No 22,
1909.
24e Jaargang,
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
EN.
)ÜWi!
Uwistr.74
koop,
imedeiij,
[cht
Dinsdag 26 October
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
EEN DUISTERE ZAAK.
Karn
]eïhurg.
li-Zeep,
Mr. Lv. Andel.
ker zaken,
memaken
i rendeert,
ERTEERT.
m
riJFSEL i
i
;ebruik, om
meiigd moet
>rten.
>ÜIJYI&
OOOI
Ischool, hee-
ïhuis; etc.)
het best
antroleering
ten aan een
id u tot den
rerp gratis
ig van een
der bouw-
op zich
alleen het
lestek.
Bakker,
bmuiden.
toop
[het bureau
larnmo-
|-bles,
n Kalf-
We s t-
Iltarj
Lt
[raagd bij
pegen,
e.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
FEUILLETON.
De heer Idenburg
is naar het buitenland afgereisd, en hoopt
eerlaDg den Buitenzorgsohen troon te be
klimmen.
-3//
S. J: DE JÖNGE-VERWEST tg Goes
F, P, D'HUIJ. te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
>lozend, jeug-
-zachte huid
it. Dit alles
r de echte
idebeul 50
r. MULDER,
U-MA8SEE.
OOG»
e
Uourant te
i agtekerke.
[pelle.
urg.
bij
lz., Oost-
fcRIKZEE.
jan Zierik-
}gs (uitge-
elburg om
s morgeaa
I, Goes.
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers 0,025.
W@d.
Voorzoo veel noodig herinneren wij er
aan dat het Dinsdag (dus heden) van 85
uur stemming isen dat de a. r. candi
dal is
21 October 1909.
Op het doode punt.
De lezer herinnert zich ons artikel
//Naar aanleiding van een klacht".
Ds. v. d. Heide (soo.-dem.) predikant te
Britsum had in een vergadering van partij -
genooten een boekje opengedaan over de
slapheid der aotie zijner partij de ziel is
er uit, zegt hij, zij beweegt zicu opt doode
punt.
Een» leuke uitdrukking, welke denken
doet aan de beweging van een bedlege-
rigen kranke.
Het Friesch Dagblad maakt thans naar
aanleiding van deze „bekenteniss in" de
volgende juiste opmerkingen
Wel mag Ds. Van der Haiue oocsta-
teeren, dat de socialistische beweging
op het doode punt is geraakt.
Het scheelt niet veel, of de dood is
in den pot.
Wij hadden toch wel goed gezien.
Het socialistisch geloof versterkf.
En dat is voor de «beweg ng" een
sleoht teeken
Maar dit moet óns aansporen tot
verdubbelden ijver.
Want wie het voorwerp van zijn
geloof verloren heeft, zoekt allicht een
ander voorwerp, als er nog iels men-
sohelijks in hem is overgebleven.
Laten wij daarom met geestdrift uit-
gazn op pleinen en stratenzoeken in
heggen en stegen; lat n wij ze door
een giloofs7olle propaganda onzer
eeuwige, gezegen!?, heerlijke beginselen
als het ware dwingen om in ie gaan,
die veie armer, die door het socialisme
teleurgesteld z jn 1
Er moet gezaaider moet geoogst
worden I
Der socialisten slapheid en matheid
moet ons aanvuren om kloeke daden te
doen in den Naam des Heeren.
Als zij inslapen, moeten wij met te
meer geloofsijver opwaken 1
En voorts begrijpen wij thans beter
dan ooit de social, relletjespoMtiek.
Een partij zonder idealen, een partij
die inzinkt, verslapt en verdroogteen
9
Na eenig nadenken zeide zij verder, dat
ztj zich nu wel herinnerde, dat er een paar
linnen kielen van haar man en een pakje
van haar jongetje, behalve het gewone
weschgoed, dien dag daar gelegen hadden,,
maar dat dit niets buitengewoons was.
De bovengenoemde buurvrouw ver
klaarde, dat het integendeel wel buitenge
woon was, dat Hendrien zoo haar wasch-
goed ingepakt zou hebben. Er lagen, zeide
zij, twee tamelijk groote pakken op de
plaats voor de deur van de gevangenis. Het
eene pak was brain en het andere scheen
omwonden te zijn met een rok met blanwe
-trepan, en Hendrien had dien reeds vóór
zeven u^r 's morgens weggehaald. Wat zij
er mee gedaan had, daar hadden de getui
gen natuurlijk niet op gelet.
Door al deze verklaringen was de onge
loofwaardigheid van vrouw Wouters wel
meer en meer aan het Vioht gekomen, maar
tooh was het in het geheel nog niet bewezen
dat zij schuldig of medeplichtig was aan de
euveldaden, die wij vermeld hebben. De
geiuigeD, te goeder naam en faam bekend,
hadden wel een zwaar vermoeden op Hen
drien geworpen. Vooral de vermelding van
de bijzonderheid, dat zij in Hendrina's huis
des avonds laat zoo hadden hooren kermen
en klagen //Is dat nu voor al mijn goed-
partij, die geen geestdrift kan doen
ontvonken bij de massa's en tooh die
massa's graag in beroering brengtdie
zioh zelf „een beweging" noemt, moet
ten slotte wel naar relletjes grijpen om
den moed en de beweging er in te
houden.
Zoo een partij moet alles uitbuiten
om //de beweging" niet te laten dood-
loopen.
Zij moet alles wat maar eenigszins
ten nadeele van hare tegenpartij kan
worden uitgelegd, opblazen tot een
geweldigen omvang; het door heel het
land omdragen onder veel herrie en
getier.
Die partij moet zioh werpen op aller
lei vuil, als er maar een politiek
winstje in zit.
Zulk een partij, haar schitterend ideaal
verliezende, ontaard.
Zij veriest haar adel.
Wat er nog zedelijk hoogs en moois
in haar school, raakt zij hoe langer hoe
meer kwijt.
En in plaats van met blinkend aan
gezicht een heerlijk ideaal na te streven,
gaat zij in het donker om, zoekend en
loerend in verborgen plaatoen naar iets,
waarmede zij haar vijanden zou kunnen
nekken.
Ze wordt een relletjes-party
Wantae moet van Telletj es leven l
De lezer die met onze moraal op de
soo.-dem. klacht instemde nl. dat wij
onze organisatie hebben te sterken zal
>tu nog meer instemmen met die van onze
'Priesohe *u6terdat wij de verdoolden?
en misleiden zuilen opzoeken en iraohten
te winnen voor onze beginselen.
Oud-kapitein, oud-minister Idenburg,
gouverneur-generaal vaa de Oost nog
eens 'n wonder in mijn oogen roept de
redacteur van Onze Courant uil.
Want ik vrees, we moeten terug naar
de dagen van onze republiek om een
//fijne'', zooals ze ook ia de Oost zeggen,
als gouverneur-generaal te zien.
Ook in Indië zelf kijkt men daar vreemd
van op. Met een min-of-meer godsdienstig
mensoh, weet men er wel op te schieten.
Zoo iemand, die kan geven en nemen,
's Morgens 'n preek 's middags diner en
doen en dat ze daarop een aanhoudend
geklop of dofia slagen hadden gehoord, als
of men iets doorkapte met een bijl,vooral
deze bijzonderheid gal zeer sterk vermoe-
den,dat dit angstgekerm was voortgekomen
van deongelukkige dienstmeid Maria, welke
zeker daarop door Hendrien was aangegre
pen en door haar en haar medeplichtigen
op de vroeger vermelde wijze was gedood
i afschuwelijk verminkt. Neen, de heeren
ohters twijfelden er fftit aan, of vronw
Wouters had de onnoozele meid tot zioh ge
lokt en haar, om welke oorzaak wisten zij
niet, alleen of met behulp van anderen ge
dood, waarop later de oude juffrouw Tom
mei een even akelig lot had moeten onder
gaan. De man van Hendi ien, van wien wij
tot dusver niet gehoord hebben, was er zeker
niet schuldig aan. Hg was iemand, die zeer
vroeg van huis ging en eerst laat weer thuis
kwam, zoo verbonden was hij in zijn be
trekking, waarin hij maar een schamel
stukje brood verdiende. Ook was het een
man van een onnoosel karakter en die nooit
eenig blijk gegeven had, dat hij zulk een
gruweldaad uitgevoerd zou heboen. Neen,
hij was volgens bet oordeel van de mensoh-
kundige rechters niet schuldig; maar ter
wijl hij» vermoeid van zijn dagelijksohen
arbeid, sliep, had zijn vrouw met eenige
medeplichtigen ongetwijfeld de meid Iaat
in den avond in huis gelokt,en had haar den
angstkreet: //Is dat nu voor al mijn goed
doen en de luide aanroeping van 's Hei-
lands naam afgeperst in doodsangst. Dat
UITGAVE DER FIRMA
EN van
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cenx,
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
's avonds schouwburg of bal. Ooh, ja met
zoo iemand is ook in de Oost wel om te
gaan. Wat godsdienst er bij, kléédt wel
Maar zoo iemand is de nieuwe gouver
neur-generaal niet.
Zeker'n dweper is hij niet 1
Hij lijkt zoo heelemaal niet op den
z/vromen calvinist" van Uilenspiegel. In
den goeden zin des woords is hij 'n //man
van de wereld", «van zessen klaar," als het
volk zegt.
Dooh daarbij is hij een man, die zioh
de goede belijdenis nóóit schaamt. En dat
wéét men in Indië ook I In handel en
wandel is hij door en-door laten
we dat woord maar es oprapen, neefl
Toen kapitein Idenburg vroeger als mili
tair in Indië was, heeft hij achtereenvol
gens drie legercommandanten als adjudant
gediend 'n eervolle onderscheiding.
Maar bij élke benoeming stelde bij als
eerste en onafwendbare voorwaarde. 'sZon-
dags vrij.
«Indien gij, o generaal 1 mij dan zondt
roepen, moet ik dienst weigeren, wijl ik
dan in dienst ben van een ander, mijn
Hemelsohen Koning".
En dat zei hij in Indië.
Waar men in Hollandsohe kringen nau
welijks meer west, wat de Dag des Heeren
is Waar de Zondag de piet-dag, de zonde
dag geworden is.
Kapiten Idenburg ging naar de kerk.
Nu, dat doet man er méér.
Zoo'n enkelen keer in het jaar.
Maar deze „zonderling" geregeld.
't Was of daar wat te „halen" viel
En dan hij 'ging naar Kwitang.
Naar het kerkje .der Indische afge
scheidenen," die er de spot en aanfluiting
zijn van de Europeesohe maatsohappi
Waar 'n enkel klerkje, 'n dienstmeid en
'n clubje „dwepers" samenkomen.
Daar ging die kranige officier, met
schitterende gaven, week-aan-week onder
zitten, zong er psalmenluisterde er
naar 'n lange preekging met hen
aan het Avondmaal
Denk je dat es in 1
Hoe de Indiioh-gasten de koppen bijéén
staken en zeiden »Hoe jammer van zoo'n
man, dat-ie zioh met zulke dingen afgeeft l
Hij zou 't anders zoo ver kunnen brengen l
Ja, hij deed er nog meer.
't Is nu net tien jaar geledtn, dat Kwi
tang zonder predikant was en toen heeft
de tegenwoordige gouverneur-generaal
Idenburg zioh de goede belijdenis niet
gesohaamd,maar Zondag-aan-Zondag stond
was volgens de algemeene opinie de meest
waarschijnlijke toedracht van de zaak.
En toch, zoo bedriegt soms de sobijs en
zoo moeilijk is het dikwijls voor de rechters
om schijn van waarheid te onderscheiden,
tooh had zioh de zaak heel anders toege
dragen en berustte de Verklaring van die
getuigen, die er zelfs een eed op deden, op
onwaarheid. Legden die getuigen dan op
zettelijk een valsohe verklaring af Geens
zins, zij waren volkomen ter goeder trouw,
maar zij vergisten zioh tooh, hoewel dit hun
niet kwalijk kon genomen worden, omdat
dit bij de loopende geruchten over Hendrien
en de zware verdenking, die op deze rustte,
hoogst natuurlijk was. Want is men niet
altijd geneigd de een of andere zaak in het
nadeel op te vatten van iemand op wien
men het niet heeft, of die in een slechten
naam staat? Wat er waar van moge geweest
zijn, wat de andere getuigen verklaarden,
dit was zekerde verklaring van den
buurman en zijn vrouw aangaande dat
angstgeschreeuw was bezijden de waar
heid dat zullen wij later vernemen.
Nu gmgen de rechters over tot een ver
nieuwd gerechtelijk onderzoek van de
woningen van alle vier de gevangenen
maar hoe nauwlettfcd de aan deze zaken
gewende politiedienaren alles opspoorden
en trachtten na te sporen, er werd hoege
naamd niets gevonden, dat eenigen sohijn
of sohaduw van schuld aan de verschrikke
lijke misdaad op hen wierp.
Ook werd de vrouw weer nauwkeurig
hij achter 't bordje en sprak in allen
eenvoud een »stiohte)ijk wooord« tot de
gemeente, als //leerend ouderling".
Nog glanst het oog der weinige vromen
daarginds, als ze u ertellen, hoe de «ka
pitein dominee" toen het „Onze Vader"
uitgelegd heeft
En die man zit nu op den troon van
Buitenzorg 1 Begrijpt 't je nu dat ik zeg
Een wondei in mijn oogen P Wetende,
hoe het volk van God als regel in de
wereld verdrukking heeft en den smaad
indrinkt als water.
Het voornemen der regeering om het
Tarief van Invoerrechten te herzien is
vooral hierom toe te juiehen omdat steeds
meerderen van vrijzinnige zijde op die
herziening beginnen aan te dringen.
Reeds vroeger wezen wij op u tspraken
van Rotterdamsohe Handelsmannen, o. a.
Veder en Jaoobson, in 1905.
En nog in 1908 op de vergadering van
de Maatschappij van Nijverheid heeft de
Voorzitter een inleidend woord gesproken,
waarin hij het dogma van den Vrijhandel
zonder sparen te lijf ging.
In duidelijk betoog zette hij uiteen, dat
het lage tarief, dat zelfs op luxe artikelen
staat, door den importeur van bniten
zeer gemakkelijk gedragen wordt zoodat
de buitenlaadsche fabrikanten ons land
nog altoos met „gemaakte artikelen" op
elk gebied overstroomen.
Hij wees er ten tweede op, hoe men in
het buitenland, voor zeer groote markten
werkend, zioh beter in kan riohteD, en
betere waar kan leveren dan de Neder-
landsohe fabrikant, die op kleinere schaal
werkt, zoodat het dubbel nadeel ontstaat,
lo. dat de oonourrentie te zwAar is, en
2o. dat het eigen publiek aan de buiten-
landsohe waar, omdat za beter is, voorkeur
geeft.
En in de derde plaats wraakte hij het,dat
men aldus den arbeider hier te lande zijn
werk ontkield en den buitenlandsohen
arbeider van ons publiek liet leven I
De Standaard moeht dan ook terecht
hierbij opmerken
„J uist wat ook onzerzijdssteeds beweerd i i.
„Tot 1876 waren we zelf dwepers met
den vrjjhandelin 1878 zijn ons de oogen
opengegaan. Eerst stond toen bijna een
ieder nog tegen ous over. Maar nu zijn
we dan tooh zoover, dat verhooging van
het tarief in 1904 reeds aan de orde is
geweest, en eerlang weer aan de orde
komen zal, en dat men ook uit den hoek
der Nijverheid zioh openlijk voor tarief-
ondervraagd, die op den bewusten morgen
een onbekend vrouwspersoon uit het huis
van de weduwe Tommei met een pak
goed onder den arm had zien komen, toen
haar regenmantel tussohen de deur en het
deurkozijn was blijven zitten, waardoor
een stuk van dat kleed was afgescheurd,
hetwelk, zooals wij in het begin van ons
verhaal hebben verteld, door een van de
heeren van den gerechte in de gang tus
sohen de deurpost en de dear was gevon
den en zorgvuldig was bewaard. De vrouw,
die dat gezieu had, verklaarde, dat de
bedoeide vrouw een zwart regenkleed
droeg en een strooien hoed op had. Dit
kwam niet overeen met de gewoonte van
Hendriendeze liep bijna altijd in haar
bloote hoofd, zooals dat bij de vrouwen
van de mindere klasse wel meer gezien
wordt.
Ook de houdster van het pandjeshuis,
waarin een zekere vrouw een deel der
geroofde goederen had verkooht en ver
pand, werd gevraagd wat zij zioh daar
omtrent herinnerde. Deze verklaarde, dat
de bedoelde vrouw, die daarvoor bij haar
man was geweest, ook werkelijk zulk een
strooien hoed had opgehad en een zwarten
regenmantel had gedragen, maar Hendrien
herkende zij niet voor de vrouw, die haar
met dat geroofde goed hal bezocht.
De volle aandacht van de heeren van
de justitie werd dus gevestigd op dat ge
scheurde kleed. Was dat gevonden, dan
was de misdaad hoogstwaarschijnlijk ont-
verhooging uitspreekt.
„Z o keert de publieke opinie, en onze
Liberalen, nog steeds met hand en tand aan
hnn dogma v&sihoudende, zullen te laat
ontwaren, hoe ook dit fanatisme allengs
tot hnn politieken ondergang meewerkt.
„Ze klemmen zioh nog altoos vast aan
den rietstaf, dat Nederland een handelstand
is, en dat de handel vrije grenzen vordert.
Maar de statistieken van den handel hebben
hnn ook dien rietstaf reeds voor lang uit de
haDd geslagen,
„Hamburg en Bremen zijn onze getuigen."
Andrew Carnegie, de man die van
bobbin-boy (haspeljongen in een weverij)
tot potentaat in het land der milliardairs
en der onb- grensde mogelijkheden wist
op te klimmen, is behalve financieel genie
ook humorist; niet een van het soort
waarvoor de Genestet waarschuwde, maar
een levensblij mensoh, met opbruisende
levenskracht en oorspronkelijken humor.
In 't belang van mensohen die 't altijd
zoo druk hebben, ontieenen wij aan Het
Handelsblad hoe Carnegie eens op fijn-
hnmoristisohe wijze Keizer Wilheia een
lesje gaf. De keizer klaagde, dat hjj zoo
veel te doen had, dat hij nooit kon ge
mist worden, altoos op alles toezicht
moest houden, tiets aan anderen kon
overlatei
Carnegie vroeg vergunning den keizer
een anecdote te mogen vertellen, maar
Z. M. moest er niet boos om werden.
«Vertel maar op I" zeide de keizer.
«Bij ons in Amerika was eens een eige
naar van een groote fabriek, die zioh altoos
zeer afmatte met de leiding der zaak, die
zioh nooit rust gunde, maar alles zelf be
stuurde, persoonlijk zijn bevelen gaf, en
niets aan anderen wilde overlaten. Zijn
directeur haalde hem eindelijk, toen h|j
weer zoo klaagde over zijn drukte, over, om
een uitstapje te maken naaT Europa. Wat
hij deed. Én toen hij versterkt, frisoh, op
gewekt en vroolijk terugkwam, riep hij zijn
directeur bij de eerste ontmoeting toe«Ge
kant u volstrekt niet voorstellen, hoe rustig
ik mij voelde, toen ik eerst de fabriek aebter
mij had 1" Waarop de direoteur, uit den
grond van zijn hart antwoordde«En wij
dan, mijnheer l"
De keizer zeide niets, maar lachte witjes.
Hand.
Valsche voorstelling.
Hoe men de dingen op hun kop kan
zetten
dekt, want de vrouw, welke op den mor
gen van de misdaad met een pak onder
den arm uit het huis van de weduwe
Tommei was gekomen, zou er wel meer
van wetenen dus was het van het
hoogste belang haar te ontdekken om haar
te ondervragen.
Maar hoe dat kleed te ontdekken Dat
was niet gemakkelijk in zulk een groote
stad als Amsterdam. In het huis van Hen
drien was zulk een regenmantel niet te
vinden. De scherpzinnige rechters kwamen
op de gedachte, dat, indien Hendrien wer
kelijk zulk een mantel had gehad, en die nu
verdwenen was, die misschien in het een
of ander pandjeshuis kon geplaatst zijn,
zooals er zoovelen in Amsterdam beston
den, en daarom werden de dienaren der
justitie aan alle kanten aan het werk
gezet om alom te gaan vernemen, of niet
iemand znlk een mantel in den laatsten
tijd had beleend.
Men begrijpt, hoewel er aan den
loop deT rechtsplegingen toentertijd iet
znlk een groote openbaarheid werd gege
ven als thans door de zoo menigvuldige
weekbladen en andere couranten geschiedt
dat het volk, vooral zij, die in de
omstreken van de Jordaan woonden, waar
het sehouwtooneel van deze bloedige mis
daad geweest was, druk over het gel eurde
spraken en elkander goed op de hoogte
hielden van wat er nu en dan bij deze
gerechtelijke verhooren van de getuigen
uitlekte. Wordt vervolgd.\
