No 34. 1909.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
Dinsdag 9 November
24@ Jaargang
SHRISTELIJK
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed
ÜONGE-VERWEST. te Toes
F. P. DHUUS te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Snippers uit de oude doos.
ED EREN WERKDAG DES AVONDS,
.-•njs per drie maanden franco p. p. ï,25.
Enkele nummers 0,02'.
EH
van 5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cetre.
Familieberichten van 1— 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
VERHOOGING DRANKACCIJNS.
Het voorstel van minister Kolkman tot
verhooging van den Drankaccyns verdient
steun.
Wij hebben 't reeds van den aanvang j
met sympathie begroet, evenals wij dit
ook vroegere voorstellen die hetzelfde
beoogden, gedaan hebben.
Maar dit geldt de verhooging van den
drankaccijns om haarzelve.
Maar zij is ook noodig in 't financieel
Rijks belang.
De staat der Staatsinkomsten en uit
gaven wordt met ieder jaar treuriger.
De inkomsten stijgen, dat is. zoo
In 1871 bedroegen zij 81 miljoenen
voor 1910 zyn zjj: geraamd op 188 mil
joen.
Dat is ruim 130 procent meer in een
tydperk van nog geen veertig jaren.
Om zich van de grootte dezer som van
188 miljoen een juiste voorstelling te
vormen, moet men zich indenken, dat een
gewone spoorwagen, met een laadvermo
gen van 10.0C0 K.G.. precies een milli-
oen guldens kan bergen. Het gezamen
lijke geld, dat de Minister van Finan
ciën voor het volgend dienstjaar in de
schatkist verwacht, zou in eenmaal aan
gevoerd in zilver een spoortrein vormen
van 188 wagons. Schat men elke wagon
met de buffers enz. op een lengte van
10 M dan krygt man een spoortrein van
1880 M. of zoo ongeveer 20 minuten
gaans. Ken train, waarvan de laatste
wagen 20 minuten gaans van de loco
motief verwijderd is 1 Men denke zich
dat maar eens in I
Toch, ondanks die hooge inkomsten,
staat een te kort te vreezen van 12 miljoen
misschien, van 7 miljoen zoo goed als
aeker.
Een tekort dat de minister behalve
door de 10 opcenten uit de Vermogens-
en Bedrijfsbelasting en 30 opcenten op de
Invoerrechten,door een verhoogden Aocijas
op het gedistilleerd wil doen dekken.
Nu is inderdaad de accijns op het ge
distilleerd voor do schatkist altijd een
dankbare bron van inkomsten geweest.
Ons volk is van ouda eene drinker de
347 B-JKTJILLETOIV.
DOOK
SOA L DIS.
St- Laurens.
II. (.Slot.)
Waren wij de hoofddeur van Popkens-
burg, tussohen de torens, binnengetreden,
dan vonden wij er een ruim voorhuis, dat
onmiddellijk met het binnenplein gemeen-
s hap had.
De eene zijde van dit plein werd ingeno
men door een opene galeiij, wier balken,
door kolommen gedragen, met geestig ge
beeldhouwde saterkoppen en mensohen-
hoofden waren versierd. Enkele er van
bevinden zioh in het Museum te Middelburg.
Links van het voorhuis leidde een gsDg,
waarin de keuken en ds trap uitkwamen,
naar de beide zalen, die de benedenverdie
ping van het gebouw besloegen. Hier hingen
nog talrijke familieportretten, waaronder
een tweetal fraaie vrouwen-kopjes een
droevige herinnering wekten. De jonk
vrouwen, daardoor voorgesteld, waren in
den Hohoonsten bloei harer jeugd, bij het
schaatsenrijden o; den vijver, verdronken.
Op de zolders lag de rijke verzameling
kaarten, prenten, teekeniDgeD en hand
schriften, door een der vorig bezi ters van
Popkensburg, mr J. Verheije van Cilters, bij
eengebracht. Gelukkig bleef deze schat voor
de geschiedenis bewaard en werd hij voor
den belangstellende toegankelijk, toen het
Zeeuwsoh Gen. de merkwaardige oolieotie
kocht, en ze in de biblio hoek opborg.
Na aanvankelijk de zetel te zijn geweest
van een adellijk geslacht, dat er zijn naam
aan ontleende, heeft Popkensburg rui» een
natie en onder vroolijk gelach (en gelach I)
offerde het zijn millioenen voor de be
hartiging van 's lands belangen.
Er is dan ook een tijd geweest, dat, wat
's lands inkomsten aangaat,-'e hooge drank -
aooijns bestempeld werd als de kurk van
de jeneveiffesoh waar Neerland's tinan-
tiën op dreven.
Daarin school een groot gevaar. En zoo
kwam er van den kant dargenen, die het
wèl meenen met ons volk verzet tegen
dat al maar door geidzuigen uit dejene-
veiflsoh.
Men begon te peilen het nameloos leed
door het drankgebruik ia de gezinnen
gebrachten het gevleugeld woord van
wijlen het Kamerlid v. Loon in 1873 bij
de behandeling der Koloniale Begrooting
in betrekking tot het opium-monopolie
geuit, werd sinds toen, eerst door dr.
Kuyper, in 1877, later door eerderen, ook
op den draukaoeijns toegepastgeld slaan
uit volkszonden.
Het is dan ook de plicht vau 's Lands
Of er heid om hare inkomsten steeds meer
onafhankelijk te maken van den drank ac
cijns. Bezien wy in dat licht het ontwerp-
Kolkman.
Wanneer vaststond, dat de Minister door
zyne verhooging van den accijns van 63 g.
tot 90 g. per H. L. dus met 43 pCt. ook een
geliika verhoogi 'g van de inkomsten zou
verkrijgen, dan behoorde zijn voorstel on
verbiddelijk afgestemd te worden
De opbrengst van den accijns zou dan
moeten stijgen van 26 mill, tot 37.18 mill.,
eene vermeerdering dns van 11.18 mill-
gulden.
De Minister rekent echter slechts op
eene verhooging van 6.4 mill. d.i. ongeveer
25 pOt meer.
Daarin wordt reeds uitgesproken, dat
bij verhooging van den acc'jns met 4pCt.,
de opbrengst slechts vermeerderen zal met
25 pCt, ais gevolg van verminderd gebruik.
En daardoor krygt het voorstel van Mi
nister Kolkman een geheel ander karakter.
Al doelt het ook op versterking van de
Rijksinkomsten is de verhooging van den
accijns per H. L. zoo ingrypend, dat eene
vermindering van het gebruik daarvan met
reden verwacht mag worden.
eeuw aan de Borselens van Brigdamme be
hoord en later aan den in Zeeland zoo rijk
gegoeden tak der Bourgondiërs,om voorts in
't bezit van verschillende aanzienlijk*
Zeeuwsohe familiën over te gaan, en ra een
vijftal eeuwen te hebben bestaan,ten laatst»
tot den grond toe te worden geslecht.
En nu onze schreden naar het eenvoudig
kerkje richtende, valt voor ons daarin niet
veel op te merken. Klaas van Borsele, de
stichter van Popkensburg, stichtte in 1353
hier eene kerk, gewijd aan den H. Lauren-
tiuswaarvan dan ook den naam van de
gemeente is afgeleid.
Ter priesterbenoemiDg stond zij te bege
ving van den Deken en 't Kapittel van de
St Pieterskerk te Middelburg en later van
den Graaf van Zetland.
In de Roomsohe tijden was er een Lieve
Vrouwe-altaar in gevestigd.
Het gebouw werd in het midden der 16e
eeuw, tijdens de Nederlandsohe onlusten
verwoest en vervolgens in 1566 geheel
gasloopt.
De nu nog bestaande kerk, waarvan bij 't
Zeeuwsoh Gen. een teekening in Cf.-Ind.
inkt voorhanden is, werd deD 5 April 1644
aanbesteed, in bijwezen van deheerenmr
Paulus van de Perre en Paulus Janssen.
Het gebouw werd op de muren der oude
kerk opgetrokken en bedroegen de bouw
kosten 8374.85 gld. en dia van de predi
kantewoning 7155.47 gld.
Twee jaren later werd de kerkklok
gegotenals inscriptie lezen wij er op
„Soli Deo Gloria Jobannis Burgerhuis
mefeoit 1646."
In de laatste helft der vorige eeuw
moesten dringende herstellingen aan het
gebouw plaats hebbe;.de aanbesteding
van het nog al omvangrijk werk had
plaats op 12 Nov. 1872, en mocht de ge-
Daarin onderscheidt zich dit voorstel
van vroegere.
Vroeger verhoogde men den accijns met
kleine beetjes, opdat, althans zoodat het
drankgebruik niet behoefde te verminde
ren.
Zoo werd de aocijns
in 1866 gebracht op f50.
in 1899 f 53.
is 1877 f57.—
in 1884
in 1893
f60.-
f63.— per H.L.
En inderdaad was deze .bedachtzame
methode gunstig voor de schatkist. De
accijns bracht steeds meer op en werf in
toenemende mate een der hoofdbronnen
van onze staatsinkomst':!].
Men kan dit duidelijk zien wanneer
men het staatje nagaat dat Patrimonium,
ons wakkere werkliedenorgaan, heeft ge
publiceerd, en waarin naast elkaar staan
het totaal der staatsinkomsten, de op
brengst van den aooijns op het gedistil
leerd en het prooentoijfer, dat aanwijst
welk deel van het geheele Slaatsinkomen
uit den aocijns gehaald wordt.
Totale statistiek Aooijns gedist.
1831 39 mill.- 4 mill. 10
1841 56l/i „5 „9
1841 57'/a „5 „9
1861 61V. 6 .,10
1871 81 15 18
1881 111 22»l4 20.7
189L 123 25l/a 19
1901 152 26 4/5 17
1907 182 26 14
Uit deze oijfïrs ziet men dat werkelijk
de voorzichtige methode van aooijnsver-
hooging in de jsreu 1.866 1898 eene
veihouding lussehen 's lands geldmiddelen
en de jeneveiffesoh geschapen heeft, die
niet zonder bedenkiDg was.
Niet sleobts klom het cijfer van 6 mill,
tot 25 millioen per jaar, maar ook de
veihouding steeg van 10 pCt. tot 20pCi.
En dat was erger. Een vyfde van alle
geld voor de Staathuishouding uit den
drankaccyns't Is kras. Doch daarin
komt nu verbetering. Sedert 1893 daalde
de opbrengst van den accijns van f 5.52
meente, nadat deze restauratie bad plaats
gehad voor de eerste maal in haar ver
nieuwd bedehuis bijeenkomen 16 Febr.
van het volgende jaar. Ds. Sigul dankte
bij die gelegenheid de gemeente, den
Ambs Heer mr. J. de Witte van Citters,
die der kosten had geschenken, Z.
H. Prins Frederik der Nederlanden en alle
anderen die daartoe mild hadden bijge
dragen.
Het orgel, werd, als nieuw gebouwd in
1906 en geleverd door dhr Dekker te Goes
en ingewijd 23 Deo. van genoemd jaar
door ds. van 'f Hof met eene leerrede
naar Ps. 92 2 en 4't werd bjj die ge
legenheid bespeeld door dhr van Os, orga
nist van de Nieuwe Kerk te Middelburg.
Oj den 6 Mei 1842 werd de gemeente
verrest roet een gemhenk van een fraai
en eenvoudig zilveren doopbekken, door
jhr mr Willem Corns. Marie de Jonge van
EUemeet, destijds op den huize Popkensburg
verblijf houdende
De Herv. godsdienst is aanvankelijk hier
uitgeoefend ter plaatse aan de Z.O. hoek
van het kerkhof alwaar de tegenwoordige
ke'k is gestioht.
Door de classis van Walcheren werd 9
April 1610 bepaald, det de predikanten
van Middelburg, Veere en Arnemuiden, bij
beurten, eiken Zondag voormiddag alhier
zou gepredikt worden. Dit geschiedde voor
't eerst den 18 April 1610. In Juni van
dat jasr werd uit de lidmaten een kerken
raad benoemd. De pogingen van kerken
raad en classis, om een eisen predikant
te verkrijgen, aangewend in 1619, '20 en
'28 bleven vruchteloos.
Dan 20 April 1639 verzocht nu de Cl.
van Walcheren, aan de Staten van Zeeland
eene ordinaire gagie om een predikant te
beroepen. Dit word toegestaan den 28
tot f 4.56, dat is nagenoeg f 1 per hoofd
Nu zal dit wel niet altegaar aan den ver
hoogden accijns liggen. Immers de sport,
de geheelonthouding en de actie der S.
D. A. P. heeft op dit pnnt een goede aan-
teekening te boeken. Doch de vermin
dering dagteekent al van vroeger, toen
de invloeden dezer drie genoemde fac
toren zich nog niet deden gelden.
Daarom mag men voor een groot deel
de procentsgewyze vermeerdering der
opbrengst van den drankaccijns schry-
ven op rekening van de groote verhoo
gd*-
Reeds in 1877 schreef dr. Kuyper:
Beziet men dezen accijns niet langer
uit het oogpunt van een winstgevenden
post, maar als middel tot beperking van
het drankverbruik, dan is hiermee ook
uitgesproken, det de Overheid de roeping
heeft, langs eiken haar ten dienste staan -
den weg dit volksbederf te keeren".
Beperking van het drankgebruik. Eu
daarom een flinke accijnsverhooging. In
die richting nu streeft dit ontwerp van
den minister vin financiën ook. Hij toch
zegt in zyne Memorie van Antwoorl:
»Het Jydt geen twijfel, dat, indien
de opbrengst van den drankaccyns
noemenswaard daalt tengevolge van
de vermindering van het verbruik,
«enerzijds de volkswelvaart in sterke
mate zal toenemen en dus andere mid
delen veel ruimer zullen vloeien en
anderzijds de kosten van gevangenis
wezen, rjjks tue.ht en opvoedingswezen,
ja zelfs van rechterlijks macht en po
litie van verschillende andere takken
van Staatsbemoeiing zooveel geringer
zullen zijn, dan het verlies op den
uloohM-accijns wel zal worden vergoed.*
Wjj meenen dan ook dat daarom zijn
voorstel steun verdient.
Vermindering van drankgebruik; ver
hooging der volkswelvaart. De ervaring
bewees 't eersteen 't laatste zit aan
't eerste vast.
Daarom juichen wij de zeer gropte
verhooging van den accyns van f63
op f90 per H.L. van harte toe. Nog
hooger, ware beter.
Oct. van genoemd jaar, waarop men nu,
als eersten vasten leersar kon beroepen
PIETER VAN ESSEN.
Hij we d geboren te Middelburg, en was
de zoon van Heter van E., burgemeester
dier stad, en kwam als prop. bij de Cl.
van Walcheren het eerst in dienst te Phi
lippine den 21 Ft br. 1638. Vandaar her
waarts beroepen 10 No,v. 1639, werd hij
bevestigd 1 Jan. 1640.
Hij bleef hier in dienst totdat hij den
2 Aug. 1648 te Middelburg de keuze op
zioh gevestigd zag.
Aldaar werd hij emeritus 24 Sept. 1677
en overleed er op 22 Maart 1678.
Tot op onze dagen werd ds Van Essen
door vyf en twintig ambtgenooten opge
volgd. Van een hunner n.l. van
JOHANNES DE MEIJ
vinden we nog iets geboekt, wat onze op
merking wel verdient.
De familie De Meij was voor de gods
dienstvervolging op eigen landerijen in de
omstreken van Belle in Vlaanderen geves
tigd. Carel de Meij was met zyne echtge-
noote Maria deCherf uit 'n deftig Vlaamsch
geslacht afkomstig, der Kerkhervorming
toegedaan en week, toen de geloofsdwang
te sterk werd, met zijn gezin naar Zeeland.
Zyn zoon Francois (de vader van onzen
Johannes) huwde met zijne nicht Pirona de
Cherf, geboortig van Steenwerk in Vlaan
deren en vestigde zich als koopman in
granen te Middelburg.
Aldaar werd onze ds De Meij geboren
den 2 Sept. 1617, als een der zes kinderen
uit 't huwelijk zijner ouders. Hjj studeerde
te Leiden en werd 20 Sept. 1639 prop, by
de classis van Walcheren.
Als zoodanig tot adj. pred. den 18 Sept.
De jenever moest zoo hoog belast wor
den dat zy op 't laatst vBrhuist van het
winkelboord van den slyter naar de gift-
kast van den apotheker, waar zjj behoort.
Minister en Zending-
Minister De Waal Maleffjt heeft in zyn
memorie van antwoord inzake steunbieding
aan de Zending van regeeringswege zich
aan een vergissing schuldig gemaakt.
Men zal ze zien in de door ons gecursi
veerde woorden uit zyn'stuk
//De zegenrijke werking van de zen
ding erkennende, ligt het niet op'den
weg der regeering, haar te steunen en te
bevorderen, om hare werkzaamheid als zoo
danig. Slechts daar waar zij zich op soci
aal gebied beweegt en deelneemt aan de
taak, welke anders in Indië de overheid
op hare schouders zou moeten nemen,
b. v. zorg voor onderwijs, voor zieken,
verwaarloosden en weezen, heeft zij recht
op tegemoetkoming op dezel fde wijs als elk
ander initiatief, dat zich met maatschap -
peljjke werkzaamheden wil balasten. De
vrijheid van geweten moet ook voor de
belijders van den Mohammod&anechen
godsdienst worden geërbiedigd en van
het aannemen van een min of meer agres
sieve houding door de regeering mag cl
k an geen sprake zijn. In dien geest denkt
de minister ook te handelen ten aanzien
van het bijzonder onderwijssteun van
scholen, ook Mohammedaansche, die ver
spreiding van onderwijs ten doel hebben
en niet aan te merken als eigenlijke gods
dienstscholen."
Deze eerste verantwoording van den
nieuwen minister van koloniën heeft ons
wel eenigszins verwonderd. En meerderen
aan den rechtschen kant stonden er van te
kijken.
Zoo schreef van Roomsche zijde met
name //Do Leidsche Courant"
Nu hebben wij er niet 't minst op
tegen, dat de Minister den Mahoestae-
daan de vrijheid van godsdienst wil
laten.
Daartegen handelen sou onbereken
bare gevolgen na zich sleepen.
1640 beroepen te Ovezande c. a.\ ter ver
vanging van ds Regius, die by da W. L.2.
Comp. ter leen verzocht, voor drie jaren
naar Brazilië was gegaan, ontving hjj een
tractement van 300 gld., by de vrouw van
ds Regius inwonende. Reeds den 10 Maart
1641 werd hij tot pred. te Baarland beroe-
pen,maar verliet ook deze gemeente binnen
een jaar om eene roeping naar O. Indië op
te volgen. Hoezeer dit plan geen voort
gang had em hij in Engeland aan wal stapte,
deed hjj van daaruit eene buitenlandsche
reis op w ffke reis hy te Valence va Frank
rijk tot doctor in de medicijnen gepromo
veerd werd.
Teruggekeerd werd hjj half Maart 1643
als pred. te St Eustatius beroepen waar hjj
in Mei aankwam. Na aldaar, gedurende 17
maanden den dienst in hetDuitsch,Fransch
en Engelsch te hebben waargenomen,
keerde hjj naar het Vaderland terug en
kreeg een beroep naar Zoutelande, waar hy
bevestigd werd 1 Jan. 1646. Van daar werd
hjj herwaarts beroepen 1 Nov. 1648 en trad
21 Febr. van het volgende jaar in dienst.
Eindelijk, den 1 Aug. 1649 als de eerste
tiende pred. te Middelburg de keuie op
zich gevestigd zienee, werd hij aldaar
bevestigd 6 Fsbr. 1650. Aldaar werd hem
het ambt van curator der Lat. school op
gedragen, en gaf hij later lessen ia de
wijsbegeerte. In 1676 werd hij bevorderd
tol Prof, Primarius in de Theologie aan
dezelfde sobool, tegelijk met ds. Wilhs.
Momma.
Ds. De Meij overleed te Middelburg 8
April 1678. Den 7 Oot. 1*648 was hij ge
huwd met Wilhelmina van Drijen, dochter
van Denijx van Drijen, equipagemeester
der O. Ind. Comp, die hem zeven kinderen
schonk, van welke vijf hem overleefden.
