No. 121, 1910.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
Maandag 21 Februari
24e Jaargang
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JÖNGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUÏJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
LANDBOUW.
VIT DE PROVINCIE.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25,
Enkele nummers „C,026.
UITGAVE DER FIRMA
ÜN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 ''ent.
Niet al het nieuwe is goed.
II.
Id Amerika meende men den steen der
wijzen gevonden te hebben, men zou bij de
tabak goede reeuitaten eekregen hebben
met het gebruiken van granietmeel. Natuur
lijk werd er door de Yankees d&deljjk een
reusachtige reclame gemaakt voor graniet-
meel als meststof. Op allerlei wijze werd het
aanbevolen en liefhebbers van een gullen
lach vonden volop hun gading van al de hum
bug, di6 hier verkocht werd. Daar waren de
jachtavonturen van Roosevelt niets bij 1 In-
tusseben, do vreugde ws s van korten duur.
Prof. Fraps maakte aan al die grappen een
einde, toen hij, na een ernstige proefneming
constateerde, dat de werking van het in fijn
gemalen graniet aanwezige kali miuder dan
een vierde van die van het kali in chloor
kalium of zwavelzure kali bedroeg. Steen-
meel af.
Inluaschen gaf men den moed nog niet
verloren, al zag men, en dit dienen onze
lezers goed te onthouden, van dit direote
gebruik ven gemalen kalihoudend gesteente
als meststof af. Thans tracht men langs gal-
vanisohen weg het kali in gemakkelijk
oplosbare verbindingen uit het veldspast-
gesteante te winnen. Iotussohen gaat dit
echter met zulke werktuigelijke moeilijk
heden gepaard, dat de landbouwprakiijk
vooralsnog uit deze proeven geen nut kan
hebben.
Wij hebben bij dit alles een bes je uitvoe
rig stilgestaan, omdat wij de lezers duidelijk
wilden doen zien, dat alle pogingen, om
steenmeel aan te wenden als kalimeststof
op één reusachtig fiasco zjjn uifgeloopeu.
Wij zouden gaarne van dit onderwerp
afstappen, ware het niet, dat ook in ons land
een poging gewaagd wordt, om fijngema
len kalihoudend gesteente als meststof in
den handel te brengen.
De Westdeutsohe Eisenbahngesellsohaft
wensoht ons land wel ta doen met dere
meststof.
Daartoe is te Rotterdam eene maatschap
pij, de Kalimeel-Ma&tsofcappjj opgericht,
die zioh ten doel stelt den invoer vaD Kali-
meel uit de Steengroeven der Westduitsohe
Spoorweg-Maatschappij
Bereids wordt reeds van dia maatschappij
eene brochure uitgegeven, waarin natuur
lijk de lof gezongen wordt van dit voor
beeldig kaliproduot.
In die brochure wordt vooral gewezen
op de gunstige resultaten, welke prof. Wein
verkreeg met dit product. Het is iotussohen
jammer, dat de brochure teveDS niet ver
meldt, de ongunstige meenicg van de land-
genooten van prof. Wein. Dr. Clausen te
Heide, Directeur van de Deutsche Land-
wirtsohattl. presse, houdt het voor beden
kelijk, een moeilijk oplosbaar gesteente als
werkingsvol bemestingsmiddel aan te be
velen, zoolang niet meer gunstige ervarin
gen aanwezig zijn.
Bjj een door hem genomen proefverkreeg
hjj door eene kaïnietbemestingeen meerop
brengst van 41 pCt. en door eene bemesling
met de kalimeel slechts 3 pCt Ook de beken
de prof. Dr. Wagner een autoriteit van den
eersten rang op het gebied van de bemes
tingsleer heeft proeven genomeD, waarbjj
het kalimeel het treurig liet zitten
Hij oordeelt, dat de proeven, door Dr.
Wain genomen, tot nu toe nog niet uitvoerig
genoeg en niet onder opgave van de noodige
omstandigheden openbaar gemaakt zijn, om
nu reeds een zaakkundige beoordeeling toe
te laten. Nog veel scherper laat zich Dr.
Niggl, een landsman van prof. Wein, uit,
waar hij zegt»Te betreuren bljjft slechts,
dat een Leeraar oer Koninklijke Bejjer-
sche Hoogeschool te Weijhenstephan de
reclamemaker jj voor een bepaalde meststof
op zoo openlijke wjjze uitoefent. Me dunkt
hiermee kan Prol. Wein het stellen en wjj
zouden den landbouwers in hun eigen be
lang aanraden,de meeningen en mededeelin-
gen van Prof. Wein niet al te hoog aan te
slaan 1 Wij hebben in het voorgaande den
tegenwoordigen stand van de kwestie uit
eengezet door aan te nemen le dat de ver-
weering vanhet bodemkali te langzaam gaat
om in de behoefte onzer landbouwgewassen
aan kali te kunnen voorzieD, 2e dat tot hier
toe alle pogÏDgen met kalihoudend steen
meel schipbreuk hebben geleden en 3e dat
de hiermede strijdige ervaringen van Prof.
Wien door z'n vakgenooten met wantrouwen
worden begroet.
In een volgend nummer hopen wjj terug
te komen op deze zaak.
Een gevaarlijke ziekte der aardappels
die met pootgoed zou kunnen worden
binnengesleept.
Cfsohoon reeds in de laatste paar jaren in
meer dan één blad, o. a. door dr. van Rjjn
te Londen en den haer C. Broeksma te Leeu
warden in het Friesche Weekbladde aan
dacht op de ziekte gevestigd werd, dis in
Engeland onder de namen „black scab*
(zwarte schurft), warty disease,* (wratziet
te) en „Potato canker" (aardappelkanker)
bekend is, zoo komt het mij tooh gewenscht
voor, deze ziekte nog eens ter sprake te
brengen, nu weldra de tjjd begint te nade
ren, dat sommige landbouwers weer poot-
aardappeien uit het buitenland ontbieden.
Deze ziekte werd het eerst door prof
Schilberszky in Hongarije waargenomen en
besohreren, in 1902 werd zjj vsor het eerst
in Engeland geconstateerd, en tegenwoor
dig komt zij ook reeds voor in Scandinavië,
Duitscliland, Frankrijk en Italië, sedert
1909 ook op New-Foundland (Amerika):
Vooral in Engeland heeft zich de „black
scab" vrij steik uitgebreid, daar werden ge
durende den loop van 1908 niet minder dan
244 gevallen van deze ziekte geconstateerd.
En juist omdat vooral uit Engeland nog al
eens pootaardappelen in Nederland worden
ingevoerd, en men door den invoer van be
smet pootgoed, de ziekte in Nederland zou
kunnen impoiteeren, en hier vasten voet
doee krijgen daarom acht ik het mjjn
plicht, allen die pootaardappelen van uit dat
land of ook uit andere landen ontbie
den, te waarschuwen.
Weinig aangetaste knollen zehjjnen, op
pervlakkig beschouwd gezond. Bekijkt
men ze echter wat nauwkeuriger dan blijkt,
dat de oogen vervormd zjjn tot kleine, wrat
achtige jknobbeltjes, roestbruin van kleur,
terwjji een gezond oog wit, rose of licht pur
perkleurig is. Vooral wanneer een aardap-
is afgewasscben, is in 't algemeel duideljjk
te zien, of de oogen gezond zjjn of aangetast.
Knollen, Jdie in erger mate ziek zjja, ver-
toonen over een meer of minder groot ge
deelte van hunne oppervlakte eene aaneen
gesloten massa donkerbruin gekleurde,
wratachtige uitwassen, die vrjj groot knn-
nen zijn, maar altjjd uit eene samenvoeging
vaujkleine wratjes bestaan.
Is een knol er aangetast, dan is hp geheel
met deze woekeringen bedekt, zoodat hij
ten slotte alle gelijkenis met een aardappel
verloren heeft. De wratachtige aanhangse
len kunnen nier van den knol worden afge
trokken zij zijn vrjj stevig van bonw, niet
sponsachtig, aan de bassis iets lichter van
klenr, dan over de rest van hunne opper
vlakte, die met kleine roestbruine plekjes
is bedekt.
Later schrompelen vaak de wratachtige
uitwassen ineen, en verandert de geheele
knol ia een lichaam van zeer verschillenden
vorm, waarin men nauweljjksmeereen aard
appel erkent, en dat hobbelig van opper
vlakte is, naast opzwellingen, karaktervor-
mige indeukingen vertoonende. Vaak gaat
eindelijk de erg aangetaste aardappel in zijn
geheel in eene onaangenaam ruikend, weeke
of brokkelige massa over,j welke ,bjj den
oogst in stukken uiteenvalt en in den bodem
achterblijft.
De ziekte tast alleen de knolleD, niet de
bovenaardsche deelen aan, althans als regel.
Toch schjjnen er enkele gevallen bekendste
zijn, waarin ook de stengels boven den grond
werden aangetast, Deze vertoonden dan
grootere of kleine knobbelyormige uitgroei-
ingen, lichtgroen van kleur.
De »black scab" wordt veroorzaakt door
eens zwam, uitjde familie der Chytridineën,
door den ontdekker »Ghrysoplyotis endobi-
otica" genoemd. Deze zwam leeft in boven
genoemde wratachtige uitwassen, gewoon
lijk, dicht onder de opperhuid van deze^zjj
vormt een groot aantal uiierst klein be weeg-
Ijjke voortplantingsorganen, zoogenaamde
„zwemsporen*, die zich wanneer de om
gevende aarde aarde vochtig is, door den
grond heen voortbewegen, en zich weer kun
nen vestigen óf in de reeds gevormde uit
wassen, die door de zich daarin ontwikke
lende zwam weer grooier worden, óf in an
dere deelen van denzelfden knol, óf in een
anderen aardappel, het.zjj van dezelfde pol
of van eeDe naburige pol.
Behalve deze »zwemsporen* vormt de
parasitische zwam nog andere lichamen, n.l.
de bolvormige, dikwandige cellen (sporan
giën), die bjj duizenden met de resten der
aangetaste en vergane aardappelen in den
grond achterblijven en aldus den grond
besmetten.
Wanneer een volgend jaar op denzelfden
akker weer aardappelen groeien, dan vesti
gen zioh de zwermsporen, welke door de in
den grond vertoevende sporangiën worden
geproduceerd, weer in de daar alsdan groei
ende aardappelen, welke aldusw orden be
smet.
Wanneer men aangetaste knollen uitpoot,
stelt men zich dus aan een groot gevaar bloot
De aangetaste poters leveren gewoonljjk wél
normale planten op, en ook wel knollen,
maar van deze laatsten is bjjkans geen en
kele gezond. Bovendien kunnen ook reeds
in 't zelfdsjjaar meerdere aardappelen van
nabijstaande pollen in den grond wor len
aangetast. Verder wordt den grond ook voor
een volgend jaar besmet door de sporangiën
welke met de vergane gedeelten van de zieke
aardappelen in den grtnd overblijven.
Worden op zoo'n besmetten bodem het
volgend jaar weer aardappelen geteeld, dan
worden deze natuurlijk weer ziek. Maar van
de bedoelde sporangiën blijven er ook een
aantal zonder te kiemen in den grond achter,
en ontkiemen eerst een jaar later, of zelts
eerst eeniga jaren later. Men beweert, dat
een eenmaal besmette bodem zelfs zes jaren
lang voor de aardappelteelt ongeschikt is.
Ook is een besmet perceel nog voor de
omgeving gevaarlijk, daar de in den grond
zich bevindende sporangiën aan het schoei
sel vai. hen, die op het land werken en aan
de hoeven der paarden naar tot dusver on
besmette perceelen kunnen worden overge
bracht.
Ook kunnen zjj door regenbuien met de
aarde, waarin zjj zich bevinden, van de hoo-
gere naar de lagere deelen der akkers wor
den gespoeld, en misschien op zandige
gronden bjj zeer droog weer zelfs door
den wind naar elders overwaaien-
De >black scab* mag dus met recht eene
zeer gevaarlijke ziekte worden genoemd,
waarvan het gevaar voor onze aardappelteelt
niet mag worden onderschaten deze ziekte,
die voor zoover wij weten hier te lande nog
niet voorkomt, zou met pootaardappelen van
elders ontvangen hier zeer gemakkelijk hare
intrede kunnen doen.
Het spreekt wel vanzelf, dat geen ernstig
aangetaste aardappelen als pootgoed worden
geleverd, zooals zulke met groote wratvor-
mige uitwassen, of aardappelen die geheel
zjjn ineengeschrompeld. In 't algemeen zal
men in 't pootgoed zeker geen andere be
smette aardappelen aantreffen, dan deznlke,
welke de ziekte maar weinig onder de leden
hebbengewoonljjk slechts zulke, waarvan
alleen de oogen of ook maar sommige oogen
zijn aangetast. Het kan dus zijn, dat men
pootgoed ontvangt, dat er bjj oppervlakkige
beschouwing heel goed uitziet en waaronder
bjj eenigszins nauwkeuriger onderzoek toch
toch besmette aardappelen voorkomen. Men
neme dus zjjn van elders ontboden pootaard
appelen, vooral als zjj uit Engeland komen,
nauwkeurig in oogemchouw.
Zjjn er bij, die er verdacht uitzien, dan
wa8sche men die af, opdat nauwkeuriger
kan worden waargenomen of de oogen
normaal zijn, dan wel dat sommige oogen
of] alle vervangen zijn door donkerbruine,
wrataohlige lichamen. Blijft er ook maar
de geringste twijfel bestaan, of de poters te
vertrouwen zijn, dan zende men verdachte
exemplaren op aan den directeur van het
Instituut voor Phytopathologie te Wage-
ningen. Mocht bij een to Wageningen in
gesteld onderzoek ('t welk gratis geschiedt)
blijken, dat sommige exemplaren van een
partij pootaardappelen door „blaok scab"
zijn aangetast, daD is het raadzaam, van de
geheele partij Diets uit te poten. Immers,
het is zeer mogelijk of waarschijnlijk, dat in
deze partij aaast exemplaren, waarvan men
meer of minder duideljjk kan zien dat zij
aangetast zijn, andere voorkomen, die de
besmetting ook onder de leden hebben,
zonder dat zulks bij uitwendige beschou
wing iu 't oog valt.
Men kan natuurlijk deze aardappelen
wèl voor de oonsumptie gebruiken, mits
men zorge, dat de schillen niet op den mest
hoop, en via den mesthoop weer op den
akker terechtkomen. Ik kan niet aanraden,
deze besmette of verdachte pootaardappe
len ta koken, en ze daarna aan de varkens
te voeren, althans wanneer er kans is, dat
de uitwerpselen dezer varkens op 't bouw
land terechtkomen. Want de mogelijkheid
is geenszins uitgesloten, dat de sporangiëu
van de zwam, die de «black soab* veroor
zaakt, nooh door koken, nooh door het ver
toeven in de maag en het darmkanaal van
een dier worden gedood. Wij kunnen daar
omtrent met zekerheid niets a priori zeggen.
Get gevaar, dat de sporangiën niet gedood
worden, wordt des te grooter, doordat bjj
hst bereiden van varkensvoer de aardappe
len juist niet altjjd zoo gced worden gaar
gekookt, als men dat doet bij het kooken
van consumptie-aardappelen van den
mensoh.
Het best komt het mij voor, da besmette
of verdachte pootaardappelen óf voor de
consumptie van den rnenech te gebruikeD,
on dan de schillen, gemeDgd met onge-
blusohte kalk, te werpen in een kuil van
minstens een Meter diep, gegraven op een
stuk weiland, dat in de eerste jaren niet tot
bouwland zal worden gemaakt, óf ze ver-
koopen voor een weistreek,waar geen aard
appelen worden geteeld, en waar ze dan
kunnen worden gekookt en aan de varkens
gevoerd. Daar fooh zal de mest, waarin de
sporangiën zitten, ongevaarlijk zijn, althans
wanneer hij niet weer voor een bouwstreek
wordt verkooht. Het verkoopen van de be
smette aardappelen voor eene weistreek is
cok dhirom aan te bevelen, omdat altijd de
zak, waarin de aaidappelen zioh bevinden,
en de geheele inhoud er van in eene bouw
streek gevaar oplevert. Want tu8sohen de
aardappelen zelve kunnen zioh besmette
aarddeeltjes berinden, en in den zak zeiven
kunnen kiemen der ziekte aanwezig zijn,
Het is daarom raadzaam, bij ontvangst
van pootaardappelen nit Engeland,altijd de
grootste voorzichtigheid in echt te nemen.
Men houde de zakken zoo ver mogelijk van
't bouwland verwijderd als men besmette
exemplaren meent te hebben gevonden,
zende men ze naar Wageningen om te wor
den onderzochtblijkt het, dat de bedoelde
exemplaren werkelijk lijden aau //blaok
scab", dan verzende men de partij aardap
pelen in de zakken, zooals men ze heelt ont
vangen, ergens naar eene weidestreek.
Om te resumeeren Ik raad aan lo, zoo
min mogelijk pootaardappelen uit het
buitenland, met name uit Engeland, te ont
bieden 2o. bij de ontvangst van pootaard
appelen uit het buitenland deze nauwkeurig
te inspeoteeren3o. alle verdachte exem
plaren caar het Instituut voor Phytopatho
logie op te zenden4o. mocht blijken, dat er
in eene partij ontvangen pootaardappelen
zijn, die aangetast zijn door //blaok soab",
dan geen van die partij poten, maar ze ge
bruiken als voedsel voor mensoh of vee,
onder inachtneming van de bovenvermelde
waarborgen, dat de parasiet, die de oorzaak
is van de ziekte, zioh niet verbreide, nooh
met de schillen, nooh met de emballage,
nooh met den mest-
J. RITZEMA BOS.
Wageningen, 7 Februari 1910.
De verklaring van dr Wagenaar overge
nomen in ons no 117, was ontleend aan de
Zuider-Kerkbode.
Middelburg. In de vergadering van den
gemeenteraad op Woen dag te 2 uur zijn onder
staande zaken aan de orde Notulen. Stukken.
Benoeming leden der Commissie tot wering van
schoolverzBim. Aanbevolen worden Ia J. R.
Domeni, b P. Adriaanse, Ila F. E. M. Viseur, b
H. J. Vroom, lila Mevr. E. C. van Berlekom
Tilanus, b Mevr. Giebnn v. d. Feeu, IVa P. G. de
Jager, b J. Vreeken, Va A. J. Romeijn, b H. L. E.
Dormaar, Vla Mevr. GhijsenProos, b Mevr.
HartmanWisse, Vila L. A. E. van der Leij, b
Dr. van der Laan. Stembureauvoor de verkiezing
van een lid van de Kamer van Koophandel en
Fabrieken. Ontwerp verslag ingevolge art. li
K. B. van 19Nov.190OSt.bl.no. 2O2 (Kinder
voeding. Wijziging begrooting der godshuizen
voor 1910. Suppletoire kohieren schoolgeld,
inkomsten en hondenbelasting. Rekening der
Gezondheidscommissie over 1909. Voorstel
betreffende de bestemming van den gemeente'
raad ten Zuiden van het terrein, gekocht door de
firma Bosman en van Goozen. Wijziging begroo*
ting Burgerlijk Armbestuur i9o9.Voorstel tot het
verleenen van een eervol ontslag aan D. van
Oostveen als leeraar in het Nederlandsch en
Fransch aas het Gymnasium en tot verhooging
van de jaarwedde van den te benoemen leeraar.
Idem tot wijziging van het regelement op het
oud archief.
Bezwaarschriften tegen aanslagen in de be
lasting naar het geschatte inkomen over 1909.
Voorstellen betreffende Progessle in de inkoms
ten belasiing. Idem in zake het inrichten van
een gemeentelijken keu.ingsdienst van levens'
middelen enz. Voorstel van den heer W. A. de
Rijcke betreende het wekken bij brand.
Bjj kon. besluit is aan J. F. de Haan,
wed. B. v. Rujjven, onderwijzeres aan de
rijksnormaallessen te Axel een pensioen
verleend van f 216 's jaars.
De Staatscommissie voor het Red
dingswezen, waarvan voorzitter is Prins
Hendrik der Nederlanden,beveelt als maat
regel 0. a- aan te Domburg een lijnwerp- en
wijppertoeetel te plaatsen en te Vlissingen
een mechanisch voortbewogen reddingboot
te stationneeren.
Onder voorgeven te zijn trappecmaker
on te Neuzen bij een baas twee trappen te
moeten maken, kwam in een logement al
daar een Gentenaar logeeren. Er werd
goedgevonden dat hij zon betalen nadat hij
aan het werk was geweest,wat j.l. Maandag
zou aanvangen. In plaats van naar den door
hem opgegeven baas te gaan, hnurde hjj bij
een anderen baas den timmermanswinkel
om twee trappen te maken voor iemand uit
Vlissingen. Hjj kocht daarna bij een hout
handelaar het benoodigde hout, doch ver
voerde dat naar een zagerij, waar bjj het
onder een valsch voorgeven wist te verkoo
pen voor ongeveer den kostenden prjjs. Hjj
is daarva naar Gent vertrokken,zonder zjjn
kostbaas of den houtkooper te betalen.M.C.
lerseke. In de Vrijdag gehouden raads
vergadering werd het proces-verbaal van
kasopneminng op 29 Deo. voorgelezen. Er
was in kas f 6005,41 (waarvan f 5000 rente-
gevend was belegd).Bericht was ingekomen
dat de gemeenterekening is goedgekeurd
(goed slot fl0693,96j. In het voorgelezen
verslag der schoolcommissie kwam 0. a. het
volgende voor: er werden 42 verzorgers van
verznimers opgeroepen, nam. 23 van school
1, 14 van school 2 en 5 van de ohr. school.
Slechts 13 van de 42 opgeroepenen ver
sohenen voor de commissie. Het verzuim
neemt af. De oommissie bejammert het, dat
sommige werkgevers nog altijd leerplichtige
kinderen in 't werk nemen.
Aan den aannemer der gemeentereinigiDg
(dekarreman)werd op zijn verzoek een ver
hooging van zijn abonnement toegekend.
Dit werd n.m. verhoogd van t 605 op f 650.
Aan A. van Velzen werd een stukje ge
meentegrond, groot 9 BI. roeden, verkooht
voor f 50.
Tot leden der school verzuimcom missie
werden benoemd de heeren D. Bom (aftr.),
I. van Dijke (aftr.) en A. Geensen.
Een voorstel om toe te treden tot de
Naaml. Venn. «Waterleiding-Maatschappij
Zuid Beveland" vond bestrijding. Na breed-
