NIEUWSBLAD
DOR ZEELAND
No. 167. 1910. Zaterdag 16 April 24e Jaargang
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Bij dit nummer behoort een Bijvoegsel.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prij's per drie maanden franco p. p3,25,
Enkele nummers 0>026.
UITGAVE DER FIRMA
UN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent,
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 ''ent,
14 April 1910
Ofschoon de Rechterzijde volkomen in
haar recht was om zich tegen heropening
der debatten te verklaren bij de verzeke-
rings-discussies der vorige maand, en der
halve geen rechtvaardiging harer houding
behoeft, willen wij 't volgende nog even
onder de aandacht brengen om te doen
zien hoe groot gelijk zij had met deze de
batheropening niet toe te staan.
Wat Het Volk van heden schrijft is al te
doorzichtig.
Onder 't kopje „smerige bende" schrijft
dit „smerige" blad
Wat Dinsdag in het Pruisische Huis
van Afgevaardigden is voorgevallen, en
er aanleiding gaf tot zulke storm
achtige tooneelen, is voor ons niets
nieuws meer, sinds onze jonker Loh-
man met zijn meerderheid in de Tweede
Kamer het debat afsneed, om den chris-
telijken talmi-democraat een tweede portie
op zijn brood te besparen van het soort,
waarvan hij de eerste dosis wiet zoo lange
tanden en zoo'n zuurzoet gezicht had
staan te verduwen.
Maar evenmin als Schaper zich hier
liet belohmannen, gingen onze partijge-
nooten in het Pruisische A fgevaardig-
denhuis met de handjes gevouwen en
de oogjes dicht zitten, toen de „smerige
bende" van daarginds meende, dat zij
nu lang genoeg had te pronk gestaan en,
naar binnen vluchtende, de deur in de
klink trachtte te gooien. Zoo vief was hij
echter niet, of onze partijgenooten en de
links-liberalen pakten juist bijtijds ieder
een slip van den zwart-blauwen vluch
teling. En zoo zit de vlegel nu, door
zichzelf geknipt, vast en moet toch
hooren wat hy zoo graag ontgaan zou.
En wat wij te hooren kregen, de hee-
ren van Centrum en Jonkerpary, was
niet malsch. Liebknecht, Strobel, Borg-
mann, Hirsch, Leinert wisselden elkaar
af en legden beurtelings de schande
bloot van het verraad aan de volkszaak,
waaraan vooral het Centrum van de
Jonkers verwachtte wel niemand anders!
zich schuldig maakte door het kies
recht inplaats van te ontwikkelen, te
verknoeien.
Hier nu wordt verhaald, datRoomschcn
en Conservatieven in het Pruisische Huis
van Afgev. tegen algemeen kiesrecht zijn.
Maar nu die socialistische franje. Smerige
bende. Belohmannen. Verraad aan de
volkszaak 11
En dan dat door ons gecursiveerde aan
Talma's adres. Dat was de bedoeling.
Talma moest nog eens zijn „vet" hebben.
Och, och, wat ons nog te wachten staat,
wanneer wij ook eens een algemeen kies
rechtdebat krijgen, en de „lohmannen"
zich daartegen verzettendan zal de
smerige bende pas nog eens loskomen
tegen de Rechterzyde.
Overdracht gedenksteen ds A. Littooij,
Hedenmiddag ten 2 ure werd op de
algemeene begraafplaats alhier aan de
familie Littooy overgedragen de gedenk
steen ter nagedachtenis van hun man,
vader en broeder wijlen ds. A. Littooij.
De Voorzitter der Commissie, ds. J. D.
Wielenga, hield daarbij een toespraak
van ongeveer den volgenden inhoud
Zeer geachte Familie
Het is nog niet voluit 10 maanden ge
leden, dat gij als familie, en wy als
vrienden en belangstellenden ons ook op
dit kerkhof bevonden om de laatste eer
te bewijzen aan den dierbaren overledene,
op wiens graf wij heden een steen ter
zyner gedachtenis zien geplaatst. En als
Voorzitter der Commissie, die het hare
heeft gedaan een waardig gedenkteeken
te verkrijgen, zie ik mij in deze oogen-
blikken geroepen met een enkel woord
aan U dezen steen over te dragen.
Vooraf zij het my vergund U op te
merken, dat geen verkeerde gedachte mag
gekoesterd aangaande het feit, dat deze
overdracht nu eerst geschieden kan, na
dat ongeveer 10 maanden zijn voorbijge
gaan. Want niet aan gebrek aan belang
stelling of sympathie moet dit worden
geweten, maar aan misvex'stand inzake
de toepassing van het woord van den
apostel„de een achte den ander uitne-
mender dan zichzelven."
Bovendien ook uit een andere oorzaak
kunt gij met vrijmoedigheid dit gedenk
teeken van de gevers en geefsters aan
vaarden. Zooals ge wel begrijpen zult,
ontmoette het plan der commissie om
de nagedachtenis van ds. Littooij op deze
wijze te eeren bij sommigen eenigen
tegenstand. Trouwens, welke zaak is er
ooit tot stand gebracht, waartegen geen
bezwaren werden geopperd, en waarvoor
geen oppositie, hoe klein en zwak dan
ook, moest overwonnen En zoo ook hier.
„Roept men tegenwoordig niet van alle
zijden om finantieelen steun Zijn het
niet de schreiende nooden van hier en
elders die ons telkens weer naar ons
geld doen grijpen Maar zal dan hetgeen
wordt bijeengebracht voor zulk een ge
denksteen niet van gevoelige nawerking
blijken te zijn op de giften voor kerk of
armen?" Zoo spraken er enkelen.
Niet uit gebrek aan liefde voor ds. Lit
tooij maar omdat er nu altyd menschen
zyn en ook moeten zijn, die de aandacht
vestigen op de schaduwzijde. Doch wij
kunnen U volkomen gerust stellen. Aan
dit monument kleeft niet het bloed der
armen. En niemand of niets heeft er
schade door geleden.
Deze steen, zoo dood en koud in zich
zelf, zou, indien hij spreken kon, U mel
den van warme liefde en hartelijke sym
pathie. Dit blijkt reeds uit het feit, dat arm
en rijk, Gereformeerden en Hervormden
ervoor hebben bijgedragen. Zelfs zeide
menigeen hét een eere te achten te mogen
meedoen aan deze bewegihg. Zoo wordt de
nagedachtenis van wijlen ds. Littooij ook
het meest geëeerd. Hij had immers een
hart, dat met de meer gegoeden der aarde
kon meevoelen in hun verzoekingen strijd,
en dat ook tevens klopte van medelijden
voor den druk der armen, wien hij menige
goede raad geven mocht, of ook inderdaad
helpen uit den nood te komen. Ja, wij zou
den ons schamen U dezen gedenksteen
over te reiken, indien ook niet de armen
der gemeente hun penningske geofferd
hadden met blijmoedigheid.
Maar ook, en dit teekent onzen gelietden
doode eveneens, niet alleen leden zyner
kerk meenden aan zijn nagedachtenis
deze hulde te moeten bewijzen, doch ook
anderen, die in hem een politiekén leider
erkenden, of in hem een vriend hadden
gevonden, werkten mede tot het bereiken
van ons doel. En dit legt getuigenis af van
de ruimte van hart en wijdte van blik, die
hem kenmerkten. Daarom juist was ds.
Littooij een man van zulk een groote be-
teekenis. Bekrompenheid en enghartig
heid waren verre van hem. Hoewel piëtist
in den goeden zin van het woord, d. w. z.
vroom van gemoed, sloot hij toch zichzel
ven niet op in eigen omgeving of kring,
doch hij reikte de hand aan een ieder, die
maar wilde arbeiden aan de opbouw van
Gods Zion, ook op maatschappelijk en
staatkundig gebied. En daarvan mag ook
dit monument getuigen.
Zeker, het zijn allereerst de leden der
gemeente geweest, die hun geliefden
leeraar op zulk een wijze wilden eeren. En
aan de leden der gemeente is dan ook
het initiatief uitgegaan. Wy meenden, dat
dat niet anders kon en mocht. Want wat
ds. Littooij ook al meer was, hij was toch
in de eerste plaats en voornamelijk domi
néé. Voor veel en velerlei voeldevoor veel
en velerlei arbeidde hy, doch de gemeente
had de grootste plaats in zijn hart ingeno
men. En het zou ons tot schande gestrekt
hebben, zoo wij als gemeente, ons niet
hadden aangegord om d«zen steen op het
graf van onzen leeraar te plaatsen.
Met opzet zeiden wij leeraar Zeker, hij
was ook herderen God had hem de ga
ven gegeven om een gepast woord te kun
nen spreken op zijn tijd. Er gaat schier
geen week voorbij,of ik hoor'tnogvan den
een of den ander, hoe troostrijk en bemoe
digend, met welk een wijshe.d en liefde
hij spreken kon bij het ziekbed of andere
gelegenheden. Maar als leeraar willen
wij toch inzonderheid hem blijven ge
denken. Zegt, dat ds. Littooij geen orator
was, geen fijn stilist, niet werkte met
bloemrijke taalhet zij zoo. Doch hij was
een uitnemend exegeethij predikte niet
zichzelf, maar Gods Woordwelk een
helderen blik had hij niet op de Verbonds-
leer? Zijn woord was dan ook met be
zieling levende uit Gods Geest droeg zijn
prediking daarvan de blijken. Hij was in
de Geref. leer thuis, en het onderscheid
met anderer overtuigingen had hij scherp
in 't oog gevat. Zoo heeft hij de gemeente
onder den zegen des Heeren meer dan
40 jaren mogen bouwen en menigen zon
daar tot Goi mogen brengen. En daar
om, al vergeten wij 't andere niet, toch
gedenken wij vooral ds. Littooy als onzen
leeraar.
Maar, en wij merkten het reeds op, niet
alleen de gemeente vertegenwoordigt deze
commissie; ook namens velen buiten onze
kerk treden wij op. En zoo staat deze
steen hier ter gedachtenis aan onzen
leeraar, maar ook aan onzen vriend. Dat
leeraar en vriend elkander niet uitsluiten,
behoef ik niet te zeggen. Voor zijn ge
meente klopte zijn hart ook als een vrien
denhart bij een goed leeraar spreekt dit
ook vanzelf. Maar hier breiden wij de be-
tee'-enis van het woord uit, en bedoelen
er mee de verhouding, waarin ds. Littooij
stond tot zoovelen buiten de kerk in en-
geren zin.
Door Gods genade heeft hij bij zyn
ambt als predikant nog menige andere
waardigheid mogen bekleeden. En nu is
het wel waar, dat niet de Kiesvereeni-
ging, niet het Schoolbestuur, niet de Pers
commissie enz. als, zoodanig hier optre
den doch aan alle belangstelling heeft
het ons van die zyde niet ontbroken,waar
om wij dan ook vrij moediglij k mogen
zeggen, dat deze gedenksteen aan de na
gedachtenis van ds. Littooij ook als vriend
wordt gewijd.
En waartoe heeft nu de Commissie al
haren arbeid verricht? Ook deze vraag
brengt ons in aanraking met nog een
bezwaar, waarmede, hoewel slechts in
geringe mate, de Commissie te worstelen
had. Zelfs in eigen boezem was het nog
niet een in alle opzichten uitgemaakte
zaak of er wel een gedenksteen behoorde,
neen mocht komen. Niet alsof men hier
door wilde tornen aan de eere van den
overledene Ook deze broeders en vrien
den bleven ds. Littooij hooghouden Doch
dezulken vreesden, dat het niet een eeren,
doch een vereeren van een mensch werd,
en alzoo God zelf in Zijn eere werd tekort
gedaan.
Geachte familie, ik kan U verzekeren,
dat bij ons pogen deze gedachte niet
alleen niet heeft voorgezeten, doch ook
geen ondergeschikte rol heeft vervuld.
Wij, evengoed als gij, hebben een afkeer
van persoonsvergoding en heldenveree-
ring. Wy zijn niet blind voor de gebre
ken, die onzen overledene hebben aan-
gekleefd; hij was en bleef tot de ure
zijns stervens een zondaar voor God. En
niet één haar op ons hoofd denkt er aan
deze waarheid te bemantelen.
En daarom kozen wij tot opschrift:
„Ter Gedachtenis aan onzen Leeraar en
Vrind". Meer wil "deze steen niet zijn,
dan om ons te helpen ds. Littooij in ge
dachtenis te houden, om zoo in daden
te uiten de dankbaarheid, die er leeft in
ons hart, en om tot een prediking te
dienen voor onze kinderen en ons nage
slacht, ja voor een ieder, die deze rust
plaats onzer dooden bezoeken mocht.
Wij mochten het tweede wel eerst
noemen, n.l. dat wy op deze wyze willen
uiten de dankbaarheid, die er leeft in ons
hart. Immers, dit doet ons God de eere
geven. Wij belijden en willen het ook
nu gaarne belijden, dat de uitnemendste
menschen niet meer dan instrumenten
zijn in Gods hand. En zoo was ook ds.
Littooij, Doch wij danken er onzen God
voor, en dit monument bewijst het U,
dat Hij ons in den overledene, wiens stof
hier rust, zooveel heeft willen schenken
voor hoofd en hart, aan de Kerk en de
Maatschappij en den Staat.
^Bovendien zal dit gedenkteeken ons
helpen ds. Littooij niet te vergeten. Ze
ker, de vrucht van zijn arbeid zien wij
allerwegen. Doch het leven wordt gemak
kelijk 'n sleur de mensch gewent overal
aan. In den stroom van den tijd wordt
zoo licht de indruk, die zoo diep geves
tigd was, wat uitgewischt. En nu zal
deze steen de gedachtenis aan ds. Littooij
levendig houden, en helder en frisch.
En eindelijk, ook tot ons nakroost
gingen onze gedachten uit. De steen, die
omhoog staat, wijst als 't ware naar
boven, en roept het onzen kinderen toe
„de gedachtenis des rechtvaardigen zal
tot zegening zijndient den Heere".
Zoo -zult gij het verstaan en billijken,
dat het opschrift, 't welk wij U noemden,
zoo sober en eenvoudig is. Niet als de
koningen en helden uit oude, heidensche
tijden, wilden wij in steen uitbeitelen
wat er door onzen leeraar en vriend was
gedaan. Daar zwijgen wij van hij was
leeraar en een trouw vrienden dit zij
ons genoeg. En als zoodanig willen wij
hem blijven gedenken. Voor al wat hy
dan ook doen mocht bij zijn leven geven
wy niet hem, maar Gode de eer. En wij
laten het aan de eeuwigheid over om de
volle vrucht van zyn werk te openbaren.
Doch reeds begeerdet Gij den steen zelf
te zien. Het zij ons dan vergund hem U
te toonen, en met 't oog daarop nog een
enkel woord ten besluite te spreken."
Toen de spreker hiertoe gekomen was,
trokken vlugge handen het doek weg en
ruimden dit snel op", en voor het oog der
toeschouwers kwam toen het werk van
den beeldhouwer schoon voor den dag.
Ds. Wielenga vervolgde zijn rede aldus
„Geachte Familie, ten besluite heb ik
nog op eenige zaken Uw aandacht te
vestigen.
Allereerst wijzen wij U op den tekst,die
eenstemmig door de Commissie werd ge
kozen. Wij hadden ook de familie in de
zen kunnen erkennen, doch meenden
heter te doen zelfstandig te handelen. En
wij twijfelen er niet aan, of dit woord van
den Spreukendichter zal ook Uw goed
keuring wegdragen „de gedachtenis des
rechtvaardigen zal tot zegening zijn."
De Joden hebben ervan gemaaktlaat
de gedachtenis des rechtvaardigen tot
zegening zijn, d. w. z. spreek van de ge
storven vromen met lof. Ook dit willen
wij doen. Maar gelijk het in onzen Bijbel
staat is ons tekstwoord toch nog rijker
van zin. Hier wordt ons een profetie,
meer nogeen belofte gegeven. De recht
vaardige leeft niet te vergeefszelfs na
zijn dood blijft zijn gedachtenis tot ze
gen met blijdschap denkt men aan hem
met eere wordtjover hem gesproken als
voorbeeld- houdt men zulk een elkander
voor oogen, en prijst God. En gelijk op
den dag der begrafenis zoo spreken wij
'took nu uit: met ds. Littooij gmgeen
rechtvaardige heen en ter zijner gedach
tenis, die tot een zegening is voor U, als
familie, voor ons als gemeenteleden en
vrienden, richten wij dit gedenkteeken op.
Het zal Uw aandacht niet ontgaan, dat
alleen de opstaande steen een inscriptie j
vertoont, en de deksteen ledig is gebleven, j
Dit is hierom gedaan, omdat dit graf een
familiegraf is, en aldus plaats zou over
zijn om namen van familieleden die hier
zouden worden bijgezet, in den steen in
te graveeren. Maar God de Heere zelf geve j
dat nog vele jaren mogen voorby gaan,
voordat gy als familie u tot zulk een
droeve taak geroepen zult zien.
En voordat ik nu namens de Commis
sie en de vele gevers en geefsters U dit
monument overdraag,heb ik nog een laat
sten plicht te vervullen. Een predikant,
het kan moeilijk anders, zal bijna altijd
zich in zijn qualiteit openbaren. Het
worde mij dan ook niet euvel genomen,
zoo ik in deze oogenblikken tot U als fa
milie en allen die deze plechtigheid met
Uw tegenwoordigheid vereert, een toe
passelijk woord spreek tot slot.
Deze grafsteen spreekt tot ons aller
eerst door zyn soberheid en eenvoud.
Een weeldeding genoemd kan het zeker
niet; doch dat mocht ook niet. Vooral
op een graf past den christen de een
voud. Er gaat zulk een ernstige roep
stem van den doodenakker tot ons uit.
Laten wij niet als de wereld het graf
willen wegdekken en verbloemen dood
blijve dood, graf blijve graf. En de wan
del door dit leven zy in allen eenvoud,
het niet van deze wereld verwachtende,
maar alleen van onzen God.
En ook, boven aan den steen, onder
of nog in het topstuk, ziet ge vergulde
lijnen, die 't beeld vormen van een op
gaande zon. Ziet, welk een machtige
sprake daarvan uitgaat! Een christen
kan zelfs bij 't graf zijner dierbaren
blijde zijneen christen kan zelfs zijn
eigen graf met vreugde tegengaan. Want
bij het donkere graf, met den duisteren
dood in zich besloten, is de zonne der
gerechtigheid opgegaan. Wij mogen 't
elkander ook op deze plaats toeroepen:
Jezus leeftEn omdat Hij de Opstan
ding en het Leven is, leven ook onze
dooden, die in Jezus ontslapen zijn, en
zult ook gy leven, zoo gij in Hem ge
looft.
Blijve dan het licht van die nooit
ondergaande zon ons aller leven bestralen.
Zoo zij het
Het monument bedekt het geheele
graf. Aan het hoofdeinde staat de op
staande steen, ruim twee en halve meter
hoog, met de inscriptie
Ter Gedachtenis
aan
onzen Leeraar en Vriend
Ds. A. LITTOOIJ.
Geb. 27 Nov. 1834. Overl. 26 Juni 1909.
„De gedachtenis des rechtvaardigen
zal tot zegening zijn."
Spr. 10 7.
Deze steen wordt gekroond met een
geprofileerd topstuk, waarin een opgaan
de zon gegraveerd is.
Het graf zelf wordt gedekt door een
steen, welke rust op hardsteenen ban
den, en ledig is gelaten voor de op
schriften der familie.
Van voren staan twee hardsteenen
paaltjes, welke met het opstaand stuk
verbonden worden door solied-gesmede
grafkettingen.
Het geheel van Escauszijnsche hard
steen is vervaardigd in de werkplaats
van de heeren Louis Renguet Co. en
maakt door zijn eenvoud en toch schoon
heid een uitnemenden indruk.
Hierna sprak de heer P. Oranje, van
Amsterdam, schoonzoon van den over
ledene, het volgende
Het zij mij vergund, namens de weduwe,
de kinderen en de verdere familie van ds.
Littooij, dank te brengen aan allen, die
zich heden met mij op dezen doodenakker
bevinden, en aan de velen, die, schoon
thans niet hier tegenwoordig, gaarne en
met liefde hebben bijgedragen, om de
oprichting van dezen gedenksteen moge
lijk te maken.
In het bijzonder dank ik de Commis
sie, die de zaak aanvatte, leidde en vol
tooide en op dezen oogenblik de vrucht
van haar bemoeiingen aan de familie
overdroeg.
Wij aanvaarden dezen steen met een
vol gemoed, U dankende voor dit bewijs
uwer waardeering van den persoon en
