dar, VOOR ZEELAND, 1910. Dinsdag 1 Februari 24e Jaargang CHRISTELIJK HISTORISCH JONATHAN MERLE. T nis Hecht Ho. 104 er. vraagd. iter Wijk L VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK Wed. S. J, DE JONGë VERWEST te Goes F. P. D"i-!UÜJ, te Middelburg. FEUILLETON. PRIJS DER ADVERTENTIËN tl I swjjk Ved. W. erder xfrag, bjj enmaker, iel. st- en gen half ti te wen- SDEN. ea gezin jen een irlstelijke arken en van dit itterdam. m opgaaf reau v/d ÏSE, amme, ogelijk ln dienst te 9 zien. Bakker, est,Goes, f tm 1EDEREN WERRDAO DES AVONDS. Prijs per drie maanden franco p. p1,25. Enkele nummers„(VE*. UITGAVE DER FIRMA LW VAN Huldiging mr A F. de Savornin Lohman. De Nederlander bevat de rede door den beer Lohman te Groningen gehouden in den intiemen vriendenkr.ing.4ie hemdezer dagen hnldigde ter herdenking van zijn 70en ge boortedag. ZExc. sprak als volgt Onmogelijk ,is het spreker te antwoorden op al die hartelijke woorden, welke hem toe gesproken 'z|jn, woorden, die hoe goed ook bedoeld, niet alle door spreker geaccepteerd kannen worden. Wanneer de heer L. toch een blik op eigen persoon slaat, dan kan hjj met de hand op het hart, wetende wié hjj voor den Heere is, niet el die sehoone woor den aanvaarden, welke tot hem en jegens zgs persoon gesproken zijn. Dat neemt echter van de goede bedoeling der sprekers niets weg. Ontkennen wil spr. echter niet, dat vooral de toespraak van den voorzitter, een man, dien hjj reeds zoovele jaren kent, hem diep getroffen heeft. Door anderen is ook veel gezegd, dat spreker trof en gaarne wil hij verklaren, zich te ver heugen, dat hjj bestaat, na h|j zjjne geboor- teacte in dsn zak draagt. Dank weascht spreker gaarne te brengen aan het Oomité, dat zoo vriendelijk was deze Avondsamenkomst voor Bpreker en zijne fa milie te organiaeeren. Dit alles, ook de goeds zorgen, de entvangst van z|jne familie, die hem verzoeht heeft daarvoor haar dank te betaigen, stelt Bpreker op zeer hoogen prfjs. Dank ook voor de fraaie geschenken, wel ke hem aangeboden zjjn. De stoel zal d.or hem voor het dage! jjksch gebrnik in het stu deervertrek een plaats verkr'ygen. Het is een fautenil om er in te werken, hetgeen spreker hoopt, dat nog langen tjjd het geval mag zjjn, want de Groninger houdt van werken. Het fraaie album is een praohtstukhet zal eene eereplaats in sprekers woning innemen. Te meer stelt spreker deze geschenken op prfjs, nu ajj door Qrontnger industrieelen vervaar digd zfcn. Aangenaam is het spreker, dat het Comité heeft goedgevonden deze samenkomst open te stellen voor geestverwanten en voor ande reu, mits laatstgenoemden opzettelijk toe gang tot deze vergadering vroegen. Het spreekt toch wel vanzelf, dat men in eene samenkomst als deze zjjn politieke tegen- s'anders niet wenscht te hinderen, door din gen te zeggen, welke hun onaangenaam zjjn Niet dat hjj iets kwaads tegen hen in den zin heeft. 25 Haar zelfs de aorg voor Ellie werd dien nacht door een sterker gevoel verdrongen.... bittere woeste wrok tegen den man, die zjjn eigen kind re .'den kon en dat van een ander kon laten sterven. Natnurljjk kon het, dat Axford Harry niet gezien had, maar hij had hem moeten zien. Merle bedacht telkens weer verontso uldingen voor hem, en toeh liet hem de ellendige waarheid niet los, h|j zou niet hebben hunnen nalaten te zien dat er nog eeu kind in de beek lag. Pattie was blijkbaar zeer kort in 't water geweest; Merle twijfelde er niet aan,dat Harry er door zon zfjn gekomen, als hij er tegelijkertijd uit was gehaald. Al deze uren had hfj dat gevoel met geweld neergedrukt, en het was gelukt, maar het wilde tooh niet verdwijnen. Nu, in zijne eenzaamheid, over viel het hem met voile kracht en maakte hem razend. Hfj had recht om boos te zfjn hij kén niet vergevenzfjn jongen, zfjn mooie jongen, 't mooiste dat er ooit op aarde geweest was, behalve Luoy, had men wreed laten sterven. Hfj kón niet naar boven gaan, waar Harry's armpje9 hem 's morgens nooit meer zouden omhelzen. De lamp brandde in zjjn studeer kamer en gaf hem licht genoeg om de keu ken op en neer te gaaD, worsttiend met zich zelf. Hjj kon niet bidden. Alles zou bfj ver dragen hebben alles wat van God alleen kwam maar dit was hem door meusohen aangedaan. Nooit heeft spreker neergezien op een tegenstander, als op een minderwaardig wezen, altjjd wanneer deze tegenstander oprecht zjjne beginselen voorstaat, dezen gewaardeerd, het zeer natuurlijk vindende dat deze bijvoorbeeld in den strjjd voor de school anders denkt dan de voorstaaders der vr|je school. Spreker wenschte van deze gelegenheid gebruik te maken om iets van dien school strijd mede te deelen, uit den tjjd, dien de ouderen onder ons doorgemaakt hebben. Want het is goed, aan de jongeren te vertellen hoe die strjjd is geweest. De school strjjd tooh is in ons k n 1 een zeer gewichtig tijdperk geweest voor onze natie. Toen de grondwet van 1848 meer vrjjheid aan het geloovige deel des volks gegeven had, en men dus begon vrjje scholen op te riohten, waren die oprichters de beroer dere in Israel. Er was inderdaad groote moed toe noodig om zulke schelen te stichten. De onderwijzers die aan die scholen werkzaam waren, zjj moesten zich verge noegen met lage traktementen, en toch hebben zjj den moed gehad te gaan wer ken in de Chr> scholen. Die oude Chr. onderwijzers, waren volko men bevoegd onderwjjs te geven in de open bare scholen, maar zjj hadden den moed de daaraan verbonden voordeelen pr jjs te geven. Zij vertrouwden op God. Destijds Waren er niet vele predikanten die de Chr. scholen steunden, behalve die van de Afgescheiden kerk eu enkele anderen met hen. Dat is geweest de oude tjjd. Opgemerkt dient te worden, dat de Heere altjjd door kleine dingen groote zaken tot stand brengt. Bedaeht moet steeds door ons worden, dat God vaak groote dingen doet door kleine onbeduidende menschen Erkend moet worden, dat in alle partjj- groepen velen thans beginnen in te zien, dat het den weg op moet van de vrjja schooi. Er is ten opzichte van de rechten der vrije school veel tot stand gebracht. Wie hebben dat gedaan God voert zelfden strjd aan. Wjj zeggen dit wel, maar wjj vargeten dat in ons bin nenste wel tens. Zeker, een goed Christen weet, dat hjj moet bidden alsof niets, ei werken alsof alles vau hem afhangt. En als hjj dan hard gewerkt heeft, meent hjj allicht dat alle3 van hem afhangt; dat hjj het gedaan heeft en ziet dat de Heere zelf alle gangen De klok sloeg elf. Bijna twee uur geleden had afjne moeder hem verlaten en nog altijd wandelde Merle op en neer met eeae smart te groot voor tranen, toen een luid zwaar kloppen op de denr hem angstig dood stil staan. Alle verhalen die hij ooit gehoord had van vreemd kloppen op deuren, nadat iemand gestorven was, kwamen hem in de gedachte. Was het Luoy, die hem kwant berispen omdat hij wrok voelde Hij deed de bouten van. de deur, verwachtend niets anders te zien dan het schemerdonker van een zomernacht, en dan te weten, dat iet kloppen door onziehtbare hand geschied was. De deur van zijne studeerkamer wns juist tegenover de huisdeur en hat lamplioht viel vol oj. eea menschel jjke gestalte, «Axford", riep Merle uit, en traohtte als wanhopend zioh zelf voor zijne plicht aan te gorden, als de man soms bfj hem om troosi gekomen wasmaar zjjne woede barstte in volle kracht los, zoodat hij van het hoofd tot de voeten beefde door de moeite, die hij had om zich zelf te beheersoben. Axford keerde zjjn ontdaan gelaat naar hem toe. ,0, dominé", aaide hjj, „het bezwaart mij zoo, dat, als ik uw jongen gezien had,ik hem had kunnen redden misschien I" Merle vatte zjjne hand alle boosheid was geweken door een groot medelfjden voor den man, die dez9 ged sohte tot zijn laatste uur mee moest dragen. «Kom binnen," zeide hij. «Ik zag n<ets dan Pattie", mompelde Ax ford en toen die naam over zijn lippen was, kwa men er tranen, de eerste sinds het onge- van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent. Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 '•ent. bestierde. Het verband dat God zelf legt, kunnen wjj zelden zien. Toch is het er. Aoo leert de Schrift ons welk een nauw verband er bestond tusschen de wegvoering, den ver koop van Jozef als slaaf naar Egypte, en het in het leven bah m ien van oen groot volk. God legt vaak op wonderbare wjjze een ver band tusschen feiten,die sehjjnbaar nets met elkaar gemeen hebben. Spreker wil dit aan- toonen in de laatste geschiedenis van den schoolstrijd. Deze is begonnen door Groen van Prinstererhjj heelt gearbeid mei de mannen d9r Christsljjk Historische richting G:oen heeft geen eigenïjjke partij kunnen vorken hjj was meer Christenleider dan volksleider. Hjj was er meer op bedacht om alle Christenen, van welke kerkformatie ook, bjjeen te brengen en hun aandacht te vesti gen op dat ééne puntdat het publieke leven niet losgemaakt kan of mag worden van den Christus. God heeft, toen Groen oud werd, een an deren leider gegeven in dr. Kuyper. Deze zette op den voorgrond de organisatie van de parljj, daarbjj trad de Gereformeerde op vatting op den voorgrond. Daardoor werd de partjj sterker, maar K hield niet alle Chris tenen bjje6n. Er was dus veraohil in de wjjze van optreden tnsschen dr. Kuyper en Groen. Er ging nu wel meer actie van het Christen volk uit, maar er dreigde scheuring. Nu is feet opmerkeljjk, dat dr. Kuyper en spreker elkaar aanvulden Dr. Kuyper, die meer bepaa.d voor do Gereformeerden op trad en spreker, die meer als Groen alle Ciiristenen uit versehillendo kerken trachtte te vereenigen op het politieke, erf. Zoodoen de werd toch eigealjjk één doel nagejaagd. Maar hoe is nu die medewerking van spre ker tot stand gekomen Als spreker een woord over zichzelf mag zeggen, en waarom zoude dit niet geoorloofd zjjn, nu twee uren achtereen onderscheidene perso nen tot on over hem gesproken bobben f dan wil hjj beginnen, met in de eerste plaats te wjj zen op Godswonderbare leidingen met hem W&t sprekers eigen jeugd aangaat, hij is opgevoed door eene bijzonder verstandige en zeer vrome moeder. Deze vrouw stelde op den voorgrond en nn wordoD sprekers karaktereigenschappen ook meer verklaar baar zelfitandigheid van den Christen te midden van het volle leven, en zich niet op bergen in een kringetje. Hoewel zjj van de meesten harer omgeving in meening ver schilde, in diepe geloofszaken, werd toch luk gebeurd was. Hij giug binnen en het hoofd op de keukentafel leggend, barstte h|j in hartstochtelijk snikken los. Merle was zioh zelf ook niet langer meester - de reactie was séó groot. Hij herstelde zic'a echter het eerst en traohtte den onder te troosten. >Zij hield zooveel van mij 1* zei Axford kreunend, >cn dominé. u w jongen was ook een enge), en u zijt niat boos op mij «Je hebt het niet zoo bedoeld, Axford," zei Merle, zijn hand op diens schouder leggend. «Denkt n, mijnheer, dat zij samen geweest zijn P" vroeg Axford, zijn hoofd oplichtend. „Ik weet het niet. Ik zal het den admiraal vragen", zei Merl~. „Denk er niet meer over Axford. Het was Gods wil, niet de uwe 1" Hij kon het nu z*gg?n, de doodsargst was voorbij. Het deed hem goed Axford te troos ten. Deze had, evenals hij, den geheelen dag niets gegeten. Merle dwong hem, clsoibij een kind geweest ware, wat te gebruiken en traohtte intussohen wat meegevoel voor zijn vrouw bij hem op te wekken. Hij scheen nooit anders over haar te denken dan als een soort huisraad- «Zjj zal op je zitten wachten, Axford," zeide hij. «En het kind is even goed van jon ais van haar, vergeet dat niet 1" Hij kon niet zeggen, «het is even hard voor haar," want hij voelde met groote zekerheid dat het hart van de zachte vrouw nooit zóó in het kind geleefa had als dat van d6n sterken vader. Ten laatste ging hij weg en Merle ging rillend naar bed, bang voor den naoht, bang voor bet ontwaken 's morgens, en sliep haar kinderen nooit ingeprent afkeer van andere menscben, die niet Gereformeerd of wil men, Orthodox waren. Die in die dagen het is zestig jaren geleden orthodox was, hij mocht dan overigens nog zoo nor maal zjjn, hjj was toch zeker een minder- waardig mensch. Iemand, die •ie oude wereldbeschouwing waa toegedaan, telde niet eaee.Spreker voed dit natuurlijk hij wist immers, dat «en Christen vervolgd zal wordendit tooh staat in den Bijbel. En det was zoo in die dagen men was zeer verdraagzaam,dooh als iemand ging naar de „Coksiaansehe kerk", nu, daar weien wij alles van I Maar men lee-de zich daaraan niet tostoren. ^Spiekers familie heeft zich niet bemoeid met de politiek. u<j had er bjjoa een afkeer van. Als jurist heeft spr. zioh dan ook niet met de politiek ingelaten. Ook niet toen hij in den Bosoh als rechter, en later als raads heer werkzaam was. Menscholjjkerwijze gesproken, oordeel >e spr. zich voor dat alles zoo ongeschikt mogelijk. Toe hebben spreker altijd aangetrokken de geschriften van Groen van Prinsterer, vooral zoover deze bet onderwijs betroffen. Eene gtooie onrechtvaardigheid vond spr. hat altijd, dat de Christelijke school achter uit gezet werd, maar hij vond dat Groen nooit een bruikbare oplossing aangaf. jEon tweede punt,waarop spreker wees, is dat bij niet heeft leeren spreken ea nooit in 't openbaar een woerd durfde zeggen. Spr. heelt zioh hie? hedenavond verwonderd over moneohea «uit het volk", die zoo goed het woord voerden. M*a« in sprekers tijd had men nog geese JongelingsvereeBigingen en andere oorporstiëa, alwaar men door het woord to voeren, leerde spreken. Nn ward echter ia Don Bosch,zonder arjn toedoen, een debaiingsclub opgericht,waar ook ds Pierson, thaas te Zetten, en epr, leden van werden. Daar leerde spreker in het publiek debatteeren.Voorftdnread bleef de heer L. in coriespondantie mot Groen vi.n Prineterer, maar het ging steeds over historische kwesties, niet over de politiek. Toen hjj later meer vrijen tijd kreeg, porde Groen hem tot schrijven aan. Zoo kwam het boek „Gezag en Vrjjheid", dat evenwel ver bniten de politiek staat, tot stand. Toen spr dit boek had gaschr ven be greep Groen van Prinsterer, dat hjj spr wel in de politiek gebruiken kon. Buiten zijn weten - dit geschiedde destjjds vaak -werd spreker candidaat voor het Eamerüdmaat- eenige ueen enkel door uitpntting. Mannen van de wereld, mannen wier be langstelling wortelt in politiek, litteratuur, zaken doen, weten wat het is om een jong leven plotseling te sien sterven, het te*en yan hun kind. Er zullen nadien altijd oogenblikken komen oogenblikken in het dageljjksohe voortgaan en werken, waaraan zij zullen voorbijgaan zonder door woord of blik iets te toonen, maar nooit meer zonder dat er in wei dig eau herinne ring zal komen aan een klein stemmetje eea vrinadelijk zacht handje, dat niet meer is. En de kinderen ran een armen man zijn alles alles waar hij zijn hart op gezet heeft. Toen Merle er naar vroeg, hoorde hij dat de admiraa1 dc diepte van het water had Laten peilen en van meening was dat Harry door zijn val verdoofd moest zijnandere zon hij er uil hebben kunnen komen. Waar- sohjjaljjk waren zij er samen ingevallen en was het meisje, --eel liohter zijnde dan de joDgen, een eind met den stroom meege voerd. Merle was blij dit te weten terwille van Axford; hem zelf was het onverschillig; z'jn jongen was nu weg. Het eenige wat hem nu DOg belang inboezemde w*.s, dat er uit dit groot verdriet eenig goed voor ande ren mocht ontspruiten. Eene week voor Harry's dood hadden Merle en de kinderen voor een pretje buiten thee gedronken. Juffrouw Merle had gezegd dat het geen pretje voor haar was, met haar rhenmatiekmaar Harry had er geen vrede mee. Midden onder het theedrinken sloop hij weg en Merle hoorde hem bij de deur schap in het district Arnhem. Spr kwam dit te laat te weten. De bear L. heeft toen aai Groen geschre ven, dat, mocht hjj gekozen worden, hij het lidmaatschap niet kon aannemen. Uit dit alles blijkt, dat spreker sich selven be schouwde als iemand cSe moest bljjveu bniten de politiek.en daarvoor ook niet waa voorbereid. Toeh is hjj zjj na ondank) opge treden. Hos kqjam dat f In Den Bosreh waa gekomen ds Pierson, do orthodoxe predikant, in eene moderne gemeente. T^gen den zin van dan kerke- in kwam ds P. in Den Bosch. Oak in deze sask ziet spr Gods wonderbare leidingen. Wat was het geval f Sen paar leden vau den kerkaraad zonden ds PI gaan hoerde, maar er kwam esse overstroeming. Ds P. werd beroepen en zoo kwam de me lerne gemeente in het bezit van een orthodox predikant. Ds P. bezocht op zekeren keer de open bare school bjj eene les. Men was bevreesd voor ds Poordeelende, dat wanneer deze zich te veel met de school bemoeide, ds school orthodox zoude worden. Er ontstond oen conflict. In het kort er werd een bij zondere school opgericht. Om den noodigen steun te verkrijgen, heeft spr brochures geschreven. Ea die brochur s hebben hem op 't verkeerde pad (de politiek) gebracht. Tot nog tos had spreker zïeta neg niet qp politiek gsbied bewogen. Maar dr Kuyper werd ziek, Dezo moest voor eenigen tjjd naar Italië. Spreker redigeerde De Stan- daard-Eet zoude maar z|jn voor een kleines tijd. Maar die tjjd is tot een jaar geworden. In dien tjjd sehreef hjj de stukkon; de school, waaraan de na*ie gehecht is. En zoo is spreker ook in de journalistiek gekomen. Nadat het volbspetitienemect ons volk in beweging gebracht had, heeft spreker opgesteld d« verklaring door 9 a.-r. Kamer leden bjj éo begrooting ingediend (de antirev. partij was 't toen voor 't eerst eens roerend eens, zeker osadat nic: Kayper, dio toen ook Kamerlid was, maar iemand buiten 't parJomeut 't ican'.fe.-t h sd opgesteld Red. Zeeutv\ welke «verklaring* als principe had, dat het Rijk s;le onderwjjzsratractemnaten uitkeert, zoowel aan die ven de openbare als van da bjjzordere scholen. Spreker zoude voorzeker niet al dien arbeid verricht hob ben, indien hjj niet ge had had een vrouw, zooais spreker die mocht bezitten, welka het ean eer achtte als huisvrouw hrnr tnak te vervullen. vlei' nd vragen«Grootma, toe, komt u ook De jongen was nu in het paradijs en hij kon niet heipen dat iemand er buiten zou blijven. Tot aan het eind van aijn leven zag de dominé dat verlangende gezichtje en hoorde hij het vleiende stemmetje als hjj moe was van het vragen aan de onwilligen om «ook te komen." De begrafenis was Zaterdagmiddag. Avis was er met zijn zoons en dochters. Tom wanddde met Ben Axford de kleine kistjes werden door mannen g ïdragen. Het kerkhof was in Kirrohmont en toen de lange stoet langztam voorbijging, kwam mijnheer Ctarioe den weg af. Hij bleef met ojgedekteo hoofde staan tot de stoet voorbij s;js. Hij had Merle dikwijls met zijn' paooien jongen voorbij zien komen en nooit kannen nalaten tegen Hany te glimlachen. Merle iag hem nu niet. H<j zag niets en hoorde niets behalve het klein? gezichtje en de stom die hij nooit meer h ooren zon, totdat de sluier zou zijn opgelichten met dat gezioh'jo een ander gezicht, waarop ook de schaduw des doods gekomen en verdwenen wasLuoy's gezicht toen haar verdriet om hem was veranderd in vr ide en het kwam hem voor, alsof de oogen van den Heiland zoo neer zien op alle rein verdriet, dar afge scheiden is van zonde goen schreien meer over ons maar kalm wachten tot het geze gende einde, ac ook hij was kalm bijna de eenige onder al de vergaderden die geon traan vesgoot. {Wordt vervo'gd.)

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1910 | | pagina 1