NIEIJWSBLAD
YOOR ZEELAND.
No. 138.
1910.
Zaterdag 12 Maart
24e jaargang
OHRISTELIJK-
HISTORISCH
iluijs.
I bur gr
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed
S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. F. DWJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
B|j dit nummer behoort een Bijvoegsel.
üiT DE PROVINCIE.
St
eigende aan
oöperatieve
laarbank te
5 Februari
im
denmaan-
op 5 Febr.
09 bedroeg
aandeelen
aandeelen,
geschreven
niet vol-
angen eene
f21780,21,
werd te-
ïet aandee-
10 bedroeg
bedroeg op
inkomsten
bestonden
van het
uit entrée-
f17304,89.
met een be-
143444,09'.
ingebracht
Samen
665 posten
einde van
de bank
ntrest, op
igt f233,81
boekjaar
,48, bij het
zoodat het
ird met een
146239,64.
waren 1315
270 tot be-
m f 1,tot
i,99, 391
begin van
)09 had de
irticulieren
>ok In den
maanvang
orschotten
118450,—.
irleend, tot
190745,—.
kening be-
Daarvan
kjaar afge-
et sluiten
mafgeloste
345,—.
n hetafge-
verleende
995,41. De
orschotten,
1808-1909
!8,15. Daar-
n, als nog
ende over
boekjaar
f5932,41.
,n effecten
deposito's
f8380,46.
st op uit-
f233,81.
aargelden
ekjaar bij
bank werd
vervaldag
Het vaste
t f 1500,—
bedroegen
oodatde
t f2319,34.
ingevolge
door de
het reser-
or het be-
commis-
mplicaties
genoeg te
il zijn tra-
lagen van
naar deze
verschil-
wel ooit
nd had, of
hij altijd
niet weer
.as, haalde
egels van
,n Tenny-
en de ge-
g drukten
niet meer
van die
enskracht
lerde zijne
totdat de
der Lucy
er al zijn
jven zou
ihool de
an eigen
rle en zij
.rsus tot
uitgang"
s Balt en
gewone
hen de
irmaken.
t
volgd),
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers 0^02'.
UITGAVE DER EIRMA
KM V4N
van 1—5 regels 40 cent, Iedere regel meer 8 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 ''ent
11 Maart 1910.
Water in den wijn.
De openbare onderwijzers, namelijk
diegenen welke 't eens zijn met den
voorzitter van den Bond van Neder-
landsche Onderwijzers, beginnen een
weinig in te binden.
Eerst had Ossendorp in zijn bekende
rede gedecreteerd:
„Wy kunnen den kinderen niet lee-
ren wat boven hun bevattingsvermo
gen ligt; wij mogen hen geen liede
ren platen zingen, welke zij niet be
grepen kunnen, wij kunnen hun niet
duidelijk maken, welke staatkundige
beteekenis volgens velen de geboorte
van het Prinsesje voor ons volksbe
staan heeft, wy kunnen hen niet doen
gevoelen, waarom zij moeten juichen
en jubelen bij de geboorte van een
Koningskind en niet bij de geboorte
van een ander kind, wij kunnen hen
niet doen inzien, dat het Koningschap
de voorkeur verdient boven den repu-
blikeinschen staatsvorm. Omdat wy
dat alles niet kunnen daar het valt
buiten het waarnemings- en bevat-
tingsvermogeh van de leerlingen, en
omdat bovendien de school geen aan
stoot mag geven aan iemand, ook niet
aan hen, die een republiek verkiezen
boven een monarchie, daarom is dat
alles voor de_ lagere school uit den
booze".
Maar sinds dien tijd is deRotterdam-
sche circulaire (van B. en W.) versche
nen en gaf het gemeenteraadslid Spiek
man 't sein tot inbinden, door zijn
tamelijk makke rede in de jongste ver
gadering van den Botterdamschen ge
meenteraad.
En toen kwamen bedoelde onderwij
zers ook met een manifest, waarin zij
de verschrikte ouders als volgt komen
geruststellen
Door niemand onzer is beweerd, dat
wij de school zouden willen gebruiken
gjvoor antï-monarchale propaganda, dat
t wij niet zouden willen vertellen van
de goede daden door de vorsten uit
het Huis van Oranje in 't belang van
ons land bedreven, dat de naam dei-
Koningin niet meer zou mogen wor-
fjgden genoemd, dat wij niet meer zou
den willen aankweeken liefde voor 't
vaderland, eerbied voor de wet en 't
wettig gezag, gehoorzaamheid aan de
overheid en het wettig hoofd van on
zen staat.
„Niemand onzer heeft zijn stem ver
heven tegen het zingen van vader-
landsche liederen op de openbare
school.
„Men heeft ons dat alles toegedicht,
maar wie dat deed, lasterde, al of niet
tegen beter weten in.
„De openbare school dient echter te
zijn de school voor allen, de school
voor geloovigen en niet-geloovigen, de
school voor Katholieken, Protestanten
"en Joden, voor anti-revolutionairen,
sociaal-democraten en liberalen.
Steller van dit manifest is nu deze zelfde
heer Ossendorp.
Dit alles is nu wel mooi gezegd. Maar
zal 't nog indruk kunnen maken, zoo
lang de rede van den heer Ossendorp
nog wordt toegejuicht, en zelfs de Rot-
terdamsche onderwijzers zich met 311
stemmen verklaren voor absolute neu
traliteit
Het heeft veel van woordenspel
eerbied voor 't gezagliefde voor Oranje
maarde openbare school dient te
zijn de school voor allen.
Eerst heet 'twij knnnen niet. En nu
wij kunnen wel en wij doen het ook.
Cats zou er van zeggen Zoo legt men
't kind te bed, zoo leert men 't rustig
slapen.
De Nederlander heeft in den laatsten'tijd
weer .verdedigd de relatieve neutraliteit
der^ staatsschool, hetgeen niet zeggen wil
het brengen van een „christendom boven
geloofsverdeeldheid" op die school, maar
het doen aanpassen van die school aan de
godsdienstige overtuiging der gemeente
naren, indien deze voor allen dezelfde is.
-f^De Standaard dringt integendeel aan op
het bouwen van steeds meerdere christe
lijke scholen, en op het teruggeven dooi
den Staat van de school aan de ouders.
Voor dezen wenk voelen wij meer dan
voor het advies van De Nederlander, al is
het ook dat beiden nog even vast als bij
het begin van den schoolstrijd staan op
het standpunt „de vrije schoolregel".
Door de openbare school te maken tot
een christelijke openbare school vermin
dert de gelegenheid tot stichting eener
vrije christelijke school.
En daar moeten wij het in alle gemeen
ten waar 't nog mogelijk is op aansturen.
Dezer dagen heeft De Standaard gewe
zen op de toestanden in Frankrijk, waai
de regeering de vrije school verdrukt, en
op de mogelykheid dat zulk een toestand
ook in Nederland nog eens terugkeeren
zou. Hiertgen nu is een aaneengesloten
coalitie van Rechts noodigmaar meer
nog het stichten van steeds meerdere
christelijke scholen.
Echter onder dit beding dat om met
De Standaard te spreken „in die
scholen de geest der vaderen stand houde,
hun broederlijke eenheid ons gewaarborgd
blijve, en de bezieling die hen ter over
winning leidde niets inboete aan warmte
en innigheid".
Onze iTilitaire Tehuizen.
Steunen onze oud-miliciens en hunne
verwanten, en de ouders en bloedver
wanten van onze tegenwoordige en toe
komstige miliciens wel voldoende onze
militaire tehuizen
Zoo niet, laat dan onderstaand woord
van onzen wakkeren Koornstra, den
redacteur van „De Ned. Krijgsman" er
hen nogmaals toe opwekken.
Het is getiteld
De Zondag in het Tehuis.
„Haheb je de koffie bruin Dat zal
smaken zei de huisvader, met een ver
genoegd gezicht en wrijvend in de handen
toen hij op een kouden Zondagmorgen uit
de kerk thuis kwam.
Moeder de vrouw, gevleid door het te
vreden gezicht van hare andere helft,
tapte het bruine vocht in vaders kopje,
met de woorden: „Drink maar eens
warmpjes uit, dat zal je goed doen". „Heb
je wat aan de preek gehad van morgen
vroeg de vrouw, toen manlief zijn kopje
had uitgeslorpt.
„O ja, de preek was mooi-, maar op weg
naar huis heb ik mij zoo geërgerd dat het
al mijn gedachten heeft ingenomen. Ver
beeld je, ik ging ditmaal door de Astraat
wat ik anders nooit doe, voorbij 't Tehuis
voor Militairen, en daar zag ik een heele-
boel soldaten zitten koffiedrinken 1 Tap
nog eens in", ,,'t Is zondezuchtte moe
der en tapte nog eens in.
Wat hadden man geërgerd en de vrouw
den kreet ontlokt't Is zonde Wel, het
echtpaar begreep wel, dat voor een kop
koffie drie centen op de toonbank was
neergelegd.
Daarin zat nu de zonde.
't Is de oude droeve historie.
De roepende, de schreiende zonden, die
krijten tot God in den Hemel, worden
aanvaard, als behoorende tot,, het nood
zakelijk kwaad".
De zonden die heel ons maatschappelijk
lichaam hebben aangegrepen, zoodat er,
om met Jesaja te spreken, niets geheel aan
is, maar wonden, striemen en etterbuilen,
die niet uitgedrukt noch verbonden zyn,
zelfs niet met olie verzacht, worden niet
opgemerkt,of erger, als van God gewild,
verdedigd, en om nu tegen „zonde" te
kunnen strijden wordt ze gefabriceerd.
De oude ^historie van den splinter en
den balk.
'tls noodig het daarover even te
hebben.
Er zijn kerkeraden, die om dat gefabri
ceerde zondetje weigeren voor onze Te
huizen te collecteeren. Er zijn velen, die
om datjzondetje van eigen inbeelding geen
contribuant van den Bond meenen te kun
nen worden.
Nu witten we "aan ons boos 'hart, dat
zegt dat dit allemaal comedie is, om de
centen in den zak te houden geen gehoor
geven.
Wij willen niet.
Ü|Wij doen onszelf geweld aan om te ge-
looven,dat het ernst is bij de menschen.
Daarom meenen we dat het noodig
is, het er even over te hebben.
En dan vragen we allereerst! Waar
om veroordeelt men in onze Tehuizen
wat men zelf geregeld, zonder eenig
gewetensbezwaar doet
Immers, als we zoons in huis hebben,
die zelf hun brood ruim kunnen ver
dienen, dan laten wij ze ook betalen
voor wat ze eten en drinken, niet waar
'tKan zijn, dat ze een vaste som kost
geld betalen. Een afschuwelijk ding,
tusschen twee haakjes. 'tKan ook
zijn dat ze 't verdiende aan moeder
geven en haar het beheer over de ver
dienste laten, of dat ze hun verdienste
door arbeid onder eigen dak, of op eigen
hoeve inbrengen, 't is om 't even, men
betaalt wat men, gedurende de zeven
dagen van de week aan voeding enz.
heeft gebruikt.
Men betaalt dus ook wat men des Zon
dags eet en drinkt.
Juist zóó in onze Tehuizen. Misschien
dat de V. en M. in een Tehuis er zoo
veel aan verdienen, dat ze zelf een kopje
kosteloos kunnen meedrinken, maar daar
zal het wel mee uit zijn, en zooveel
verdienen de' ouders wellicht ook nog
wel aan hun groote jongens ook al be
talen ze kostgeld.
Wat verschil is er nu, vrome bedillers?
Immers niets. O ja, nog dit dat de mili
tairen gewoonlijk op Zondag betalen en
uwe jongens 's Zaterdags. Dit wordt ech
ter in onze Tehuizen niet als eisch ge
steld.
Men vergeet alty d en altijd weer dat een
Tehuiszaak geen negotiezaak is, dat bijna
altijd het eerste woord aan de nieuwge-
komen miliciens is :Hier kunt ge komen
met ledige beursen en zult er even hartelijk
welkom zijn.
Zelfs hebben we het in sommige Tehui
zen met groote letters boven het buffet
gezien. Trouwens, onze bezoekers houden
er ook rekening mee, en dat is goed.
Wij zien het graag dat iemand heel den
avond goed gehumeurd in een Tehuis kan
zijn, tevreden met een pijpje tabak, een
gezelig gesprek, een boek, krant, of on
schuldig spel.
Dit zijn de jongelui wien we een goede
tóekomst durven voorspellen.
Zoo oud als onze Tehuizen zijn, wor
den ze nog altijd door velen verkeerd
beoordeeld, en gehouden voor een soort
christelyke koffiehuizen, met een echt
paar dat, nu ja, wel belang zal stellen
in de soldaten, maar dat toch ook zeer
wel gediend isjmet de leverantie van een
kop koffie, of iets dergelijks, en bij wie
de belangstelling stijgt naar de mate
van de vertering.
Laat ons dan nog eens en voor goed
zeggen, dat dit een lasterlijke veronder
stelling is, en dat, als er soms een der
gelijk echtpaar in een Tehuis gevonden
wordt, ze er per ongeluk in zijn gekomen
en Bond en afdeeling ze kan slijten als
kiespijn.
Of het dan in druk bezochte Tehuizen
niet anders en beter kan Zeker Zeker
De kinderen laten we zoo de be
zoekers eens heeten moesten het den
V. en M- gemakkelijker maken. Men be
hoorde, als bezoekers, een onderling ac-
coord te treffen voor dat doel.
De bezoekers moesten zélf hun koffie-
of theeuurtje aangeven. In een groot
gezin zegt men ook„Help vrouw, help
man, help al wat helpen kan."
Minstens tachtig percent van de bezoe
kers zijn stamgasten. Zij kunnen samen
overeenkomen om gedurende een lange
poos van den Zondag geen gebruik te
maken van het buffet.
Waarom dit van de bezoekers moet
uitgaan
Omdat we walgen van dwang in dezen.
Gevangenisvroomheid is duïvelsche
vroomheid, 's Zondags te rusten, omdat
we niet anders kunnen, is hemelbedrog.
Zoo'n vroomheid is de eerste stap
die het kindervoetje vaak reeds ge
dwongen doet op den weg van huiche
larij. Laat de eerste afdeeling van de licht
ting 1910 dit eens ter harte nemen. Wij
zijn zeker, dat het door Bestuur en V. en
M. zal worden toegejuicht. M. K.
Wemeldinge. Woensdag (Biddag)
vergaderde alhier de Bondsring Z.-B. van
Jongel. Ver. op Geref. Grondsl. in de Geref.
kerk. Een talrijke schare vulde het kerk
gebouw. De voorzitter, dhr. Braamse,
opende de vergadering met gebed, nadat
gezongen was Ps. 11812. Gelezen werd
Psalm 25. In zijn openingswoord heette de
voorzitter de aanwezigen welkom. Het
verblijdde hem dat zoovelen gehoor had
den gegeven om te dezer plaatse te komen
temeer waar deze ringvergadering ook
dienen kan als propaganda-avond voor de
vereeniging van Wemeldinge. De notulen
der laatste en. voorlaatste vergaderingen
werden gelezen en goedgekeurd. De be
spreking zomerfeest bestond alleen uit de
aanwijzing van plaats. Aangewezen werd
Kapelle-Biezelinge. De volgende ringver
gadering zal gehouden worden in Wol-
fertsdijk. Nu kwam aan de orde hetonder-
werp van vr. J. Leijs van Wemeldinge
„Iets over de Jongel. Ver. op G. G. en het
toezicht als haar bewaker". In een viertal
punten verdeelde spr. zijn inleidingI
Waaruit bestaat de Jongel. Ver.II Wat
richt ze uitIII Onder welk toezichtIV
Hoe dient het toezicht te zijn?
In den breede behandelt spr. zijn ge
dachten. Hoe alleen de Jongeling van
Gereformeerde levensopvatting een plaats
op de vereeniging kan vinden. Maar dat
zijn plaats daar dan ook is. Wil een jonge
ling eenmaal op zijn vraag „Waarom
een beantwoording hebben, dan moet hij
onderzoeken. Onderzoe'ken in zulk een
kring, die staat op een vasten grondslag.
Daar wordt onderzochtGods Woord, de
Belijdenisschriften, daar behandelt men
de Kerkgeschiedenis, de Vaderlandsche
Geschiedenis. Doch in dit werken staat ze
niet alleen, neen zij heeft een bewaker.
Spr. noemt het kerkelijk toezicht het bes
te. Dat prijst hij verder gaande aan.
Ook geeft hij daarna een en ander te
hooren hoe datjtoezicht dient.Hij wenscht
dat de Kerkeraad een absolute macht
zal uitoefenen. De bezoeken van de ver
eeniging onvoorbereid zullen zijn, dat nü
het een en dan het ander kerkeraadslid
zal komen, kortom opdat zij op deze wijze
een goed overzicht op de vereeniging
zullen krijgen.
Ten slotte vraagt Spr. wanneer er ker-
keraadsleden onder zyn gehoor waren
dat deze dan op zoodanige wyze de Jongl.
Ver. wilden steunen en voorthelpen.
Een aangename, prettige discussie
volgde.
Vele punten moest Spr. verdedigen.
Vooral in het punt, dat handelde over
't Kerkelijk toezicht werd hij van ver-
.schillende zijden aangevallen.
Al was de beantwoording wel niet
allen naar den zin en de meening der
discussieerende vrienden,toch werd in die
bespreking veel tot klaarheid gebracht
en was een woord van dank aan den
Spreker van den Voorzitter ook welver
diend.
i Een korte pauze, voor rookver wij de
ring en flinke luchtinneming, werd
nu gehouden,
j Na deze verversching timmerde de
j Voorz. ons weer op onze plaatsen,
i K. Lokerse van Heinkenszand kreeg
nu het woord voor zijne inleiding „Wel
ke is de practische wijze van werken op
onze vereenigingen".
I In drie punten behandelde Spr. zijn
onderwerp.
I. Welke zijn de vakken voor behan
deling.
II. Dat op j,|het verstand gelet moet
worden.
i [III. Elk lid moet zijn taak hebben.
In een keurige inleiding bespreekt hij
deze punten, ons meer voorstellende hoe
het ideaal eener ver. zijn moet.
De behandeling der Gew. Gesch. num
mer één, de behandeling der Belijdens-
schriften, ook kerkrecht, deze vakken,
dienende voor het terrein der Kerk.
Geschiedenis des Vaderlands.,Ons Pro
gram voor politieke onderwerpen. Ook
Maatschappelijke onderw. z. a. Verzeke
ring. Drankbestrijding enz.
Ook zegt Spr. dat Letterkunde ook de
volle aandacht verdient, ook Zending
(niet te verwarren met Zendingsge
schiedenis).
Omtrent het verband wil spr. dat daar
op gelet zal worden, evenals b.v. art. 1
van ons Program zegt dat ons volkska
rakter, ons volksbestaan in de historie is
vastgelegd. God heeft zelve hierin een
band gelegd.
Spr. prijst vervolgens aan zelfwerk
zaamheid der leden, deelneming der leden
aan alle werkzaamheden, een bespreking
waaraan allo leden deelnemen. Dat als
zoodanig gewerkt wordt langs vaste lij
nen.
Hierin ziet spr. een gezonde toestand
en mogen er zijn die spreken van niet te
kunnen, met Gods hulp kunnen allen in
deze hun taak vervullen.
Ook met dezen spr. komen enkele vrien
den in debat.
Waarin terdege uitkwam dat vr. Lo
kerse een ideaal had voorgesteld dat in
de practyk zoo zelden kan verwezenlijkt
worden. Spr. beantwoording was dan ook
laat dan een ieder er naar streven, opdat
men al is 't in beginsel het mocht be
reiken.
Ook dezen spr. wordt door den Voorz.
hartelijk dank gezegd voor zijn degelijk
stuk werk.
In Varia kwamen eenige huishoude
lijke zaken voor.
Nadat de Voorzitter allen en een ieder,
die bjj hadden gedragen tot het welslagen
dezer vergadering, had dankgezegd, sloot
vr. Wolzak de vergadering met dankgebed
nadat gezongen was Ps. 25 vs. 4.
Hiermede behoorde ook deze Ringver
gadering tot het verleden en werden de
stalen rossen bestegen waaraan de bel
len ringelden en waarvan de lantaarns
hun vroolijke lichtstralen wierpen.
Zoo ging 't voort in den donkeren nacht
en klonk weldra uit uitdien langen stoet
Komt Broeders opgezongen
Van jeugd en moed en kracht
Verblijd en onbedwongen,
Aan Gode dank gebracht.
Dat Hij ons saam vergaarde,
En samen houdt gehecht,
Met handen niet van de aarde
Maar door Hem zelf gelegd.
Veere. Donderdagavond had alhier
onder leiding van den WelEerw. Heer
Ds. A. Scheele eene vergadering plaats
van hen die zich na het optreden van
den Voorzitter van Vrederust als lid
hadden opgegeven tot stichting van eene
afdeeling van de Vereeniging tot Chris
telyke Verzorging van krankzinnigen in
Zeeland.
Nadat door Zijn Eerw. was voorge
lezen het ontwerp reglement voor de
af deelingen, wat in zijn geheel werd
aangenomen, werd overgegaan tot het
kiezen van een bestuur.