No. 72.
1909.
24e jaargang,
NIEUWSBLAD
Donderdag 23 December
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
JONATHAN MERLE.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. 1 DE JONGE'VERWEST, ie Goes
F. P. DVÜIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
TWEEDE KAILEK.
FEUILLETON.
Veere. Gisteravond hield de heer W. de
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers Q,02E.
UITGAVE DLR l-'IRMA
UN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 ''ent,
Zaterdag ii.w. wordt ons blad
niet gedrukt,dus zal 't no.waar
Maandag op staat niet ve>'-
schfjnen.
Zij die zïcli met 1 Januari op
ons blad abonneeren, ontvan
gen bet tot genoemden datum
gratig.
Zitting van 20 en 21 Detomber.
Dat '.de heer Ter Laan niets goed vindt in
onze lrger-organisatie en in de plannen van
minister Coo), is te begrijpen. Maar daarom
behoeft hij tooh Diet zoo ver te gaan om af
te keuren 't vrijstellen van de kostwinners,
nog wei met het aigument fat hierdoor de
demooratiseering van het leger wordt tegen
gegaan. 'tls verbazingwekkend. Bezuini
ging voor den Staat, die immers nu dien
kast winners geen uitkeering zal behoeven
te doeD, en vermindering van lasten voor
wie deze niet kunnen dragen dit al komt er
niet op aan wanneer het de democratisee-
ring van het leger geldt.'s HeerenTerLaan's
beschouwingen komen hierdoor niet in een
onpartijdig hoht.
Op één punt evenwei haf hij gelijk, na
melijk in zijn aandrang om een ministcri-
eele afkeuring van het duel. Eu dau zij
nog de aandacht gevestigd op zijn vuorne-
men om de motie-Talma betreffende een
onderzoek naar do wijze van besteding der
militaire gelden nog eeDS in te dieuen - een
voornemen, dat hy echter best kan laten
varen, want de heer Duymaer van Twist
vroeg, mede nameDB politieke vrienden, om
een commissie,welke een fiaaneieel-mihtair
onderzoek zal hebben in te stellen.
De afgevaardigde voor Steenwyk nam
den minister in bescherming tegen het
verwijt, op militair gebied duurder te zjjn
dan bet Kabinet De Meester en waar
schuwde er terecht tegen, van de lands
verdediging een politieke zaak te maken.
Als derde spreker trad op de oud-
minister Eland, die 't niet iu alle opzich
ten eeDS bleek met zjjn partijgenoot Tüom-
sonzoo wil. hij de viermaanders wèl
prijsgeven en achtte hjj contingentuitbrei-
diog zonder verkorting van den eersten
oefening8tijd ongemotiveerd.
In de avondvergad ring gaf de aanvrage
van den minister om f 10.000 voor de stich
ting van een rijksschool voor leerlooiers en
schoenmakers te Waalwijk, het aanzijn aan
een amendement van dhr Bos, die den
Bij zuchtte alsof bij aan betere dagen
dacht. Toen zij daar zoo te zamen stonden,
zou men, ofschoon zij zoo verschillend wa
ren, eigenaardige punten van gelijkenis heb
ben kannen zien zjj hadden dezelfde lange
slanke vingers,dezelfde rechte ljjnen in 't ge
laat, maar die trc kken, die fijn-besneden bjj
den een waren, waren ruw bij den ander.
Merle's haar was donker bruin, maar even
mooi en zacht als Wilson's gitzwarte lokken.
Hjj had breedere kaken maar zjjn voorhoofd
was grooter en nam het idee van, eenvieikant
gezicht weg; zjjn lippen waren dun en bewe
gelijk en zgna lichtgrijze oogen, die van uit
diepe oogkassen keken, hadden maar zeer
kleine oogharen, een contrast met de lange
mooie wimpers van Wilson's mooie oogen.
Nu, op dit oogenblik bewogen zjjne lippen
zenuwachtigzjjn geweten gebood hem te
beginnen en ten laatste barstte hij uit»Hoe
komt gy eigenljjk zoo
Wilson had een pathetisch veihaal klaar,
maar het lukte niet zoo goed als hjj gehoopt
had. Deze buitenman was vroeger in Lon
den geweest en verstond de kunst van via-
gen. Toen de landlooper z'ch zelf in de engte
gedreven gevoelde, gaf hjj de «drank" de
schuld.Nu kwam de gelofcekaartvoor dendag
en de schoenmaker werd waarljjk welspre
kend, toen hij hem smeekte om dien vijand
op te geven. Wilson had zjjn waren naam
minister die som wel gnnde, maar dan als
subsidie voor een particuliere leerlooiers-
en schoenmakersvakschool, daar het Rijk
z. i., behalve in gevallen van hooge nood
zakeljikheid, de stichting van dergeljjke
scholen moet overlaten aan het partcnlier
initiatief, en zich mo?t bepaien tot advisee-
ren en subsidieeren.
De heer Loeff kon, wat het beginsel be
treft, wel met den Winschoter afgevaardig
de meegaan, doch, naar hjj betoogde, was
hier wel degelijk een ge "al van noodzaak
aanwezigde leerlooiers- en schoe: ma
kersbonden zijn onmogelijk in staat de
school in het leven te roepen. Hjj vond
stenn bjj dhr Terlaan, die natnnrljjk in het
algemeen liever rjjksscholen dan particu
liere scholen ziet en de afgevaardigde van
-Winschoten door dhr Lohman, die niet
overtuigd was door de argumenten van dhr
Loeff en het antirevolutionaire beginsel
van hooghouding van het particulier initia
tief nog eens flink op den voorgrond stelde.
Het spreekt vanzelf, dat ook minister
Heemskerk het meest voelde voor een par
ticuliere school, doch het geval washier
zoo, dat als het rjjk de school niet bouwt,
deze er niet komt en daarom kon Z.Exc.
het amendement niet overnemen.
De zeer gemengde stemming bracht geen
beslissing. De stemmen staakten 29
tegen 29 zoodat gisteren nog eens zon
worden overgestemd.
Deze overstemming had tot resultaat dat
't amendement werd verworpen met 35
tegen 33 temmen. Het was een partijstem
ming. Alleen de heer Verheij en de socia
listen stemden er met de rechterzijde tegen.
Er komt dus een rijksschool voor leerlooiers
en schoenmakers te Waalwijk.
In deze zelfde zitting van gister werd het
lager onderwjjs onder handen genomen.
De heereo van Wijnbergen en Oosterbaan
namen de openbare eohool en de open
bare onderwijzers in het vizier. Eerstge
noemde klaagde over een weinig sympa
thiek artikel in De Bocle van 21 Meij.l,,
waarin het zingen van nationale liederen
op sohool in strijd met de neutraliteit
genoemd werd, het «m&ehtmisbruik* der
gemeentebesturen, die de school dienstbaar
maakten aan de propaganda voor den
huldigen staatsvorm, gewraakt en op het
paedagogisoh geweten der onderwijzers
een beroep gedaan werd. En de heer Oos-
terbaan releveerde verschillende feiten die
hem voor die neutraliteit deden vreezen.
Zoo hebben in Almelo een tiental onder
gezegd enj wilde dien niet gaarne op schrift
achterlaten, maar het plezier om dezen on-
noozelen ijveraar eens voor den gek te hon
den was onweders'aanbaar en Da eenig goed
gespeeld aarzelen teekende hij.
«Bid nu dat ik het houden mag,''zeide hij,
de pen neerleggend. Zij knielden. Tot Mer
le's ontsteltenis kon hij geen woord uitbren
gen. Elke smeekbede door zijn verstand uit
gedacht, werd door zijn hart verboden. Ge
durende eenige mooilijke oogenblikken lag
hjj stil, daarna stond hij zwijgend op. Wil
son bleef knielen met opzet om hem nog ver-
legener te maken,met de handen voor het ge
laat, zijn gegrinnik opslikkend,alshij er ovor
dacht hoe hartelyk hjj over dit tooneeltje in
menige herberg lachen zou. Eindelijk werd
de nieuwsgierigheid hem de baas hy keek
eens onderuit, verwachtend dat hij zjjn boet
prediker in schaapachtige verwarring zou
zien staan. Merle's oogen ontmoetten de
zjjne met een stalen blik.
„Wat beteekent dat f" vroeg hjj streng.
- Wilson stond op met het onaangename ge
voel niet geheel meister van den toestand te
zjjn. Merle's oogen rustten nog steeds op
hem.
«Als gjj het ernstig meent»,vroeg hjj, »hoe
komt het dan dat God my niet voor je wil ia
ten biddea
Wilson, die in zijn hart een lafaard was,
kreeg een soort schrik «Misschien weet nw
eigen geweten wel een reden waarom het u
moeilijk valt te bidden 1" zeide hij scherp.
Zjjn pjjlen troflen altjjd doel hij wist
beter dan iemand anders, wat 't pjjnljjksts
wijiers en onderwijzeressen een anti Ko-
nirgsgezind kinderfeest geleid, voor kin
deren die niet hadden deelgenomen aan
liet Koninginnefeest op 31 Augustus.
De heer Te.- Laan irad natuurlijk in het
perk voor „neutraliteit ook in politieken
zin". Dooh de minister en de heer Yen
Wijnbergen hebben volkomen juist be
toogd, dat de onderwijzers zich hebben t--
herinneren, dat zij een ambt aan een
Naderlandsohe sohool beklesdeD, en das
het met dit ambt niet vereenigbasr iejndien
zij weigeren de kinderen eerbied en ge
hechtheid in te prenten jegens den in
Nederland gevestigden monarohalea regee-
ringsvorm. Da minister zeide zich niet te
knnnen begrijpen, dat de onderwijzers niet
zelf voelden hoe het doen blijken van hun
republikeinsohegezindheid aan de kinderen
niet met hun ambtsplicht was oveieen te
brengen. Zeer tereoht weigerde de Minister
evenwel zoover te gaan als de heer Van
Wijnbergen wensohte, n.l. een onderzoek
aan de schoolopzieners op te dragen naar
bet standpunt van eiken sollicitant ten
opzichte ian't door baron v. Wijnbergen
gewraakte nentraliteiteopste' nit De Bode.
Men mocht, oordeelde de Minister, den
sollicitanten niet vr gen ,,zijt gij ook van
plan ongeoorloofde dingen te deen en
ciende zioh met repressief toesioht tevre
den te stellen.
De belangwekkendste redevoering hield
de herr Bos. De afgevaardigde voor Win-
lehoten gelooft, dat de regeer'ng ook voor
het openbaar lager onderwjjs wel voldoende
zil zorgen en riohtte zijn aanval in hoofd
zaak tegen de z.i. inconsequente houding,
welke de socialisten tegenover'f bijzonder
onderwijs innemen. Zij hadden zioh wel
(gelijk .uit de Groriingsohe sohoolmotie van
1902 eD vroegere redevoeringen van de
heeien Tak en Troelstra gebleken was)
voor gelijkstelling van het bijzonder onder
wijs met h>>t openbaar onderwijs verklaard,
omdat de christelijke arbeiders niet met
neutraal onderwijs voldaaD waren, maar
daar stond tegenover, dat zij ziob steeds
tegen elke subsidiewet verzetten, en giste
ren de heer Ter Lean zioh zeifs voor rijks-
vaksoholen verklaard had, vermits anders
de particulieren die bijna niets betaalden,
te veel op zulk9 scholen te zeggen kregen
Overigens wenscht dr. Bos niets minder
dan dr. Kuyper dat de schoolstrijd uit zal
zijn in welken geest hij aan links en
rechts in goede aarde vallende vermaningen
uitdeelde, welke tot op zekere hoogte door
treffen zou maar Merle sloeg zjjn
oogen niet neer.
«Ik weet het niet, ik kan 't niet zeggen
zeide bij treurig en verward, «ik kan niets
meei voor je doen I"
«Ik ben u zeer dankbaar voor wat u ge
daan hebt I" zeide Wilson beschermend en
in stilte zesr blij dat hij het onderhoud kon
eindigen Hjj nam de nam en hot brood en
ging weg. Merle keek hem droevig na. Hij
verlangde altijd de ellende en de zonde ia
de wereld te verminderen en hier was een
ware zondaar, die het zeer noodig had, bij
hem gekomen en was weggedaan zonder
waarljjk geholpen te zjjn.
Wat hielp het of men et6n gaf en een
slaapplaats als hjj er geen hoop bij kon
geven P Als Merle alles geweten had, zou
hij nog sterker geveeld hebben dat zjjne
gaven slechts gediend hadden om een van
de grootste schurken, die er op den aard
bodem rondloopen, in het leven te honden.
Er is niets aan te doende regen en de
zonnesc jjn doen hetzelfdeveelal moeten
de menschen werken om waarvan voordeel
te trekkende goede gaven der natuur
worden slechts door arbeid verkregen.
De schoenmaker ging langzaam naar zijn
huis. Een klein gezichtje keek om den hoek
van de deur, of hjj aankwam een minia
tuuruitgave van hemzelf, behalve dat zjjn
kleine dochtertje mooi geteekende wenk
brauwen had en prachtige lange wimpers
die haar grjjze oogen overschaduwden.
«Ah, Elite 1' zeide hjj, zijne avmen uit
strekkend.
den minister werden bearmd.
Vermelden wij nog dat de heer Blum de
verhoogirg van den post voor rijkskweek
scholen bestreed om de klassen van 20 ep 24
leerlingen te-b engen,voor welk doel a'loen
spr. deze verlioogi.T'g niet gemotiveerd aohi.
Spr. adviseerde ook het aantal beurzen
eenigszins te beperken, teneinde te verkrij
gen, dat ook uit den stand der meer gegoe
den onderwij tors worden gerecruteerd. De
voorgenomen verplaatsing der Rij kskweek
sohool van Middelburg naar Viissingen
keurde de heer Blom zeer sf. Die school is
a! 50 jaar aast Middelburgs belang verbon
den. Gold 't een nieuw op te rióhten sohool,
spr. zou alliobt Viissingen verkiezen maar
de bestaande moet te Middelburg blijven.
Wij moeien wegens plaatsgebrek hier
afbreken. Slechts dient nog vermeld de
indien1 ng van het enquête-voorstel Troelstra
betreffende de lintjeszaak.
De Tel. weet thans met beslistheid te
melden, dat mr. W. F.Van Leeuwen als bur
gemeester van Amsterdam heengaat, niette
genstaande de «krachtige pogingen",door de
regeeriDg aangewend om hem te behouden.
Alleen zal hij niet 1 Januari maar 1 Mei a s.
ontslag nemen.
Naar de Maasb. verneemt,hebben G d.
Staten van Noord-Brabant geen termen ge
vonden, om den beer Dobbelaeie, die als
raadslid was geschorst wagens levering aan
de gemeente van zijn lidmaatsohap vervallen
te verklaren.
Marine preeken.
Men meldt aan de Rottdat in de laatst
gehouden vergadering van den kerkeraad
der Geref. kerk te Amsterdam o.m de
vraag ter sprake kwam, ol het niet op den
weg van den kerkeraad lag, zioh in verbin
ding te stallen met de regearing om zoo
mogelijk goede leerredenen beschikbaar te
do6n zijn voor het personeel onzer oorlogs
schepen. Basloten werd, dat het ministerie
van predikanten hierover nader advies zal
uitbrengen.
De kranke Kamerleden De Meester
en Paaitoors worden gaandeweg beter.
Tot lid van Gedeputeerde Staten van
G'Oningen is gekozen de hseiU.G.Schilt-
huis te Groningen, hjj nam zijn benoeming
aan.
L, Jk. i 3> f O KJ W
Het kind sprong niet naar hem toe, zoo
als het kleintje probeerde te doen. Een
zacht rose kleurde haar wang, ze kwam
naar hem toe en legde hare hand in de zjjne.
Niets roerde hem zoo dan dat kleine handje
te voelen van zjjn meisje dat te verlegen
was om ooit iemand te liefkozen behalve
hem. Hjj nam haar op en kuste haar zacht
jes met dien bedwongen hartstocht die vol
onnitsprekeljjko teederheid is. Al zjjn
genot over zjjn mooien jongen ging niet
zoo diep als de liefde die hjj voelde voor dit
teere kltiae ding dat hjj bjjna twee jaren
met hare moeder samen bezeten had.
Toon dacht hij er aan, hoeveel die kind,
even teergevoelig als hij,maar zwakker van
gezondheid, nog zou moeten lijden als zij
bleef leven bet was hem vaak pij dijk,
zoo zelfs, dat als er een engel gekomen zou
zijn om haar te balen, Merle baar dadelijk
feegeveD zou hebben om haar voor zjj a
volgend leven elk uur van den dag te missen.
Een oude vrouw met een streng gelaat en
grijs haar, dat van onder een wit muisje te
voorschijn kwam, stond in de keuken, toen
zij binnen kwamen.
„Is die man weg vroeg zij.
„Ja moeder."
„Je hadt hem bij onsfamiliegebed moeten
brengen, Jonathan."
„Dat wilde ik liever aiet, moeder, omdat
hij niet aan 't ontbjjt geweest was."
„Hebt gij hem een traotaatje gegeven
„Neen, moeder 1"
Juffrouw Merle ging naar de boekenplank,
nam er den bijbel van af en legde dezen
Wolf, landbouwoaderwijzer alhier voir de
Land bouw vereen, alhier een lezing op den
Oampveerschen toren, over kalibemesting.
De spieker bepaalde zijn gehoor bij do
noodzakelijkheid van kali voor de plant.
Wat deze in de plant doet; welke plan
ten in 't bjj zonder veel kali aan den grond
onttrekken.
Zal ei kali voor de plant beschikbaar
zij i, dan moet deze stol in den grond
aanwezig zijn, of worden aangebracht.
Men kan dit doen op verschillende
wjjzen door een stalmestbemesting, door
gieren en ook door toe Henen van een
kali-kunstmeststof.
Bjj onderzoek kan het gebeuren, dat
een zekere grond heel wat kali bevat en
dat een kalibemesting op dien grond toch
heel goed rendeert. Dat komt, omdat de
kali in den grond voorkomt in een vorm,
die door de planten niet opneembaar is.
Ook het opnemingsvermogen der.planten
is zeer verschillend. Aardappelen, bieten,
haver, knollen nemen de kali zeer gemak
kelijk op. Andere doen dit minder ge.
makkelijk.
De spreker stond vervolgens stil Dij een
tweetal kalimeststoffen in 't bijzonder, na
melijk de keïoiet en de patentkaii.
Ten slotte bepaalde de spreker zijn ge
hoor bij twee vragen, die nog beantwoord
dienden te worden.
L Welk kaUzout moet men gebruiken P
2. Hoeveel moet men aanwenden
Het antwoord van vraag I hangt af van
verschalende omstandigheden.
a. van den grond (klei, zavel of zand)
b. van den tijd, waarop men de meststof
kan aanwenden
c. van den prijs en
d. van de gewassen, die zullen geteold
worden.
Zware kleigronden hebban dikwjjls de
eigenschap het water slecht door te laten.
In deze gronden zakt het chloor, een scha
delijk bestanddeel, dat in kalniet voorkomt
das evenmin door. Darrby komt dat de
structuur slechter gemaakt wordt door
zware kaïnietbemesting, waar om het beter
is op zulke gronden gezuiverde zouten, b.v.
patentkali te gebruiken. Op lichtere, goed
doorlatende gronden, kan men met méér
voordeel de goedkoops kaïniet gebruiken,
Kaïniet moet in den herfst, patentkali
mag ook in het voorjaar gezaaid worden.
Voor aardappelen kan men ook de voor
vracht met een flinke ksïaietbemesting be
mesten.
voor hem neer, met een blik die duidelijk
zeide«Doe je plicht ten minste nu, wat gij
dan ook nagelaten naoogt hebben
Het is niet pieizierig om juist op 't oogen
blik, dat men nog diep voelt te hebbeu ge
faald, gevraagd te worden om voor scherpe
oritisohe oogen een familiegebed te houden.
Merle zou blij zijn geweest als hij den een of
anderen gebedsvorm h»d kunnen gebruiken.
Niet dat hij kef zoo heel erg voDd dat de
landlooper hem voor den gek had gehou
den. Van nature zeer gevoeiig, was hij reeds
*oo vaak en zoo vroeg in zijn jeugd gewond
dat de vele liiteekenen langzamerhand een
dikke huid gevormd hadden. Het verdriet
zat hem meer hierin, dat, indien hij zelf
meer vervuld geweest ware met dan waren
geest, hij sterk genoeg geweest zon zijn, om
den slechten geest van den ander te beheer-
sohen. Hij stelde zich zeil altijd te leur
an zijn moeder.
„Maak het kort," zeide deze, op de klok
kijkend.
Merle gehoorzaamde. E-lie zat ais een
muisje zoo stil. Daarna ging hij naar den
winkel eaet zijn jongen op den arm. Br
waren tenminste schoenen en laarzen te
n aken hij kon daarin zijn ideaal zoeken.
Merle's voorhoofd verloor altijd zijne rim
pels ais hij aan 't werk was. Zij i jongen lag
naast hem ie kraaien en te lachen en de
oogen ran zijn vader straalden door de hoop
dat zijn leven ééa ding zou nalaten, dat al
zijn tekortkomingen zou vergoeden de
wereld zou hem dankbaar zijn voor Harry.
Wordt vervolgd
