NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No
1909.
loop
iskoecht,
•beider
Dinsdag 2 November
24e jaargang
HISTORISCH
co
3
CHRISTELIJK-
IEVELD"
DP
liggers
)0P
Ilbükg-zieb
|ÖP
►ngeu
I melken kan en tegen
Iht gevraagd, 'ook die
BR1ELSMAN, aan
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
De economische toestand der
landbouwarbeiders.
v J at ni« pdunrd, dat sieraad begon
i ws'e **r op bet lichaam te bran-
S X DF J0NSE-VERW5T, It Goes
fP D'HUIJ, tc Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
CiFiM vms.
ïhrijving
bde
kweg lu de ge-
'Jot 9 Hectaren
p (23 gemeten
door Weduwe
worden inge-
jpiovembcr a.s.,
Ier L. A. VAN
lelft E 28.
krt 8 November
1st 42.
GOES.
In 1 tweejarige
ïz., Biggekerke,
een 11 maanden
J. BAAI JENS,
fck. 8 Nov., bij J.
\elle, PJantlust.
ïiveve
Poen vóór 20 Nov.
burg.
la de rekening van
7ISSE,
outelande.
lei
[knecht
I Aardappelrooiers
luiJSMAN Mz.,
Grjjpskerke.
Igevraagd
DEN ENDE,
Eansweerd.
idkiieeht
In die met paarden
I, bij J. LOUWERSE
Mei
Itleaikueclst
tANCKE te
M e 1 i s k e r k e.
bnden aau
erk, woning beschi
JS, S o u b u
bt Mei
leid benoodij
.oudekert
der tegenn
JOZIASSE,
wember.
dagelijks, uitge
rgens 7,30 en s i
s volgt
Maan. 8 7,-.
Dins. 9 7,3
Woen.10 7,3
Dond.ll 6,3
Yrijd. 12 7,-
Zater.13 7,-
isa
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS,
JA i
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers Q,026.
Wed
Vrijdag zjjn verschenen de rapporten en
voorstellen betreffende den économischen
toestand van de landbonwarbeiders, inge
diend door de Staatsoommisaie voor den
Landbouw.
Aan de oonolosiën der Commissie wordt
het volgende ontleend
Trek van de plattelandsbevolking De be
volking in de landbouwende gemeenten
neemt minder toe dan het geboorte-uver-
sehot bedraagt, en ook het aantal personen,
in het landbouwbedrijf werkzaam, neemt
in verhouding tot de geheele bevolking en
tot de in andere beroepen werkzame per
sonen af, Absoluut stijgt evenwel de land
bouwende bevolking in het algemeen en in
het bijzonder het aantal landarbeiders. Zy,
die wegtrekken, zijn meestal de meer jeug
dige en energieke personen, lu velé stre
ken heeft de trek vooral aan vrouwelijke
dienstboden in den landbouw gebrek doen
ontstaan.
Ondanks de Phgsische toestand der bevol
king ten plattelgnde in de laatste kwarteeuw
is vooruit gegaan, dienen maatregelen ge
troffen te worden, om deze vooruitgang
gelijken tred te doen honden met de steden.
Meer aandacht moet de overheid schenken
aan goed drinkwater, door zoonoodig aub-
aidie te verleenen voor drinkwaterleiding,
verbetering van de bodemverontreiniging
geneeskundige hulpoprichting en in
standhouding van ziekeninrichtingenbe
vordering der ziekenfondsen.
De werking der Woningwet. Door wijzi
ging en verstandige uitvoering der Woning
wet kan aan de juiste, klachten worden
tegemoet gekomen en de opruiming van
slechte woningen worden bevorderd. Aan
de gemeentebesturen behooit meer vrijheid
te worden gegeven aangaande de termijnen
van ontruiming eener onbewoonbaarver-
klaarde woning en van de voorwaarden
waarender zij stenn tot den bouw van
nienwe weningen of tot 't aanbrengen van
verbeteringen in bestaande woningen wil
len verleenen. De bouw van goedkoope,
doelmatige en aantrekkelijke arbeiders-
(Slot)
Zeer bijzonder is het a at de sohnldige
vronw verder mededeelde omtrent het
gebruik van het geroofde zilver en goud.
Als een bewijs hoe weinig genot de zonde
oplevert, en hoe bitter en wrang de
vruohten der ongerechtigheid zijn, kan
opmerken, dat zij letterlijk niets had
on van al dat geroofde, waar zij
medemensohen om vermoord had.
geheel die bait, werd door haar,
eez voor ontdekking, en omdat haar
en haar geen oogenblik met rust
il gi>g uitwendig geweldig be
en zorgeloos haar weg, uit vrees
ontdekking werd al dat gestolen goud
ver op verschillende tijden door haar
in daar in de stad weggegooid,
het water geworpen. Behalve de
io koffiekan, die ae onder beguneti-
van <le nachtelijke duisternis, tóen
nd op straat was, op eene stoep in
ilzsstr»»t stilletjes had nedergezet,
die 's morgens door eenige mensehen,
-er hun werk gingen, was gevonden,
hslve dle koffiekan was ook het
zilverwerk door hear uit den regen-
hasid en bier en daar in de stads-
an geworpen. De gestolen juweelen
ot, ito van groote waarde was,
5 nog langst bij zioh gehouden,
der r8°«d op haar blopte lijf
<Y\ J9? gedragen, maar lang
CO
woningen ware door het uitschrijven van
prijsvragen met rykasteun te bevorderen.
Vakontwikkeling der landarbeiders. Het
herhalingsonder wy a moet meer met de
eischen van het practisch leven rekening
houden. Uitbreiding van de bestaande
organisatie van het lager landbouwonder
wijs is naar gelang der gebleken behoefte
wensehelijk, evenals het geven van onder
richt aan arbeidersdochters en -vrouwen in
betgeen in het arbeidershnishouding te pas
komt. De bevoegdheid der gemeentebe
sturen en het verleenen van het z g. land-
bouwverlof most in eene verplichting wor
den omgezet, met dien verstande, dat het
aantal perioden, waarin verlof kan worden
verleend, wordt beperkt.
De verstrekking van grond en van grond-
crediet aan arbeiders behooit wettelijk en
onder Staatstoezicht te worden geregeld,
daar grondgebruik een belangrijk middel
is tot verbetering van den economischen
toestand der landarbeiders en de gelegen
heid voor zoodanig gebruik den landarbei
ders veelal in onvoldoende maté of slechts
op voor hen te bezwarende voorwaarden is
geboden. De Staat moet hier hulp bieden,
als het particulier initiatief of de gemeente
te kort schieten.
Deze hulp moet er opgedicht zijn om de
landarbeiders in staat te stelten zioh een
arbeidersplaateje te verschaften, dat hun
niet verhinderd hun arbeid in loondienst te
besteden. Aan den eigendom moet boven
paoht de voorkeur worden gegeven, zoo
noodig met fioanoieeie hulp. Aan het arbei
dersgrondgebruik bekooren zoo weinig
mogelijk kosten te worden verbonden.
De Bescherming van den Landarbeid
behoort wettelijk te worden geregeld en
wel in afzonderlijke wetten. De regeling
behoort alleen te omvatten de werkzaam
heden verrioht in een bedrijf van land
bouw, tuinbouw, bosohbouw, veehouding
en veenderij en niet die, welke daarmede
middellijk in verband staan. Eea wette
lijke algemeene maximale arbeidsdag van
b.v. 10 of 8 uur is evenmin als eene
veranderlijke maximale arbeidsdag in den
landbouw in te voeren. Verbod van
nachtarbeid is niet noodig, emdat deze
zoo goed als niet voorkomt. Beperking
van den arbeidsduue dienen voor pit*
stieri en net vuur van het pijnigend nabe-
rcuw bij haar werd uitgebloscht. Zoo
wordt de zonde gestraft en zoo waar is
het, wat de Schrift getuigt„de godde-
looien, zegt mijn God, hebben geen vrede,"
van een schaduw verschrikken sij en de
kwellingen van den inwendigen beschul
diger houden niet op. Met onwederstaan-
baar geweld worden zij, al kunnen zij
zioh voor het oog der menschen een poosje
lang goed houden naar het verderf,
soms uit wanhoop naar den strop gedre
ven, tenzij het God behaagt, uit vrij
machtige genade nog dergelijken als brand
houten uit het vuur te rukken, en, zij het
dan ook, o_der toelating dat deaardsohe
straf op dier misdaad aan hen voltrokken
wordt, hunne zielen nog van een eenwig
verderf te redden.
Thans moeten wij nog gewagen van de
ernstige en zoo lang door bijzonderheden
gestaafde beschuldigingen, welne vrouw
Wouters tegen den slager Sleumer, zijn
vrouw, en den schoenmaker Andries Kuijk
had uitgebracht. Zou men kunnep geloo-
ven, dat alles, letterlijk alles gelogen was
Zij had, ioo bekende zy nu zelf, dit
samenweefsel van leugens uitgedacht om
alle argwaan en vermoedens van zich af
te wenden en de Rechters op een dwaal
spoor te brengen. Ja, wat nog onbegrij
pelijker en snooder is, zij kende die
drie menschen nauwelijks en niets had
zij met hen te maken gehad. Persoonlijke
wrok of haat was bet dan ook geenszins,
maar wel schijnt zij de gedachte gekoes-
UÏTGAVE- DHR FIRMA
het bijsonder de aandacht verdient de
regeling van nachtrust en schafttijden. De
arbeid in eigen bedrijf van vrouwen en
kinderen behoort te worden vrijgelaten.
Stommige werkzaamheden zouden kunnen
worden verboden.
Een verbod van al en loonarbeid der
gehuwde vronw en meer in hei bijzonder
der moeder ware te rechtvaardigen
evenwel zou daaruit geldelijk verlies van
het gezin in sommige tijden gevaar voor
een tekort aan arbeidskrachten komen te
staan. In elk geval is het wensehelijk,
den loonarbeid der vrouw eenigen tijd
vóór en na het einde der zwangerschap
te verbieden. Voorts is het wensehelijk,
den loonarbeid van het kind beneden den
12 jarigen leeftijd te verbieden.
Bijzondere bepalingen zijn noodig voor
bescherming van den koppelarbeidaf
zonderlijk verbod van Zondigsarbeid niet.
De bestaande Zondagswet behoort evenwel
streng te worden gehandhaaid. Veiligheids-
en andere beschermende voorschriften
nopens den omgang met dieren alsmede
met machines mogen niet ontbreken.
Voorschriften moeten worden gegeven
betreffende de bescherming van stofver-
wekkecden arbeid in besloten ruimten en
de ventilatie der stallen.
Landbouwverkékering. De landbouw-
ongevallen-verzekering behoort, zoodra
mogelijk bij afzonderlijke wet te worden
geregeld.
Een gedwongen ziekteverzekering is
niet gesehikt voor den landbouw, omdat
te veel arbeiders buiten den verzekerings-
dwang zouden moeten vallen, in vele
gevallen de werkgevers de wet zouden
kunnen ontduiken en ten slotte omdat een
dwangverzekering onnoodig kostbaar zou
worden. Vrijwillige verzekering, onder
controle van Overheidswege is voor den
andbouw aangewezen. Het verzekeren
van geneeskundige behandeling en ver
pieging geschiede niet door dezelfde or
ganisaties als dat van een nitkeering. De
overheid bevordere fondsen tot genees
kundige behandeling bij verpleging bij
verpleging bij ziekte, alsmede uitkeerings-
kassen, door het particulier initiatief
opgericht.
end
dien
O O J 8an
'S door
.7as m het
water gevonden deelen van het lichaam
der ongelukkige dienstbode alle kenteeke-
nen hadder, dut zij met een slachtersbijl
vyaren afgekapt 1
De reeds bejaarde slager met zijne vrouw
'en ook de arme schoenlapper werden thans
door Hendrien voor geheel onschuldig ver
klaard. Niemand, dat bekende zij, onder
bet storten van vele traneD, „niemand
had er eenige schuld aan ah zij alleen,"
en dus waren deze eenvoudige men
schen, die zij door hare goddelooze leu
gens als verdachte booswichten had aan
geduid, niet het minste met haar of met
de vermoorde dienstmaagd in aanraking
geweest. Intussehen waren deze drie per
sonen de slachtoffers van deze boosaardige
lastertaal geweest, en hadden tengevolge
daarvan, ruim drie weken lang in de ge
vangenis moeten zitten.
Alle drie werden terstond op vrye voeten
gesteld. De beambten der stedelijke regee
ring begeleidden hen op de meest eervolle
wjjze, in een rijtuig van het Stadhuis naar
hunne woningen. Aan hunne onschuld
werd de meest mogelijke openbaarheid ge
geven en aan elk hunner werd, van wege
de stedelijke regeering, een geldsom ge
schonken, om hun eenigszins te gemoet te
komen voor de schade en het verdriet, dat
zij door de boosaardige leugens van Hen
drien onverdiend geleden hadden.
Het vonnis over Hendrina Wouters uit
gesproken, veroordeelde haar tot een afgrij
selijke doodstraf het zoogenaamde rad
braken, waarvan wij, om het gevoel on-
van S—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cem.
Familieberichte» van 35 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent
Gezelle.
Had er gelegenheid voor bestaan dan
hadden wij gister ondtr het verslag uit
Middelburg van dr. Wagenaars lezing als
noot het volgende gezrt uit een verslag dat
wij vroeger in „Luctor et Emergo'' vonden
van een lezing van ds- Crispeels te Zaam-
slag over Gezelle
Later als onderpastoor verplaatst naar
Kortrijk, toonde hij daar al de liefde van
zijn hart voor armen en ellendigen. Reeds
in Brugge droeg hij de eholera-lijders in
zjjn soutane naar het ziekenhuis. Te Kort-
rjjk liep hy rond in een verschoten en ge
scheurde soutane Eene nieuwe, die hij ge
kregen had, schonk hij aan een arme vrouw
voor een bruidsmantel. Zijn schoenen, zijn
paraplui en zijn borstrok, alles gaf h:j weg,
want hij had een gebrek in den nekhij
kon alleen maar „ja" knikken, als men hem
wat vroeg- Eens toen hij 1600 fr. ontving
voor de vertaling van Longfellow's werken
liet de Burhemeester die som vastzetten op
de spaaibank, maar Gezelle smeekte soo
lang, tot zijn tranen den burgervader be
wogen ook dit geld aan den dichter te ge
ven, om een plaatsvervanger te koopen
voor een armen neef, die een dienstplichtig
nummer getrokken had.
Streepjes.
De verkiezing in III is voor Middelburg
uiterst leerzaam geweest.
Gebleken is weer de winbaarheid van dit
district voor de anti-revolutionairen, en de
jammerlijke verdeeldheid onder de vrijzin
nigen.
Boudewynss was een soort concentratie-
liberaal die met z n vrijzinnig-democratisch
etiket de democraten irok. Maar toch tevens
den behoudend-liberalen vertrouwen in
boezemde.
Het staat dan ook vast, dat de oud-libe
ralen hem reeds bij eerste stemming
steunden en dat de antirevolutionair slechts
zuiver rechtsche stemmen verkreeg.
De controle wees dit uit.
Een verblijdend verschijnsel.
't Valt immers niet teostkennen, dat
sommigen van rechts van oordeel waren dat
zonder steun der oud-liberalen in III geen
zetel meer kon worden bezet. Dit nu ver
slapte de energie an zou mogelijk tenge
zer lezers niet te kwetsen, netst niets
mededeelen.
Van het oogenblik af, dat deze zoo zwaar
schuldige vrouw tot eene volledige beken
tenis van hare misdaden was gekomen,
scheen hare vroegere verstoktheid te heb
ben plaats gemaakt voor een diepe neer
slachtigheid, die soms aan wanhoop grens
de. Ach! zij was een tooi,beeld hoe de dui
vel zjjne kinderen eerst verlokt en verleidt
en dan door wanhoop tot den strop tracht
te brengen- Wat is de taal des Heeren in
het allervolmaaktste gebed niet waardig,
aanhoudend in onzen mond te zijn„Leid
ons; niet in verzoeking, maar verlos ons
van den booze."
Hoewel Hendrien tot de Roomsche kerk
behoorde, werd haar, naar het toenmalige
gebruik in ons Vaderland, een gerefor
meerd leeraar toegevoegd, om haar tot deG
spoedig naderenden overgang in de eeuwig
heid voor te bereiden, zoo ver dat middely-
karwys mogelijk was. Dagelijks bezocht
deze haar, en mag men afgaan op de teeke
nen van berouw, die zy aan den dag legde,
vooral by 't hartverscheurend afscheid
van haren man en twee onnoozele kinde
ren, dan zou de bedienaar des Goddelijken
Woords het Evangelie der zaligheid niet
tevergeefs aan deze moordenares ter elfder
ure hebben gepredikt. Ten minste, onder
alle teekenen van een verbroken en versla
gen geest,[ging zij de ontzaglijke eeuwig
heid in; en wij laten deze zaak aan God over
die ook den snoodsten misdadiger niet te
snood acht om hem nog te redden van het
eeuwig verderf, wanneer deze in den
weg des gelo ofs tot Hem komt. Het bloed
van Jezus Christus, Gods Zoon, reioigt van
alle zonden.
volgo hebben want wie wint voor zjjn
groep niet graag een zetel dat men op
der oud-liberalen hulp zou gaan steunen
en dezen naar de oogen zien.j
En met onze zelfstandigheid zou :t dan
dra gedaan zijn.
Hoewel toch, in gemeentelijke zaken,
vaak overeenstemming blijkt tusschen hun
oordeel en dat van onze mannen, principieel
staan wij nog steeds tegen hen over.
Wy zijn antirevolutionairen en niet eon-
irvatievpn. De gezonde vooruitgang wordt
ook door onze mannen gediend, ea meer
dan eens stemden onze mannen met de
meer democratische leden der linksche par
tijen mede.
Wy ryn antirevolutionairen en blyven
dat, ook in den Raad.
Principieel staan wij tegenover alle frac
ties der linkerpartijen, maar zoeken heil
noch in anti-socialisme, noeh in een samen
gaan met de consesvatieve richting-
Wij gaan ons eigen pad-
En nu bleek weer by de herstemming, als
de drie rechtsche groepen trouw opkomen,
dat het derde district kan bezet worden.
De vrijz. democraten verwarden den toe
stand. In strijd met het besluit hunner
kiesvereeniging belegden zejsen allegaart
jes verkiezitgssamenkomst, stelden een
candidaat die bij de conservatieve elemen
ten sympathie wekte en welke candidaat
naar luid de Midd. Grt. bezwaar tegen som
mige punten van het vrjjz. dam, gemeente
program had, rnasr die nasr goede getuigen
thans verklaren, zich in geen enkel opzicht
door een program wilde doen binden.
Toch viel die candidaat.
Loontje komt om zijn boontje.
Dai Leider Trouw.
De wijze, waarop de pers besproken
heeft, wat wij naar aanleiding van de cam
pagne tegen Dr. K. schreven is vermei-
denswr.srd.
Terwijl schier heel ae pers, die er mede
instemde, één of meer seinengangendo ci
taten uit het vlugschrift of het artikel af
drukte, lazen we in alle bladen, zonder uit
zondering, die om de een of andere reden
met de verse jjn
ingenomen wart
Up Zaterdag a
geduchte doodvoK
»Toen het gebed ^5
besluit een van de
van deze rechtspleging >werd Hendrina
W outers, nadat zy de, Heeren van 't Ge
recht nogmaals om ver schooning voor haar
gruwelijk misdrijf gebeden had, naar
buiten geleid, waar de afgrijselijke dood
straf op het rad haar wachtte. Ofschoon
anderen, zoo zij niet bewusteloos vau doods
angst zijn, veelal onder handenwringend
misbaar en andere wanhopige teekenen ter
strafplaats gaan, trad zij in ootmoedige
houding, en met neergeslagen oogen naar
haar dood, en ontving haar vonnis in het
acht-en-twintigste jaar haars ouderdom?.
En met de volgende opmerking sluiten
wy dit verhaal: Het past ons niet in fari-
zeeuwechen hoogmoed den staf te breken
over deze zondares. Ook wy zijn van na
tuur tot alle kwaad geneigd en tot alle
geestelijk goed onbekwaam. Dus zijn het
de onverdiende goedertierenheden des
Heeren, die ons nog van dergelijke zonden
bewaard hebben. Evenwel zegt de Schrift.
»wie zjjn broeder haat, is ook ee n dood
slager.* Niet ons, 0 Heere! maar Uwen
Naam zij de eere 1 Wat onderscheidt ons,
dat wij het licht van Uw Evangelie mogen
leven 1 Laat zooveel arbeid der liefde aan
ons niet vruchteloos zjjn, ja tot verzwa
ring van ons oordeel verstrekkenwant
wie den wil des Heeren geweten maar niet
gedaan heeft, die zal met dubbele slagen
worden, en het zal Tyrus en Sidon iu
dien dag verdragelijker zijn dan ons, die
op de gioote zaligheid, geopenbaard in
Christus, geen acht willen geven.
MiddeCl^A