NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND No 32, 1909. Zaterdag 6 November 24e Jaargang HISTORISCH CHRISTELIJK- VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK f. P„ D'HUÏX Ï0 Middelburg. PRIJS DER ADVERTENT1ËN Anti-Christelijk Snippers uit de oude doos. IEDEREN WERKDAG DES AVONDS. Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25. Enkele nummers 0,02', Wed. S. UITGAVE DER FIRMA E JÖNGE-VERWEST, te Go@? SR VAR van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 een*. Familieberichten van 1—5 regels 50 cent. iedere regel meer 10 cent O De witte das 1 Daarmede tooit zich de vrijzinnigheid van rose tot rood, als een stembus in zicht is. Voor, alles wil men dan zijn christelijk", en toch welk een storm van verontwaardiging er in het vrijzinnig kamp het ook moge wekken wij ge- looven, dat de beginselen van het libe ralisme in den practyk den godsdienst schaden. Anti-Christelijk Dat is de vrijzinnigheid. Wij zeggen niet. dat zijn alle vrijzinnigen. Het is bekend dat mannen als mr. N. Gr. Pierson, Jhr. Mr. 1. Roüll, Prof. Mr. W. van der Vlagt, die behooren tot de liberale party en dus tot de linkerzijde, geregeld iede- ren Zondagvoormiddag de godsdienstoe feningen bijwonen en allen chr. philan- tropisohen arbeid vau harte saeunen. Zy zijn niet in den gewonen platten zin van het woordongeloovig, materialistisch. Zij gelooven met ons, dat de Hemelsche Vader aan elk zijner kinderen dat be schikt, wat Hy voor dat kind het beet acht, doch voor hun gevoel ligt er in dat vlechten van zulk een nauwen band tusachen den Heere hierboven en den strijd op het politieke erf, iets dat te weinig eere geeft aan de Heere. De gods dienst is te hoilig en te teeder, dan dat zij de binnenkamer verlate en in aanra king kome met de ruwe wereld en daar om trad Prof. van der Vlugt op met zijn innig psalmlied „Gods verborgen om gang vinden zielen, waar zyn vrees in in woont", op de lippen. Ongetwijfeld is er iets dat ons in dat optreden van dezen professor aantrekt. Openlyk deed hij belijdenis van het ge loof in zyn Hemelschen Vader en bracht hij hulde aan het Christendom, alleen maar, de professor blyft halverwege staan. Als hy werkelijk gelooft in het bestaan van God, die alles bestuurt en regeert dan heeft hy op elk levensgebied, ook op politisk lerrein naar Zijn heiligen wil.te vragon, voor Zyn gezag te buigendan heeft zich te scharen aan de Rechterzijde, waar niet het gezag van den mensch. de volkssouvereiniteit, maar de Sonvereini- teit Gods beleden wordt. 346 FKUILLETOJV. DOOK SCALDIS. St Laurens. I. Di tmaal leidt onze route naar het nurs N.waartg van Middelburg gelegen vriende lijke dorpje St-Laurens. Ooxe wandeling van uit d« N.-poortatreat der stad aanvangende, komen wij aan den zelfden Dom'.urgsohen straatweg, ons reeds bekend door onzen tooht naar het verder gelegen Serooskerke. Deze aangename weg brengt ons van den buitensingel te midden van frissohe weiden, waarin wij tal van weldoorvoedde runderen zien grazen. Krachtig woidt het groen van gras en ge boomte door de zon getint en helder blinken daar ginds de steenen paaltjes van een een deftig hek, tegen het donkere hout van den achtergrond. Dóar lag eens de sehoone luBthof Klaaren- beek, waarvan de aanleg door den vroegen dood des eigenaars onvoltooid bleef, maar die tooh geenszins onder de minsten van Walcheren werd gerekend en om zijn groote vijvers en sierlijke prieeleo beroemd was. Overal ontwaren wij afwisseling van nieuwe, vriendelijke tafereeltjes, en als wij een oogenblik stilstaan, om achter ons te zien, dan zien wij telkens boven den groe nen gordel, die de stad omgeeft, den ranken toren der alonde Abdij, de sierlijke lijnen Maar al zijn dan niet alle vryzinnigen hoofd voor hoofd, ongodsdienstig, dit neemt niet weg dat de Christusverwer- pers en de bestrijders en de verachters der Christelijke levens- en wereldbeschou wing nitsiuitend by hen worden aange troffen. De vrijzinnigheid geniet de be- donkelijke eer, dat zy alleen de atheïs ten en de antichristelyken onderdak bied;. Heel hun in onze eeuw zoo schrikwek kend toegenomen tal huist in hare tante. Nie tn de Roomsche Staatspartij in ons land, niet bij de Christelijk Historische Unie of de georganiseerde antirevolutio naire partij telt ge ze, maar by vrijzin nigen van alle gading worden ze gevonden. De vryzinnighei 1 als geestesrichting is dan ook metterdaad anti christelijk, ja vijandig tegen den geest van het Chris tendom. Men wil geen kerkisme, mon hondt niet van dogmatisme, zoo wordt er geredeneerd. Doch al die redenee ringen zijn maar phrases. Ook onze an tirevolutionaire partij doet daaraan niet mede. Is er harerzijds ooit een kerke lijke grens gesteld voor het politiek le ven? Was er niet ten allen tyde plaats in enze gelederen voor Nederlandsch Hervormden, Doopsgezinden, Lutherschen en Gereformeerden f En dogmatisme, laat men toch niet met valsohe leuzen voor den dag komen Geen stelsel be staat er zonder dogmata. De dogma tiek vrees, die links wordt gevonden, is bepaald bespottelijk en zij, die het ergst op de dogmatiek afvuren, zyn als het er op aankomt, wasrlijk de ergste dreg- matisten, en dan nog wel dogmatisten van de slechtste soort, dogmatisten op eigen hand Verstaat men onder dogmatisme, een eenzijdig drijven van zekere leerstellin gen, een ze te pas en te onpas telkens bjjbrengen, vaste spijze opdienend voor kinderen en zuigelingen, die de melk van noode hebben, dan zyn wij antire volutionairen tegen zulk een dogmatis me even sterk gekant als welke party ook. Op dit stuk kunnen wyooson-er- wijs en onze opvoeding in school, ver- gadeiing en pets met alle vrijmoedig heid ender de hamer der critiek laten komen. Het is evenwel niet waar, dat dat de vrijzinnigheid van ons geschei den doet honden, en zoo scherp tegen over ons d^et staan. De scheiding wordt van den stadhuistoren en den z waren koepel der Oosterkerk, door de zon verlicht. En zoo genietende van het mooie verge zicht naderen wij het gehucht Briqdamme, burgerlijk tot de gemeente St-Laurens be- hoorende. Zeer oud is dit plaatsje, wijl wij het in van den BergKs oorkondenboek reeds in 1196 hooren vernoemen. Het oude geslacht van Brigdamme, waarvan wy vele edelen vinden opgenoemd,was, blijkens het wapen door deze edelen geroerd, nit het gesla iht van Borsele afkomstig wordende ee i tak van dit geslacht Borsele van Brigdamme ge noemd, totdat hertog Albrecht in 't jaar 1358 Boudewijn van Brigdamme zijne ambachten ontnam, en die aan Middelburg gaf, wegens -het door hem aan die stad gepleegd geweld. Jan van Brigdamme, zijn zoon, bekwam dezelve echter van de stad terug, volgens verdrag dat hij Brigdamme in erfleen zoude bezitten, en nooit een steenen burcht of huis op zijn erf mooht stichten. Zonder alle de daaropvolgende eigenaais van de he erlijkheid te noemen, werd zij den 26 Juri 1828, in openbare veiling aange kocht door jhr mr Corns. Jacs Versluis, aan wiens zoon Quillaume Ludolph zij op 29 29 Aug. 1850, bij scheiding, werd aanbe- deeld, terwij' deze haar op 14Sept. 1861 overdroeg aan zijne moeder Maria Wtlhel- mina Schroder, wed. Versluys. Het gehuo' t is, zooals we z:en, zeer klein het bestaat uit eenige huizen en hofsteden aan weerszijden van den straatweg, waarop het voetpad bij het kerkhof en de kerkruïne uitkomt. Deze ruïne, tusschen het gebladerte ge niet veroorzaadt door kerkisme en dog matisme- De klove gaat veel dieper. De vrijzinnigheid keert zich niet tegen mogelijke uitwassen van het Chr'sten- dom, maar metterdsad tast zij het his ♦o-iech Christendom zelf aan. Haar doel is de Christelijke grondslagen van ons volksleven te ondermijnen en daarbij maakt zij gebruik ven valsohe lenzen, bedri gelijke woorden. Met de phrase van een Qhristendom boven gel onver deeldheid heeft dit al een aanvang geno men en nog is het einde er niet. Op een zeker stelsel van modern hei dendom, oen soort natuurlijke religie maar dan een zeer vage religie plakt men een etiquet Christelijken stalt dit uit vooral wanneer het in verkie zingsdagen is onder de aanmatigende bewering dat dat nn het echte onver- valschte Christendom is. En toch is het niet anders dan een Christendom, waar in de Christus is weggenomen een Chris- dom waarin voor den Christus geen plaats is. Ja, de vrijzinnigheid is in den grond der zaak anti-christelyk, en aan het ware het historisch Christendom, dat heel iets an ders is dan het ülosofisme der modernen met bun Christendom zonder Christns,zon der Immanuël, God geopenbaard in het vleesch, aan het ware, het historische Chis- tendom. Dat waarlijk Jezus erkent ais de Christus en voor Hem aanbiddend in het stof knielt,is de Vrijz nnigheid vijandig.De vrijzinnigheid zoekt ons volk te ontchris- telijken en is daar reeds drie kwart eeuw mee aan den gang. Daarop doelde heel de actie voor de school zonder den bijbel. Van vrijzinnige zijde wordt wel gesproken over een gezuiverd" Christendom maar een zuiver Christendom wil men aan den over zijde niet, want eerst dan is in hun oogen het christendom gezuiverd, wanneer elk positief christelijk element ontbreekt. Dat het christendom in de practyk vele gebre ken aankleeft, dat de zonde in het gezins leven,in de school in de maatschappijen de kerk, op elk terrein waar wij ons bewegen groote verwoestingen heeft verricht,erken nen wij volmoedig. Onze beste verrichtin gen de catechimus spreekt het onom wonden uit zijn met zonde bevlekt. Ons leven is gebrekvol. En zoo hebben de vrij zinnigen,die een open oog voor onze gebre ken hebben,voldoende gelegenheid om ons legen, bestaat nit een onde muurbrok op 66Q kleine hoogte, 'tls het overblijfsel eener grootekerk.totweikeropbouwing ver gunning werd verleend in 1196 of '97, in welk stuk reeds gewag wordt gemaakt van eene andere oude kapel aan St Bt igitta ge- wiid. Van deze patrones willen sommige schrijvers don Daam van Brig dunt me aflei den, hoewel anderen dit zoeken in de woor den Brugge en dam, afkomstig uit het oude wapen, hetwelk bestond nit een dam met een brug. Het wordt bij eene taxatie der leenmannen in het jaar 1578 »Brugdamme« en thans in den volksmond gewoonlijk »Bredamme« genoemd. Het kerkhof vinden we vermeld in een brief, by Van den Bergh te vinden van 24 Febr. 1291. By het stichten van het College van Konunniken van de St Pieter- ofNoord- Monsterkerk te Middelburg, moesten de kerken Brigdamme Cleverskerke, Schellach, Zandijk en Gapinge de helft harer inkom sten afstaan ten behoeve van het Kapittel en werden ze onder het patronaat van de kerk te Middelburg gebracht. Dit recht van patronaat werd op 30 Maart 1823 aan den Graa! afgestaan, zoowel van deze kerken, als die van Oosthoek aan den Arnedijk (Niëuwerkerke) en ter Buttinge. Opmerking verdient dat Brigdamme, of schoon reeds in 1197 van eene kerk voor zien, niet wordt genoemd in de bekende br'e ren van bovengenoemden schrijver van 1247 en 1271, waarin de bezittingen van de Abdij worden opgenoemd, zoodat des e Abdij geen eigendom in dit ambacht schijnt gehad te hebben, of, schoen er toch een verdrag wordt vermeld tusschen den Abt den vriendendienst te bewijzen, door ons op onze zwakke plekken te wijzen. Maar dan juist komt de scherpe tegenstelling uit Wy zeggen laat ons op die gebreken acht geven en met al wat in ons is ze te bestrij den, maar onder de hand het Christendom zelf, het positieve Christendom versterken als een zout dat al de lagen van ons volks leven moet doortrekken, dan treden ze ont stemd terug. Van die versterking willen zij niet weten. Niet Christelijk maar neutraal is de leuze Voor dat Christelijke moet dat paria's hoekje, de laagste plaats gereserveerd bljj ven. Een Christelijke natie met staatsin stellingen van den Christelijken geest doorademd is der vrynnigen ean ergernis en een schrikbeeld en ons is het een heer lyk ideaal.Zoo staan en worstelen we tegen elkander. 5 Nov. 1909. Het Centrum beantwoordt onze opmer king omtrent bo rel- of biergebruik op Zondag aldus. Wij weten niief, of de Zeeuw hier met volkomen kennis vau zaken kan sprekeD, en D-tuurlijk hopen wij, dat het blad bier, zachtst genomeD, overdrijft. Mooht echter ook slechts ten deele waar b ijken wat hier geschreven wordt, dan behoeft wel niet te worden gezegd, dat in dezen toestand zoo spoedig moge lijk verandering dieot te komen. Op de katholieken rust ook te dezen opzichte de verplichting van het goede voorbeeld. De vraag rijst echter, of bet in de „overheersohend Roomsche streken", waarvan het antrevolutionnair orgaan gewaagt, wel de Katholieken zijn, die zioh de door bet blad uitgebrachte be schuldiging hebben aan te trekken. En voorts zouden wij de Zeeuw erop willen wjjzen, dat de Kerk ook in naateri- eelen zin de Zondagsrust bevordert door het voorschrift, dat verschillende feestda gen als Zondag zijn te vieren, een voorschrift, dat niet slecgts een godsdien stige, maar ook een sociale beteekenis heeft. Wij waardeeren zeer den arbeid van het Kruisverbond en de R K. pers tegen dit euvel in onze provincie. Doch nog lui der protest sohijDt noodig want't kwaad en de beide Paulussen van Brigdamme, in 1261, over tienden in dit ambacht Deze kerk is in 1562 verbrand. Zekere Leunus Demus, andera gezegd Keijzer, oud 27 jaren, geboren te West Souburg, stak ze in brand, uit wraak tegen een landbouwer aldaar,aan wien hy een hemd had ontstolen en die dit had teruggenomen. Tot straf voor zijne euveldaad werd hij levend verbrand en wel, zooals 't Register op de sententi6n van Middelburg vermeldt „met 't fatsoen eener kereke boven syn hooft''. Zijn we dit gehucht gepasseerd, dan komen we at spoedig aan eene plek, die nog eene herinnering bewaart nit de onrustige jaren van de laatste helft der 16e eeuw. Daar komen wij aan het s.g.D. „Span- jaardsputje", en is hier de begraafplaats van een aantal Spaansohe soldaten van de Middt lburgsohe bezetting, by het beleg van die stad in een uitval gesneuveld. Gar gen zegt ons in zijn „Walohersohe Arcadia", dat door de Staten van Wal cheren en door Middelburg de Noordweg, ruim een halve eenw geleden, dus is 1660 hij dagteekent de voorrede van den eersten druk op 1714 van een aller- treurigsten kleiweg in een straatweg is veranderd, eerst tot het nu gedempte „SpaDjaardsputje", en later, Tooral door den heer Knuit, die zjjn Buiten had op het huis „Om", tot Serooskerke. Van onzen met iepen en pejpels be planten straatweg zien wij in de verte de blanke Vlissingsohe duinen boven de ruime vlakke bouwlanden en meer naderbij ko mende de daken en het kerkje van St. 'm is werkelijk, vooral in de grensgemeenten, groot. Bet Volk, den uitdag der Bsagaobe gemeenteraadsverkiezingen besprekend, klaagt over 't uitvallen van den soo.-dam. eandidaat. Uit haar klacht knippen wij desa woorden „De onderwijzers die bij de periodieke verkiezing nog flink mede werkten lieten nu niets van aich hooren". Een olsusnle die ook om de streepjes die er in staan geefi te denken. In haar licht krijgt de bewering van het Haagsohe raadslid ter Laan als zouden er maar zeven socialisten onder de Hasg- sehe onderwijzers zijn een ietwat komische vertooning. Zeven is wel eens het type-oijfer voor Sommige gemeenteraden, steeds voor de gemjentekas bezorgd, beginnen ook aan da belangen der gemeentenaren te denken. Er werden al enkele voorstellen bekend tot invoering vau een progressieve inkom stenbelasting met kinderaftrek. Wie van de Goesche raadsleden doet ook eens zulk een voorstel in het belang der Goesche belastingschuldigen Dat in Goes een huisvader met de zorg voor bijv. tien kinderen balast, evenveel hoofdgeld betalen moet als een allecnloo- pend persoon die ean even groot inkomen heeft als hy, komt ons onbillijk voor. Die huisvader kan zijn f 40 hoofdelyken omslag minder gemakkelijk missen dan die celibatair. En toch moet het. Natuurlijk er is ook aftrek voor levens onderhoud. Maar dien hebben zij beiden. De geneeskundige wetenschap is heel wat vooruit gegaan sedert den üjd toen vader Jacob Cats [gestoiven 1660] zijn weerzin en walging uitsprak van de viezigheden die de dokters ven zijn tijd hunne arme patiënten lieten innemen. Hij klaagt onder anderen Men neent een pad en muys, ja vers gevangen [luysen, Laurens, 't Is, zooals we zien, een eè.- voudig, net plaUelaodsplastsje hoofdbron van bestsan is ook hier landbouw en veeteelt. Vóór 1863 zouden wij eene wijle stil gestaan hebben voor het fraaie kasteel Popkensburg met zijn hoogen puntgevei en de beide torentjes aan den ingang. Het werd gesticht in 1353 door den toen - maligen ambachtsheer Klaas van Borsele. In 1401 werd de heerlijkheid Popkens burg door Albrecht, graaf van Zeeland, met ongeveer 160 gemeten lands oj ge dragen aan Klaas van Borsele, den twee den van dien naam,jtot een onversterfelijk leen, onder voorbehoud dat het kasteel altijd moest wazen „des Graven opeu huys", d.w.x. als de Graaf hier vertoefde, hij er ten allen tijde toegang moest hebben. Bij die opdracht werd er ook, als gunst aan toegevoegd dat het vrij zou zijn van alle schatten en lasteD, die door den polder Walcheren zouden geheven worden. Later werd door Walcheren, die gunst betwist, doch door den grootsn Raad te Meohelen werd in 1566 beslist, dat die gunst zou gehandhaafd bljjven. Het slot was in 1863 wel reeds lang onbewoond en in vervalde gebouwen van den voorburcht waren toen reeds geslooptde wildbaan en de tuinen ver dwenen, maar het gebouw zelf stond toeh nog vast en stevig in de breede «lotgraeh'. Slot volgt

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1909 | | pagina 1