N1EUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
men
No. 107.
1910.
Vrijdag 4|Februari
24e Jaargang
RHRISTELIJK-
HISTORISCH
gezin,
UIT DB PERS.
10 cf.
STIER, bij
ïerrle, een
Dakpannen
stoelen.
Beestenmarkt
aankomende
fnsch
waiue
Mt
of Knecht
ide,
onecht
10,-
11,—
8,-
9>~
10,-
10,30
10,
10,30
10,-
10,-
11,-
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE J0N6E-VERWEST, te Goes
F. P. D'PU'J, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENT1ËN
Bmnenl&nd.
\el0urg.
3US, Seroos-
>rke (W.)
en met Mei
igd, bg W.
ik e.
Maart
LNGOBSEL,
older).
LAL, gedipl.
:e.
aers, waarvan
i a/h bureau
Mz., Schore,
id
St. Laurens
legen Mel
ikersknecht
i 1 n g e.
andellng, bg
lanketbakker,
?d
lea inwonend,
^*0
-ZIERIKZEE.
ks 'a morgens
onderd 'a Zon-
morgens 7,30.
Feb. om 6,30
En dagelijks
Zondags) om
C H E L D SS".
16 8,30
17 9,-
8 8,30
9 8,30
'0 9,—
1110,
210,
1310,80
411,—
6 6,30
6 7,,—
17 7.30
8 8,—
10,30
10,-
eea dataE1 is
veede getal is
OTTERDAM.
iaterdags van
burg 8 uur
Lndere dagen
van Rotter-
en 6,20, van
ur.Op 22,24,
8 uur. En op
6,20, en van
geen dienst.
erweBtjGoeSi
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25
Enkele nummers 0,02'.
UITGAVE DER FIRMA
E-N VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 ^ent,
Conservatief.
Onder dit opschrift schjjft de Standaard
Ta Enkhuizen heeft de heer Roodhuizen
het Kabinet en de Coalitie van Rechts ge
stempeld als Conservatief.
De vraag is maarhoe is .dit bedoeld
Bedoelde de spreker te zeggen, dat het
Kabinet, en de coalitie die het steunt, vast
houden aan den bistorischen Chris tel jj ken
grondslag van ons Staatsleven, dan natnur-
Ijjk is dit stempel van Conservatief onze
eere, en zjj hem onze dank voor dit zuiver
opvatten van onze positie.
Mettertijd, den bistorischen Christeljjken
grondslag van ons Staatsleven ruilen we
voor de levensopvatting die op de Evolutie
gegrond is, niet nit.
Maar Conservatief wordt ook wel in
anderen zin gebezigd als tegenstelling te
gen hervormingsgezind, en men ontving
vrjj sterk den indruk, dat de redeneer het
conservatief in dezen zin op 't oog had.
Doch dan verstaan we, met de Openings
rede voor ons, zijn beweren niet. Of stelde
die Openingsrede niet schier op elk terrefh
hervormingen, zoowel sociale als politieke,
in uitaioht
En nog te minder begrijpen we dan zijn
eiga n positie.
Immers er was gednrig sprake van, dat
we tot een andere partij-indeeling moesten
geraken, en wel zoo, dat Rechts alle behou
dende elementen saamsohoolden, en Links
alle vooruitstrevende.
Dit onderstelt dus, dat er conservatieve
elementen ook onder Links huizen. Moetan
die na ook naar Rechts overkomen P Stel
ze op tien, moet het dan worden 70 Rechts
en 30 Links P
01 verwaehte despreker, dat er ook een
tiental vaa Rechts naar Links zouden
komen P Doch hoe gaat het dan met den
bistorisehen Christelijken grondslag van
ons Staatsleven waarvan dit tiental dan
toeh niet af zal sohuiven P Zal hnn vasthou
den aan dien grondslag dan ook Links wor
den aanvaard P
De eereraad.
i)e(Roomacht)Residentiebode zegt er van
Het komt ons voor, dat de samenstel-
-ling van den eereraad, een zoo gelukkige
ie, als slechts denkbaar ware. De voorzitter
van de Eerste Kamer staat ón door de
positie, die hij bekleedt,èn om zjjn persoon
lijke eigenschappen zoo hoog, dat niemand
ter wereld beter viel nit te kiezen om den
eereraad nit te kiezen. Ook de voorzitter
van de Tweede Kamer of de vice-president
van den Raad van State kon hiervoor ge
kozen zjjn. Dooh het was beter dhr. van
Bylaadt er buiten te houdsn, èn omdat dr.
Kuyper zelf in de Tweede Kamer zitting
heeft, zoodat Dh. van Bylandt vaak veeling
moet houden met dr. Kuyper als medestan
der en voorzitter van een der partijenèn
omdat Dh. van Bylandt het presidium zal
moeten voeren, wanneer straks hetenqn-
«tevoorstel-Troelstra in openbare behan
deling komt.
Dat de vice-president van den Raad van
State niet met de samenstelling belast is,
noemen wij hierom gelukkig,wijl wjj dezen
nog veel liever in den eereraad zelve zien
zitting nemen. Het feit, dat hjj daarbij het
eerst genoemd is, wettigt het vermoeden,
dat hij jhot voorzitterschap van den eere
raad zal innemen. Hiervoor nn is niemand
beter ter wereld denkbaar dan de man, die
krachtens art. 13 van de wet op den Raad
van State, permannent voorzitter is der
Aideeling voor Geschillen van Bestuur en
als zoodanig ervaring, oefening en gave
des ondersoheids bezitten moet om de
neteligste kwesties op te lossen en het
zwaartepunt te vinden.
Daarnevens wordt onze senaat en in hem
ook de reohterljjke macht vertegenwoor
digd door den oud-procureur-generaal bjj
het gerechtshof te Amsterdam, mr. Kist.
Betere keuze èn uit de Eerste Kamer èn
uit de rechterlijke macht ware niet te doen,
daar de benoeming van dignitarissen, bjj
den Hoogen Raad verbonden, uitgesloten
schijnt. Immers, in het onwaarschijnlijke
geval, dat het enquête voorstel-Troelstra
tot een vervolging leiden ging, zon als
we ods met zeer vergissen dr. Kuyper
volgens art. 164 van de Grondwet voor den
Hoogen Raad moeten verschijnen.
Eindelijk noemen wjj de keuze van den
oud-minister Van Karnebeek een zeer ge
lukkige èu om het prostige, dat deze bezit
èn om zijn ervaring in de diplomatie op
gedaan, die hem steeds een aandachtig ge
hoor geeft, daar hjj de fijne puntjes der
kwesties in bet debat weet aan te wjjzen.
In 't algemeen achten wjj de keuze van
den eereraad een zeer gelukkige, omdat
geen der leden tot de partjjgenooten van
dr. Kuyper behoort. Dhr. van Swinderen
hoorden wjj steeds als gematigd rechte
(ehrist.-historisch) kenschetsen. Dhr, Kist
en Van Karnebeek behooren tot de linker
zijde.
Waarljjk, de samenstelling van den eere
raad ii een zoodanige, dat zjj naar onze
opvatting niet beter had kunnen geschieden.
Het (Roomsche) Huisgezin schrijft
De eereraad inzake de decoratie-kwestie
is er.
Hg kon niet op gelukkiger wjjs zjjn
samengesteld
Van de drie leden heeft een zitting in
de Tweede Kamer, een in de Eerste Kamer
en een in"den Raad van State.
De leden zjjn alle drie staatalieden, geen
politici in den min gunstigen zin van hei
woord.
De drie leden zjjn alle drie mannen van
hoog aanzien en probiteit.
Met de benoeming van deze commissie
is het enquête-voorstel van den heer Troel
stra niet alleen van de vlakte, maar is het
begraven.
Missohien voelt de voorsteller dit zelf en
neemt hg zijn voorstel terug.
Maar mocht hjj de gelegenheid om een
verstandige daad te doen ongebruikt laten
voorbjjgaan, dan is er geen twjjfel aan of
de overgroote meerderheid der Kamer,
van licks zoowel als van rechts, ver
werpt het.
Alle tjjd aan het enquête-voorstel beste
den, is verloren tjjd.
De zaak Kuyper zal door zjjn pairs wor
den behandeld. Zjj suilen daarbjj wel minder
kleinzielig en venijnig te werk gaan dan
oen Tidoman en een Troelstra, maar men
kan er staat op maken dat zij onbevooroor
deeld, rechtschapen en streng zullen vonnis
sen, zooals het rechters en vroede mannen
betaamt.
In alle kalmte kan men thans de nitspraak
en daarmee het slot der geruchtmakende
zaak tegemoet zien.
Hoe men zich zelf onteert
Op Marken is ten bate van de vaoature-
Korthals Altes dit strooibiljet verspreid.
Natuurlijk ongeteekend
ii Vrienden der Hervormde Kerk 1
Zooals gij weet is er in Nederland door
Dr. Kuyper een machtig bondgenootschap
gevormd van Roomaohen, Gereformeerden
en de soogenaamdeChristeigk-Historisohen.
Onder die Christelijk-Historischen zijn
predikanten die, in schijn Hervormd, maar
in wezen Gereformeerd en in de boeken, die
zij schrijven zelfs modern durven zijn zij
zorgen echter wel dat die boeken niet door
hun gemeenteleden gelezen worden.
De drie partijen te zamen noemen zich de
Christelijke, de rechtsche, de Kerkelijke (of
Clerioale partij.) Wie niet met hen meedoet
is een heiden (paganist).
De ervaring leert echter dat Clericalizme
juist het tegenovergestelde van godsdienst
ishet ,s 't streven om den godsdieit te mis
bruiken tot'topz weepen van politieke harts
tochten om daarna met de meest winstge
vende baantjes aan den loop te gaan.
Het doel van 't Clerioalismein Nederland
is bovendien om de Hervormde kerk totaal te
vernietigen.
De Gereformeerden te Marken prijzen
den heer Kernkamp aan als Christelijk Hi
storisch eandidaat. Het is echter beslist
waar, dat hij in het heele district door niet
een enkele Christelijk-Historische kiesver-
eeniging eandidaat is gesteld. Ook de be
kende Christ. Hist, predikant dr. J. Th. de
Visser, thans lid der 2de Kamer is ons geheel
ongevraagd raad komen geven. Hoe recht
zinnig die man is kunt gij eerst begrijpen als
gij weet dat hij in zjjne boekwerken «He-
breeuwsohe oudbeden* schrijft, dat de
boeken van Mozes niet van Mozes afkomstig
zijn en dat hij niet gelooft wat in die boeken
geschreven stoat 1
Beste brave Dominé voorloopig vertrou
wen we U das heeleman) Diet meer I
Een der Gereformeerde toon aangevers
loopt reeds langen tijd langs den weg te ver
kondigen, dat over 10 jaren te MarkeD de
Gereformeerden de baas zullen zijn. Aan ons
eohter blijft de zorg daarvoor te xnllen wa
ken, trots de raadgevingen der Gerefor
meerden met hun dr. de Visser en van die
Hervormden, die eigenlijk niet in onze kerk
hooren, maar uit gebrek aan eerlijkheid
daar liefst nog baantjes aanpakken.
Wij schrijven dit niet uit haat tegen de
Gereformeerden, want we willen hopen dat
zij eenmaal hun dwalingen inziende zich
sullen hervormen tot aanhangers van het
ware Christendom, zooals dat alleen in het
Evangelie te vinden is.
Hervormden zoo gij Uw Kerk werkelijk
liefhebt, stemt als éen «au op den Heer
JAC. KORTHALS ALTES
die niet door gekakel van «beginselen* die
niet bestaan, maai door daden getoond heeft
een vriend dier kerk te zijn.
Zegt hel voort II
De uaH die dit schotschrift opstelde, weet
van toeten nooh blazen. Of wat is een predi
kant iu schijn Hervormd, maar in wezen
Gereformeerd P Alsof do Hervormde Kerk
niet nog steeds de Gereformeerde Formulie
ren van Eonigheid als eigen belijdenis-
aflicheert. Waar hebben ocit do drie recht
sche partgen zich aangediend als Clericaal
Is niet dmdeljjk uitgesproken, dat de heer
Kernkamp Luthersch was en niet Gerefor
meerd? Kwam niet juist daarover strgd op,
en is er van Christ.-Hist. zijde met nadruk
op gewezen, dat het hier een potitieken
strgd gold, waarbij de kiezers met Lu-
tkersoh, Hervormd of Gereformeerd niets
uitstaande hebben P
Men ziet dus weer, waar 't van liberale
zjjde met de Provinciale verkiezingen naar
toegaat. De liberale eandidaat wordt weer
aanbevolen als de man die met daden getoond
heeft een vriend van de Hervormde Kerk te
zijn t
Beginselen bestaan niet. Met het gekakel
hierover houdt men zich niet op. Als za hnn
liberalen eandidaat er maar doorhalen.
Nu, onze kiezers misleidt men met zulk
een humbug niet, juist omdat ze in de be
ginselen vast staan.
Alleen maar, iaat men van Christelijk-
Historisohe zijde steeds, als nu, tegen het
uitspelen van de Hervormde Kerk protes
teeren. Van hnn hoofdleiders ging dit pro
test steeds op de groote vergadering uit,
maar in de districten maken tegenover onsen
eandidaat de plaatselijke leiders zioh aan
hetzelfde euvel .schuldig. En hierin steekt
gevaar.
Zien toch de liberaal-modernen, dat dit
dirredomdijne spelen met de Hervormds
Kerk, succes geeft, dan herinneren ze zioh
al spoedig, dat zij zelve nog altoos in deHer-
vormde Kerk de zeer groote meerderheid
vormen en exploitseren die kerk ten eigen
bate. Standaard.
Een oplossing
Wjj lezen in de N. Prov. Groninger Ct.
Nu de liberalen vrij verlegen worden mot
het woord neutraal, waar het geldend zal
worden gemaakt op de openbare school pein
zen velen hunner over 'n richtige oplossing.
Een medewerker der Nteuwe Courant riep
dezer dagen het ,/Heureka". Echter wel een
weinig te vroeg.
Hjj schreefwordt nn toch geen slaaf van
een woord. Spreek niet langer van neutraal.
Zegobjectief. De openbare schooi zal nu
niet langer neutraal, zjj zal objectief onder-
wjjs geven.
Maar wat is dan toch objectief onderwjjs
'Si Objectief is, zeide de schrjjver, een
,/grondeloosheid van zoeken en denken en
streven*.
Dat kan watworden dus, als men op de
openbare school objectief wordt. Dan wordt
men «grondeloos van zoeken, denken en
streven*. Maar wat er zoo van de kinderen
terecht komt Zullen zjj in die //grondeloos
heid* niet verzinken P
Objectief is voorts, dat de onderwjjzer zjjn
leerlingen het voor en fegt n mededeelt,
hopendo dat zjj het rechte apoor zoo wel
zullen vinden.
Inderdaad, men zegt dat dit objeotief is.
Maar hoe zal dat gaan op de openbare
lagere school?
Het Huisgezin zei er van
«Niet neutraal,maar zoo objectief moge-
ljjk. voede de onderwjjzer de jeugd op
tot alle mogeljjke Christeljjke en maat
schappelijke deugden.
Zouden we inderdaad met objeotief
in plaats van neutraal ond6rw(js op de
openbare school verder komen
Indien de objectiviteit criterium en
richtsnoer wordt dan krjjgen we natuur-
Ijjk allerlei soort van onderwjjs. Dat kan
niet anders, want de objectiviteit voert bjj
dezen tot geheel andere uitkomsten dan
bij genen.
Een sociaal-democratisch onderwijzer
zal heel ander onderwjjs geven dan bjjv.
eon katholiek.
Men voelt, dat de opnbare school
zoodoende innoggrooter slop zon gera
ken dan waarin zjj thans zit tengevolge
van de neutraliteit*.
Geen wonier ook. Men wil dal de onder
wijzer een persoonlijkheid moet zjjn oek in
de school.
Rijm dat nu inaar eens met neutraal, d. w.
z. niet spreken over godsdienstige en staat
kundige dogma's,of met objectief, d. w. z. een
groadeloosheid van zoeken en denken en
streven
Schaamteloosheid.
Onder dit opschrift schrijft de Standaard
Pers, tooneol en rechtzaal staan, op het
stnk van schaamteloosheid, in onderling
verband, maar toch komt ze in de rechtzaal
het scherpst nit.
Wat nn pas weer te Parjjs gezien is, dat
bij een schandaleus prooes, vol van onthul
lingen over dierljjke zelfveriaging, de vrou
wen uit den hsogsten stand, ouden zoowel
als jongen, de tribunes vullen, is pjjnljjk.
Vooral ditmaal, nu de President de dames
aanmaande om heen te gaan, en ze toch ble
ven. Ja, zoo brutaal bleven, dat hjj eindelijk
last moest geven, om de tribunes met geweld
te ontruimen.
Geestig zelfs verzocht hij eerst de fatsoen-
Ijjke dames zich te verwjjderea, en toen nie
mand zioh verroerde, sprak hij snjjdend
seherp -. //Nn de fatsoenljjke dames op mjjn
vermaan zjjn heengegaan, zal ik de andere
door de politie van de tribunes laten verwjj-
deren".
Dit treft vooral in de rechtzaal; omdat in
de reohtzaal de hooge ernst aan het woord
is, n'et het uitstallen maar het te keer gaan
en straffen van 't zedeljjk kwaad. Wie een
slecht boek wil lezen, doet het in de een
zaamheid wie een gemeen tooneelstuk gaat
bjj wonen, zet zich neer waar vermaak hoofd
doel is. Maar in de rechtzaal is de strjjd
tegen het kwaad juist aangebonden. En wat
dan te denken van vrouwen, die zoo alle
schaamte hebben afgeworpen, dat ze haast
vechten om bjj zulk een proces een plaats te
krjjgen, en zelfs, als de rechter ze vermaant
om weg te gaan tooh zonder blikken ot blo
zen bljjveu zitten. Hoe diep gezonken is een
maatschappij niet, waar heel een schare van
beschaafde vrouwen dit aandurft.
En toch is het in rechtzaal, literatuur en
tooneel één kwaad, dat hier voortwoekert.
Het is lust in de kennismaking met de diep
ten van sata», geljjk de apostel het noemt
het |is de lust der zinnen om door anderer
zonde geprikkeld te wordenhet is de booze
j zin, gelijk Paulus het in de Romeinsche we-
j :eld brandmerkte, om niet alleen het kwzad
aan te vuren, maar een welbehagen te heb
ben in wie zulke dingen doen.
En dan gaat van 't. vanzelf cresendo.
Eerst een slecht boek, om eigen zinnon-
lust te laten opwekken. Dan een gemsen
tooneelstuk, om het als voor oogen te zien en
de soabrense taal aan te hooren. En als, door
pers en tooneel, aldus het stofgoud van de
vleugelen dor schaamte is afgeschud, dan wil
men ook de levende personen zien, die in
deze dierlijkheid vervielen. In de literatuur
werkt de verbeelding, op het tooneel de ge-
fingerde voorstelling, maar in de rechtzaal is
het de boosheid van 't leven»
Daarom is het zoo hoog tgd, dn die slechte
literatuur èu dat gemeene tooneel te keer te
gaan. Het is uit die beide uitwassen van een
gopoljjste beschaving, dat de gemeenheid
cpkomt.
F. D.
Het moet gezegd worden wat de (oud-
liberale) Nieuwe Ct urant eenmaal tussohen
haar vingers heeft, laat zij niet gemakke
lijk los.
Trenb en de redactie van Het Vaderland,
die letterlijk van dat blad gesproken had
den, hebben dit achtereenvolgens ondtr-
vonden.Eu haar opzweepend anti-üntjesge
schrijf getuigt er ook van.
Nu ervaart dit ook de Vrijzinnig Demo
cratische Bond.
Deze geeft al sinds eenigen tijd hoofdarti
kelen, gelijkluidend over 't geheeleland,
eedeau aan vrijzinnig demooratsohe bladen,
wier redacties zeiven het tedrnkhebben om
zioh met dergelijke dingen als hoofdartike
len in te latea. Bijvoorbeeld aan de Middel-
burgeohe CrS., de Wicsehoter Crt., de Arn-
hemsche Crt., enz.
Maar nu had er laatst in de Wineohoter
Crt. een van die «Ttikelen gestaan met V.D.
er onder, in welk artikel de Oranjeliefde in
disorediet gebracht en da neutraliteit zender
aankweeking van liefde voor 't Koningshuis
in bescherming genomen werd.
Dat artikel is zeker door de overige bla
den, die gewoon zijn deze »V. D.*-artikelen
te ontvangen, ter zijde gelegd. Dat was een
daad var prijzenswaardige voorzichtigheid.
Maer uu komt lereoht de Nieuwe Cou.
rant jan den vrijzinnig tiemooraiischen bond
vragen hoe staaf 't er nu mee Zijl gij nog
aansprakelijk voor die kometisohe artikelen
van V. D.
Weineen antwoordt hierop het Haag-
sohe hoofdblad der vrijzinnig democraten
Land en Volk (hoofdred. het Kamerlid Mar-
ohent, met medewerking van 't moerende
der vrijzinnig demoeratisehe Kamerleden)
de vrij zinnig democratische bond staat er
heelecaaal buiten.
Vroeger hadden achtereenvolgens Treub,
Bos, Marcbent, v. Deventer geweigerd hafc
vaderschap van «leao artikelen te erkennen;
dat nn de heeie Bon J voor de eer bedanken
iou. is te begrijpen,want 't artikel was niets
eervols aan.
Maar ue Nieuwe Courant laat niet los. Het
blad schrijft
«Het is duidelijk, dat Land en Folie
geen opheldering wil geven over do ver
houding van do artikelonbron V.-D. toe
het Bestuur van den Vrijzinnig-Demo-
cratischen Bond. Eerst heeft het blaft
gezegd, dat dit Bestuur enkel voor de
vlugschriften aansprakelijk is, die met
aen Bonasnaam aan het hoofd verschijnen
en toen daarna De Bode aantoonde dat aan
den voet der aan verschillende persorga
nen [toegezonden artikelen (ook onder het
artikel Liefde voor h6t Vorstenhuis*,
waarvoor namens het Hoofdbestuur alle
aansprakelijkheid werd afgewezen,/, een
verzoek stond afgedrukt om bewijsnum
mers van plaatsing aan den secretaris van
het Hoofdbestuur te zenden en te melden
of men den Bond voer niets wilde laten
advert,eeren toen antwoordde Land en
Folk, dat het tot zjjn leedwezen de vra>
