N1EUWSBLAD
VOOR ZEELANS.
No. 194 1910.
Vrijdag 20 Mei
HISTORISCH
GHR1STELIJK-
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGÉ-VERWEST, te Goes
te Middelburg.
DW.J,
PRIJS DER ADVERTENTIËN
IJK.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers „(Vö®.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 ''ent.
Kortgene 23 en 24 Mei.
Wissenkerke 25 en 26 Mei.
Colijnsplaat, ook voor Kats, 27 en 28 Mei.
19 Mei 1910.
Wij beleven het seizoen der Multatuli-
vereering.
De 7e Juni is de aangewezen dag voor
een algemeene viering van een Multatuli-
dag door zijn geestverwanten.
Multatuli Edward Douwes Dekker
Iheeft als assistent resident van Lebak
allerlei gruwelen aan het licht gebracht,
■doch deed dit in een vorm en op een wijze
•die hem gehaat maakten.
Hij beschreef in zijn Max Havelaar de
tellende van den inlander en zijn eigen
-ellende en die zijner Tine, zijn vrouw.
Toch was hij eer- en heerschzuchtig,
leed aan alzijdigheid, althans zeker twee
zijdigheid, van liefde en gold bij velen voor
gek of althans zenuwzwak.
In zijn Ideeën, Vorstenschool, De bruid
daarboven heeft hij later zijn gal uitgespo-
gsn tegen G-od, Christendom, Overheden,
Hoogheden. Oranjevorsten, de Nederland-
sche Vlag, ja tegen wat niet al.
Duizenden jongelui hebben genoten, o.
;a: van zijn „Een gebed van den onweten-
,de", hebben zijne atheïstische theorieën
jingezogen en zijn er door en er mee te
..gronde gegaan.
Het tijdschrift Nederland gaf dezer
dagen eenigeMultatuli-herinneringen van
een nicht van Douwes 1 ekker,over wie hij
al 'en toe ook in zijn Brieven spreekt,
""gi^tske" heette ze bjj Multatuli.
Welnu" Sietske verhaalt o.m.
In den zomer van '55, toen de geld
nood te Brus:sel waar Tine met de
kinderen woonuJ ze®r 'a00f was> ^e"
bruikte „Sief een' dee1 jan haar moe
derlijk erfdeel om fe Brussel lines
schulden te gaan beta.®11, schieef
nu„Multatuli gaf ik er k®nis van> eij
op zjjn verzoek schonk ik bJm een deel
Yan 't geld waarmede hij naai" Wies ba
den wilde gaan met mejuffrouw H.
Schepel(') om nieuwe systemen uit te
werken van de nieuwe kansrekening
v der speelbank."
ïJDine was Multatuli's vrouw. Met het
i gel&, dat zij zoo broodnoodig had voor haar
huishouden, gaat hij met 'n andere juf
naar Wiesbaden om zijn geluk aan de
speelbank te beproeven
Tine was daar natuurlijk slecht over te
spreken.
Sietske schrijft er nu van
„Ze was zeer verslagen over 't vertrek
van t ek met mejuffrouw H. S. 't Bleek
■me weldra dat de werkelijke Tine ook
:zeer verschilde van de door M. verheer
lijkte in zijn werken, en tevens van 't
Ibeeld dat hij altijd trachtte van haar te
geven. Hare brieven, die hij vaak ande
yen ter lezing gaf, waren geschreven
ondeT Zijne suggestie
Met de vhsarheid scheen Multatuli het
dus niet zoo nauw te nemen.
Tenslotte geeft Sietske, die alle kans ge
had heeft, om haar oom goed te leeren
kennen, nog deze beschrijving van hem
„Je n'aime pas les gens malheureux",
zei Napoleon, wat ik geheel met hem
eens ben, beweerde M. Dit doelde op
zooveel tobbers in 't leven, die altijd
menschen en omstandigheden voor hun
échec verantwoordelijkstellen. Volgens
hem lag de oorzaak direct of indirect bij
dén klager zelf. Eigenaardig, dat M. bij
zpn vele teleurstellingen en ontgooche
lingen nooit zijn persoon daarvoor aan
sprakelijk stelde, die door heerschzucht
«n moeielijk karakter zoovelen van zich
heeft vervreemd."
Het is familie die 't zegt. Zeiden wij 't,
men zou 't misschien niet gelooven.
Zuster van wijlen het Tweede Kamerlid
f. Schepel.
In liberale bladen is in de laatste weken
wel meer over Multatuli gezegd, waaruit
blijkt,hoe ook in die kringen de meeningen
omtrent dezen grooten en toch zoo kleinen
man bezig zijn te veranderen en hoezeer
de aureool om het hoofd van dezen hun
held is verbleekt.
Voor den middenstand. Wij lezen in
de Middenstander:
De 's-Gravenhaagsche Winkeliersver-
eeniging heeft bij haar vijf-jarig bestaan
haar orgaan in feest-uitgave doen ver
schijnen. Op voorbeeld van de Handels
vereniging „Rotterdam" heeft zij aan
enkele autoriteiten een bijdrage verzocht.
Dr. A. Kuyper schreef:
De welvaart van den Handeldrij ven-
Middenstand wordt bedreigd door drie
ërlei aanval tegelijk. Van beneden dooi
de Coöperatie, van boven door het Wa
renhuis, en bij de klanten door het
rechtstreeksch contact, waarin de groote
leverancier zoo van het binnenland als
van het buitenland zich weet te stellen
met de klanten. Tegenover dezen aan
val van drie zijden tegelijk stond de
Middenstand dusver machteloos, zooals
hij zich verzwakte door te ver gedreven
onderlinge concurrentie, en verzuimde
de kracht aan te wenden, die in onder
linge samenwerking te vinden was.
Thans betert dit, en herwon de Midden
stand reeds een deel van de verloren
kracht. Toch zal geen kunstmiddel op
den duur baten. Be koopers beheerschen
den toestand, en dan alleen zal onze
Middenstand zich handhaven en opbloei
en, zoo hij voor de koopers de gewone
winkel-leverantie steeds meer verkieslijk
weet te maken boven elke andere wijze
van inkoopiets waarbij niet alleen het
belang van dezen stand, maar tegelijk
een nationaal belang in het spel is. Ge
zond toch blijft dan alleen het nationale
leven, zoo het gerugsteund wordt door
een krachtige burgerij, iets wat zonder
bloeienden Middenstand ondenkbaar is.
Het Kamerlid Br. J. Th. de Visser
De Handeldrijvende Middenstand be
kleedt in de maatschappij eene onmis
bare en schoone plaats.
Hij vormt den middenschakel in den
keten onzer geordende samenleving.
Hij legt de handen van den voort
brenger en den verbruiker op vreedzame
wijze ineen.
Hij voorkomt scherpen strijd tusschen
kapitaal en arbeid, omdat hij in zich de
noodzakelijkheid van de samenwerking
van deze twee aan den dag brengt.
De Handeldrijvende Middenstand is om
al deze redenen de ruggegraat onzer
maatschappij.
Daarom zegt een ieder, die het wèl
meent met zijn volk en vaderland„Het
ga onzen Middenstand goed!"
(Rotterdammer.)
De Amsterdamsche gemeenteraad ver
wierp een voorstel tot subsidieering van
een te Amsterdam op te richten Chr.
School voor zwakzinnigen.
Op de oude, men mag wel zeggen stok
oude, verouderde argumenteneerst zien
of die school levensvatbaarheid heeft,
en welke waarborgen zij biedt voor goed
onderwijs.
De vooruitstrevende radicaal Ketelaar
was de woordvoerder dezer ouwerjaar-
sehe palstaanders.
Slechts drie (of vier) liberalen gingen
niet met hen mee. Overigens alle vrij-
zinnigen en sociaal democraten.
Altegaar mannen van den intellectu-
eelen en socialen vooruitgang die liever
de zwakzinnigen zonder onderwijs zien
rondloopen, dan eene school uit de ge-
i meentekas te subsideeren, waar deze on-
gelukkigen overeenkomstig den wensch
hunner ouders christelijk onderwijs kun
nen genieten
De redacteuren van het (chr.) socia
listisch blad Opwaarts. Daan v. d. Zee
en Enka schijnen in een goed blaadje
te staan bij het hoofdorgaan der S. D. A. P.
Het Volk nam namelijk een artike
lenreeks op van Daan v. d. Zee, over
de jongste landweeroefeningen, onder het
spottend opschrift„Zesdaagsclie Veld
tocht".
En in 't zelfde no. waarin deze Chr.
Socialistische reporter zijn laatste klacht
uitzingt over de soldaterij, neemt Vlie
gen Enka in zijn armen en kust haar
wangen droog bij 't haar thuis gezon
den ontslag als onderwijzeres aan een
Herv. Chr. School.
Of er ook over en weer gebuurd wordt
door deze christelijke en niet-christelijke
socialisten
„Niet Christelijk"? Men leze Het Volk
maar eens een paar malen. Men jleze
haar profaan artikel maar eens over de
„Hemelvaart" der Vrijzinnig democraten.
Bij zoo intiemen omgang bestaat er
geen gevaar dat de sociaal democraten
hun paganisme verliezenmaar wel
dat er aan het Christelijke van de Chris
ten-socialisten een luchtje komt.
Daan v. d. Zee, de Christenschrijver uit
„Opwaarts", „Ons Tijdschrift", e.a. schrijft
als reporter in Het Volk omtrent do jong
ste manoeuvres en gewaagt met zeker
leedvermaak en instemming van de on
verschilligheid en het socialisme der land
weermannen.
Wij knippen o. a. deze woorden uit van
den Christen-socialist
Er was luidruchtigheid op dekameis,
blije opgewektheid, die zich uitte, Jonk
heer Brantsen ten spijt, in den gesmaden
socialisten-marsch. Kwam hier zich
demonstreeren een nationaal gevoel,
dat de noodwendigheid van oorlogs
oefeningen erkent in 't belang van 't
lieve vaderland? Wel allerminst, 't Was
de spontaneïteit van den verlossings
jubel, van 't zich vrij-gaan-voelen uit
knellenden band.
En ze liepen maar heen en weer, pak
ten wat en rookten wat en praatten wat,
lietten hunne geweren nazien door den
geweermaker, en luisterden met niet
verborgen onverschilligheid naar het
voorlezen der verplichtingen van den
soldaat-met-verlof. De tijd moest nu
eenmaal dood en daarom zaten ze maar
stil en deden of ze luisterden.
Men huivert wel een weinig van de pap-
zakachtigheid dezer mannen,welke in tijd
van nood de verdediging en de redding des
lands hebben op zich te nemen. Maar ons
hindert nog meer dat deze Chr. socialist,
bij zijn verheerlijkend geschrijf, zich ook
niet ontzag den korporaal (Brantsen), die
tegen 't zingen van den socialisten-marsch
door Nederlandsche krijgslieden heeft ge
protesteerd, in Het Volk een mep te komen
geven, waar hij eer lof zou hebben ver
diend, ook van die zijde.
Ziedaar reeds een der vruchten van het
slecht gezelschap.
I
Be chr. historische burgemeester van
Belft.
Een r. k. Delvenaar wraakt zeer in Be
Tijd diens benoeming. De r. k. die twee
j vijfden der bevolking uitmaken, hadden,
meent hij, als zijnde de sterkste der drie
„coalitiepartijen", recht gehad voor een
I der hunnen op deze plaats. En deinzen-
der meent dat vele Roomschen nu bij de
a.s, Statenverkiezingen niet op de a,r, can-
didaten zullen stemmen,
Be Tijd tracht den toorn van dezen in
zender te stillen, en schrijft
„Hoewel wij de bedenkingen van den
geachten schrijver geenzins van waar-
dë ontbloot achten en de ontstemming
der Delftsche Katholieken begrijpen,
zullen wij toch goed doen met zeer gere
serveerd te zijn in ons oordeel omtrent de
door de Regeering gedane keuze. Wie
het Christelijk Kabinet deze benoeming
tot een grief aanrekent en ze in verband
brengt met een onredelijk toegeven aan
een onmatigen eisch, van de zijde onzer
bondgenooten gesteld, moet beschikken
over gegevens, welke ons en stellig ook
den meesten Delftenaren niet ten dien
ste staan. Be Regeering, en zij alleen,
weet ten slotte, of zij de verantwoordelijk
heid van die benoeming kan dragen en
voor de buitenstaanders is het een eisch
der billijkheid, aan te nemen, dat, hoe
andere invloeden ook mogen gewerkt
hebben, ten slotte het algemeen belang
bij haar den doorslag heeft gegeven.
Deze benoeming bij de verkiezingen op
de christelijke bondgenooten te willen
verhalen, lijkt ons even onredelijk als
bedenkelijk. Het ware ongetwijfeld mooi
en edelmoedig geweest, wanneer de
Antirevolutionairen de burgemeesters
plaats vrijwillig aan de Katholieken
hadden afgestaan maar wie heeft het
recht van hen te eischen, dat zij zich op
dit ideaal standpunt stellen De histo
rische vooroordeelen, welke bij de Pro
testanten heerschen, verliezen in de
laatste jaren vooral, zeer veel van hun
kracht, waar het de algemeene politieke
verhoudingen betreft, maar het is licht
te begrijpen, dat zij in het meer beperkt
stedelijk milieu nog langer en krachti
ger nawerken. Laten wij dus, zond ex-
van onze rechten af te zien en daarvoor
den strijd op te geven, een beetje geduld
hebben."
Dit nuchtere woord zal wel olie op de
golven wezen. Wat Be Tijd schrijft van
wanneer de antirev. de burgemeesters
plaats vrijwillig hadden afgestaan» is een
ketterij. Niet de ingezetenen benoemen
een burgemeester maar ie Kroon op voor
dracht van den Minister, den Commissaris
der Koningin gehoord.
Wij antirevolutionairen kunnen niet
anders doen, dan door geoorloofde midde
len een sollicitatie steunen, of niet-steu-
nenen voorts afwachten. De regeering
blijft alleen vei-antwoordelijk voor eene
benoeming.
Tot lid der Prov. Staten van Gelderland
(vac. v. Pallandt) is gekozen in 't district
Geldermalsen dhr. H. Kuijk (1.) met 1927
stemmen tegen 1871 op dhr G. Kolff (a.).
De vrijz. bladen vertellen dat de lib. hier
door een zetel winnendoch dit is niet
waarschijnlijk. Geldermalsen was sinds
menschenheugenis een wonderlijk di
strict, dat door conservatieven werd ver
tegenwoordigd. Van deze hingen twee
over naar den liberalen kant; en een stond
dichterbij Rechts; 't nu vervangen lid (wij
len v. Pallandt) werd steeds gecandideerd
door liberalen en de nu gevallen candi-
daat (Kolff) is ook conservatief, en zal dooi
de antirevolutionairen wel gecandideerd
zijn, als zijnde vermoedelijk „man van
Rechts". In ieder geval staat vast dat de
Geldermalsenscheantirevolutionairennog
nooit met een beslist a.r. candidaat zijn
uitgekomen. De liberale „winst" schijnt
ons dan ook niet zoo heel groot.
Mej. Anke v. d. Vlies (zich noemende
Enka) is door 't bestuur der Herv. Dia
coniescholen te Rotterdam, aan eene van
welke zij als onderwijzeres werkzaam
was, ontslagen.
Het bestuur heeft daarvoor zeker wel
deugdelijke redenen, anders toch zou 't
tot zulk een daad niet overgaan.
Want hoe 't ook kwam, en hoe'took
noodig scheen, een ontslag, een afzet
ting, een naakt-aan-den-dijk-zetting van
een mensch door menschen maakt al
tijd een pijnlijken indruk.
Wij vinden 't iets vreeseRjks. En voor
al wanneer 't personen geldt, op wie't
„werken kan ik niet, te bedelen schaam
ik mij" van toepassing is.
Het bestuur is ook heelemaal niet ver
plicht zijn gronden voor dat ontslag te
publiceeren. Het heeft slechts noodig een
vrije consciëntie voor God, en een goed
getuigenis bij de ouders.
Daarom pi-otesteei-en wij bereids tegen
't gescheld van Het Volk, die, 't voor Enka
opnemende, haar zaak geheel bederft met
grove verdachtmakingen.
Wij drukken alleen deze woorden af
Niet om eenige leemte in haar chris
tendom is Enka dan ook ontslagen,
maar om haar socialisme. En ziedaar
nu een feit, dat den christen ai-beider,
voor zoover hij door zijn kapitalistisch -
gezindo politieke leiders nog niet geheel
en-al geestelijk geknecht is, ten zeerste
treffen moet. Het blijkt nu overduide
lijk, dat het voor het politieke christen
dom, waai-toe ook het Rotterdamsche
diakonale schoolbestuur behoort, niet
voldoende is, als men in hart en nieren
christelijk is. Behalve christelijk, moet
men ook anti-socialistisch, kapitalis-
tisch-gezind zijn, om voor het politieke
christendom bruikbaar te zijn.
Niet alleen de niet-Christen, de anti
christen, ook de volkomen-christelijke
socialist wordt door deze politieke chris
tenen als vijand behandeld, ontslagen,
gebroodroofd. Dit soort christendom van
zoo'n christelijk schoolbestuur is met
huid en haar aan het kapitalisme ver
kocht.
Ziedaar een critiek, waaruit Klassen
strijd en Historisch Materialisme u tegen-
grimmen, en waar de Leugen duimen dik
op ligt.
Het Volk voelt niets van of voor de
eischen aan den Chr. onderwijzer in en
buiten de school te stellen. Dit laatste
vooral beheerscht haar strij d voor de ver-
eeniging van sociaal democraat en neu
traal openbaar onderwijzer. Maar de bij
zondere school is de openbare niet; dit
diende zij, zelfs aangenomen de juistheid
van haar standpunt en van hare vermoe
dens, toch te begrijpen.
Er schijnt een verzoening op til te zijn
tusschen de firma Philips te Eindhoven en
het personeel.De firma schijnt tot mildere,
minder anti-clericale inzichten te zijn
gekomen.
Althans zij heeft verklaard met 'tge-
heele personeel te willen blijven doorwer
ken, en dat zoowel 's zomers als 's winters
iedereen vrij zal zijn op Roomsch Katho
lieke feestdagen met te komen werken.
Wanneer nu maar genoemde firma haal
botten aanval op het vereenigingsrecht
harer arbeiders intrekt, dan is men er.
Tenzij ZÜ bewijzen kan dat de vereeni-
ging waarvan haar arbeiders lid zijn, er
eene is met revolutionaire, anti-christe-
ljjke tendenzen, heeft geen enkele firma
't recht het lidmaatschap van dergelijke
vereenigingen aan haar arbeiders te ver
bieden.
De vrijzinnige pers, die tot nog toe over
't geval geen oordeel uitsprak, zal't hierin
wel met ons eens zijn.
Groen van Prinsterer heeft het den con
servatieven van zijn tijd steeds voorge
houden dat zij de wegbereiders waren
voor de Liberalen den Liberalen verweet
hij dat zij het pad effenden voor de Radi
calen dat zijn dan de tegenwoordige
vrijzinnig-democraten. En omtrent deze
i laatster profeteerde hij dat zij zich ten
slotte zouden ontpoppen als sociaal-demo
craten.
j Het wordt in alle landen van Europa
ervaren dat deze diagnose van Groen juist
is geweest en 'n internationale beteekenis
heeft, dat zij opgaat voor Nederland, maar
- ook in de naburige landen.
De sociaal-democratie neemt toe in het
cijfer en in kracht, ten koste van den lin-
kerzoom der Liberalen, die zich, hetzij als
Radicaal of Fortschritt-partij hetzij als
Vrijzinnig-democraat of Radico-socialist
aandient.
De opschuiving werd het vorig jaar in
Engeland gezien. Zij had pas plaats in
