NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 113
1910.
Vrijdag 11 Februari
24e Jaargang
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
JONATHAN MERLE.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JÖNGE-VERWEST, fe Goes
F. P. DV.U:J, ts Middelburg,
PRIJS DER ADVERTENTIËN
FEUILLETON.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p.
Enkele nummers »Q02',
UITGAVE DER FIRMA
£iN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 ''ent.
De opgaaf van den spoordiedet
komt in dit nommer voor op de ge
bruikelijke plaats.
10 Pebr. 1910. f
Kiezerslijsten.
„Nog een week,en voor wie in verzuim bleef
js ae tams verkeken, schrjjft de Standaard, j
Vijftien Februari is de fatale termijn.
Wie moet worden opgegeven, moet uiterlijk
op dien lantalen termijndag opgegeven zyn,
of hij komt niet op de ljjst.
Niet ieder weet dit, en niet ieder, dio het
wel weet, denkt er om. Daarom hebben de
besturen van onze Kiesvereenigingen hier
een duren plicht te vervullen. Van hea moet
de aotie uitgaan. Zjj hebben op hun post te j
weien. Om in Juni te slagen, moet thans,
moet deze week, het eerste werk, het in orde 1
brengen van de kiezerslijsten worden afge
daan.
Stelle BJ6H dsarosH niet uit tot dsn lact
ates dag. Zoo licht komt er asn kink ia dan
kabel, dat er uitetei uoodig is, om nog du
of dat ia orde te brengen- Nu kas dit nog,
»asr zoo ge ook maar een dag te laag
talmt, sist meer.
Steeds was het oase sere, dat de Au tire
volution aire organisatie voor de stembus,
als de fatale dag kwam, vaa zessen klaar
stond.
Laat die eiseh van onze organisatie ook
nu gebeadhaafd worden. Ook in die e ikele j
districten, die vroegsr wel eens achter het i
net visehten. j
Waar dit vroeger voorkwam, weet men
seif het best, ook doordien men de neder-
laag iecd.
H®lö men daarom vooral in zulkr distrio-
ten de schade van vroeger in.
Laat er op uw Kiezerslijst niot ééa ont
breken, die er op komen kan, en loone
straks de uitslag van de stembus uw ij vorige
aotie."
Wij herbalen zoo schrijft De Standaard.
Onder die districten, waar men vroeger wel
eens achter het net vischte, heefi hst blad
zeker ook Oostburg op 't oog. Want,zoo men j
daar overal van Rechts, or-k van antirevoluti
onaire zijde, misschien van dio wel 't mees*,
in 1908 en 1909 zjjii plicht had gedaan, dan
zou nu voor dat district mr. P. Dieloman,
antirev. in de Kamer zitten.
Laat men in Oostburg derhalve ditmaal
eens goed zijn bost doen.
30
sGreag, juffrouw, dat is voor ons heides
een genoegen maar mogen wij eerst de
plaatjes even bekijk* n?" wautEHie'shandje
bad hem naar zioh toegetrokken om naar het
plaatje van't leelijke jonge eendje te kijken.
Zijn stool Btond wet achter de hare en hij
kon sjjn oogen ongehinderd laten rusten op
haar klein hoofdje. De arme Ermyn was ook
esss too aangekeken. Er kwaas iets in hare
keel, dat haar stem onzeker maakte, toen zij
wilde gasa lezen. Tevergeefs streed aij er
tegen. Merle keek om, en zag haar pijnlijk
blozen.
>EIIie kan *eif al heel aardig lezen, juf
frouw,® zeide hij tegemoetkomend. »Laat
juffrouw Vaughaa je boekjes eens zien,
Ellie l«
Hij bracht ze en hield zioh zelf en het kind
er mee bezig, totdat Ersayn ziek eenigssios
hersteld had. Er vielen eaaige papieren uit
en Ermyn zag dat er tekeningen van Ellie
op stonden. Zij begreep dadelijk dat dit
voor het kind door wat aanmoediging een
heerlijke bezigheid, kon worden en wees
Merle hoe hij, door middel van Bteunsels,het
kind in staat kon stellen half liggend ie
teek enen. Zij stelde verder voor eiken
Dissdag- en Vrijdagmiddag aan te feomea
om sast taekaneu te helpen, en nsar den rug
te kijken, De gezichten van vader es dochter
waren beiooning genoeg. Het was laat ge
worden en Ermyn stond haastig op, liende
Maar niet minder in Goes en Middelburg.
Het is meer gebeurd, dat wij hard ston
den te roepen tot de versfwonenden, en
onderwijl de eigen huiagenooten hun plicht
verzaakten.
In Goes zijn dorpen weer men onzerzijds
nog nooit iets deed aan de Kiezerslijst en
aan de versterking onzer gelederen.
Ditmaal evenwel nog geen namen.
Mr. Heemskerk's humor en Dr. Kuyper's
reizen.
Zeer terecht vestigt de Haagsche corres
pondent van da Tijd er de aandacht op, wat
ontzettende kracht naar geest en lichaam
er tegenwoordig van een Minister wordt
gevorderd,
Vooral ia da latera jaren broidt de be
stuurstaak zich voortdurend uit en wordt
van een Minister een arbeid gevergd dia
koloeaal is.
Het ia dan ook zeker geen bloot toe
val, dat men steeds meer van Ministers,
die onder hun taak beswijk,-a of elthass
in hun gezondheid verzwakt worden.Het
is daarom alleen reeds soo dwaas zich te
ergeren over de zekere blijmoedigheid
vac Minister Heemskerk en andere col
lega's. Zjj is wellicht de beste romedie
tegen de uitputting, waaronder anderen
bezwijken. Het is al even onjuist gezien
zooals destijds geschiedde, het vele rei
zen van dr. Kuyper af te keuren. Indien
hij op zijn leeftijd kon doen, wat hij deed.
en onder zjjn ministerschap de zeldzame
werkkracht kon ontwikkeien, welke aan
allen eerbied afdwong, dan is deze niet
het minst te danken aan de herhaalde
malen, dat hij door een reisje zich ver-
frisschea ging. Eigenlijk moest dan ook
iedere Minister by elk reces der Kamer
er geregeld eens uitgaan, om zich van de
gevolgen van den dubbelen arbeid, tij
dens de Kamervergadering, te her
stellen.
De Rotterdammerniet minder terecht,
voegt hieraan toe
Dat is nu nog eens gezond redeneeren.
Al dat gevit op Dr.Kuyper's reizen en ep
Mr. Heemskerk's humor slaat deze schrij
ver met één slag ter zijde.
Zulke mannen hebben die afleiding noo-
dig,om te kunnen praesteeren, wat zij wau-
3chen te verrichten.
hoe lsat het was.
„Wil ik u een korten weg naar huis aan
wijzen vroeg Merle.
„Ja, graag," zei Ersayn.
„Ik denk, dat die gemaakt is cm de sfroo-
pers te slim af te zijn," zsi Merle.
„Er zijn ateansn om over de beek te
komen en een klein paadje xoo krom en slin
gerend, dat ik hst nooit gevonden zou heb
ben, zonder de hulp van de kinderen
Toen zij den tuin doorwandelden trachtte
Merle zijn dank te betuigen voor hare goed
heid jegens zijn eenzaam kicd.
„Zij is niet eenzaam zoolang als zij een
vader heeft", sside Ermyo.
Merle keek haar even aan en dadelijk
weer voor zioh de woorder't lichte beven
van hare stem, deden hem begrijpen wat
haar daar straks had geroerd. Hij verlangde
maar dorst geen woord van sj mpathie te
zeggen. Zij waren tij de beek. Hij gicg er
eerst over en hield de struiken voor haar
terug ea Erraya spoedde zioh weg. Hars
leerlingen hadders vacantia ter sere van den
lasistea dag dat hun neef er was, maar zij
bad beloofd aiet laeg uit ie blijven. Alfred
Hargrove was baars vaders petekind, en zij
hield natuurlijk veel van hem.
Het was zelden met een gevoel vsn pijn,
dat Merle anderen zioh zag verheugen in de
liefde, die hij verloren hadintegendeel, het
deed hem voelen, dat liefde iets eeuwigs is,
en dat Hij,Wiens liefde in alle families en in
slle stande» zege viert,zelve overvloed heeft
om alle verlangens van de harten, die Hij
geslagen heeft, te stillen. Meria peinsde er
over hoe hij die gedachte tot een preek voor
Interessant.
Zeer interessant is een schrijven vaa den
Amsterdamsehen correspondent dor N, R. G.
over den goeden gezondheidstoestand derbe
volking van de Amsterdamsche Jodenbuurt,
terwijl daar toch de woningtoestanden lang
niet rooskleutig zijn.
Terecht leidt de briefschrijver daaruit af,
dat de drijvers, die het altoos maar hebben
over slecbte woningen en daardoor veroor
zaakte volksellende, hun oogen tcch niet
blind moeten staren op dit punt alleen.
De correspondent schrijft namelijk
„De gezonde woning is niet alles en niet
het eenige, dat over het welzijn van de be
volking beslist, en menige factor valt er aan
te wijzen, die de nadeelen vsn een slechte
woning gedeeltelijk opheft. Wij hebben er
vroeger al eens, met de cijfers uit het Sta
tistisch Jaarboek dor gemeente Amsterdam,
op gewezen, dat wat de sterfte betieft, de
Israëlietisehe bevolking, die in sterkte den
derden rang heeft op den staat en volgens
de volkstelling van 1899 ruim 60,000 zielen
bedraagt, de gunstigste verhoudingscijfers
aanwyst.
In 1904, het laatst geregistreerde in dat
Jaarboek, bedroeg by de Israëlieten de
sterfte benedea 1 jsar14.4 pCttegen 83.1
bij de Protestanten en 28.9 by de Katholie
ken. En dit is, in mindere of meerdere p ate,
ein doorgaand verschijnsel gedurende do
voorafgaande zes jaren. Die gunstige ver
houding handhaaft zich om ons by 1904
ta bepalen voor alle groepen, van 1 tot 4,
5 tot 13, 20 tot 29, 80 tot 39 en 40 tot 49
jaar, zij het dan natuurlijk niet zóó sterk ais
voor de groep beneden het eerste jaar. Al
leen voor den leeftijd 1419 jaar s de ver
houding voor Israëlieten, Protestanten en
Katholteken 2.5 -2.1 en 1.7 en winnen het
dus de laatste. Van het 50ate levensjaar af,
stijgt t chter de lyn voor de Israëlieten. Eet
geen vanzelf spreekt 1 Sterven moet ieder,
maar vraar in de eerste leeftijdsgroepen do
meesten overblijven, vindt de dood in de
laatste groepen ook het grootte contingent
eu haalt zyn schade in. Do sterfteverhou-
ding in de groep 50 tot 64 jaar is voor de Is
raëlieten 17,9, voor do Protestar ten 16.5 en
voor de Katholieken 12.4. Indogroop65
79 jaar: 25 5—17-8—14.1 en in die van 80
jaar en ouder 11.75.7—4 7, zoodat bij de
Joden meer dan tweemaal zooveel personen
dan pa riarcbalen leeftijd van tachtig en
daarboven bereiken, dan by de leden der
andere gezindten.
Woensdag kon verwerken, terwiji hij het
middagmaal verder klaarmaakte. Zijn geest
had do zeldzame gavo tegelijk met geeste
lijke dingen bezig te aijo, ais hij handen
arbeid verrichtte.
Ermyt» had tijden uitgekozen voor ha--e
komst, die ham zeer goed pasten. Dinsdag
ging bij meestal naarBuokledownenMeroh-
font en Vrijdag gebrui te hij voor zijn preek
zijn gemeenteleden kwamen dien dag uooit
bij hem, en bij ging nooit uii, zoodat, als hij
zorgde wat vroeg met zijn werk te beginnen,
hij een vrij nurtje voor juffrouw Vaughan's
bezoek over had.
Het moederlijk instinct was door al het
verplegen by Eruay u zeer ontwikkeld, en
hot verlaagde naar bezigheid. De vrooirjke
jonge Hargrove's hadden haar niet noodig,
zij verlangde naar iemand voor wie zij slies
zija kon en zij vond troost by de gedsohte
aan het kleine liidoresje, dat haar waarlijk
noodig had. Wel was het leven van het kind
ia dat van aea ander geworteld, maar Er-
ssyn's tweede bezoek deai fasar niet langer
twijfelen, dat het kind haar loodig had.
Ellie was ia gevaar.
Juffrouw Merle had juist he* plaatje ont
dekt vaa de prinses die den varkenshoeder
kuste en had, hoogst ontsteld, juffrouw Vau
ghaa meegedeeld dat Andersen geen ge
schikt boek voor kinderen wes. Ermyn
drong er op aan dut het verhaal niet onge
hoord veroordeeld sou worden, bij ziek aeif
het verschil overdenkend tusschea dsie
ouda vTOtt=? ea Je andere dorpelingen, in
wier oogen zij,als bewoonster ven de Manor
met een etherisoh waas van warme kleeren
Eén ziekte is er, waardoor de bewoners
vïh de Jodenbuurt het ergste en bijoa uit
sluitend zijn bezochtdoor de oogziekte.
Aan de meöioi om nit te makea of dit ver
band houdt met de slechte woonomstandig
heden, behalve dan, dat deze besmettelijke
ziekte zich zeker gemakkelyk voorpiant in
de oversnlde huizen en bij aanhuwelij-
king schier uitsluitend onder éon en hetzelf
de ras.
Toon indertyd het gemeente Bouw- en
Woningtoezicht zyu gegevens verzamelde
voor hst Verslag omtrent de woningtoe
standen in de Jodenbuurt, waren het o.ra.
twee dingen, die de met het onderzoek be
laste ambtenaren, bijzonder troffen de
opgewektheid by de toch dikwerf in naar
geestige woningen opgehoopte menschen
eea zekere humor, die zich bóven dea
aardschen tegenspoed te verheifan wist
en de onderlinge hulpvaardigheid,
zich niet bepalende uitsluitend tot
de leden van hetzelfde gezin, die by de
Joden spreekwoordelijk is, „Nooit vergeeft
ik" deelde my eon der ambtenaren mede
»de vroolijkheid onder de meisjes, die op
eon ak°lig zoldertje, met huisarbeid waren
belast. Nauwelijks had ik met mijn duim
stok de hoogte van het vertrek gemeten, of
een der msisjos stond lachend van haar
bankje op ec riep mij schalks toessoet n
van mij de maat niet nemen Dit eene
voorbeeld van blijmoedigheid mag men ge
wis niet generaliseeren. Maar bet is toch
buiten kijf, dat onze Israëlietisehe medebur
gers in 't algemeen zekr.re LeieMlehigke.it
bezitten, althans een taaie buigzaamheid,
welke het ras zich gemakkelijk doet accli-
matiseeren, en het ook de kneedbaarheid
schenkt waardoor het zich gewillig aanpast
aan ai de omstandigheden des levens, en syne
bekommernissen over zich laat heengaan.
In een ander gezin werd een pas bevallen
moeder aangetroffen, die, zelf n et in staat
haar kind te zoogen, door haar buurvrouw
in die taak om Godswil, werd vervangen.
Dat hoorde zoo onder deze menschen. Trou
wens, van kunstmatige voedmg voor hai-e
kinderon hebben Joodsche moeders een in-
gekankerden afschuw, wat o. m. do g ringe
zuigeliugsterfte verklaart. Waarbij ten voor-
deele van de lage sterftecijfers nog komt, de
betrekkelijk deugdelijke voeding, getuige
de op straat uitgestalde eetwaren, wier be
reiding en keur van allerlei visch en levers,
ons fynergebekten weinig mogen uitlokken,
maar tegen welker voedingswaarde toch
en lekktre soep rond haar fladderend, geen
kwaad kou doen. De draaatisohe ernst aan
het slot van het verhaal deed de strenge
baeord et laai ster hartelijk laohen, gevolgd
door eene deftige verontschuldiging over
haar gebrek aan vertrouwen ia juffrouw
Vaughan's oordeel.
Vrijdagmiddag voelde Ellie zioh veel
beter. Merle was toen thuis en de teekenles
eindigde met een lsag gesprek tussohen
hem en Ermyn over moeilijkheden in den
Bijbel, waa.op zij bij het lesgeven aan hare
nichtjes gestuit was.
„Is dat uw Bijbel?" vroeg zij, hem den
genen die» zij gebruikt h id, teruggevend.
„Neen juffrouw, die vsa Eilie. Hy was van
mijne vrouw,'' aei Merlo, en voegde er na
een oogenbiik by »zoudt u baar portret
willen ï!8n »G aag", Ermyn opstaan
de, daar zij zag dat hij op haar stond te
wachten. Eilie on grootma keken verwon
derd op; zij wisten niet dat hij er een had.
Hij nam Snaar mede naar ziju studeerka
mer ea wees haar op Harry's portret.
„Ik decaf dat ik dia gelijkenis verloren
hea,'' zeide hij, »en ik heb er vaak naar
verlangd, juffrouw, om u te zeggen hoeveel
n voor mij gedaan hebt, door mij haar oogen
weer terug te geven.
»Lijkt bet soo P" vroeg Ermyu, nauwe
lijks wetend wat te zeggen.
„Als u zieh dat gezicht iets minder rood
en met eeaa vrouwelijke zachtheid es. liefde
erin voorstel5, sietn— mijn Lucy. Mag ik
vra^OQ wie het deed en hoe
»lk deed het near eene schets, die ik naai
van hem op den laatsten dag van zijn leven,
niets valt, in te brengen. Dan not least
de onthouding van sterken draak, die den
Joden in het bloed zit, de onthouding ook
van overmatigen arbeid, het leven bij don
weg. Zelfs fgisteren op een tocht door de
buurt, zagen wij stokonde menschen voor
hun deur zitten, met op den schoot een test
vuur, waarom de bevende handen waren ge
slagen.
Msar vooral de atkeer van ons nationale
vuurwater, bij dit volk, dat Daar zijn
afkomst op de zoete wijnen van het
Oosten de tong verlekkerd heeft en als
gevolg van die onthoudinghet bestoden
van bet verdiende geld voor voedsel, dat dus
ook den leden van het gezin niet wordt ont
houden, zijn ongetwijfold factoren van ge
wicht, voor de oplossing van d9 vraag hoe
het komt, dat in de buurten, vormende de
Jordaan, hygiënisch ear boven dan benoden
de op dit tunt zeer xisdeelde jodenwyk
staande, de tuberculose het dubbel aaBtal
offers maakjt 0.22 pCt. togen nog geen 0.12
onder de kinderen Israels.
Neen, in de woonomstandigheden schuilt
niet alleen en misschien niet allereerst het
kwaad, dat zooveel krachtan iB ons volk
sloopt. De vaderlandfche borrel is de vyand,
die in de gezinnen xrjn verderf zaait. Ia tus-
schen, dit is natuurlyk geen motief om de
verbetering der volkshuisvesting tot een
onderwerp v«u minder zorg te snaken, als
onze sociologen er maar tegen waken, zich
op dit punt alleen de cogen blind te staren.®
Is dit bolangiyke schrijven wordt dus ge
wezen op de geringe zuigelingensterfte onder
de Amstardamgche Joden.
Zeer kras is, dat iwe?mail meer Joden den
80-jarigen leeftijd bereiken dan leden van
andere godsdienstige gezindhedeD-
Zij zijn over 't algemeen vrooljjk, ondanks
de »antieke« woningen,waarin zij verblijven.
Tuberculose, door de socialisten nog al
eens voorgesteld als schier louter veroor
zaakt door slechte woningen, komt, onder
hen betrekkelijk weinig voor.
Zoek daarom ook naar andere factoren als
ge de bron dor ellende van vele gezinnon wilt
opsporen, roept als 't ware de correspondent
uit.
En die bron van ellende is vooralde
borrel.
De Joden in de krotten on slechte wonin
gen van Amsterdam leven lang en weinigen
hunner lijden aan tering.
Maar drinken doen ze niet. Rotterd.
En (voegen wij er bij) zij behooren tot dat
zei Eroyn. Mijn nichtjes en ik waren bij de
wilgen aan het schilderen, toen Harry en
Pattie samen kwamen kijken wnt wij dedeu.
Zij zagen er zoo aardig uit, dat vrij hun
vroegen om voor ons te zitten. De kleine
Pattie was geen oogenbiik stil, maar uw
jongen wei. Ik gicg dichterbij en nam zijn
gezicht eu juffrouw Hargrove zijn hoela
persoontje. Zijn klein gezichtje was vol
leven. Ik heb nooit zoo iets gezien
Merle kon vermoeden, wat Harry ge
voeld moest hebben en bedacht boe heerlijk
het geweest zou zijn om hem daarna te ont
moeten. Ermyn keerde zioh van het portret,
de verlegenheid voelend die altijd na de
een of ander- vertrouwelijkheid komt, en
waarvoor sommigen zoo bang zijn dat zij
hunne lippen niet tot openen bewegen
kunnen zij zag zijn boeken.
„U hebt veel boeken
„Ja, ik heb er veel in Londen gekocht en
ook in Grenlea op een verkooping".
„Ik heb eens gelezen dat men uit iemands
boeken zijne ideeën kou kennen. »Als dat
wearj is zijn de uwen wel allervreemdst
tegenstrijdig."
rMijn boeken zyn bijna al het gezelsohap
dat ik geestelijk heb", zei Merle, »daarom
houd ik van wat verscheidenheid. Als de
meneehen over oos, dorairé's van kleine
achteraf-geeseanten laohen, omdat wy boe
kentaal bezigen, vergeten zij dat wij bijna
nooit, behalve met onze boeken, kunnen
prateD, iaoge woorden komen daardoor
als van zelf".
(Wordt vervolgd.)
