VGOR ZEELAND.
No. 98.
1910.
Dinsdag 25 Januari
24e Jaargang
HISTORISCH
JONATHAN MERLE.
GHRISTELIJK-
VERSeHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUiJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
FEUILLETON.
UIT DE PROVINCIE.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers „0,02'.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 ''ent.
ES
Hulde aan Jhr. Mr. A. F.
Savornin Lohman.
de
Men schrijft uit Groningen aan De Stand.
Wjj hebben indertijd reeds medegedeeld
dat zich in onze stad een comité gevormd
had om den heer Jhr. Mr. A. F. de Savornin
Lohman, minister van staal, een feest aan
te bieden. Deze feestelijke samenkomst,
welke oorspronkelijk zon plaats hebben op
den 70sten verjaardag van Mr. Lohman,
moest toen uitgesteld worden.
VrijdagavoLd werd de heer Kohman met
zjjn familieleden, uit alle deelen des lands,
in de bovenzaal van het Concerthuis, harte
lijk ontvangen. De groote bovenzaal, tot
feestzaal ingericht, was geheel bezet met
belangstellenden uit stad en provincie.
De heer Lohman nam met zijn familiele
den en de leden van het Comité en hunne
echtgenooten, in een vriendenkring plaats,
bij welken kring zich alle aanwezigen aan-
eloten.Het Comité had de attentie gehad om
de feesttafel te voorzien van lekkernijen,
welke volgens oud-Groningscb gebruik,
daarop behooren, om daardoor den heer
Lohman als geboren en oud-Groninger te
eeren.
Met begeleiding van de mnziek van het
Christelijk muziekgezelschap „Oranje"
werd gezongen Psalm 89 vs. 1 en 8, waarna
de voortzitter, da. J. L. Pierson, (zoon van
ds. H. Pierson uit Zetten) voorging in ge
bed, een gedeelte voorlas uit Gods Woord
en daarna Je volgende toespraak hield:
Hooggeachte Heer de Savornin Lohman 1
De bijzondere onderscheiding is mij te
benrt gevallen als voorzitter van hetComité
tot voorbereiding dezer somenkomst,
waarin U het ons vergunt U te ontvangen,
op te treden, en als zoodanig het eerst het
woord te voeren.
Ik zou zeer zeker geaarzeld hebben haar
te aanvaarden, indien daarmede mij ware
opgedragen de mond te zijn van allen, hier
aanwezig. Dat is gelukkig niet het geval.
Anderen zullen na mij, en beter dan ik het
zon kannen, voor U uitspreken, wat hun
hart voor U voelt, en zoo sluiten wij ons
tevens aan aan den wensch, die ook de onze
was, dat het sameazjjn zich zooveel moge
lijk zou vrijhouden van het officieeie. Niet
de mond alleen, maar het hart wil tot U
spreken, en daarom mag de enkele voor
alleen niet het woord opnemen.
Ik wil alleen in zooverre aller gevoelen
vertolken, dat ik U nit aller naam een zeer
21
De begrafenis was zoo eeovondig moge
lijk. De erfgenaam ging als een spot rouw
dragend achter de koets en Ermyn steunde
op admiraal Hargrove's arm. Deze vroeg
haar zijn huis als het hare te beschouwen.
Zij had geen familie. Zij nam het aanbod
dankbaar aandaar kon zij rustig tot zich
zelf komen en bedenken wat zij zon kunnen
nitvoeren,want zij had op het oogenblik niet
meer dan 150 gulden en het was zeer on
waarschijnlijk dat er nog iets voor haar zijn
zon als alles geregeld wes. Het was een
vreemd ge voel,dat al wat zij bezat nu in een
paar kofiers was en zij geen thuis meer had.
Zij werd in Westbrook als een verbannen
prinses ontvangeniederen wilde haar
minsten wensoh voorkomen. Maar Ermyn
had geen gevoel meer voor kleine wensohon,
of zij wandelde of reed, hier zat of daar
stond, het was haar alles hetzelfde. En tooh
het eenige wat zij er voor terug kon doen,
was dat zij het schijnbaar waardeerde. Dat
moest zij traohten te doen. Niemand in huis
vond juffrouw Vanghan saaizij had voor
iedereen belangstelling. Maar diep in haar
hart had zij slechts voor dén ding belang
stelling, een ding,waarnaar zjj hongerde met
groot verlangen. God te kennen zooals Gay
Hem gekend had de laatste 4 maanden van
xjjn leven.Het was niet noodig om haar voor
te honden dat zij hare hoop op het leven
hiernamaals moest houdenzij had niets dat
hartelijk welkom toeroep in d zen kring van
vrienden, sd U onzen dank breng, dat U de
welwillendheid hadt om onze nitBOodigiug
aan ie nemen.
Verder mag ik voor mij zeiven spreken.
En dan zij het mij vergund U te zeggen, dat
ik het altijd een van bijzondere voorrechten
van mijn leven heb geacht,dat ik U zoolang,
reeds veertig jaren, heb gekend. Vele herin
neringen, van mijn vroegste jeugd aan, ver
bonden met Uw persoon, mij bewarend
menig onvergetelijk oogenblik in Uw altijd
vriendelijken, huiseiijken kring doorge
bracht, houd ik dankbaar vast.
Onbewust neemt het jong gemoed de in
drukken in zioh op,ondergaat 't den invloed
der ouderen, maar in later leven treedt het
geheel dier indrukken naar voren in de
helderheid van het bewustzijn, en wordt ons
bekend de invloed, dien anderen,ongezocht,
op ons hebben uitgeoefend.
Uit mijn herinneringen ontwerpt zioh een
sterk sprekend beeld. Ik zie voor mij een
meD, wiens groote erast tooh het jong ge
moed aantrok, ornaat die ernBt met vriende
lijkheid gepaard gingwiens meerderhe;d
niet neerdrukte, omdat zij zioh hulde in een
voud wiens ïoogheid van karakter tegen
hem deed opzien, dooh getemperd werd door
belangstelling, die aanmoediging waswiens
opkomen voor wat reoht wes ons vervulde
met eerbied, omdat de teerheid daaraan niet
ontbrak wiens onafhankelijkheid van het
oordeel en de meening van menschen haar
oordeel vond in onafhankelijkheid van God.
In de traditie van mijn ouderlijk huis, die
geboren is uit het woord Open uwen mond
voor den stomme, voor de rechtzaak van
allen, die zouden omkomen, heeft uw be
zielend voorbeeld mij zeer bevestigd.
De begeerte om mede te mogen helpen in
de groote worsteling van ons Christenvolk,
zijne rechten te verzekeren, de worsteling,
belichaamd in den strijd voor deVrije School,
dank ik aan mijn vader,maar vooreen groot
deel aan U.
Aan dien strijd heeft U in het bijzonder
uw leven gewijd.
Onze God heeft nw onvermoeid pogen ge
kroond met den zege. U heeft het zeldzame
voorrecht gehad, het doel van uw leven te
bereiken.
U heeft overwonnen, maar èn in den strijd
èn in de overwinning ï)lonk de hoogheid van
uw karakter uit. Het was er u niet om te
doen, anderen neer te slaan, maar alleen het
onrecht te breken, waarvan zy, nit onwetend-
haar hier op aarde bond, al hare gedachten
en genegenheden gingen naar boven zonder
daar houwvait te vinden.
Ermyn was altijd godsdienstig geweest
haar geloof had haar geholpen haar pliohteD
te vervullen en verdrietelijkheden te ver
dragen. Maar verdriet zooaL dit was boven
matig en zij zat er geheel onder. Altjjd weer
las zij voor zioh zelf wat zij zoo vaak voor
Guy gelezen hadHare zonden zijn haar
vergeven, want zij heeft veel liefgehad
maar wien weinig vergeven wordt, heeft
weinig lief. Zij zag altijd weer Gny's blik
bij die woorden en vroeg ziohzelf af, of het
Gods wil zijn kon dat slechts die veel zondi
gen, in staat zonden zijn veel lief te hebben.
Dat scheen zoo onbillijk. Zij had haar heele
leven getracht Hom te dienen en zij was
alleen gebleven, en het geloof was Gay
geworden.
De Zondagen in de kerk waren een mar
teling. Zij was gewend aan den mooien
dienst op Land hurst, en hier was de muziek
onverdragelijk en de gebeden een opeenvol
ging van woordtn en de preeken even on
verkwikkelijk als de man die ze hield.
Ermyn, die wist dat Giles een afgeschei
dene was geweest, zag eens kans om laat nit
te blij ven en de kleine kerk binnen te sluipen
op een week-dag. Zij trof een ongelukkigen
dag en ging teleurgesteld heen. Zooiets kan
misBohien Giles en de meiden helpen, voor
haar was het niets en zij besloot er niet meer
heen te gaan.
Intnssohen had zij een werkkring gevon
den. De drie zoons van den admiraal waren
naar een kostschool en er was sprake van
heid, de verdedigers waren. U wilde niet het
volksleven uiteansclieuren, maar bewaren
en handhaven, den band met zjjn heerljjk
verleden, en het l;iden tot Pacificatie.
U is overwinnaar geweest, doch in dezen
nobelen zin, dat U de vrjjheid van heel dit
volk heeft gewaarborgd en hettothooger
zelfstandigheid heeft gevoerd. En het volk
heeft U lief gekregen, omdat U nooit Uzel-
ven heeft gezocht. jDaarom heeft U ook nooit
bet volk naflpvolgd, U zijt het alleen voorge
gaan, in defi weg van plicht en roeping.
Nooit heeft U één oogenblik geaarzeld, als
het moest, ook aanhen,vooi wieÜBtreedt,
de waarheid te zeggen, zonder aanzien des
persoons.
Te oprecht om te vleien, altijd gereed om
te bestraffen heeft U juist daardoor het hart
gewonnen. Al heeft U steeds beslist partij
gekozen, U heeft Diet een partij, wel een be
ginsel willen dienen, en zoo is U alle partij
en ten zegen geworden.
Wat Prins Willem van Oranje eens van
ziehzelven getuigde, U moogt het overne
men »God heeft mij de genade geschonken
openlijk tekunnenLzeggen dat ik altijd boven
mijn eigen [welzijn, het welzijn des Vader
lands hebben gesteld."
Daar zjjn twee trekken van des Heeren
gunst over een volk.
Het eerste isdat God aan een volk man
nen geeft.
Het tweede dat het volk ze in hun waar
de erkent.
Daarom danken wij Hem, dat Hp ons U
gafdaarom was het onze begeerte en plicht
U te danken voor hetgeen U vooronsgeheele
volk, voor ons in het bijzonder, heeft gedaan.
De avond ia over Uw leven neergedaald.
Het stemt weemoedig, maar de lichtglans
van Uw leven zal niet verduisteren.
„Het pad des rechtvaardigen (en voor het
recht waard U te aller tijde vaardig) is een
schijnend licht, voortgaande en lichtende tot
den vollen dag toe."
Voor u is onze diepgevoelde bededat de
avond van uw leven al meer gekroond moge
worden met den vrede des Heeren, opdat als
de Heere n aflost van uw levenstaak, het
„Nunc dimitte" //Nu laat'gij, Heere, uwen
dienstknecht gaan in vrede" do blijde ver
troosting zjj van uw hart."
Het woord werd hierna gevoerd door den
heer A. W. Spiering, prof. dr. van Rhijn, A.
Evenhuis, waarna de eerevoorzitter, jhr.
mr. O. Q. van Swinderen met eene harte
lijke toespraak jhr. mr. A. F. de Savornin
om de dochters, meisjes van vijftien en zes
tien, ook te zenden omdat eene goede gou
vernante zoo slecht te vinden was. Ermyn
stelde hare eigen kennis op proef door hen
stil te helpen met hun werk voor hunne
meesters in Medlar, en bood daarop ziohzelf
als gouvernante aan. Mevronw Hargrove
had er op tegeD, maar de admiraal zeide
mijn kind, gij hebt hier altijd de plaats van
een doohter.Maar als gij zoo vriendelijk zijn
wilt mijn meisjes te onderwijzen, zooals een
oudere znster doen zou, en je staat mij toe je
zakgeld te geven, kunnen wij je slechts
dankbaar zijn I
Op Kerstmis stopte hij haar een banknoot
in de hand met de woorden »Hier is je zak
geld, kind*, en Ermyn hield haar gelaat op
voor een kus, en hij gaf haar zijn eerste kus.
Want koninginnen worden nietjvaak gelief
koosd. Niemand vond er van af dien tijd
eenige moeilijkheid meer in,dat hij haar be
taalde, en het geregeld bezig zijn deed haar
goed.
Maar toen de lente kwam met al zijn
droeve herinneringsdagen, werd het haar
haast te veel. Maar ook die tijd ging voorbij
en met Pasohen toen het huis vol gasten
was, kwam Giles om te helpen.
Mevrouw Hargrove had Ermyn eerst ge
vraagd of zij er tegen op zag om hem terug
te zien, en zij had gezegd van neen maar
zijn woorden,het zien van zijn gelaat alleen,
deed bij haar weer opnieuw het verlangen
ontstaan naar iets dat hij had en zij niet.
Zij was voor het uiterlijke vroolijk en op
gewekt maar in haar riep een stem Ver
licht mijne duisternis of ik sterf".
Lohman een gesohenk evorhandigde,name
lijk een artistiek uitgevoerdefauienil, waar
bij gevoegd was een geoalligrafeerd album.
Het titelblad met het familiewanen draagt
het opschrift„Aan ZEx. Jhr. Mr. A. F. de
Savornin Lohman, minister van staat, aan
geboden door Groninger vrienden op Vrij
dag 21 Januari 1910". Als symbool is op
een palmtak een Bijbel gelegd.
Er werd eene pauze gehouden, waarin de
belangstellenden uit do gstad en provincie
Groningen kennis maakten met ZEx. Loh
man en diens familie.
Na de pauze werd de heer Lohman toege
sproken door den heer J. C. Wirtz Czn., te
Winschoten, J. T. van BruggeD, M Schou
ten en A. Zijlstra,
Onderwijl werden toepasselijke liederen
gezongen, waarna de heer mr. Lohman het
woord voerde.
In hartelijke bewoordingen zeide hij dank
en hij gaf een sohets van zijn eigen leven,
waarin bij ook wees op den gewiohtigen
arbeid van dr. Kuyper ea op Gods leidingen
in zjjn persoonlijk leven en dat van land en
volk. Ernstig raadde hij aan op den Heere
te blijven vertrouwen, af te zien van ooszel-
ven en te bedenken, dat des Heeren naam
alleen eeuwig eere moet ontvangen.
De feestelijke, hartelijke samenkomst,
welke zioh kenmerkte door zeldzame harte
lijkheid en eenheid zonder onderscheid van
stand, werd gesloten met het zingen van het
bekende GezangversHallelujah, eeuwig
dank en eereen dankgebed door proi. dr.
van Rhijn.
Tegenwoordig vergaderen de a. r. Kies
verenigingen en treden er leden dier Kies
verenigingen op met politieke onderwer
pen. Wij kannen van die vergaderingen
geen verslagen opnemen, al verheugen wij
ons natuurlijk over zoovele blijken van
gezonde aotie.
Canada.
De Industrial Canada, 't officiëele orgaan
van den bond van Canadeesche Fabrikan
ten, publiceert dat er in Canada groot ge
brek aan werkkrachten is en dit zeer waar
schijnlijk grooter worden zal.
Niettegenstaande het nu nog winter is in
Canada, bleek uit een ingesteld onderzoek
dat nu reeds ongeveer 6000 personen ge-
wenscht werden, zoowel vrouwen als man
nen. Het jaargetijde in aanmerking nemen-
Grills ging 's Woensdags met juffrouw
Turner naar Merle's kerk en kwam stralend
thuisff't Was prachtig, juffrouw".
Zondagmiddag vroeg zij den admiraal of
hij goed vond dat zij 's avonds met juffrouw
Turner ter kerk ging. Hij keek boos maar
zeide»Lieve kind, ik wilde liever dat je
dat niet vroeg. Voor xoo iets moet je je voe
len alsof je gast waart.*
Ermyn wist wat dat beteekende, maar
zij was te wanhopig om zioh eraan te storen.
Dien avond was een kerkdienst iets heel
nieuws voor haar in zijn eenvoudigheid en
werkelijkheid. De preek hielp haar niet,
maar het hielp haar haar leed onder de
oogsn te zien en Merle's sympatieke toespe
ling op allen, die dien winter geleden had
den, deed haar voelen dat hij wist wat rer-
di iet was. Zijn stem bad ook een vreemde
kracht. Van nature vol uitdrukking was zjj
door verdriet en meevoelen zeldzaam ont
roerend geworden.
Admiraal Hargrove ontmoette Ermyn op
de trap toen zij terugkwam.
»Was 't mooi vroeg hij vriendelijk.
>Het troostte mij*, zeide zjj.
Het was uiterst zeldzaam dat zij uiting
gaf aan hare behoefte aan troost. Hij keek
haar vol teederhei i aan, maar zeide niets.
Niemand mooht denken dat hij iets af
keurde wat Ermyn deed, en toen hij den t
volgenden ochtend langs Merle's tuin
kwam, waar deze aan 't werk was riep hij
//morgen mijnheer Merle, gaat het uw moe
der goed
„Dank n, ja", zei Merle met de schoffel in
de hand naar het hek komend. j
de, is dit cjjfer hoog en wjjst op een
waarschijnlijk zeer groote behoefte gedu
rende dit jaar. O. a. zjjn er plaatsen open
op meubelfabrieken, stoffeerderyen, boek
binderijen, fabrieken van linnen goederen,
schoenen, kachels, houtwerk, biscuits, ge
breide en geweven goederen, electrische
installaties, hoeden, parapluies, piano's,
zeep, motorwagens, drukkerij artikelen, etc.
Ook is er behoefte aan machinisten, mole
naars, koper- en zinkwerkers, etc., terwijl
er ook niet vaklieden werk zullen kunnen
vinden.
In verband met het bovenstaande ont
vingen we van het Hoofdkwartier van het
Leger des Heils, dat zich zeer interesseert
voor emigratie en bereid is iedereen zoo
veel mogeljjk inlichtingen te verschaffen
de verzekering,dat inderdaad inCanada be
hoefte is aan vrouwelijke en mannelijke
werkkrachten en het Leger des Heils daar
om weder de gelegenheid voor iedeieen
opent.om, zoowel onder geleide van Heils
officieren als op andere wjj ze, doorzyne
bemiddeling naar Canada te emigreeren,
waardoor men zeker kan zjjn de meest be
trouwbare inlichtingen en hulp te zullen
verkrijgen. Men wende zich daartoe tot het
Hoofdkwartier van het Leger des Heils,
Prins Hendrikkade 4951, Amsterdam.
De handel in blanke Slavinnen en het
Leger des Eeils.
Het Leger des Heils verzoekt ons mede te
deelen, dat het bereid is voor iedereen, dus
ook voor alleen reizende vrouwen en meisjes,
schikkingen te maken, waardoor zjj dooreen
Officier van dat Leger in de havenplaatsen
van Amerika en andere werelddeelen zullen
kunnen worden ontmoet. Deze officier zal
bereid en in staat bevonden worden bjj aan
komst voor hare belangen te waken en haar
alle gewenschte inlichtingen te verschaffen.
In bijna alle plaatsen van eenig belang in
Noord-Amerika bevinden zich afdeelingen
van het Leger des Heils, tot welke men zich
om raad en hulp wenden kan.
Het is zeker van belang voor ieder, die dit
persoonljjk betreft of wiens bloedverwanten
hierbij betrokken zjjn, niet op reis te gaan
zonder het Leger des Heils te Amsterdam
om inlichtingen te hebben verzocht, waarbjj
dan dient opgemerkt te worden, dat het Le
ger des Heils in staat iB de reis route geheel
te regelen.
Door de Controle- en Stierenvereeni-
ging te Blggekerke is besloten een Noord-
z/Ik zag laatsteden Zaterdag dat uw kin
dertjes er best uit zien*, vervolgde de admi
raal. //Hoe gaat het met uw tuin 1"
z/Best, mijnheer. Ik heb nog nooit zulk
mooi land bewerkt. Ik geloof dat het het
beste plekje is t«
z/Ja, dat zegt u nu wjj een huurcontract
opgemaakt hebben", zei de admiraal
lachend.
„Ik zei het u vroeger reeds.".
„Dat deedt gij, dat deedt gij. Ik deed het
met open oogen. Maar ik dacht dat gij het
land even goed of beter zoudt terug ge ven
en dat is ook iets, mijnheer Merle. Goeden
morgen 1"
Merle wachtte en hoopte die week op
eene vernieuwing van de vertrouwelijkheid
van Zondag maar zijn doehtertje was
verlegener dan ooit.
Woensdag kwam Harry in zijns vaders
kamer en zeide«Vadertje, Ellie zon van
avond zoo graag mee naar de kerk".
z/En Harry ook F" zei zjjn vader, zijn pen
neerleggend.
i/O vadertje!" zei hij van plezier rond
dansend, //en dan kan grootma ook mee 1"J
„Ik weet niet of grootma bet wel goed zal
vinden 1"
Met eec sprong was de jongen de kamer
uit en naar de keuken, waar hij haar vleide
om //ja" te zeggen, *Aj gaf toe ea de kinde
ren renden vol verrukking den tuin rond,
wat de onschuldige grootmoeder als teeke
nen van vroegtijdige vroomheid opvatte.
{Wordt vervolgd
