzoekingen tevens
leidden tot een regeling der voorziening
van de groote steden van zuiver drink
water.
Op het internationaal congres te Lon
den maakte Koch de verrassende resulta
ten zijner verdere studiën over de tuber
culose bekend. Hy deelde n.l. mee, dat de
rundertuberculose aan de verspreiding
van de ziekte onder de menschen geen
schuld heeft, aangezien de tuberkelbacil
len van het rund van die van den mensch
onderscheiden zijn en dezen niet ziek
maken. De verspreider van de mensche-
lijke tuberculose is de mensch zelf. De
stryd tegen de ziekte heeft dus alleen met
den zieken mensch te doen. Daarmee
leidde K. den stryd in de juiste, succes
belovende banen.
In 1896 naar Kaapstad geroepen om
hulp te bieden tegen de alom in Zuid-
ifrika woedende runderpest vond hy een
middel tegen de ziekte. Door inspuiting
van gal uit de galblaas van aan de pest
gestorven runderen, gelukte het hem de
dieren tegen de besmetting te beschermen
Het middel is sedert voortreffelijk geble
ken. Van daar ging Koch, als chef van een
ter bestudeering van de menschenpest
naai' Indië gezonden commissi!naar
Bombay, en na die taak vervuld te heb
ben, naar O.-Afrika en bevond dat een
daar heerschende bepaalde runderziekte
identiek was met de in Indië inheemsche
Surra ziekte, die door tropanosomen, dat
zijn in't bloed levende parasieten,j.ont-
staat.
