NIEUWSBLAD historisch VOOR ZEELAND. Nö. 92. 1910. Dinsdag 18 Januari 24e Jaarganj CHRISTELIJK- JONATHAN MERLE. School te&en School. VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes F. P. D'HUU, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIËN FEUILLETON. UIT DE PROVINCIE. bsf IEDEREN WERKDAG DES AVONDS. Prijs per drie maanden franco p. p1,25. Enkele nummers UITGAVE DER FIRMA EN VAN van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 ''ent. De wijze waarop de heer Ossendorp zioh te Leiden over de neutraliteit der openbare sohool heeft uitgelaten, gai den heer Meer- kerk, een openbare-sohoolman van de bo venste plank,aanleiding tot het zoeken naar een uitweg on te verkregen «een andere openbare school". Dit dreigt derhalve ook van de zijde der openbare schoolmannen ■elven te wordenschool tegen school. Net ■ooals 't bij ons is. Wij hebben al van de oprichting der eerste school in ons land ai, naar dien regel gehandeld. Dat is de eenige, loyale weg. Toch hehoeft men er niet op te rekenen dat de openbare school in Nederland daar door geheel verdwijnen sal. Men hoort er soo weieens over praten in ome kringen, dat het maar is een kwestie van tijd, of de neutrale school is een zonder- ling geworden. Ook sonder eenige wetswij- ■iginglangs den weg eener „Evolutie". Zoo hier en ginds ljjkt het er naar. Daar zyti enkele streken in ons land, waar de openbare school uit dorp na dorp wordt teruggedrongen en in de mirére raakt, Maar ióo ia 't lang overal niet 1 Ér sijn ook wel degelijk streken, waar ie de school is, waaraan de natie sioh gehecht betoont of ock sioh met zekers onverschillige gelaten heid mee tevreden stelt. Als 't water niveau rechts en links van een sluis Bterk verschilt, dan komt er, wan neer de sluisdeuren opengaan,een gtoote beweging in het water en wie dan niet beter wist sou meenen.dat er geen rust komt,voor al het watèr van Links naar Rechts is over gestroomd. Doch soo gaat het juist niet. Het water blijft wielen en stroomen tot er evenwicht is. Dan houdt de beweging op en soowel rechts als links blgft het op geljj- ke hoogte staan. Zoo sal het ook gaan opsohoolgebied. Mackay sette de slnis 't eerst open; Kuyper trok de deuren een flink eind verderstraks komt wellicht iemand, die se gehéél open set. En soo stroomt >dan nu 't water met flinke vaart van links naar rechts. Maar eenmaal komt er evenwicht. Nu zitten er nog tal van ouders, die chris telijk onderwas voor hun kinderen begeeren aan de Openbare school vast. Vooral de bouw valt niet mee 1 Maar de tjjd zal komen, dat er 18 Van Henry Newman vinden we, dat hy seer bewmt was van twee wezens »Qod en hemzelf"broeder Laurence leefde >alsof slechts God en hjj op de wereld waren 1" Toen Merle dat las, dacht hij dat hjj dan spoedig uitgepraat sou zijn, daar hij niets te vertellen zou hebben. In al zijne gebe den dacht hjj aan zich zelf met betrekking tot anderen hjj was zoo geweid met hen mee te leven dat hij niet zon kunnen zeggen wat hjj eigenljjk zelf was. Juffrouw Avis had hem doen zien, dat ze geen rust had zonder een meer afzonderlijke gemeen schap met God, en hjj was tevredan ge weest zonder dat. De boomen van zjjn kleinen boom gaard schenen op hem neer te drukken, hjj ging zjjn hek uit en wandelde op den weg heen en weer. Hjj dacht dat de heuvel boven hem hem van God zon spreken, en zoo was hat. De sterren zon gen van Hem, de wind fluisterde van God, de stem van den Almachtige varvulde hem en toch hjj was er niet alleen mede. Hjj wist na dat onder de stilte die het in hem gemaakt had het doffe gegons van een myriade van wereldkreten was herinne ring, hoop, vrees, liefde en verlangen, allen zacht en fluisterend sprekend maar niet Btil zjjnde, tn als die niet zwegen daoht hjj dat hjj nooit de stem zou hooren, die anderen gehoord hadden. Hjj verlangde er naar. alom in den nood is voorzien en ons land overdekt is met christeljjke scholen Dan zal de >neutrale« school er nog zjjn. Of ze „Openbaar" zal zijn,d. i. of ze publieke overheids-school weien zal, moeten we af wachten. Maar de school, die «neutraal" is, gelijk de moderne wereldbeschouwing dit woord opvat, zal ook dan niet verdwenen zjjn. En als ons niet alles bedriegt, zal de School m. d. Bjjbel alsdan aan die modern- neutrale school een zware ooncurrente hebben. Voorshands heeft de christelijke sahool gemakkelijk werk. De verhoogde subsidie stelt haar in staat, steeds meer terrein te veroveren,dat thans nog door de frontmakers is bezet. Maar dit is goeddeels terrein dat haar beginselshalve reeds'toekomt. Terrein, dat door den| openbaren, ondörwjjzer lang bezet gehouden is, doch waar de eigenlijke bevolking zjjn christeljjken collega als vriend en broeder inhaalt. Zóo overwint men gemakkelijk 1 Maar met elk jaar, dat de school met en By bel méér terrein beset, wordt ook de bewaring en verdediging van dat terrein moeiljjker. De tjjd zal echter komen dat wjj zullen hebben te worstelen om staande te bljjven op eigen terrein en kèn noch zèl de poging aan dej overzijde uitblijven, om terug te winnen wat verloren ging. De historie leert, hoe dit kan. Het roomsch-Katholicisme, dat in 1906 naar Barnevelt's getuigenis in twee of drie geslaohten zou uitgestorven zjjn, kwam tot nieuwen bloei. Het remonstrantisme, dat 1619 voorgoed overwonnen scheen, bleek anderhalve eeuw later in zjjn grondgedachte de kerk veroverd te hebben. Men? moet niet vergeten dat ook de open bare school bezig is zich te verjongen en te vernieuwen, zy het ook naar énze meening iu óngunstigen zin. Er is geweest een doodende ontmoedi ging. Vorige schooigeslachten zjjn moedeloos ten grave gedaald. Be mannen die van 1160 af tot het einde der vorige eeuw voor da openbare school in het harnas stonden, zagen den strjjd huns levens mislukt. De jééne natie moest hebben ééne school. Dat was hun ideaal. En omdat het niet met de liberale begin woorden klonken in zijn ziel zoo duidelijk dat 't bjjna was alsof ze hem toe gefluisterd werden«Ben Ik zoo lang met n geweest en hebt gjj Mjj niet gekend F" Wes het waarlyk zoo? Was het hem toebedeeld die stem niet apart maar als een harmonisch geheel van vele stemmen te hooren? Hij kon er niet over denken, want voordat hjj den troost die er in lag, in zich hsd opgenomen, daoht hy »dat is een goede tekst voor juffrouw Avis", en hij had een heele preek in zjjn hoofd eer hjj goed begreep dat alle bewnstheid van zjjn eigan ziel weer ver dwenen was- „Ik kan er niets aan doen", dacht hjj. »God heeft mij zoo gemaakt. Hjj moet mij dan op Zijne wijze leeren, en niet op de mijne". Hij wachtte even met zijne hand op het hek, en door een van die sterke voorgevoe lens die de eenheid van leven bewijzen wiet hjj dat er een dag komen zon, dat hjj hier zon staan met niets, niets dan zjjne ziel en dat hjj dan zon weten,wat het wae met God alleen te zijn. Tom nam de eerste de beste gelegenheid waar om Frances de les te lezen, maar kon niet uit hanr wijs worden en moest naar zijn moeder gaan met de vraag, die zij gewoon lijk betreffende hem deed«Wat heeft Franoie tooh Haar antwoord deed hem zeggen „Bah I wat een ellendige boel, arme Gib I mail asissehien sal sij nog toegeven als sij er soo naar onder is I" Toen hij Gilbert een paar dagen later tegenkwam roerde hjj, van niets wetend, 't selen van Thorbecke strookte om de bijzon dere school eenvoudig te verbieden, moest se door de uitbreiding van het openb. onder wijs en daaruit voortvloeiend gebrek aan lncht langzaam stikken, 't Was jammer, maar 't was tot nut van het volk. Dit nu is ten eenenmale mislukt. Totaal mislukt. Zelfs kwam omgekeerd, hier en ginds, de openbare school in 't ge drang. 't Kon niet anders of een geslacht dat zoo den strjjd zjjns levens verloor, zonder kans zelfs op een ommekeer, moest in doffe berusting of in spijtig gemor, zich terug trekken op eigen terrein. Maar een nieuw geslacht kwam op. Dat rekent met de feiten. Debjjzondere school is er nu eenmaal en zjj bloeit.... doch daarmee is de „neutrale" school nog niet verloren. Dit hebben die jongeren goed gezien. Allereerst wijzigden zij hun opvatting van het woord „neutraal". Voor de oude school was „neutraal" min of meer oen negatief begripalles wat niet in strjjd kwam met de godsdienatige be grippen van andersdenkenden. Nu werd „neutraal* iets positiefs. Vioeger moeit de school neutraal zjjn, omdat we nu eenmaal wonen in een land met gemengde bevolking. Thans ie hetZe mag neutraal zjjnheerlijk voorrecht 1 Ze kén niet anders dan neutraal zjjn, wil ze deugen. Een nieuw ideaal wordt gepredikt. De scheiding op schoolgebied wordt aan vaard. Zelfs een ianaticus als de heer Kete laar zei onlange teAmsterdam op een volks vergadering, hoe het van aohteren gezien een fout van Kappsyne is geweest, dat hjj de mogelijkheid uitsloot, om de bijzondere school subsidie te geven. Het nieuwe ideaal is nu, om naast en tegenover de bizondsre school van de openbare te maken de school, die niet slechts van alle dogmatisme, maar van alle godsdienstige smetten vrjj is. De school voor dat deel des volks, 't welk zich aan alle banden van den godsdienst ont worsteld heeft, met name van allen kerkeijj- ken godsdienst. Er ritselt nieuw leven in die school. Al ljjkt dat leven óns de dood 1 In dezelf de vergadering, die we zooeven bedoelden, stofte de heer Ketelaar er op, dat het tegen woordig zoo goed ging op de openbare school, hoe de liefde der kinderen voor de natuur er onderwerp met zijn gewone openhartigheid dadelijk aan. Tot zjjn verbazing nam Gil bert hem dit zeer kwalijk en toen hij het goed wilde maken, werd hjj overladen met een verhaal van zijn eigen wandaden,gezegd met al de snijdende bitterheid van een ge boren Ralt. Tom wist van geen kwaadhij zei sleohis: «zeg dat nog eens, dan sla ik je neer I" „Ik zeg het nog eens",zei Gilbert woedend. „Gib I" zei Tom verwonderd, en verbaasd om den kalmen Gilbert soo wild van ver driet te zien. Hij zon hem in één oogenblik er onder hebben gehad, en daoht er niet over het te doen. Zijn toon braohtGilbert weer tot sioh zelf. Tom stak zijne hand nit. „Laten wij onsself niet als dwazen aan stellen", zei hij. „Het is mjjn schuld als jij verdriet hebt, ik had mjjn zuster moeten waarschuwen, maar ik wilde het liever niet. Geef mij een hand, Gibbet spijt mij I" Hij had de mooie donkere oogen van sijn moeder; sij waren smeekend op Gilbert ge vestigd. Gilbert was te. mannelijk om sioh zelf te beklagen, en bij voelde de edelmoe digheid van dit antwoord na al zijne harde woorden. Wel waren het ware woorden geweest. Tom stond met een voet op het pad, dat naar het verderf voerdevoor een oogenblik vergat Gilbert alles, hij greep de aangeboden hand, terwijl sijn kleine grijze oogen smeekender en pathetischer waren dan de mooie donkere. Tom beefde terug voor dien blikhij was blij dat hij kon om- keeren en weggaan, ineenkrimpend by de gedachte aan Gilberts woorden. Hij had het gevaar gehad, dat soo vaak is toegenomen, welk een goede verstandhou ding er tusachen onderwijzers en kinderen heerscht en met welk genoegen de kinderen tegenwoordig de openbare sohool bezoeken. Zeg, dat het er wat dik opligt. Dat zelfs dit „kinderlyk genoegen" wat Bra je-Hen- drik-achtig werd uitgedrukt en 't onder schrift van een reclame -plaatje ljjkt. Maar ontken niet dat de „neutralen" den strjjd van school tegen school, aanvaarden en met kracht voeren zullen. Een gewaarschuwd man geldt voor twee 1 17 Jan. 1910. Als Christus wederkwam (gezegend' dag der dagen), De Reohter dezer aard met Majesteit bekleed, Dan zou die Hem verwierp, wel om erbar ming vragen, Maar was om huis en hart voor zijn ont vangst gereed Als Christus wederkwam, van 's Hemels lioht omschenen, De Koning van 't heelal in volle heerljjk- heid, Dan vlood wel 's werelds schoon als kaf en assohe henen, Maar waart gij, o mijn ziel 1 voor zijne komst bereid Jan de Timmerman in >De Vriend voor Oud en Jong". Goes. Het slot Oostende, zoo meldt men aan RetRandehblad, «oept oude herinnerin gen op aan de ongelukkige gravin Jaooba van Beieren, die daar menigmaal vertoefde. Zooals toen de toestand was, is hij niet in den loop der eenwen gebleven en slechts enkele dingen herinneren nog aan dien ouden tijd, o.m. de ruime kelder, met sijn zware gewelven en breede muren ook nog brokken van onderaardsohe gangen, die waarschijnlijk in verbinding zouden staan met andere, welke onder de groote Markt souden loopen, althans soo luidt het in den volksmond. Omtrent het slot zelf vindt men vermeld, dat waar thans de stad Goes gelegen is,wel eer alleen het vermaarde slot Oostende stonddat het waarsohjjnlijk vóór het jaar 1300 door een der hoeren Van Borselen heerscht in olkander liefhebbende huisge zinnen, waar de gebreken gemakkelijk ver geven worden, hot gevaar om te gaan denken dat de Heere God even gemak kelijk zal zijn en dat iemand ongestraft zoo af en toe wel eens iets verkeerd kun doen. Tom was het gevoeligst voor schaamte, en hij wilde gaarne twee soorten van mensohen aangenaam zijn, aan de eene soort verbon den door gewoonte en toegenegenheid en aan de andere soort door nieuwe eerzucht en twee nieuwe hartstochten, het drinken en spelen. Hij begon den invloed van die twee laatBte al te vreezen en was gesteld op Gilberts vriendschap als een soort veiligheid. Gilbert hield ook veel van paarden, maar als Tom met Gilbert uit was,kwam hij altijd kalm thuis. Hoe wist Gilbert iets van dien marktdag De vedaohte alleen was onver- dragelijk. Hij zou voor 't vervolg beter op passen hij wilde de aohting van Gilbert Ralt terugwinnen, hij had allerlei goede plannen, maar hij er niet over met spelen op te houden. Merle was blij dat hij twee preeken voor Zondag had, want juffronw Avis was er niet en hij wilde 's avonds preeken over»Gjj, daarom, lijd verdrukking als een goed krijgsknecht van Jezus Christus". Dat kon hij niet in den winter doen. Het gebrek dat de menschen dan leden, de karige maaltij den, het droge brood, de thee sonder melk, brood met een uiensmaakje ale middageten, en 's avonds weer brood en weer thee zon der melk, in groote dankbaarheid als men het zoover braoht; de kleine vnnrtjes, waarin men niet poken mooht nit vrees dat sij souden uitgaan, de dunne kleeren, die werd gesticht en wegens de ligging den naam „Oosteinde" erlangdeverder dat het strekte tot bescherming van de omwonende landlieden, dio sioh spoedig nog meer in de nabijheid vestigden om eerst het dorp, later de stad der Goes te doen ontstaan. Na 1300 verviel het aan de Grafelijkheid en heeft't onder de regeering van het Huis van Beieren verschillende lotgevallen gehad. De reeds genoemde laatste gravin van dit stamhuis, die zich na 1428 ook wel Vrouwe van Zuid-Beveland noemde, schjjnt het slot bewoond te hebben. Door de familie der heeren Van der Goes is het slot in 1747 verkocht aan den Raad ven State, om tot een militair hospitaal gebruikt te worden en in 1738 (na den vrede van Aken) reeds door den Stedelyken Raad van Goes voor den lOOen penning overgenomen en door dezen verkocht tot afbraak, daar de eerwaardige oudheid geen genoegzame reden tot behoud scheen. Geen wonder dus dat van het oude slot slechts eenige muren en kelders zjjn overgebleven. Wat de onderaardsche gangen betreft, luidt een legende,dat een der gangen zich strekte tot het slot te 's-Heer-Hendriks- kinderen, een half uur van Goes gelegen. Als bijzonderheid is bjj deze overblijfselen nog Bteeds te zien de bekende Moerbezie- boom, wiens stam, volgens goede overleve ringen, in de familie van de heeren van der Goes berustende,reeds bjjna vijf eeuwen oud is ja, waarvan beweerd wordt, dat hij dooi' Jacoba van Beieren met eigen hand geplant is en die nog jaarljjks goede vruchten geeft. Vorig jaar by haar bezoek aan Goes hebben de Koningin en de Prins ten stadhuize nog van deze vruchten gegeten. Koudekeike Zaterdag vergaderde de andbouwvereeniging alhier met ongeveer 40 leden. Vier nieuwe leden gaven zich op, zoodat het getal nu is geklommen tot 119. De penningmeester had ontvan gen f 7006,11° en uitgegeven f 6755,63° batig saldo f249,48. Onder de ingeko men stukken bevonden zich eenige stukken betrekking hebbende op de O. L. O. V., welke door den voorzitter werden voor gelezen en verder toegelicht. Hjj raadde aan tot aansluiting bjj de onderlinge. Door enkele der aanwezigen werden vragen gesteld, welke door den voorzit ter werden beantwoord. Door een ver tegenwoordiger van een particnliere My. werd gewezen op de beperkende bepa lingen voorkomende in de voorwaarden nat en nog eens nat waren en niet konden gedroogd sonder dat men naar bed ging, en het groote geduld waarmede de armen dit alles verdroegen, al dit in praktijk brengen van ware Christelijkheid verbood het pree ken er over. En tooh zelfs op de jongeren begon de weelde van den tijd in te werken en sommigen, die het doen konden, toonden dat zij met wat handigheid heel wat zelf konden maken, en das vond Merle het nood zakelijk er tooh eens over te spreken. Hij was graag op den preekstoel en de dienst begon. Hij kende hen nu allen, en zag ze dan allen binnenkomen. Het was zijn voorbereidingstijd voor dat gedeelte van den dienst wat hem in het eerst het meeBte moeite kostte, het voor ebed. Hoe kon hij elke week hetzelfde bidden sonder in herhaling te vervallen. Zijn eenige hoop was dat als we iets vragen dat wij erg noo- dig hebben, ons vrager niet te vergeefsohis. Hij maakte een lijst op van wat hij vragen wilde, en zeide deze eiken Zondag en hield dan een stil gebed om iedereen gelegenheid te geven zijne eigene gebedeD zwijgend op te zenden. Op dezen Zondagavond terwijl hij bezig was sijn gebedsvragen aan te vallen en te trachten de vreeselijke tonen die Johanna Ralt aan het harmonium ontlokte, christe lijk te verdragen, zog hij mijnheer Ralt eene lange vreemde dame in de dominé's bank brengen. Was zij eigenlijk eene vreemde Merle wist dat hij haar ergens eens gezien had, maar waar kon hij sioh niet herinneren. Wordt vervolgd.)

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1910 | | pagina 1