1909.
24e Jaargang,
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 73.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Vrijdag 24 December
JONATHAN MERLE.
[mg
e
;ht
leeht,
Ie.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
S. J. DE JONGE'VERWESt te Goes
F. P. D'KUS-J, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
'ónrg
I00p
3IJERS,
H. DE
ibouwer,
IRSE,
s. ge-
jaarzön-
b
SPAR-
esthoek.
lt
3elwerk,
burg.
PUTTE,
Vaarde
ligheden
t Mevr.
Pieter-
geen
26, als
ekwaam
ï'g-g-V.
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers 0,02E.
UITGAVE DER FIRMA
5£ij <lie zich met 1 Januari op
ons blad. abonneercn, ontvan
gen het tot genoemden datum
gratis.
23 Deo. 1909.
Burgemeestersbenoemingen.
De Blurn, ons Kamerlid voor Middel
burg, heeft bij Binnenlandsohe Zaken ook
de Burgemeestersbenoemingen ter sprake
gebracht, en wel onder tweeërlei opzicht.
Ten eerste pleitte hij voor benoeming van
den burgemeester nit de ingezetenen, en
ten anderen kwam hj op tegen het te
i?rif geven van verlof om buiten de Ge
meente te wonen. Beide zaken, waarvan
ieder zal toegeven, dat ze gewenseht zijn,
gewensoht zelfs in hooge mate, maar zonder
dat, gelijk de Minister opmerkte, het vol
doen eraan altijd mogelijk is.
Wat ons bij deze bespreking bovenal
interesseerde, was dan ook iets anders. Er
bleek toeh uit, dat zoowel de heer Bium
ais de Minister het begrip „gesohiklhaid",
nevens bekwaamheid, ook in verband
brachten met de plaatselijke gesteldheid
der Gemeente, en met de vraag of de
sollicitant bon doen verwachten, dat tus-
sohen hem en zijn gemeentenaren een
vertrouwelijke verstandhouding zal be
staan.
Dit is juist, wat van liberale zijde steeds
veronachtzaamd is. Men schoof van.buitenaf
een liberaal heer in het dorp in. Die libe
rale Burgemeester zorgde er aan voor, dat
bij vacature e.n liberaal tot Secretaris
werd benoemd. En zoo kwam van liever
lede heel het dorp onder liberale beade
ming.
En dit nu mag niet niet. Er moet ook
gerekend worden met den geest der ge-
meentenaren, en in den regel is nngeBohikt
te achten een soilioitant, wiens geest tegen
dien geest ingaat.
Dan komt er geen vertrouwelijkheid,
dan komt er geen aansluiting, en dan
wordt burgemeester nooit een burgervader,
gelijk het toch zijn moet.
I^Keuze ven een burgemeester door den
Gemeenteraad, gelijk het in andere landen
is, verhoedt dit kwaad natuurlijkmaar
dit sluit onze wet nu eenmaal nit.
Standaard.
TWEEDE KAMER.
Vergadering van Woensdag 22 Dec.
De behandeling der begrooting van
FEUILLETON.
HOOFDSTUK II.
Thomas Merle, Jonathans's vader,was een
afstammeling van Hugenoten, die hun weg
gevonden hadden naar dit dorp en waar zjj
van ouder tot ouder schoenmakers geweest
waren. Thomas had slechts een kind,en een
zorgzame huisvrouwhij had een rijk man
kunnen zjjn, maar dat zat niet in hem. Zoo
dra hjj een zekere som over had, had hij ook
iemand gevonden die het veel meer noodig
had, en toen hij ouder werd, gingen er veel
der bewoners weg en dus werd zijn verdien
ste ook kleiner.
Hij hield veel van zijn ambacht en zjjn zoon
erfde die eigenschap in meer volmaakten
vorm. Jonathan had een natuurlijke harts
tocht om alles volmaakt te doen, die geheel
onafhankelijk was van wat hij er mee ver
diende het gezicht van Parijsohe of Lon-
densohe schoenen, die hem gegeven werden
om te verstellen, deed hem wensohen naar
Londen te gaan om zijn ambaohl beter te
leerrn. Toen hij zeventien was, wist hij er
evenveel van ais zijn vader en daar er op
't dorp niet genoeg voor hen beiden te doen
was, gaven zijn ouders hem zjjn zin.
Jonathan was van een triestige natuur
hij bad al zijns vaders teederheid, maar in
plaats van diens veerkrachtig optimisme,
zijn moeders angstige bezorgdheid en twij
felen aan zioh zelf. Toen hij in Londen
Binnenlandsche Zaken wordt voortgezet.
De heer van der Molen bepleitte het
nut van dagnormaalscholen en betoogde
dat de bijzondere kweekscholen in ver
houding tot de bijzondere normaallessen
onvoldoende gesubsidieerd worden, waarbij
de heer de Visser zich aansloot, die tevens
het nut uiteenzette van geconcentreerde
normaallessen, als een goeden ovorgang
van de bestaande normaallessen voor de
kweekscholen. De heer Ter Laan klaagde
dat aan de oprichting van normaallessen,
speciaal ten aanzien der speciale no. maal
lessen, absoluut geen eischen worden ge
steld, zoodat ze door iedereen kunnen wor
den opgericht. De heer Roodhujjzen dankte
den Minister dat hjj recht heeft doen we
dervaren aan honderden door wachtgelden
toe te kennen aan de vroegere onderwij
zers der opgeheven normaalscholen.
De Minister antwoordde dat ingrijpen
de veranderingen op het gebied der op
leiding van onderwijzers zal moeten wach
ten op het gereedkomen van den arbeid
der Ineenschakelings-Commissie Dit neemt
echter niet weg dat geleidelijk enkele ver
beteringen zijn aan te brengen. De nor
maallessen, al zijn die niet geheel vol
maakt, zijn onmisbaar en tegen geconcen
treerde normaallessen zijn verschillende be
zwaren, vooral van localen aard; de
Ministei erkende de ongelijkmatigheid van
snbsidieering der bijzondere kweekscholen
on bjjz. normaallessen en zal daaraan zjjn
aandacht wijden.
Bij het verdere debat achtte de Minis
ter in antwoord op een desbetreffende
vraag van den heer Dolk den tijd nog niet
gekomen voor een leerpiehtregeling voor
zwakzinnigenen drong de heer Verhejj
aan op ruimeren regeeringssteun voor be
wegingsspelen en op een centrale school
voor opleiding in gymnastiek.
De Minister zeide dat binnenkort een
wijziging van de lageronderwjjswet aan de
orde zal komen, waarbij dan het rak
gymnastiek aan nadere herziening kan
worden onderworpen, en tegelijkertijd de
Wensckelijkheid van een centrale oplei
dingsschool kan worden overwogen.
Bij de afdeeling Kunsten en Wetenschap
pen stellen de heeren Dolk, Eland, Helsdin
gen, en anderen een motie voor, die later
zal worden behandeld, waarin wordt uitge
sproken de wensohelijkheid dat de regee
ring de uitvoerbaarheid onderzoekt van
onteigening ven alle terreinen tussohen den
nieuwen verkeersweg Spui-Buitenlof, de
kwam, kreeg hij een schrik door al de
ellende, die hij rond zich zag. Dag en naoht
vervolgden hem dezelfde woorden„De
vreugde ia verwelkï bij de mensohen".Yoor
het uiterlijke had hij vrienden, maar er was
niemand met wïen hij vrijuit praten kon
dat was nog nooit gebeurd. En het minste
van alles zou hij nog aan den twijfel en den
angst uitdrukking uebben kunnsn geven,
die werden opgewekt door alles wat hij zag
wat nog aangewakkerd werd door de praat
jes van zijn medearbeiders. Met zjjn ziel
hield hij vast aan het geloof zijner vadereD,
maar zijn verstand was aan het dolen en het
had uiets in zioh zelf om zioh aan vast te
klemmen.
Op Zondagen werd er van hem verwacht
dat hij zioh van 12 uur tot 9 uur 's avonds
onzichtbaar maakte, en op een somberen
achtermiddag stond hij voor Westminster-
abbey en keek hij naar da hooge grjjze
muren, les heer, die naar binnen wilde
gaan, bleef staan om met hem te prateD en
vroeg hem of hij de gesohiedenis van de
kerk kende. Jonathan's kennis was ver
kregen door de weinige boeken, die hij te
pakken had kunnen krijgen en daarna ver
slonden had. In zijn ijver om het bee je dat
bij wist zoo goed mogelijk te vertellen,werd
hij spraakzaam en de heer,die zieh door zijn
ernst voelde aangetrokken, wandelde met
hem op en neer totdat de dienst begonnen
was en vroeg hem ten laatste om met hem
mede naar binnen te gaan. Jonathan aar
zelde. Hij had gehoord dat een Cathedraal-
dienst „gewoon-Paapsoh" was, een „werk
ïiN VAN
Kapelshrug, flofstiaai en Hofsingel, ten
einde te komen tot een doelmatige uitbrei
ding van de rijksgebouwen aan de zuidzijde
van het Binnenhof, hetgeen tot verfraaiïog
van het historische Binnenhof te 's-Graven-
hage zal strekken.
De heer Blum bepleitte steun voor dj
restauratie van een van Zeelands mooiste j
historische gedenkteekenen den bekenden
Kampveersohen toren te Veere.
De minister antwoordde te zullen onder
zoeken of deze restauratie terstond dringeed
noodig is.
De heer Schaper stelde voor een subsidie
van f 5J.50 te verleenen aan openbare lees
zalen. Hij deed dat, zeide hij, met de bedoe
ling zoolang het onderzoek in zake deze
quaestie hangende is, afgescheiden van
eventueele plannen voor de toekomst, al
thans aan de openbare leeszalen, die reeds
subsidie genoten, deze te hergeven.
De heer de Visser, bij wien zioh de heer
Limburg aansloot, achtte dit den verkeer
den weg.
De minister handelt verstandig door
thans principieel steun te verleenen door
het aanvragen van f500 voor de Vereeni-
ging van Openbare leeszalen, door midcel
van welke vereeniging de distributie aen
de locale leeszalen moet plaats aebben. Dan
wordt aan de quaestie het partjjkarakter
ontnomen, dan krijgt men eenheid op dit
gebied, vooral in de ruiling van boeken tus
sohen de verschillende locale leeszalen. De
regeer'ng steunt thans principieel de zaak
en onpartijdig door bemiddeling te zoeken
van een onpartijdig lichaam.
De heels Kamer, exoept de socialisten en
de heer Teenstra was 't hiermee eens en
verwierp het voorstel.
Bij de Wachtgelden ton behoeve van ge
wezen burgerlijke ambtenaren laakte de
heer Van Veen 't dat de regeering bij Kon.
besluit heeft uitgemaakt, dat de gewezen en
tegenwoordige onderwijzers bij rijksnor
maallessen burgerlijke ambtenaren zijn en
dus bij opheffing der rijksnormaallessen
recht hebben op wachtgeld 6d pensioen.
Reeds zijn ruim BfO aanvragen ingekomen,
en dit aantal zal belangrijk toenemen. Het
zijn geen burgerlijke ambtenaren.
Uit de antwoorden der betrokken minis
ters bleek dat de minister van biimenlsnd-
sohe zaken het reeds vorig jaar met den
heer v. Veen eens was, en de minister van
financiën van tegengestelde nseening was
en van den raad van state gelijk gekregen
had. Er is dus niets meer aan te doen.
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 "ent.
des duivels."
«Kom maar. Je zult er geen spijt van heb
ben zeide zijn nieuwe vriend vriendelijk,
denkend dat zijn aarzelen in geen andere re
den zijn oorsprong vond.
Jonathan gaf toe. Het kooge plafond met
de booglijnen was boven h mdè muziek
zwol aan langs de pilaren en een menigte van
stemmen viel in. Hij voelde zich meegesteept
een verlangen zooals hij dat gevoeld had
byjzonsopgang of bij maanlicht en toeh weer
geheel verschillend een gevoel van ver
broedering kwam over hem. Hij bleef met
zijn medgezel achteraan staan,totdat de preek
begon toen gingen zij samen naar voren.
Jonathan dacht dat hij daar wel deD heelen
avond had kunnen staan luisteren. Hij had
nooit zulk een preek gehoord een {zeld
zaam voortbrengsel van ware reine gedach
ten. Zijn medgezel keek hsm meermalen
aan en toen zij er samen uitgingen zeide hij
„Ik hoop dat u nog eens komen zult
Het bloed steeg Jonathan naar het gelaat.
«Mijnheer", zeide hij. »Zoudt u mij niet wat
boeken kunnen opgeven, die mij even duide
lijk doen zien als aan dien mijnheer, dat wat
hjj gelooft waar is
„Besta jongen, dat kunnen boeken niet
deen zeide de vreemdeling verrast en ont
roerd maar hij schreef toch haastig eenigu
titels op van boeken die hem het eerst vcor
den geest kwamen en vroeg den naam van
den jongen en zijn adres.
z/Ik zal je schrjjven,'' zeide hij, »ik h.b nu
een afspraak en morgen ga ik buitenslands,
maar houd dit en hij gaf Jonathan het
Terecht zei dan ook minister Heemskerk
tot den hoer v. Yeen u had een jaar eer
der moeten komen.
Na de aanneming van de begrooting van
Binnenlandsohe Zïken kwam wederom
Oorlog san de beurt.
De tijd liet echter slechts toe, da^ twee
sprekers het woord voerden.- de beeren
Van K&rnebsek en Merchant, welke laatste
heden zija rede aai voortzetten.
De afgevaardigde vsc Utrecht betoogde,
dat het beleid van dezen Minister ten op
zichte van den oommandant van het veld
leger onzeker en verward is. Went komt er
oorlog, dan krijgt die commandant het be
vel over een aantal verspreide divisies, en
wordt zijn funotie feitelijk overbodig. En
verder kwam hij op voor het uiistekende
(ia Duitsohland en Zwitserland reeds ver
wezenlijkte) idee van een weerbelasticg,
drukkende op hen, die van dienstplicht zijn
vrijgesteld.
(Een ^denkbeeld indertijd reeds door 't
tegenwoordig Rotteidamsch Kamerlid
Heemskerk aaa de hand gedaan).
De heer Merchant, die, sohoon jurist en
waarschijnlijk nooit een geweer /gezien"
hebbende, als de militaire specialiteit der
vrjjz.dem. paitij paradeert, hiermede den
ouden heer Virly Verbruggen van voor
jaren, afgevaardigde voor Botterdam, ook
een burger-specialiteit in militaire zaken,
opvolgende en perpetueerende, behandelde
velerlei. Onder anderen de houding van
«Ons Belang» tegenover «Onderlinge Voor
zorg» den afgevaardigde voor Steen wijk,zoo
insinueerde hjj, «is het met zijn Christeljjk-
Nationale veresniging van onderofficieren
alleen om de centen te doen van de ver
eeniging «Onderlinge Voorzorg».
De proef met het tweeploegenBtelsel, con
stateerde spreker, werd nu door alle des
kundigen, op dsn heer Van Twist du, als
een mislukking beschouwd.
Wat de kadervorming betreft, het ware
in het belang hiervan wensobelijk, dat de
regeering terugkwam op de pas ingevoer
de gradatie van la klasse sergeant en
sergeant tout court. Nu gebeurt het vaak,
dat oudere, verdienstelijke sergeauten, ge
hoorzamen moeten aan jonge „apen", om
dat zij bijvoorbeeld geen gymnestiek-akte
kunnen behalen. Ea eveneens achtte hij
verkeerd den overgang van sergeant-naa-
joor-instruoteurs naar de administratie,
waardoor „perkament geworden inktkoe
lies" de meerderen worden van hen, die
het leger opvoeden. Ook een betere op-
kleine gezangboekje dat hij gedurende den
dienst gebruikt had. Er stond geen naam in.
Jonathan wachtte en wachtte op den be
loofden brief, maar hij kwam niet, en bij
merkte dat de hem aanbevolen boeken zoo
duur waren, dat het veel tjjd zou kosten om
er van tijd tot tijd een aan te schaffen. Tot
nu toe verdiende hij nog weinig en bad be
sloten zjjn ouders gold te zenden, maar hjj
hoopte spoedig werk bij het stuk te krijgen
en wat zou hjj werken om die boeken te krij
gen 1
Maar voordat hij ze had, haddeu ijja ka
meraden het vergif, dat in twijfel geborgen
is, al weggenomen. Zij hielden niet van zijn
stijve manieren en terughoudendheid. De
vlugheid, waarmee hij werkte en de net
heid, waarméde hij het deed, wekten huu
jaloersohhaid op od de slechtste onder hen
besloten uiu hem tot hun eigen legen stan
daard nuar beneden te inaLn.
De arme jongen had een harden tijd
maar toen hij er door was, kon hij niet twij
felen, dat God hem geholpen had en hem
had bijgestaan bij eiken vorm van wreed
heid of ruwhsidjjuist alsof de Heere persoon
lijk naast hein gestaan had. Hij verlangde
naar de hulp, die boeken geven kunnon om
zijn geloof meer te bevestigen; maar de per
soonlijke angst van den twijfel was voofbii,
en daarmee ook die vage zwaarmoedigheid,
die de vloek is van het jeugdig genie.
Intussohen was er een zaohter invloed Op
hem gaan werken. Zijn groote wensoh om
«eer "van de gesohiedenis te weten te
komen, had hem naar een avondschool ge
leiding van het kader beschouwde hij als
dringend noodzakelijk.
In da avondvergadering zag de minister
van koloniën achtereenvolgens aangeno
men het wetsontwerp tot regel mg van het
NederLmdscae ocderdaanschap,van de be
volking van Nederlandscu-Iudiëalsmede
de wetsontwerpentot goedkeuring van
de gratificatie voor de uitrusting van den
gouverneur van Suriname, tot voorziening
in hot kastekort van den Indischen dienst
in 1910, tot verhooging van da Indischs be
grooting voorl910 in verband met den aan
leg van een stoomtramweg vanTasikma'aja
naar Singaparna; en rot definitieve goed
keuring van de begrooting voor Curasao.
Men is thans bezig aan die voorSuriname.
Bij 't uiteengaan der Kamer, een nurna
middernacht, waren nog slechts vier leden
tegenwoordig; namelijk de ondervoorzitter
v. Nispen en de sprekers Colijn, de Visser
en Hugenholtz.
Eerstgenoemde had 't over dentreurigen
financieelen toestand en het beheer in deze
koionie. Bet stelsel van den toenmaligen
gouverneur Idenburg, nl. bestrijding van
de huishoudelijke uitgaven voor de kolonie
in engeren zin uit eigen middelen, de
overige te dragen door het subsidie van het
moederland, in vsrband waarmee de belas
ting werd verhoogd, heeft sprekers sympa
thie niettoch bestrijdt hjj 't niet.
Wel komt hij op tegen de'vruoht er van.
Immers volg-ns dit systeem zou het subsidie
dat gevraagd wordt,belangrijk lager moeten
zjjn dan het nu is, tsaar het is ongeveer even
hoog als de vorige jaren, in weerwil van de
belastingverhooging. Het tekort dit is
het ergste is voornamelijk teweegge
bracht door ie hooge uitgaven voor de huis
houding in engeren zin, veel minder door
eocnomisohe uitgaven. Daarom moet er
bezuinigd wordenen dafkaD, bijvoorbeeld
op het krankzinnigenwezcD, dat in verhou
ding 13 maal zooveel kost als bij ons, en ook
op armwezen en het rechtswezen. En dan
moet 't streven zijn een vast bedrag (fixum)
als bijdrage voor Suriname vast te stellen.
Tegen dit laatste verzette zioh laatstge
noemde spreker, die tevens afried een
accijns op alcoholvrije dranken te leggen
en aandrong op invoering van handelsboek-
houding. Voor eeu goed deel hangt de wel
vaart van Suriname af van de vrang, of men
goede werkkrachten kan krijgen. In dit
verband vraagt hij naar de resultaten van
het rapport inzake de behandeling van Ja-
lokt, waar dames les gaven en hij gehoord
had, dat geschiedenis werd onderwezen.
Ean dame was iets heiligs en geheimzin
nigs in Jonathans oogen.
Alles wat hij van dames wist, had hij uit
Walter Soott, want hij had nooit de «konin
ginnen der natuur» waarlijk bezig gezien.
Hij had een groote vrees voor al wat vrouw
was, te beginnen met zijn moeder; zjj snauw
den hem allen af. Zelfs Luey Wbite die
hand aan hand met hem naar school placht te
gaan, en gestraft weid omdat zjj tegen hem
lachte in de kerk, was haar hartje hoog gaan
dragen sedert zij in dienst was en zjjn hospi
ta hield hem er verbazend onder. Hoe vree-
se! jjk zou zulk een geleerde dame wel niet
zijn 1 Bevende ging hij er heen. En zie]
het leek wel een berentuin waar twee goedi
ge dames armzalig aan het tobben waren met
de t'g kwajongens. Juist dien avond kwam
het tot zijn toppunt de lessenaars werden
omgeworpen, de schriften vlogen door de
lucht en op een gegeven oogenblik werd het
gas uitgedraaid.
Jonathan sprong op en riep»S'ohaam
jullie je 1" Een plotselinge stilte volgde,
want elke jongen was verbaasd van wien die
slem kwam. Daarna hoorde men een luci
fer afstrijken. Jonathan stak de pit aan, die
het dichtst bij kern was, en stond er naast
met een paar oogen, die niemand aanlokte
zich met hem of met het gas in te laten.
Wo- dt vervolgd.)
V.