NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No 33,
Maandag 8 November
24e Jaargang
CHRISTELIJK
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
k J. IDE JÖNGE-VERWEST.. f® Goes-
Pc D'HUU, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25,
Enkefe nummers f
indeeiing van lotelingen der lichtin
gen 1909 en 1910 bij e bereden
korpsen.
Lotelingen der lichtingen 1909 en 1910.
die wensehen iagedeeld te worden by een
bereden korps, kunnen zich daartoe vóór
30 November a. b. aanmelden hetzij
mondeling of schriftelijk (op ongezegeld
papier) bij den burgemeester dar ge
meente, in welke zij voor de militie zijn
ingeschreven. De noodige inlichtingen,
voor zoover deze niet reeds by „openbare
kennisgeving" door den burgemeester zjjn
medegedeeld, kunnen, zoo noodig, ten
gemeentehnize worden verkregen.
Aangezien het zeer goed kan voorko
men, dat bij het bereden korps, waarbij
de'loteling wenscht te worden ingedeeld,
geen plaatsen meer beschikbaar zijn, ver
dient het aanbeveling om by die aan
vrage, behalve het gewenschte korps, oJi
nog één of meer andere korpsen op te
geven, waarbij hij alsdan zou wenschon
te worden ingelijfd, waardoor tevens de
mogelijkheid bestaat dat het gewenschte
garnis oeu wor it verkregen.
De voordeelen, voor militieplichtigen,
verbonden aan eene indeeling by de be
reden korpsen, boven die by sen onbere
den korps, zijn de volgende
le vijf cent per dag meer soldij
2e voor het onder de wapenen blijven
of komen, na den eersten diensttijd,
voor elke drie maanden onder de
wapenen doorgebrac t een premie
van vijftien gulden
3e minder herhalingsoefeningen, en
4e geen land «veerdienst.
De lotelingen, die voor eene inlijving
bij de bereden korpsen in aanmerking
kunnen komen, worden op een tijdig ter
hunner kennisgebriohten dag ineen na
bijgelegen garnizoensplaats geneeskundig
onderzocht. Wanneer zy daartoe hunne
gemeente van inwoning moeten verlaten,
ontvangen zij één gulden voor verblijf
kosten, terwijl zy, wanneer de afstand
van die gemeente tot bedoelde garnizoens
plaats meer dan 5 E ÜC bedraagt binnen
het Ryk ook aanspraak hebben op kos
teloos vervoer, heen en terug, voor zoover
daartoe reisgelegenheid bestaat.
De Majoor, Provinciale Adjudant
in Zeeland,
E. X, UMLAND.
Aan het ons gezonden verslag van de
gieter gehouden vergadering van het Ned.
Zendelinggenootschap is't volgende ont
leend
De Direotor-Seorefaris, Ds. Joh. Rauws,
enkele mededeelingen doende uit het
Zendingswerk, begint met op ie merken
dat het Genootsohap verscheidene zende
lingen in zijn dienst heeft en tegenover deze
verplichtingen op zich genomen heeft. Het
valt op dit oogenblik moeilijk san die
verplichtingen te voldoen. Zoodra dit be
kend werd waren er terstond enkele
mensohen met hun oordeel klaar, dat
„de tering naar de nering" gezet moest
worden. Spr. toont aan dat Zendingswerk
geen handelszaak is. De Zending is een
levend organisme, dat groeien moet. Wordt
zij in dien groei belemmerd, dan moet zij
kwijnen en sterven. Dit neemt niet weg
dat het Zendingswerk met bedachtzaam
heid en overleg moet gedaan worden.
Met enkele grepen uit het Zendingswerk
laat spr. zien, welke eisohen het Zendings
werk stelt en hoe inderdaad de grootste
zuinigheid wordt behartigd. De arbeid op
Java is in den Jaatsten tijd niet uitge
breid, «vernam op Savoe. Alleen de Posso-
zending óhderging uitbreiding, daar het
getal zendelingen van twee op vier ge
bracht werd. Dsze uitbreiding van het
werk was dringend noodzakelijk na het
ingrijpen van het Nederlandsche Gouver
nement, waardoor de lieden gedwongen
werden zich te vestigen in groote dorpen.
De aanvragen om onderwijzers werd hoe
langer hoe sterker. De subsidie-rege'ing
uit de Landsehapskas beantwoordde niet
aan de verwachting, zoodat wij op hooga
onderwijskosten gedreven werden. Heel
vele aanvragen werden door de broede.rs
afgewssfD, omdat aan hunne krachten
geen hoogerö eisohen konden gesteld
worden. Een kweekschool voor Posso'sohe
j goeroe's is er dringend noodig.
De plannen tot ooisversie der scholen in
de Minahassa werden nog niet ten uitvoer
£'®brseht. ïntusschen blijft de kweekschool
te Koeraaj a oas hooge eisohen stellen,
i Het vraagstuk van self-support vraagt alle
aandacht, maar het is zeer ingewikkeld.
Het Gouvernement verstrekt allerwegen
gratis onderwijs. Daarom is het moeilijk
op onze scholen schoolgeld te hefifeD. De
uitzending van een leeraarin het wagen-
maken voor de Ambachtschool was
dringend noodzakelijk zij wordt voor een
groot deel,door subsidie gedekt.
Ten slotte geeft spr een overzicht van de
financieele moeilijkheden der Delizending
en de besprakingen daarover met de Ba-
taksche vereeniging.
De heer G. H.Voorhoeve, Thesaurier van
het Ned. Zend. Gen. geeft een overzicht
van den stsnd der kas. Voor 1909 is noodig
f 137 000 om aan alle verplichtingen te vol
doen. Ingekomen is tot eind Oct. f 69 000,
zoodat nog noodig is f 58 000. De uitgaven
zijn hoofdzakelijk de vaste traktementen
aan degenen, die in dienst van het Genoot
schap staan. Met grafische voorstellingen
toont spr. aan, dat de vaste inkomsten jaar
lijks stijgen (ze bedragen thans tnsecben de
f 38.000 en f 45.000 het bedrag der lega
ten over de laatste 10 jaren f20 000 per
jaar), maar dat de onvaste inkomsten aan
groote schommeling onderhevig is (tus-
echen de f 40,000 en f 62.000). Spr. meent,
dat de vaste inkomsten heel wat kunnen
stijgen, inzonderheid op het platteland. De
waarde van ons rudvee wordt geschat op
170 millioen, van de paarden 60 miilioen,
van de varkens 35 millioen. Aan landbouw
producten werd in 1907 uitgevoerd 210
millioen. Toch dragen de Protestanten per
hoofd slechts 15 centen bij voor de Zending.
Aan jaarlijksche winsten ontvangt Neder
land naar schatting 100 millioen nit Indië.
Het bedrag dat Indië terugkrijgt in de
Zending is dus zeer gering. Het kan veel
hooger zijn-
Spr dringt aan op het organiseeren eener
nationale collecte om de raste inkomsten te
vermeerderen en voor dit jaar het dreigend
tekort te voorkomen.
De heer Gunning,ZsndiDgsdirector,alsnu
hst woord erlsngende, deelt mede dat hem
dezsr dagen naar aanleiding van het ba-
rioht in de dagbladen dat er voor het
loopende boekjaar ten behoeve van het
Nederlandsohe Zendelingsgenootsohap nog
noodig was een som van f 70.000, mei
verODtwasrdiging gevraagd wsrd //Wat
is dat voer een huishouding Dit is zeer
begrijpelijk, en tooh grootendeels onga
motiveerd. Er is in de laatste jaren met
ernst, en voorzeker niet zonder sucoes,
gestreefd naa* eene betere verhouding
tussohen da inkomsten en opgaven. Eerst-
genoaïade missen weliswaar nog da noo
dige vastheid, maar in den laatsten tijd
komt daarin verbetering. In tien jaren
tijd is het weduwenpensioenfonds gestegen
van f20 000 tot ruim f46.000; een aan
vang is gemaakt met het vormen van een
zendelingpensioecfonds, dat thans f6370
bedraagt; eindelijk is sedert April 1906-
sleehts de helft der ingekomen legaten in
de gewone ontvangsten opgenomen. Op
deze wijze wordt langzamerhand een re
serve gevormd, waarvan echter op dit
oogenblik, door een renteloos voorschot
aan hat Ziekenhuis tf Moajo-Warno, groot
f 5400 en een dito aan het landgoed Paree
redjo, groot thans f 4800, en door verschil
lende huizen voor zendelingen die in den
laatsten tijd zijn gebouwd, niets aanwezig
is. Eerstgenoemd renteloos voorsohot wordt
waarschijnlijk erstdaags terugbetaald, het
andere geleidelijk, terwijl op de bezittin
gen tegenwoordig jaarlijks 20 pCt. wordt
afgeschreven door een en ander zal men
UITGAVE DER FIRMA
ES? VAK
na verloop van tijd in staat zijn de reserve
rentegevend te beleggen. De fiaantieele
loesfami van het Ned. Zand. Gan. is dus
op dit oogenblik onge'wijfeld belangrijk
beter dan b.v. een tietal jaren g.leden.
Er wordt een ander fiaantieel beleid ge
volgd dan vroegermaar in de nieuwe
richting heeft men nog sleehts een zeer
bescheiden stap kannen doen, eu het
spreekt wel van zelf dat juist de eerste
jaren van zulk een nieuwe riohtiDg de
moeilijkste zjjD.
Hoe zijn nu oe'tegenwoordige moeilijk
heden ontstaan Ze zijn niet het gevolg
van verminderde belangstelling. Tot op
81 Oct, werd f 79.000 ontvangen, d. i.
f9000 meer dan gedurende hetzelfde tijd
vak in 1908 en f5000 meer dan hst ge
middelde der laatste 5 jaren.
De oorzaken liggen dus elders. Spr.
noemt er eenige. Ér was reden te ver
wachten dat de conversie der Gouverne-
mentsseholen in de Minahasss, en een
daarssede gepaard gaande betere subsidie
regeling voor de Zendingsscholen in dat
gewest, waarover men nu reeds elf jaren
met de Regeering in onderhandeling is,
eerder zou zijn tot stand gekemon. Intus-
sohen nadert ze gestadig de uitvoering.
Toen in 1906 werd besloten twee kwee-
keliagen voor de zending in Posso te
bestemmen, werd een bizocdere subsidie
regeling voor de daar op te richten scholen
io uitzicht gesteld, tengevolge waarvan
1 20 000 's jaars in onze kas zo i kunnen
vloeien, en die, ware ze uitgevoerd, thans
een bate van f 11.500 zou hebben opge
leverd, terwijl inderdaad slechts f 5000
wordt ontvangen, De tegenwoordige nood
is dui inderdaad van bijzondere omstan
digheden het gevolg.
En wat da toekomst aangaat deelt Spr.
mede, dat de voorieopige raming voor het
jear 1910 bedraagt ruim f 127,000. Onder
den indruk van de tegenwoordige moeilijk
heden is besloten aan de zendelirgen te
melden, dat zij hunne uitgaven met 20 pCt
zullen moeten verminderen. Misschien zal
dit hier en daar een heilzaraen invloed oefe
nen, en su'len de gemeenten erdoor worden
aangas; oord meer dan vroeger uit eigen
middelen in hun geestelijke behoeften te
voorsieD. Tooh staat het te bezien dat op
verreweg de meeste zendicgsposten dit be
sluit van het Hoofdbestuur een zeer padrcli-
gea invloed zal oefénen op den gang van
het werk, en dat onze zendelingen, die tooh
reeds met zoovele moeilijkheden hebben
te kampen, hun opgewektheid en lust tot
den arbeid zal worden ontnomen.
Overigens is spr. overtuigd dat door aseer
syatemaiisehen steun van deRegseringvoor
scholen, ziekenhuizen, enz., zoowel sis door
meerdere offervaardigheid der inlandsohe
christengemeenten, binnen een afzienbaar
tijdvak het budget van het Ned. Zending
genootschap weder zal kunnen dalen tot
f'100,C09 f 110,000 'sjssars, Daartegen
over staat, dat het zendingswerk steeds
staat in het teeken der uitbreiding,vooral nu
in den tegenwoordigen tijd allerwegen de
deur voor het Evangelie geopend is, en de
bevolking met sterkei aandrang dan ooit te
voren daarom vraagt. Met nadruk moet de
vraag aan het Nederlandsohe volk worden
voorgelegd, of het kaa goedkeuren, dat aan
d't verlangen geen gevolg wordt gegeven.
Spr. treedt thans in een bespreking van
óf; maatregelen, dia genomen moeten wor
den tot verbetering van den toestand. Aller
eerst wil hij wijzen op die, welke strekken
kunnen tot blijvende verbétering. In de
isatste jaarvergadering van het Ned. Zend.
Gan. is het eao verblijdend verschijnsel ge
noemd, dat zoovele Bestuurders zioh slechts
zoo weinig moeite geven om in hun kring
de belangstelling voor het werk des Genoot-
schaps te wekken en te vermeerderen. Dit
verschijnsel, san de eene zijde zeer bedroe
vend, is aan den anderen kant moedgevend,
omdat nu al deze werkeloozen, die toch
indertijd beloofd hebben hun kra ihten aan
het Genootschap te sullen geven, slechts die
belofte behoeven gestand te doen om een
voel beteren toestand in het leven te doen
van 5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 centt.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regei
meer 10 cent.
treden. Er is vooreerst onder degenen, die
Spr. nu maar kortweg geestverwanten za!
noemen, ee i breade kring, die zioh weinig
of niet voor het zendingswerk interesseert.
Het kan tooh waarlijk niet zoo heel ved
moeitr kosten hen daarvoor belangstellir a:
te doen koesteren, en hen tot geven aan te
sporen.
Maar behalve dezen zyn er thans velen,
die erkennen dat de Zsnding een natio
naal belang behartigt, maar wier daden
tot nu toe met deze meaning riet over
eenstemmen. Spr. wijst op versahillende
geschriften, waarin deze bewering met
behoorlijke argumenten wordt gestaafd,
bv. op de belangrijke brochure„De
Zending in Nederlandsch Indië*, o. a.
bevattende een overdruk van de voor
treffelijke artikelen van Dr. Adri&rsi in
het tijdschrift »Onze Eenw<, in de Sep
tember aflevering van het jaar 1908.
Verder op het geschriftje//Het Neder
landsch Zendelinggenootschap. Wat het
doet en wat het wil.« Van deze twee
propagandageschriftjes is een groot aan
tal aanwezig, en het heeft Spr. getroffen
dat betrekkelijk zoo heel weiüige be
stunrders van de gelegenheid om daar
mede te werken gebruik hebben ge
maakt. Verder wijst hij op do noodza
kelnkheid om systematisch kennis van
da zending te verspreiden. Men verlieze
zich daarbij niet in de breedte, msar be-
perke zich tot een enkel zendingsveld,
en wekke daarvoor belangstelling in ei
gen kring. De wenschelykheid dezer
methode, en de wijze waarop ze moet
worden toegepast, wordt doer Spr. uit
eengezet.
Maar nu het huidig oogenblik? op
grond van de ervaringen van de laatste
jaren mag worden aangenomen dat ook
zonder bizondere maatregelen de ontvan-
sten over het jaar zullen stijgen tot on
geveer f97.000.—. Maar dan blijft er
nog ecn bedrag van f40.000 ongedekt.
Spr. stelt voor dat deze vergadering be
sluite zich te wenden tot de verschillen
de Permanente Commissies van het Ge
nootschap, met de vraag elk in hun pro
vinciaal ressort pogingen aan te wenden
tot het byeenbrengen van een deel van
deze f40.000, en wel evenredig aan het
aantal in elke provincie gevestigde Pro
testanten (met uitzondering der Gerefor
meerden van diverse kerken). Hun ge
tal bedraagt f 2,652,194. Van ieder wordt
dus gevraagd l'/j cent of per huisgezin
7'/a cent. Op dezen grondslag komen
wij voor de diverse provinciën tot de
daarachter genoemde sommen
Gelderland f 4864.
Zuid-Holland - 10374.—
Noord-Hol !snd - 8097.
Zeeland - 1946.
Utrecht- 2126.—
Friesland - 3335.
Overijsel 3053.
Groningen - 3135
Noord-Brabant - 786.
Drente1722.
Limburg - 62.
Totaal f400000..-
Spr leeit een oonoapt-oiioulairs voor,
die, onderteekend door alle ieden van het
Hoofdbestuur, over het geheele lend zon
mosten worden verspreid, en waarin voor
iedere provincie het bedrag wordt genoemd
dat van haar wordt verwacht. Hy eindigt
met eer krachtige opwekking, opdat nie
mand zioh in dezea aan zijn ernstige ver
plichtingen onttrekke. Hij wijst er op dat
het eigenlijk een wonder is dat een ver
eeniging als het Genoot3ohap met zoo
weinig vaste inkomsten en zoo weinig
bezittingen nu reeds weldra 112 jaren laDg
zijn taak zal hebben volbracht, en ten
slotte niet meer schuldig blijft dan onge
veer een f 40.009. Dit resultaat kon alleen
verkregen worden door eendrachtige sa
menwerking. Moge het daaraan ook dit
maal niet ontbreken, opdat voorkomen
worde, wat een nationale ramp zou moe
ten worden genoemd, de ondergang, of
ware het ook slechts de beperking van
het werk van het Nederlandsch Zende
linggenootschap.
Na breedvoerige bespreking wordt be
sloten, de voorgestelde circulaire te ver
spreiden.
De vergadering wordt gesloten.
Biaaeiiimd.
Directivan den Landbouw.
Naar De N. Crt. verneemt, is de Re
geering voornemens na het vertrek van
den heer Lovink het ambt van directeur -
generaal van den landbouw niet te be
zetten..
Aüi de drie inspecteurs, de heeren
Löhnis, Van Hoek en Swaving zal, gaan
de bestaande plannen aoor, met uitbrei
ding van hun werkingssfeer een mesr
zelfstandige positie gegeven woröeD, waar
bij zij rechtstreeks onder den Minister
zullen staan en met dezen oonfereeren.
Aan het hcofd van de afdeeling Land
bouw van het Dep. zal dan komen te staan
de administrateur, mr. dr. C. Roest.
Gedwongen winkelnering.
Door den minister van Landbouw, Ny-
verheid en Handel is, onder de bevelen
van den directeur generaal van den Ar
beid, opgedragen het instellen eener
er quête naar de gedwongen winkelnering
in Nederland en naaT den invloed daarop
uitgeoefend door art. 16i37s Burg. Wet
boek, aan den heer A. P. Staalman, oud-
lid van de Tweede Kamer der Staten-
Generaal te Den Helder.
UIT DB PROVINCIE.
Bij kon. besluit is benoemd tot; gezwo-
renn van den Koninhinepolder A. B. Tho-
maes te Biervlietdijkgraaf van het Wa-
tersbhap >De Breede Watering bewesten
Yerseke" J. Oele Hz, te Goesgezworene
van deD Kruispolder P. A. Lansen teHonte-
nisse.
Met ingang van 15 Nov. a. s. keert
de mareohauBSsee Bakker van „Het L o"
terug naar TerneuzeD, terwijl de brigadier
Nijssen met dien datum weer van Te<r
Neuzen naar „Het Loo" vertrekt.
Vlissingen De mailbooten «Koningin
Wilhelmina*, «Koningin Regentes* en
«Prins Hendrik*, welke thans in den naebt-
dienst voorzien, znllen het volgend jaar als
de drie nienwe booten in de vaart komen in
de dagvaart overgaan. Reeds thans worden
geleidelijk aan deze booten de noodige ver
anderingen aangebracht, voor zoover dat
thans mogelijk is. De booten znllen allen
van een promenadedek worden voorzien en
ook de passagiershutten zullen vervallen.
Goes. Onder v ooi sitter schap van den
heer J. A. van Heel had gisterenavond
in de Prins van Oranje de Alg. Verg. van
den Chr. Volksbond plaats. De opkomst
was van dien aard, dat de belangstelling
in den arbeid van den Chr. V. en Werk
verschaffing toeneemt. Na een openings
woord waarin met leedwezen werd ge
sproken over den heer J. M. Kakebeeke
die jaren lang voorzitter was, en bedankt
als zoodanig, leest de secretaris, de heer
J. Donner, de notulen die-zonder aanmer
kingen werden goedgekeurd. De heer H.
Dronkers lid der Commissie tot nazien
van de boeken des penningmeesters, geeft
verslag van het onderzoek en verzoekt
den penningmeester, de heer De Hoogh,
te dechargeren. Verschillende vragen wor
den gedaan voorkomende in ket verslag
van den penningmeester, die door den
voorzitter bevredigend worden beant
woord. De heer Joh. Pilaar brengt het
volgende voorstel in het midden. Zou het
niet wensoheiijk zijn dat de sohuld van
f750, rustende op het h'is in de 's H?er
Hendrikskindereastraat en f 600 eveneens
op dat in de Dijkstraat, onder éér hypo
thecair verband komt, samen f 1350 4 4
pCt. Spreker doet dit voorstel, ook namens
zijne medebestuursleden, opdat men daa
