1910.
NIEUWSBLAD
Y60B ZEELAND.
No. 129
Woensdag 2 Maart
24e Jaargang
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Leve de Irgheld.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
DE JONGt-VERWEST. te Goes
F. F. D'MUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Binneniand»
AI^DQOUW.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers B 0,02c.
EE
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 "ent.
De omstandigheid, dat de saamwerking
der rechtsoh© kiezers, en daardoor allengs
ontstane Kamermeerderheid, de schoolwet
tirannie der mannen van 1878 heeft gestuit,
en ook van saenigen vrijzinnige der laatste
kwarteeuw kan getuigd, uat zijn persoon
beter is dan zijn beginsel, althans zooals dit
naar voren treedt, is oorzaak geweest dat de
vrijheid der vrije school ten onzent niet
meer of niet zoozeer wordt belemmerd.
Wel zijn er natuurlijk bepalingen, waar
aan 't bestuur eencr vrije school terecht zich
heeft te onderwerpen, dewijl 't met Over.
heidsgeld wordt gesteund. Maar dit heeft
niets te maken met de aanranding der vrij
heid, waaraan de vrije sohool in het buiten
land, met name in Frankrijk, van de zijde
der landBregeering blootstaat.
En nu kan men eens zien 't groote verschil
waartoe de energieke eoaliseering der
Reohtsohe partijen in ons land, en de traag
heid en verdeeldheid der Rsohtsoha partij
in Frankrijk de vrije sohool in beide landen
gebracht beeft.
Hier een goede gelegenheid om hare
krachten te ontplooien, daar een totale be-
rooving van dezehier een aangename
saamwerking tussohen schoolbesturen en
sohoolautoriteiten daar een klaarblijkelijk
streven dezer laatsten om,door de regeering
gesteund, de vrije sohool in haar groei te
belemmeren.
Een staaltje.
Eenige jaren geleden heeft ten onzent
zelfs de minist'r Goeman Borgesius, een
vrijzinnig man van het zuiverste water, door
intiemer kennismaking met de bijzondere
scholen geleerd, zioh beijverd om eenige
van de nog bestaande belemmeringen voor
de ontwikkeling der vrjje sohool wog te
nemen. In Fiankrjjk daarentegen heeft de
minister Doumergue een wet ingediend,
waarbij bepaald wordt, dat voortsan alle
leermiddelen, die in de bijzondere scholen
worden gebruikt, moeten worden goed
gekeurd.
Een maatregel, te leelijker, dewijl door
de geestelijkheid ernstige bezwaren waren
ingebracht tegen den inhoud van sommige
leerboeken op de Staatsschool.
Natuurlijk mag de Overheid niet toelaten,
dat in de bijzondere scholen boeken gebruikt
worden, die bijvoorbeeld pslsnd tegen het
wettig gezag prediken.
Vandaar de noodzakelijke kennisneming
van het leerplan.
Maar inzage en keuring van alle leermid
delen, dat gaat alle perken van overheids
zorg te buiten.
Van Roomsehe zjjde wordt daartegen
in Frankrijk dan ook zeer tercoht gepro
testeerd. Én ook de besturen der bijzon
dere protestantsohe scholen hebben zioh
terecht bij dat protest aangesloten
Meer en meer toch moet 't ingezien
worden dat de strijd die in Frankrijk
tegen de vrijheid der Roomsehe scholen
gaat tevens een belaging der Protestantsohe
scholen isen dat de vervolging der
Roomsehe Kerk aldaar in den grond niets
anders is dan een bestrijding van den
Godsdienst
Ais een bewijs dat 't de regeerirg om niet
anders te doen is dan om haar haat tegen den
Godsdienst bot te vieren, wijzen wijopMada.
gascar, een Fransche bezetttng, waar de Zending
zulke heerlijke triomfen behaalde, die zelfs door
de Koningin toen Madagascar nog onaf hanke
lijk was openlijk gesteund werd. Maar nu, nu
er een Fransche gouverneur is zijn naam is
Augagneurworden de Zendelingen vervolgd
en de inlandsche christenen op allerlei wijs be
moeilijkt. »Op sommige plaatsen* (aldus het
verslag der Zendelingen) «is o.m. de Zending de
tot nu toe bestaande grondslag voor haren arbeid
ontrukt, en sommigen hsrer beste hulpkrachten
uit de inboorlingen zijn haar ontnomen. De
regeering legt hare verordeningen met klaarblij
kelijke willekeur uit. Zoo werd het sedert 1896
te Tananarivo bestaande, tot nu toe door de
regeering financieel gesteunde genootschap tot
verzorging van weeskinderen, opgeheven, en als
reden daarvoor opgegeven, dat het voortbestaan
dezer vereeniging in strijd was met het verbod
van inboorlingen-vereenigingen.
Gelukkig Nederiand, waar wij, mede
ten gevolge dor in den aanhef van dit
ons opstel genoemde oorzaken, er zooveel
gelukkiger aan toe zjjn.
Maar dso zij 't tevens een aansporing
om de coalitie die onder 's Heeren zegen
ons deze voorrechten bracht,aaneengesloten
(e doen blijven; opdat 't liberalisme,in weer
wil van dc groote betrouwbaarheid van
enkele zijner aanhangers typen Roëll,
Goesasn Borgesius en Bos niet weer
in de gelegenheid kome de oude tektiek
van inbreuk op de vrijheid, door school
mannen als Ketelaar en door da S.D.A.P.
voorgertaan, te herhalen.
1 Maart 1910.
In de Allernaarder van 19 Febr., welke
men zoo vriendelijk was ons toe ta zenden,
wordt door da redactie, aan de hand van
mededeelin en uit 't dossier van snrCnopius,
officier van justitie aldaar, geput, het zon-
denregister van den kwakzalver Eilers op
gelezen, terwijl een onzer lezers, zelf
Alkmaarder, in een particulier schrijven
dezen kwakzalver ook van kwakzalverij op
geestelijk gebird verdenkt; wijl hij zijn
brieven doorspekt saet allerlei vrome ter
men, wat den indruk wekt, dat hij langs
eiken weg tracht de goê gemeente te ver-
schalken.
Voor dergeljjke minne praktjjken, indien
de feitfn alzoo zjju, trekken wij natuurljjk
geen partij. Wjj hebben alleen 't voor dezen
kwakzalver opgenomen, in zoover hij be
weerde't middel tegen tuberculose gevonden
te hebben, en de vraag gesteld, voor 't geval
een kwakzalver op dit puntwaarheid spreekt
of de medische wetenschap vrij uitgaat,
wanneer zjj een aanbod van zoo een om zijn
middelen in hun werking te onderzoeken
beantwoordt met een aanklacht die hem in
de kast brengt.
Reeds meermalen was men in de gelegen
heid te zien hoe de collectieve werkstaking
een mes is dat naar twee kanten snijdt.
Men ziet het weer aan de werkstaking te
Glanerbrug en Gronau.
Over het al of niet gemotiveerde dezer
staking laten wij ons niet uit. We weten er
te weinig van. Maar wel mogen we consta-
teeren dat het met deze staking weer hard
tegen hard dreigt te gaan. Immers onder
het opschrift »een ernstige waarschuwing*
lezen wij in de bladen dat in een zevental
groote fabrieken van genoemde plaatsen de
volgende bekendmaking der fabrikanten-
vereeniging aangeplakt is
Ds systematisch voorbereide maatregelen,
die tegenover de Baumwollspinnerij „Eiler-
raark" door de christelijk sociale en soo.-
dem. organisaties, aangewend zijn, brengen
de levensbelangen van onze industrie en
van onze gemeente in gevaar. Met hst oog
op dat gevaar hebben de ondergeteekende
firma's zich verbonden om gezamenlijk
tegen deze maatregelen op te treden. Zij
zullen verweermiddelen gobruiken, als niet
op 4 Maart de arbeid op »Eilermarck« is
hervat. Zouden de ondergetekenden,tegen
de verwachting, gedwongen zijn de ge
noemde verweormaatrehelen door te voeren
dan rust de verantwoording daarvan op
diegenen die het klaar gespeeld hebben
door hun on - erant woordelij k optreden den
hier sedert menschendenken bestaanden
socialen vrede te storen.
Op al deze fabrieken zijn ongeveer 5500
arbeiders werkzaam.
En nu heeft de Fabrikantenvereniging
te Gronau besloten,wanneer de staking aan
de Spinnerei »Eilt>rmarck«, die reeds 22
Jan. begon,op 4 Maart niet ia geëindigd, 14
dagen daarna de fabrieken van alle leden
der Vereeniging te Gronau twee dagen in
de eerstvolgende week worden stop gezet
en wel op Maandag en Binsdag daaraanvol
gende.
Eindigt bedoelde staking die week niet,
dan wordt de daaropvolgende drie dagen
gestopt en zoo vervolgens totnat alles ge
heel stilstaat.
Zeer is het te wenschen dat de reeds aan
geboden bemiddeling tot een voor beide
partijen bevredigends uitkomst moge
leiden.
De arbeiders mogen zich vereeaigen ook
tot verbetering der arbeidsvoorwaarden-
Doch in de gezamenlijke eischen over-
schrijde men niet de grenzen, waarover
de patroons niet kunnen, zonder 't bestaan
der fabriek,en daarmede de toekomst en de
stoffeljjke belsngen der arbeiders zeiven en
van hnnne gezinnen op het spel te zetten.
De triomf der Vrije School.
Het Kamerlid dr. de Visser heeft te
Amsterdam in eene rede onder anderen
»Op onderwijsgebied Btaat Nederland
thans als pionier der beschaving. Steeds
grootere ruimte werd aan het bijzonder
onderwijs gelaten en het is te verwachten,
dat met beslistheid wordt voortgegaan
op den weg der vrijmaking van de bij
zondere schoo'.
Wil die bjjzondere school tenslotte
haar triomf volkomen zien dan hebben
de Christeljjke onderwijzers te zorgen, dat
de ouders met volkomen gerustheid hun
kindereu aan de christelijke school kun
nen toevertrouwen, omdat zij daar bevei
ligd zijn tegen ongeloof en revolutie."
Waarbij Frieich Dagblad het volgende
aanteekent
Dr. De Visser behoort ook tot hen die
heil zien in de christianiseering van de
openbare school. Wat naar onze meening
een christelijk vernisje wordtschijn en
geen wezen.
Maar er is toch onderscheid.
Sommigen zien in de bijzondere school
een „noodtent», waariu men schuilt, totdat
de openbare weer voor den christen bruik
baar is.
Dr. De Vtsser blijkbaar niet.
Ejj spreekt van den „volkomen triomf" der
biz. schoolverwacht dien bljjkbaar en geeft
goeden raad, hoe dien triomf te bespoe
digen.
De gechristianiseerde staatsschool is
hem dus blijkbaar een vluchtheuveltje.
Maar is het doel zijner reize niet.
Waarover we ons zéér verbljjden
Een andere kijk.
De Nederlander heeft op de quaestie
van 't ontslag van zendeling Tiemersma te
Batavia door 't Bestuur der Rotterdamsche
Zendingsvereeninging een geheel anderen
kjjk dan de door ons geciteerde Prot. Noord-
Brabanier. Het blad schrijft
In het belang van het eigenlijke zendings
werk heeft het hoofdbestuur gemeend, den
arbeid der broeders-zendelingen, meer dan
tot nu toe geschiedde, van de hoofdplaatsen
naar de de dessa's te moeten verleggen.
CJit alles toch is gebleken, dat de arbeid in
de dessa's meer belooft dan in de hoofd
plaatsen. Daardoor zou Indramajoe vacant
komen en scheef het Hoofdbestuur br.
Tiemersaea aan daarheen te gaan. Indra
majoe is geen dessa, maar een stad met
een gemeente van tweemaal zooveel Chris
tenen als br. Tiemersma's gemeente te
Batavia, ea daar zou br. Tiemersma uit
sluitend arbeid in een bestaande gemeente
hebben, waartoe het Hoofdbestuur hem
geschikt achtte, terwijl hjj zich daar verder
aan zijn litterarischen arbeid kon bljjven
wijden. Want van evangelisatie in de deBsa
verwachtte het hoofdbestuur, door onder
vinding geleerd, van br. Tiemersma niet
veel meer. Hiertoe had hij noch tact, noch
lust betoond.
Maar br. Tiemersma weigerde en bleef
weigeren, en het ontslag volgde, niet dan
na heel wat correspondentie en biddend
overleg. Terecht meent het hoofdbestuur
het recht te hebben, de standplaats der
zendelingen aan te wjj zen en te mogen ver
langen dat de zendelingen gehoorzaam zijn
aan het Bestuur, dat hen uitzond.
En nu wordt het van enkele zjjdeu voor
gesteld, alsof br, Tiemersma is ontslagen
omdat hjj in algemeenen zin „geen lust en
tact tot evangelisatie-arbeid" heeftdat hij
„voor lui en ongeschikt was verklaard*. En
daar voegt men nog aan toe„Daarom en
daarom alleen*. Met de meeste beslistheid
kunnen wij dit tegenspreken. Zooals boven
reeds gezegd werd, achtte het Bestuur hem
wel geschikt voor Evangeliep. ediking in een
bestaande gemeente in een stad, maar niet
m8er voor evangelisatie in de dessa's. Boven
dien voed het Bestuur Batavia, met den ver
brokkelden aibeid aldaar, als gemeente niet
van zooveel gewicht voor het eigenlijke werk
der Nederlandsche Zendingsvereeniging, dat
het, bij bet streven om meer in de desse's te
werken,tegenover andere plaatsen verdiende
de standplaats van een zendeling te big ven.
Wij meenen voorts te weten, dat br. Tie
mersma meer dan eens met zjjn hoofdbestuur
in botsing is geweest, en hem reeds jaren
geleden een wenk is gegeven dat hem beter
ware, wanneer men scheiddeja, dat reeds
vóór meer dan 15 jaar over ontslag werd
gesproken om zijn optreden tegenover het
hoofdbestuur. De verhouding van de zjjde
van br. Tiemersma liet veel te wenschen
over. En nu hij zich beslist bleef verzetten,
meende het Bestuur tot een eervo' ontslag
te moeten overgaan, al was dit ook pijnlijk
voor het Bestuur. Dit ontslag is dus waarljjk
niet zonder voorafgaande, groote gedulds-
oefening gegeven.
't Ia waar, br. Tiemersma is eervol ontsla
gen zonder pensioen. Maar beeft hij daar
recht op Wjj gelooven van niet. En toch...,
maar laat ons hierop niet verder ingaan wij
weten, dat het hoofdbestuur te Rotterdam
nooit onbarmhartig is geweest, en vertrou
wen, dat het dit ook niet tegenover br. Tie
mersma was, al maakte het bestuur niet be
kend, hoe het hem heeft willen helpen.
Wat de school in Gang Chassé betreft,
vraagt men Waarom die school niet over
genomen f Waarom Diet? Zjjn er soms van
de zijde van br. Tiemersma zulke voorwaar
den aan verbonden, dat het Bestuur daarop
niet kon of wilde ingaan f
Of br. Tiemersma soms is ontslagen, om
dat hij »gereformeerd* is, is gevraagd. Geen
denken aan Noch het lidmaatschap van een
ander Kerkgenootschap, noch een overgang
daartoe is ooit de reden van het ontslag van
een zendeling der Nederlandsche Zendings
vereeniging geweest.
En wat den raad aangaat, aan het Bestuur
gegeven, om br Tiemersma te Batavia te
laten, wenschen wij af te wachten, wat het
Bestuur hierover te zeggen heeft. Het komt
ons vreemd voor, dat het Bestuur dien raad
niet zou gevolgd hebben, als de Conferentie
van zendelingen werkelijk zoo eenstemmig
geadviseerd had, als men het voorstelt, en
haar advies deugdelijk gemotiveerd had.
Het doet ons innig leed voor br. Tiemer
sma, die bijna een kwart eeuw in dienst van
de Ned. Zendingsvereeniging stond, dat de
band tusschen hem en de vereeniging op deze
wijze verbroken is, en hg nu zulke slechte
verdedigers heeft gevonden.
1 over de al of niet juistheid van de door
Mej. v. d. Vlies uit't gesprek, waaraan zij
geen deel nara, opgevangen en gepubli
ceerde woorden uit te laten, overtuigd als
zij zijn, dat een dergelijke polemiek, die
den allereenvoudigeten eisch van gastvrij
heid, vriendelijkheid en goede trouw
sehendt, zonder meer geen weerlegging
waard is en als in hoogste mate onzedelijk
moet worden gebrandasorkt. Door op deze
wijze een toevallig opgïvangen woord te
exploiteeren zou men iedereendie in ver
trouwden kritg zioh eene opmerking ten
opzichte van personen of zaken, die bet
publieke leven Taken, veroorlooft, kunnen
blameeren.
Wij meenen dat het in het belang van
het openbare leven is tegen een dergelijke
opvatting van >pablioiteit nadrukkelijk te
moeten opkomen.
K. Brants, Hoofd der Kon. Wilh. Sohool.
G. H. Wagenaar, Predikant der N. H. K.
M. Ph. J. Snijders, Directeur van het Post
kantoor te IJselmonde. M. J. Wessel, Lee-
raar M. O. Teekenen. T. Tuinstra, Directeur
eener Levensverzekering-Maatschappij. B.
T. Isings, Leeraar M. O. Gymnastiek.
Rotterdam, 25 Fcbauari 1910.
De Rotterdammer meldt nog dat geen
andere dan de thans bekends heeren in het
gezelschap aanwezig waren.
Voorts waren ar dames.
Schandelijk geschrijf.
De Rotterdammer werd opname verzocht
voor het navolgende. (Het was door de N.R
C. geweigerd).
Ondergetekenden, die ten huize vau den
eerst ondergeteekende het genoegen had
den in 't gezelschap te zijn, waar o-a. ook Mr.
A. de Jong en Mej. A, v. d. Vlios genoodigd
waren, gelezen hebbende de in Het Volk ge
citeerde mededeelingen van Mej. A. v. d.
Vlies, omtrent de wijze waarop Mr. A de
Jong zich in een privaat gesprek op een ge
zelschap over Dr. A. Knyper zou hebben
uitgelaten, voelen zich gedrongen hunne
diepe verontwaardiging uit te spreken over
een dergeljjke poging van afmaking van een
politiek man, dien sjj om zijn groote eerljjk
heid en rondborstigheid hoogachten.
Zij denken er dan ook niet aan op dit
schandelijk geschrijf in te gaan en eigeren
om ook maar met één enkel woord zioh
Nonvlinderplaag.
Men schrijft uit Alphen (NBr)
Het schijnt, dat de deskundigen met
grond verwachten, dat de nonvlinderplaag,
die de dennenbosschen in onze gemeente
zoo teisterde en duizenden boomen dead af
sterven, in het a. s. voorjaar zal bljjken ge
weken te zjjn. Zooals bekend is wordt echter
een nonvlinderplaag gewoonlijk gevolgd
door een zeer sterk optreden van dennen-
soheerders, waardoor, wat van de bosschen
nog is overgebleven, dikwijls door dez9 en
andere schadeljjke insecten verder wordt te
gronde gericht, indien niet f jjdig de noodige
maatregelen worden genomen. Ook hier
staat een ernstige plaag van dennenscheer
ders te wachten, indien niet tijdig verschil
lende maatregelen worden genomen, waar
onder het vóór 15 Mei uit het bosch weg
ruimen van ziekelijk en dood hout een der
voornaamste is. Hst gemeentebestuur heeft
bjj verordening reeds verschillende maatre
gelen voorgeschreven en vanwege het
Staatsboschbeheer zal a. s. Dinsdag een le
zing word6n gehouden, waarin 0. a. zal wor
den uiteengezet hoe de bestrjjding het een
voudigst kan plaats hebben.
- In Friesland zjjn er tegenwoordig weinig
v ette kalveren te verkrijgen. De veehande
laren klagen er over en de slagers ook, wjjl
door den kleinen voorraad de prjjs veer hoog
is. De oorzaak van een en ander is, dat de
boeren weinig kalveren mesten.
De nuchtere kalveren, zijn prjjzig, de melk
waarmee de kalveren gemest moeten worden
wordt door de zuivelfabrieken duur betaald.
Het mesten der kalveren geeft al tij d eenige
risico, voordeel zit er nu volgens do boeren
nu niet op en daarom verkoopen zij de over
tollige kalveren onmiddellijk nade geboorte.
De stand der gewassen, vooral in de
groote stookfeassen, doch o~k in de de zg.
warenhuizen te Loosduinen, is reeds tan
dien aard, dat vaa alle zijden door de tuin
ders wordt aangedrongen met veilen te be
ginnen.
„De Loosduinsobe Groent8nveiliug« zal
daarmee op Maandag 7 Maart aanvangen en
De Vrije Veiling eveneens, dr eerste te 2, de
laatste te 3 uur.
De vereen:gde landbouwer? te Hoofd-
1 laat hebben hun su'kerbieten aan Belgische
fabrikanten verkocht en wel tegen den prjjs
van 26.80 francs per 1000 k g.
Men schrijft vsn de Belgische grenzen;
Iu den den laatstsn tijd wordt er boter in
België i-gevoerd, welke met borax ver
mengd is om ze voor bederf te bewaren. De
Belgische minister heeft aan de inspecteurs