NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
24e jaargang.
6HRISTELIJK-
HISTORISCH
No. 76
1909.
Woensdag 29 December
JONATHAN MERLE.
Nieuwjaars-adver-
tentien en Namen
moeten uiterlijk as.
Donderdagavond
aan ons bureau te
Goes bezorgd zijn.
De Administratie
Binnenland.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
S. J. DE JGNGt-VERWEST, te
Goes
H E R IJ K.
De opgaaf van den spoordienst
komt in dit nummer voor op de ge
bruikelijke plaats.
UIT HE pjbhs.
5 FEUILLETON.
F. P. D'HUU, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
agent
1,20
1.23
1,38
1,46
1.54
2,08
2,27
2,35
2,45
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers„0,02*.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
Middelburg, ook voor St Laurens en voor
Nieuw- en St-Joosland 4, 5,6,7,11,12,13,
14, 18, 19,20,21,25, 26,27 en 28 Januari,
1, 2, 3,4,8,9,10,11,15,16,17,18, 22, 23,
24 en 25 Februari, 1,2,3 en 4 Maart.
W'j vertelden al iets van de Kamer
zitting van Donderdagavond waarin dr.
Roessingh door zijn onnoodig amende
ment tot benoeming van een modernen
dominé te Nickerie inplaats van een gods
dienst- onderwjjzar, die volgens het Rot-
terdamsche lid Dirk de klerk niet gestu
deerd heeft, een nieuwe bjj eenroeping der
Kamer op Woensdag a. s. heeft noodig
gemaakt.
Onder 'r kopje Noodlooze druktebe-
[ehrjjft de (chr. hist.) Nederlander het ge
val aldns
Een allereenvoudigste zaak heeft op den
avond, toen de Kamer meende de begroo
ting ten einde te brengen, aanleiding ge
geven tot eenig rumoer, en de Kamer
genoodzaakt op a. s. Dinsdag terug te
komen.
Het betrof de vraag of in een klein in
onze West gelegen oord, Nickerie, een
hulpprediker dan wel een predikant zal
worden aangesteld.
Tot dusver was daar een predikant ge
weest, waarvoor op de begrooting f5000
werd uitgetrokken.
Toen nn de plaats openviel oordeelde
de Minister van Koloniën, dat met een
hulpprediker kon worden vletaan waar*
voor slechts f3000 noodig woas. Immers
bedraagt het aantal leden nog geen 500
Hjj had haar opgegeven; de dokter had het
hem gezegd en hg had het begrepen en ge
bogen. Nu was zijn heele ziel slechts één
verlangen naar één blik of één woord.
Zjj zal misschien nog drie of vier uur le
ven," had de dokter gezegd. Sinds dien wa
ren de wjjzers van de oude klok drie keeren
rondgegaan en Lncy had zich niet bewogen.
Merle had tegen haar gesproken; er kwam
geen antwoord bij dorst niets meer te doen
om baar op te wekken; het zou pjjn kunnon
beteekenen. Maar toen het vierde uur ook
begon te verstreken,dacht hg dat haar adem
haling langzamer ging Hg knielde dicht
naast haar en zeide nog eens „Lncy
Haar gelaat veranderde een weinig.
„Luoy", herhaalde hg en zjjne stem klonk
zoo smeekend dat het tot haar doordrong. De
zachte oogen werden geopend en ontmoetten
de zjjne met een blik, die alles in zich scheen
op te nemen wat hjj zon moeten lijden als hg
alleen was.
„Jonathan", fluisterde zjj.
Nog eenmaal bracht hg zjjn lippen bij de
hare en voor een oogenblik was alles verge
ten behalve hnn volmaakte liefde. Haar nog
in zjjn armen hondend, leunde hjj wat terug
om haar gelaat te zien. De schaduw was ver
dwenen, hare oogen ontmoetten de zjjne met
een Wik vol vrede. Gedurende eenige oogen-
blikken,die jaren moesten vergoeden,knielde
en het aantal kerkgangers ongeveer twin
tig Daar de Snrinaamsche begrooting
steeds met een aansienljjk tekort sluit en
dus zooveel mogeljjk bezuinigd dient te
worden, stelde de Minister ook deze be
zuiniging voor.
In eene vrij opgeschroefde rede trachtte
de heer Roees'ngh te betoogen, dat het
hier een »gewichtige beginselquaestie"
gold. Dat de zielsbelangen eener gemeente
slechts door een predikant, niet door een
hulpprediker die dezelfde bevoegdheden
heeft als gene, zonden kunnen worden
bevredigd scheen bij dien afgevaaidigde
vast te staan. Nu, bjj een oudprediker
is zulk een vooroordeel verschoonbaar.
Toen de Minister door de beschouwin
gen argumenten kan men ze niet noe
men niet overtuigd werd, werd de af
gevaardigde heftig en stelde een amende
ment tot verhooging van den post voor.
Er waren, dit zag en wist ieder, met ge
noeg leden aanwezig om te stemmen. Het
spreekt echter van zelf, dat dit voor den
Minister geen reden kon zijn om nn de be
grooting re bezwaren met een jaarlijks
terugkeerend bedrag van f 2000. Ook kon
hij moeilijk verklaren dathij,in tegenspraak
met wat hij vijf minuten geleden gezegd
had, den heer Roessingh, die veel woorden
dooh geen argumenten gebezigd had, gelijk
gaf.
Om echter dezen te gemoet te komeD,
verklaarde hij zijne beslissing te willen
uitstellen, teneinde de zaak nader te kannen
onderzoeken. Bleek dan uit nader infor
maties, dat een predikant meer gesohikt
was, dan zon hij dien tooh uit de begroo
ting kannen betalen.
Maar inplaats van kalmer, werd de
afgevaardigde steeds grimmiger.Met woeste
gebaren en in gloeiende drift eisohte hij,
dat de Minister terstond volte face zou
maken, en dat van „hulpprediker" zelfs
geen sprake meer mooht zijn. Het bleek
duidelijk, dat hij den bezuinigingsmaatregel
van den minister aan min nobele motieven
toeschreef, en zioh verbeeldde dat de
Minister door zekere gevoelens van on
verdraagzaamheid werd bezield. In deze
omstandigheden een eenigszins belache
lijke bewering 1
Zeer terecht heeft de rechterzijde zioh
niet laten intimideeren door de verwoede,
dooh ongemotiveerde {uitvallen van den
Drentsohen afgevaardigde. Zij is zioh be
wast, niemand om zijn godsdienstige ge
voelens te willen bemoeilijken. Maar wan-
Merle daar, dien blik indrinkend, totdat het
lioht verdween en hij,die haar in zijn armen
hield, wist dat hij van haar gescheiden was
door dien langen, langen afstand, die de
levenden van de dooden scheidt.
Hij legde haar weer neer wat was zij
al veranderd I Maar hg had zjjn blik gehad
en door al die eenzame jaren heen, zeide
zijn verslagen hart„De drinkbeker, dien
de Vader mij gegeven heeft, zou ik dien niet
drinken
Zijne moeder werd gehaald en kwam in
angstige haast, biddend dat zij zioh tooh niet
verheugen mooht als haar lange eenzaam
heid tot zulk een prijs zou geëindigd zijn.
Arme ziel 1 Zij hoefde dat niet meer te bid
den van af het oogenblik dat zij haar zoon
gezien had. Jonathan had er als jongen oud
uitgezien. Hij was vroolijk geworden en
was er jong gaan uitzien sinds hij getrouwd
was. Maar deze twee dagen hadden hem
zoo veranderd, dat hij, ofschoon pas 25, wel
kon doorgaan voor een man van veertig. Nn
woonden zij daar te zamen, de weduwe en
de weduwnaar, ieder op zijne wijs voelend,
'dat het mooiste uit het huis weg was. Ieder
van hen had zijn vroolijke wederhelft ver
loren en die twee treurende mensohen had
den nu de zorg voor twee kleine kinderen,
die zon noodig hadden.
Toen het eerste scherpe van het verdriet
weg [was, vond Merle pas uit hoe prikkel
baar hij eigenlijk was. Hij had dit gebrek
nauwelijks opgemerkt, zoolang Luoy Daast
hen stond en eiken wanklank wegnam. Nu
leerde hij begrijpen watvoordemensohheid
neer van liberale zijde steeds wordt
beweerdt, dat zij handelt uit onverdraag
zaamheid, dan schiet haar steeds de onver
draagzaamheid te binnen, die zg eene eeuw
lang van liberale zijde heeft ondergaan, en
wordt zij ontBtemd,
Liever dan aan zulk drijven toe te geven
verkoos zij, door stemming over het amen
dement te verlangen, de zaak in een vuile
Kamer te behandelen, hoe lastig dit den
Kamerleden ook vallen moge.
Wij hopen, dat de Kamer den minister
zal steunen. Het staat buiten twijfel, dat
deze alleen door de eischen der begrooting
zich heeft laten leiden. Op zichzelf was dus
de voorgestelde bezuiniging goed. Blijkt
echter, bjj nader onderzoek, dat die bezui
niging zon knnnen leiden tot benadeeling
van den geestelijken toestand der gemeente,
weina, dan zal de Minister niet aarzelen op
zgn beslnit terug te komen. De rechterzijde
zal gaarne hem daartoe in staat stellen, maar
behoort zich niet de wet te laten stellen door
een liberalen afgevaardigde, allerminst na
diens onhebbelijken uitval tegen het
Kabinet.
En de roomsohe Tijd schrijft
't Was tamelijk leeg in de avon ivergade-
ring, was t de meeste hoeren waren reeds
naar hnis. Zij hadden het eind van de mid
dagzitting benut, om afscheid van elkander
te nemen en elkaar een pleizierige Kerst-
vaoantie te wensohen
Bjj de artikelen kwam me zoowaar de
oude heer Roessingh met zijn luguber graf
geluid de regeering een formeel standje
schoppen, dat zij hel heeft durven wagen
van de drie predikanten er een te verande
ren in een hulpprediker. Dat spaart f 2000
uit. Maar de ceer Roessingh wilde dien
„hulpprediker* weer in een eehten predi
kant herscheppen. Hij zwaaide met armen,
beenen en bakkebaarden, de oude heer, en
het kleine troepje Kamerleden vermaakte
zioh kostelijk met zijn schreeuwerig gedaas.
Hij vond het gewoonweg schande, dat
deze „christelijke" regeering ging „beknib
belen op de geestelijke belangen".
En of de Minister nu al zei, dat dit heusoh
niet het geval was, dat hij nooit heeft ge
decreteerd, dat er geen predikant mooht
zgn, maar dat Snriname's protestantsohe
geestelijke belangen volkomen goed ver
zorgd waren op de voorgestelde wijze, het
mooht niet baten. Ds Roessingh, de warme
liberale voorvechter van de «geestelijke
belangen" laoht u daar weer f zon en
zo' moeilijk te vatten is, namelijk dat een
geheel bestaat uit verschillende deelen. Hij
had zijn geheele verdriet zonder murmu-
reeren aangenomen maar o, die deelen
er van; de dagelijksohe steken en onge
durigheid, en kleine scherpe wonden, die
allen slechts het gevolg waren van den slag,
die sjjn arme hart had verbrijzeld.
Vóór alles was hij in doodsangst door het
versohil van de manier zijner moeder om
met kinderen om te gaan en die van Luoy.
Eiken dag gaf hij zijn kleintje verloren en
toch het'zou ellendig geweest zijn als het
niet »oo gelukkig geweest ware groeide
dit kind,bij veel minder goede behandeling,
beter en veel beter dtn zijn kleine teerezusje
ooit gedaan had.'s Nachts had hij deo kleine
geheel voor zioh alleen en door het genot,
dat hij er in had om voor zijn jongen te zor
gen, scheen hij God den Vader beter te be
grijpen, totdat zelfs zijn groot verdriet niet
meer schrijnde, ofschoon het wel pijn deed.
Het allerbezergdst was hij voor zijn kleine
doohtertje.Zij was bijna twee jaar toen haar
moeder stierf en verlangde naar haar op een
stille, niemand lastig vallende manier, die
heel droevig was om aan te zien. Zij scheen
nooit erg op haar g mak dan bij Luoy's
ouders. Gelukkig woonden dezen vlak bij
en gebood juffrouw Merle's groot recht
vaardigheidsgevoel haar, het kind er dik
wijls heen te faten gaan.Lnoy's taot en lieve
manieren waren geërfdde oude lui hadden
eene zekere waardige beschaving en bleven
in de vormen zoodat er geen moeilijkheden
door ontstonden.
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 --ent.
moest zijn i 2000 er weer op hebben en hij
diende mitsdien een amendement in.
«Waoht even*, zei toen de heer "'an Vuu-
ren, «denkt dan allereerst eens om de Room
sohe geestelijken*.
Voor de ruim 7000 Protestanten zijn twee
predikanten raison ven f 6000 Iraktemerit
ieder en een hulpprediker, die dan f 3000
zou krijgen. Voor de meer dan 19000 Ka
tholieken zijn 5 katholieke priesters, die
ieder... f1500 ver. ienen en eenige ande
ren, die heelemaal geen selaris uit de schat
kist krijgen.
Maar dat kan Ds. Roessingh geen zier
schelen, hij behartigt de «geestelijke belan
gen* op zgn manier nl. met f2000 meer
salaris te vragen voor een predikant. Het
zal wel een moderne zijn, want voor 'n
orthodoxe zal Ds. Roessingh wel niet zoo'n
drukte maken. Daar kwam zoowaar de
vettige heer Dirk De Klerk ook het podium
opsukkelen. Hij en de andere liberale on-
derteesenaars van het amendement
want Ds. Roessingh had er een amendement
van gemaakt hidden op dit late avond
uur in eens allemaal een bevlieging voor de
«christelijke belangen* te pakken gekregen.
Voor de f 2000 „lotsverbetering" dan, wel
te verstaan. En de heer De Klerk vond dan,
dat die vergelijking van den heer Van
Vuuren met die Roomsohe priesters heel en
al niet opging. „De Roomsohen trouwen
immers niet", zei de heer De Klerk, onder
reusachtige hilariteit. De goede man be
doelde natuurlijk de Roomsohe priesters.
De Minister trachtte den storm te bezwe
ren door te zeggeD, dat hjj de f 2000 wilde
uittrekken op «onvoorzien", om ze dan te
kannen gebruiken, zoo dit noodig mooht
zijn.
Maar de koppigs heer Roessingh, opge
stookt door den heer Harmen Smeenge, den
grooten bevorderaar der geestelijke belan
gen pardon der lotsverbeteringen,
hield vast als een doghond. Er moest dus
gestemd worden. Schrikkelijk oogenblik 1
Kamerbewaarder Bijleveid op een drafje er
op uit, maar hoe hij de hoeden in de garde
robe ook telde en hertelde, hij kon er maar
een goeie dertig bij elkaar brengen.
De positie werd pijnlijk, de Voorzitter
dat juist de heer Van By landt het in den zin
moest krijgen, om voor het eerst een avond
vergadering te presideeren - keek benauwd.
Thomson spotte en riepstemmes, stemmen,
hierin bijgestaan door het al maar vroolijk
rondhuppelend lid, den heer Duyser werd
gelachen en gehoond en onderwijl deed de
Zoowat een jaar na Lucy's dood, vertrok
ken twee neven van haar naar Australië en
Merle ging hen al3 veelbereisd man naar
boord brengen. Het was juist toen de hooge
loonen en groote winsten begonnen te ver
minderen, met zich voerend hooge huishuur,
vermeerdering van dronkenschap, veel luxe
in den gegoeden stand en een toevoer van
mensohen naar de stad.
„Wat hebben de mensehen met hun geld
gedaan vroeg Merle aan een zjjner Lon-
densche vrienden.
«Meestal huizen gekocht van bouwvere
nigingen. Ik begrijp mjj niet dat de men
sohen nog sparen, er is zoo weinig om hen
daartoe aan te moedigen
Den volgenden avond kwam Merle van de
dokken terug, en liep door straten waar al de
warmte en dufheid, en al de ellendige ver
dorven bewoners van die benauwde huisjes
schenen verzameld, toen hg onwillekeurig
bleef stilstaan, getroffen door het dialect van
zjjn dorp, boven al het gegons uit. Het kwam
van een meisje dat midden tusschen een
groep mannen en andere meisjes etond, die
allen grinnikten om hare aardigheden. Merle
stond stil. Het licht van de lantaarn viel op
haar gelaat. Zij zag hem en wenkte hem.
„Annie riep hjj uit. „Maar Annie An
nie Hane l Oh Annie 1" Of zjj van kleur ver
anderde kon men door al het blanketsel heen
niet zien,maar hg zag hoe zg in elkaar kromp
en zich schaamde.
„U vergist u ik ken u niet", zeide zjj,
trachtte zich te herstellen. Haar stem was
nn zachter, meer zooals de stem die hij kende.
oude heerLohman wanhopige pc gingen, om
den afgevaardigde van Emm en van zijn
heilloos plan af te brengen.
Maar het lukte niet.
Dan maar stemmen
En toen kwam het uit, dat er net 17 vóór
en 15 tegen het amendement waren, bjjna
links tegen rechts.
Een schaterend gelaoh ging op, de zittirg
moest verdaagd worden tot Dinsdagmid
dag half twee.
Zoo iet3 was nog nooit vertoond.
Als nn m orgen de Kamer weei maar com
pleet is.
Onder de leden, die van 7erre moeten
komen, was bij de stemming tegenwoordig
o. a. de heer Elhorst. Dat lid zon voldoende
reden kunnen hebben om nu stilletjes in
Enschede te blijven. En stel je voor dat de
heer Beokers er heelemaal voor nit Sittard,
de heer v. Oyen mt Aardenburg, de heer
Teenstra uit Wildervank voor komen moet
om dien modernen dominé naar Niokarie te
helpen
Het zon ons niet verwonderen - wanneer
de Kamer en de minister Donderdag nog
eens moesten terugkomen.
Hier schijnt ons nog een leemte in 't regle
ment van orde te zjjn.
eerste kamer.
De voorzitter, baron Schimmelpenninek,
herdacht den oud-minister Pierson en het
Lid der Eerste Kamer Vening Meinesz, ewoe
bekwame staatslieden, door welker afsterven
het Vaderland een groot verlies Ijjdt. De
voorzitter merkte nog op dat 't morgen
Woensdag voor mr. Vening Meinesz een aan
gename herinneringsdag zon geweest zgn,
wijl deze dan zgn 25jarig lidmaatsohap der
Eerste Kamer hoopte te vieren ;waarvoor de
Kamer dan ook toebereidselen had gemaakt,
hetwelk nu, helaas, niet zoo had mogen {zijn.
Het nieuwe lid voor Overjjsel, mr. Henry
Barge, werd na onderzoek en goedkeuring
zjjner geloofsbrieven beëedigd en nam
zitting.
Besloten werd Woensdag te vergaderen.
Verzekeringswetten.
Men meldt aan de Rotterdammerdat door
de gecombineerde vergadering van de anti-
rev. kiesvereeniging „Nederland en Oranje"
en de afd. van het Ned. Werkliedenverbond
„Patrimonium* te Zaandam het volgeide
telegram aan Dr. A. Kuyper werd ge
zonden
„Maar ik ken w," antwoordde hij. „Her
inner je je niet hoe gaarne Lucy naast je zat.
Herinner je je niet hoe je te laat op {school
kwam omdat jij haar geholpen had toen zjj
viel? Zjj is nu op het kerkhof, waar je zusjes
ook zijn, lk herinner mjj alles. Annie, An
nie, kom, ga mee 1"
Een gejoel was het gevolg. Merle stoorde
er zich niet aan, hjj wachtte slechts tot zjj
klaar waren, zoodat zg zijne stem konden
hooren, en begon toen met zijne geheele zisl
deze ongelukkige schepsels te overreden hun
verkeerde wegen te verlaten en waarljjk te
leven. De woorden kwamen, {hg wist zelf
niet hoe,hg wist niet wat hij hetvolgende oo
genblik zou zeggen, of hoe hjj eindigen zon,
zjjn stem klonk op tegen de hooge huizen met
hun tallooze ramen waar onzichtbare lu: ste
raars bleven staan een stilte kwam over de
aangroeiende menigte rondom hem, mis
schien voor 5 of 10 minuten en toen voel
de bjj dat hij zjjn laatste woord had gespro
ken en zijne hand uitstrekkend herhaalde hjj
nog eens
„Annie,wilt gjj wil een van n allen mee
gaan naar een veilig thuis1'.
Zjj wilde niet.{Het kwade was te sterk in
haar dien avond en haar geest was beneveld.
Merle keerde zich af.denkend dat hjj het ver
loren had, maar toen hjj de straat nit was,
kwamen twee jonge meisjes hem buiten a-
dem achterop loopen „Mijnheer I mijnheer!
wij willen met n meegaan I"
Wordt vervolgd.)
