NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No, 20.
1909.
Zaterdag 23 October
24e Jaargang,
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
mr. L. van Andel.
Het Verschil.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
S. .1 B£ JÖ.NGË¥ÊRWEST, te Goes
f. P. D'HUU, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Binnen!, ind.
UIT DS PROVINCIE.
ÏEDEREN WERKDAG DES AVONDS,
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers 0,026.
Voor de herstemasiog te Middelburg s
blijft door ons aanbevolen
Er heerseht bij soauaige antiievolutio-
narnen misverstand omtrent het verschil
tussoben antirevolutionairen en de Chris-
ielijk-historiaehen. Zij «ueenen dat anti
revolutionair en Geref jrmeerd esnerzijds
en ohristelijk-histori oh en Hervormd
anderzijds begrippen zijn, welke elkaar
volkomen dekken.
Dit zeggen berust op een misvatting.
Er zijn immers duizenden antirevolutio
nairen, die leden zijn der Hervormde Kerk.
Minister Talma, mr. De Veer, de heer
Blum, om slechts eeu drietal namen tt
noemen, zijn goed antirevolutionair en
tevens Hervormd. Omgekeerd is Mr. Lob
man, de parlementaire leider der Ohriste-
lijk-historisohen, lid van een Gereioi meerde
kerk.
Waar de feiten zóé duidelijk spreken,
kunnen wij er gerust hst zwijgen toe doen.
Dooh wnt is dan het verschil tussohen
antirevolutionair en ehristelijkhistorisoh f
Ja dat is niet zoo gemakkelijk te zeggen.
Een der meest op den voorgrond sprin
gende verschilpunten betreft de verhouding
lussehen kerk en Staat; en nu wil,
helaas! het geval, dat er juist op dut punt
onder ons antirevolutionairen, nog geen
goed goed doordacht en nauwkeurig om
lijnde overtuiging als gemeenschappelijk
goed besiaatterwijl ook het begrip chris
telijk historische unie voor 't oogenblik
althans nog vrij zwevend is.
Ën geen wonder t De Christelijk histo
rische Unie h een samensmelting van niet
minder den drie groepen De vroegere
vrij-antirevohitionsirec, do christelijk-
hiatorifohec a la dr. De Viseer en de
FrieschCbristeiijkhisforisohen oftewel Hoe-
demakerianei!, wier leider mr. Sehokkicg
geweest is.
Deze drie groepen, elk met eigen in
zichten ea idealen, vormen nu samen de
Christelijk-historisehe Unie. En zoolang
nu nu niet duidelijk en nauwkeurig vast
staat, wat de Christelijkhistorisohe Unie
wil; welke hare beginselen zijr en hoe
zij die op ons staatsbestuur wil zien toe
gepast is - het onmogelijk om helder en
duidelijk het principieel verschil tussoben
ons en je ohristeiijk-historisohen te for
muleeren.
Dit gevoelen de christelijk-historischer,
zelf ook wel.
Daarom hebben ze gepoogd om althans
eenige gesehilpunten tussohen hen en ons
aan te wijzendoch het eigenaardige is,
dat ze zich daarbij telkens vergisten,
Zoo hebben zij, vooral die 't eens zijn met
dr Hoedemaker, ons toegevoegd„Gij laat
artikel 36 der Ned. Geloofsbelijdenis los
wij houden het vast 1" terwijl het een notoir
feit is, dat zij evenmin als wij het in zijn
oorspronkelijken zin begeeren te hand
haven en dat wij evenmin als zij hét vol
komen loslaten.
Toen hebben ze gezegd//Wij zoeken
het heil van héél het Volk en gij niet 1"
Dat was alweer mis.
Immers hebben wij, antirevolutionairen,
geen andere bedoeling en geen ander ideaal
dan ons gansche volk in aanbidding te lei
den tot Cf jd-Almachtig en Zijnen Gezalfde.
Neen, ook daarin schuit het verschil niet
En zooals we zeiden zoolang het
begrip christelijk historisch nog zoo weinig
omi^nd en de antirevolutionaire overtui
ging omtrent de verhouding van Kerk en
Staat nog niet vastgelegd is kan niemand
het principiëel verschil l ues eken beide par
tijen nauwkeurig onder woorden brengen.
De Nederlander heeft zelfs wel eens ge
zegd, dat een vereeniging tusschen de
chriatelijk-hisiorischen en de antirevolutio
nairen in de toekomst mogelijk is.
Door dit alles wordt het duidelijk,dat het
principiëel verschil tusschen ons en de
chriutelyk-historischen waarljjk niet zoo
maar voor de hand ligt
Laten we na dit geconstateerd te heb
ben een drietal geschilpunten aanwezen
tusschen de chr.-historischen en ons.
Ie. Teiwyl wij God dankeD, dat Hij ons
dr Kuyper als partijleider geschonken heeft
willen de christelijk-historischen van Kuy-
pers leiderschap niets weten, hetzij om
politieke, hetzij om kerkelijke redenen.
Onwil om zich door dr Kuyper te laten
leidenziehier een sterke, zoo niet de
sterkste band, welke de christelijk histori-
schen van alle gading samen snoert.
2e. Dr Hoedemaker heeft eens zoo
lazen we in een onzer bladen het ver
schrikkelijke woord gesproken op een jaar
vergadering van de vrienden der waarheid:
„Jan Rap en zijn maat, dat is voor mij de
Kerkr
Daarin lag zijn belijdenis van de zoo
genaamde Volkskerk. Eu die belijdenis
werkt nég na ia de Christ. Hist. Unie.
Daarin zijn nog velen, die niet begrijpen
kunnen dat een Volkskerk en een Belijdend
kerk elkaar volkomen uitsluiten. Veu daar,
dat zij zich niet willen losmaken van //Jan
Rap en zijn maat". De kloof, welke faua
scheidt van de famme liberalen zoeken
te overbruggen met den mantel hunner
liefde tot de volkskerk. A toos genegen
zijn om tegen die liberalen te lonken en
te knipoogen. Ea als zij moeten kiezen
tussohen hun opvatting van de volkskerk
en de ongerepte zuiverheid der beginselen,
bi/na verkeerd zouden kiezen en de zui
verheid der beginselen het geringste achten.
Bij de antirevolutionairen daarentegen,
of zij Hervormd dan wel Gereformeerd
zijn, staat het vast dat een belijdende volks
kerk een vierkante cirkel is. Een volsla
gen onmogelijkheid. Zij erkennen, dat
tusschon die beiden moet gekozen worden
en zij kiezen voor de zuivere belijdenis.
De //Volkskerk" schrikt hen af. En inplaata
van „Jan Rap en zijn maat" in hun kring
op te nemen of ook maar eenigen invloed
toe te kennen, stellen zij sioh liever op
een apart gecreëerd terrein om van daaruit,
uit de ongerepte zuiverheid der beginselen,
op het volk in te werken en het, (mocht
het zijn,) in zijn geheel te leiden tot den
Christus Gods.
De bovenbedoelde Christ. Histörisohen
hunkeren bijv. nog altoos naar een Chris
telijke staatsschool, terwijl wij, antirevo
lutionairen, daarvoor doodelijk bevreesd
zijn
Als 3e verschilpunt noemen wij het feit,
dat er in de Chr. Hist. Unie over het
algemeen, wst de sociale wet.evia en
den volksinvloed aangaat, eeu, zij 't ook
steeds zwakker wordende conservatieve
strooming loopt, terwijl bij ons antirevo
lutionairen, een frissohe Christelijk demo
cratische bries waait, zoodat wij ook in
tegenstelling met de Christ. Historische»
de meeste kleine luiden onder enzs leden
tellen.
22 October 1909.
De Tweede Kamer besloot nu reeds
ten derden male om het ontwerp tot ver-
hoogicg van den drsnkaoegn' van de dag
orde af te voeren.
Voor de derde «oaal. Hetgesohiedde jaren
geleden onder minister Pierson, later onder
minister Da Meester. Nu weer onder mi
nister Kolkman.
Dat zal wel de laatste maal wezen.
Want uitstel is geen afstel.
Bij de Staatsbegrooting komt't ontwerp
ter sprake.
Zoolang de quaestie van drankaccijns-
verhooging aan de orde is, hebben wij er
ens steeds voor verklaard. Wij hebben
minister Pierson en minister De Meester
gesteund. Derhalve doen wij 't ook minister
Kolkman.
Hij wil den aoeijns per hectolitergedisiil-
leerd ad f 50 pot sterk, nu bepaald op f 63,
met f27 verhoogen, en derhalve brengen
op f90.
Nu de Staat er moeilijk voor zit en ver
meerdering van inkomsten hoogst nood
ÜffÖAVtf DEK FIRMA
En VAN
i—iBh——
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cene,
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
'isnssB&mmimBimBmam&mmBmmmiammsmmman i
BP
zakelijk is, verdient 't toejuiching dat de
minister de drinkers en de dronkaards 't
eerst aanpakt.
Klagen lij dat hun borrel te duur wordt,
welnu, dat zij hem staan la'en.
Klagen zij dat de kastelein er te veel
water bij doet, welnu, hoa me r water, hoe
beter voor hen.
Hier is een belasting waar niemand schade
van behoeft te hebben.
Maar als er dan eens niemand meer drin
ken wil
Dan zal de volkswelvaart ongemeen zijn
verhoogd en de minister er sioh op kunnen
beroemen, dat er kracht van zijn ontwerp
is uitgegaan.
Ein kracht meer waard dan goud, ook
al komt er geen oent door in 's Rijks
schatkist.
Den negentienden vbd Wijnmaeadt,
omtrent den middag, overleedt tot Leiden
Jacobus Arminius, hebbende lang gaen
qaijnea sen een siekte, varoorsaekt door
veel arbeits, gestaedig sitteu, ook veele
queliingen en droefheijtten deele wegens
de soheuriDg n der Christenen, die van
't Pausdom gescheiden, naer Reformatie
stonden, en meest om onnoodige saeken
oueenig waeren ten deele wegens 't geen
hem selven wedervoer, om dat hij de
waerheit en vrede, soo hij meinde, wilde
bevorderen".
Zoo verbaalt Geraerdt Brandt in zijn
«Historie der Reformatie* het overlijden
van dezen geleerde, die den stoot gegeven
heeft tot de aotie der remonstranten tegen
de gereformeerde leer.
Op den 200-jarigen gedenkdag van den
dood van dezen- Leidsehen hoogleeraar
heeft de Rotterdamsohe predikant Stolker
hem herdacht. En nu op den SOOsten
gedenkdag van zijn sterven heeft prof.
Groenewegen in een talrijke vergadering
van geestverwanten dezen geestelijken
vader der tegenwoordige Remonstrantsoh
«gereformeerden* en der vele Remonstran
ten die nog in andere kerkgenootschappen,
't zij onder den vrijzinnigen, 't zij onder
den reohtzinnigen naam, gevonden worden,
gehuldigd.
Hetgeen hem om zijn onberispelijken
levenswandel en nobel karakter zeker
toekwam.
Maar ook hierom alleen.
De gewijzigde boterwet treedt 1 Jan.
1910 in werking.
Het vertrek van den gouverneur-
generaal Idenburg ter aanvaarding van de
reis naar Ned.-Indië kenmerkte zieh he
denochtend aan het Holl. Spoorstation door
een grooten toevloed van autoriteiten,
vrienden en kennissen die den benoemden
opperlaudvoogd een afscheidsgroet wilden
brengen. De heer en mevrouw Idenburg
kwamen even 9 uur op het perron, alwaar
da rainistei van koloniën, de heer De
Waal Malefijt, reeds aanwezig was. In
het half uur dat de gouverneur-generaal
nog voor zie1- had werd hij van alle
kanten met handdrukken begroet. In don
uitgebreiden kring der velen, die porsoon-
lijk afstand kwamen nemen, werden op
gemerkt al de ministers op dien van
financiën na'die van buiteniaudsohe zaken
was vergezeld van graaf Van Limburg
Siirum, gezant en ohef van 's ministers
kabinetverder graaf Van Bylandt, voor
zitter der Tweede Kamer; de ministers
van staat Kuyper, Lohman en Maokav
de oud-voorzitter der Tweede Kamer
Röellde voormaligs ministers vioe-ad-
miraals Ellis en Rüell, Bergsma, De Marez
Oyens, Loeff en Kraus; de staatsraden
Harte, Van Gennep en Élias; de Kamer
leden Van Velzen (Eerste Kamer), Van
Viiat, Brummelkamp, Duymaar van Twist,
Van Vlijmende oud-Kamerleden Pijn-
aoker Hordijk, Kielstra en Van Deventer
de Commissaris der Koningin Patijnde
burgemeester baron Sweerts; deoud-gou-
verneur-generaal Rjoseboom; de Japansehe
gezant bij ons hofde directeur van het
Kabinet der Koninginde gep. vioe-admi-
real Stokhuijzen luit.-gen. Kool, comman
dant van 't veldleger; de gep. generaal Staal
van het Tndiseh leger; onderscheidene
dienende en oud Iadlsohe hoofdambtena
ren, opper- en verdei e officieren, zoomede
de ohefs der afdeelingen aan het depar
tement van koloniën.
De heer Idenburg bedankte ieder voor
hun vriendelijkheid en belangstelling.
Dames, onder mej. welke Kuyper, boden
mevrouw Idenburg bloemen aan.
Een talrijke menigte op het perron was
getuige van het hartelijk afscheid.
De bovengemelde stoet volgde den
gouverneur tot aan den trein en nadat deze
zieh in beweging had gesteld wuifde men
de vertrekkenden met handen en hoeden
toe. Den heer Idenburg was 't aan te zien
dat hij zeer getroffen was door deze uitingen
van hartelijke sympathie. N.R.G.
Volgens het Provinciaal verslag
over 1968 verminderde het aantal openbare
scholen in Zeeland met 2, tengevolge der
opheffing van scholen te Sl. Jansteen en te
Zierikzee-
Het aantal der bijzondere scholen ver
meerderde met 8, n.l. te Ou--Vosmeer,
Vrouwenpolder (Gapinge) en Wolphaarts-
djjk. Op 31 December 1908 bedroeg het
aantal apenbare scholen 162 en bijzondere
78. Het getal leerlingen op de openbare
dagscholen bedroeg 26640 (14265 jongens
en 12375 meisjes./ en op de bijzondere dag
scholen 9649 (4574 jongens en 5075
meisjes).
Ter openbare terechtzitting der ar
rondissementsrechtbank te Middelburg
van 29 Oetober a.s. zal worden behandeld
de, zaak tegen H. G. M. H. d. H., 24 jaar, i
zonder beroep, geboren en wonende te I
Wondelghem bij Gent, beklaagd van het
veroorzaken van lichamelijk letsel door
schuld.
In deze zaak zyn vanwege het O. M. 5
getuigen gedagvaard, waaronder één als
deskundige terwijl de heer mr. P. Diele-
man, advocaat en procureur te Middelburg,
als verdediger zal optreden,
r- Deze zaak betreft het op 21 Juli 11. te
Schoondjjke plaats gehad hebbend autemo-
biel ongeluk, waarbij de onbez. rijksveld
wachter C. L. v. d. Abeel zwaar lichame
lijk letsel heeft bekomen door indrukking
van de borstkas.
In de week van 13 tot en met 19
Oetober ziin in Zeeland voorgekomen 11
gevallen van roodvonk, waarvan 2 te St.
Annaland, 1 te Domburg, 4 te Middelburg,
1 te Oostkapelle, 1 te RetranchemeDt, 1 te
Sluis, en 1 te Stavenisse10 van diphthe-
ritisWaarvan 1 te Aardenburg, 1 te Axel,
te Goes, 1 te Hoek, 1 te Hontenisse, 2 te
Hulst, 1 te Si. Jansteen, 1 te Neuzen en 1
te Vlissingen.
Te Oud Vossemeer heefi Woens
dag 1.1. de Raad met algemeens stemmen
de jaarwedde van de telephoon-kantoor-
houdster, mej. C. A. de Grasff, verhoogd
van f 150 tot f 200.
De S. D. A. P. te Middelburg
besloot in hare vergadering van gisteren
avond met eenparigheid zieh bij de a. s.
herstemming tussohen de heeren Mr. L.
van Andel en C. Boudewijnse voor lid
van den gemeenteraad in district III te
onthouden en derhalve den kiezers die op
hun oaudidaat hun stem uitbrachten te
adviseeren aan dezen strijd niet deel te
nemen.
Bij de stemming stond hetv. Andel
346; Boudewijnse 231L. Onder dijk 178.
Middelburg. De korporaals-fourier M.
Bakker en J. Potter van het 2e bat. 3e reg.
inf., alhier in garnizoen, worden op 27
dezer aangesteld tot sergeant bij het 3e
bat. van het regiment te Bergen op Zoom.
Het volgend jaar zal de bekende St
Lievens Monstertoren te Zierikzee weder
om eene vernieuwing moeten ondergaan
daar enkele balklagen waarschijnlijk door
ijzeren balken zullen moeten worden ver
vangen. Gebleken is, dat de hoogste balk
laag (50 M. boven den grond) door onder-
dom zeer vergaat en op een paar plaatsen
afgerot is. Deze eiken balken zijn ongeveer
12 M, lang en 70 bij 45 c.M. dik,zoodat men
zich eeue voorstelling kan raskon van de
reusachtige eikeboomen, die omstreeks
1500, toen de toren zijne tegenwoordige
hoogte bereikt had, geveld z\jn om zoo
danige stukken hont te leveren. Die boo
mers waren toen reeds zeker 4 4 5 eeuwen
oud, zoodat de daaruit gezaagde balken
den eerbiedwaardigen ouderdom van bijna
1000 jaar hebben bereikt.
Openbare vergadering van den ge
meenteraad te Bruinlsse op Donderdag
avond 21 Oct. Voorzitter de heer S. Hage,
burgemeester. Alle leden present.
De secretaris leest de notulen die zeer
uitvoerig zijn. De voorzitter dankt Z.Edele
voor zijn activiteit. De notnlen worden
goedgekeurd.
De voorzitter deelt mede dat de brand
kast is vervoerd zonder dat iemand daarbij
eenig lichamelijk letsel heeft bekomen.
(Gelach in de stampvolle zaal.)
De voorzitter leest een schrijven van dhr
Bolier,waterbouwkundige,houdende mede-
deeling, dat Z.Edele aan den raad voorstelt
hem voor zijn bemoeiingen in zake de sluis-
kwestie te betalen l3/io pCt van de aanne
mingssom, verdeeld als volgt voor het ont-
■«prp 'V. p(Jt, voor't bestek st/iw pCt, voor
de begrooting 3(/ioo- Ter illustratie verwijst
de heer Bolier naar sommen zooais die
vroeger door de gemeente zijn uitgeloofd
voor havenwerken in 1890 en 1902.
De voorzitter. De vraag is nu moet de
heer Bolier het werk maken voor l'/io
prooent, te rekenen tot den dag der aan
besteding.
Indrukwekkende stilte.
De voorzitter. Dan stel ik voor het werk
aan Bolier op te dragen.
Wordt aangenomen. De lieer v. Vessem
onthoudt zieh van stemming.
De voorzitter. Wij hebben aan den Mi
nister medegedeeld dat de Raad het werk
op zieh zal nemen, en aan Ged. Staten
advies gevraagd, hoe de rechtsgrond in
deze materie zal zijn te regelen.
Heeft iemand der heeren nog iets te
zeggen in het belang der gemeentel
Wederom stilte, alleen de hoofden be
wegen zich.
De voorzitter. Mijne Heeren dan sluit
ik de vergadering.
Zoo'n openbare zitting, dat is niet de
moeite waard dat je er naar toe gaat,
zeiden we tegen elkander, en na een half
unr in de sober verlichte raadszaal ge
weest te zijn, stonden wij weer buiten in
den donker.
Middelburg. Gisteren avond werd de
Zendingstentooastalling sedert 18 October
alhier gehouden, gesloten.
Tegen 10 uur verzamelden zieh de leden
van het comité met allen, die op de een
of andere wijze geholpen hadden, zieh op
het podium van de groote Sohuttershofzaal,
terwijl de talrijke aanwezigen zieh daarom
heen sohaarden.
Als voorzitter van de afd. Walcheren
van de U'reohtsohe zend in gs vereeniging
richtte ds Hij mans van Koudekerke het
woord tot de dames en heeren, die de
tentoonstelling hadden voorbereid en ver
der hunne kracht hadden gewijd om deze
te doen slageahij constateerde met blijd
schap dat de bruto opbrengst rnim 1600
gulden bedroeg; hij sprak de hoop nit,
dat deze tentoonstelling ons 't zendingswerk
meer nabij zou hebben gebracht, dat de
bede „Uw koninkrijk kome" voortaan
meer ernst zou worden.
Oök ds Jonker sprak nog eenige op
wekkende woorden.
Zendeling v. d. Roert vertolkte den dank
der B.B. zendelingen en zendelingkwee-
kelingen voor de gulle ontvangst hem te
beurt gevallen en sprak don wensjh uit
dat de afdeeling Walcheren eerlang een
