NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No19.
1909.
Vrijdag 22 October
24e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
3
3
mr. L. van Andel.
UN DUISTERE ZAAK.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. OE JöNgE-VERWEST, te Goes
f. 'P. D'HUIJ', te Middelburg,
PRIJS DER ADVERTENTÏÊN
Tengevolge van dè steeds
grooter wordende oplage
van ons blad, verzoeken wij H.H.
Adverteerders de advertentiën zoo
vroeg mogelijk in te zenden; vooral
voor de nummers, die Vrijdags en
Zaterdags verschijnen, gelieve men
te zorgen, dat de annonces vóór 12
unr in ons bezit zijn, wijl anders
plaatsing in de 1ste editie van dat
nnmmer niet kan verzekerd worden.
DE ADMINISTRATIE
School en Huis
E
TWEEDE KAMER,
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,2b,
Enkele nummers 0,02'.
U-TOAVE DER FIRMA
EK VAK
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cemt
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Voor de herstemming te Middelburg
blijft door ons aanbevolen
De couranten sullen er wel voor zorgen,
dat uien van alles op de hoog'e wordt
gehouden. Er aijn dan ook bes.ist gebeur
tenissen t' meiden soms, die niet nalaten
kunnen een diepen indruk op 's mensohen
hart te maken. Daar hebt ge nu weer
die geschiedenis met die/, anarchist in
Spanje. Wat al tongen xijn daardoor los
geraakt 1 Hoevele pennen in beweging
gebracht 1 Met goede en kwade middelen
soekt wen de aandacht op deze zaak
levendig te houden. Niet zonder reden
denken ook wij er aan. We zullen voor
zeker geen oordeel over de gebeurtenis
zelf vellen. Zoo iets zou ons ook niet
passen. Neen, we denken aan dien onge
lukkige, omdat 't een verbreider en aan
hanger is geweest van zeer verderfelijke
iedeeën. We lazen zeker wel de geloofs
belijdenis van dezen man. Daarin werd
nu in *1 g »bed geen besef van een boven-
aardfcch" oiïcht gevoeld. Het was een
Goriveraoh'end belijder, een stof aanbidder.
Het was een a'beidr r in eigen kraaht. B n
trotaoh gsan op eigea wijsheid. M t kcal
leelijks bewoordingen werd er geleeraard,
dat de mereeb alles weet, alles doet en
alles kan. Deze man stond met zijn stelsel
niet alleen. Dat toont ons zeer duidelijk
't gewoel in vele plaatsen. Betoogingen
om den vermoorde te huldigen zeggen 't
u, dat tnssoken die betoogers en den
vereorden „martelaar" niet zulk een groo-
te s v..,»', v >k
stellingen zich bevinden 1 Naar verluid
wordt, en wat, haast een publiek geheim
schijnt te xija, zouden ook vele onder
wijzers der jeugd meedoen met zulk onzalig
gedrijf. Ze verhelen 't in 't geheel niet,
dat ze socialist of ook anarchist zijn. Nu
maakt 't tooh een heel slechten indruk,
als ge een opvoeder der jeugd met allen
ernst en gioote toewijding ziet lezen in
„Het Volk". Het wekt beslist wantrouwen
in den persoon des meesters. Als hij zulke
diep ongelukkige theorieën aanhangt, dan
weten we 't wel, wat hij den kinderen zal
leeren omtrent gezag en vrijheid. We
kunnen dan begrijpen, dat onzen kleinen
heel wonderlijke gevoelens daaromtrent
worden ingeprent. Hoe zal men tooh eigen
lijk goed kunnen verstaan, wat gezag be
duidt en wat vrijheid beteekent, als men
't geloof miskent. Nu, als ge de heeren
aio socialist willen zijn en onderwijzer,
eens vraagt, wat zij daar wel onder geloof
ve staan, ze zullen u op alles wijzen be
halve op den Bijbel en behalve op God.
Ze maken maar iets van geloof. Ze maken
er zooveel leelijks van, dat de eenvoudigste
christen gevoelen kan, dat zij den Schepper
en den Hersohepper verachten. Neen, zulk
een man, die zoo iets durft aannemen, kan
nooit een vertrouwde meester zijn. Hij
mag onze kinderen niet hebben. We bren
gen ze in 't hol van den leeuw. We helpen
dan mede om onze kinderen afvalligen
te doen worden. Ze zullen zoo beslist
tegenstanders van onze kerk worden. Het
navolgend geslacht xslzoo zeker vervreemd
van God en Godsdienst raken.
Als ze nu zulke onderwijzers op de
school ontmoeten, dan is 't tooh inderdaad
niet moeielijk om te toonen, dat wij van
zulk eene school niet gediend willen zijn.
Dooh dan is 't ook tevens een soh«rpe
aanklacht tegen de schooi, die zulke onder
wijzers duldt. Men moge dal vrijheid of
met nog veel ongelukkiger naam neutrali
teit noemen. Hot is zeer zeker eene vrij
heid van de allerslechtste soort. De harten
onzer kleinen zouden dan met knellende
banden gebonden worden. Het is een ver
moorden van alle heilig gevoelen. Wat
zou 't dan baten of vader en moeder zich
al verschuilen willen achter de veront
schuldiging, dat de kinderen thuis iets
anders leeren I Ter gelegener tijd zal 't
blijken, dat onze kinderen al te gretig
zulke onwaarheden zich hp.hh«n
de „achterlijken" gerangschikt. Er ontstaat
een schier onherstelbare verwijdering tus-
sehen de Guders en de kir deren. En wat
de gevolgen zullen zijn? Dat zeu t ons zoo
menig huisgezin, dat, vroeger liefelijk ver-
6enigd, nu ruw uit elkaar geslagen werd.
Dst toont zoo menig verwoest leven. Daar
van kunnen getuigen zoovele ouders, die
eens met heerlijken oudertrois op hun kin
deren neerzagen en na in smartelijke
droefheid aan de hunnen moeten denken.
Ouders, bewaart uw kinderen voor de
afgoden dezer eeuw!
O. L.
20 October 1909.
Met genoegen lazen wij dezer dagen in
een Roomsch blad dat ook bij de R. C. de
lust begint te ontwaken om progaganda te
maken voor Zondagsrust en Zondagsheili
ging*
Een der leiders van de Kath. Sociale Ac
tie hield er een warm pleidooi voor.
Wii hopen dat onze Roomsche landge-
nooten dit ter harte zullen nemen.
Dat de Roomschen van de «strenge"
Zondsgsopvatting der Calvinisten niet ge
diend z\jn, kunnen wij plaatsen Zij zijn er
r iet in opgevoed. Maar dat zij den Zondag
voor zoowat alle mogelijke vermaken ge
bruiken, is weer een ander uitersteen
daartegen mocht hun pers wel eens een
woordje zeggen.
In een der in onze provincie verscho
nende R. K. bladen viel 't ons op dat in het
no. van gister weer vele /an die Zondags
berichtjes voorkwamen.
Kuitaart. Belgische visschers komen
's Zondags hengelen op „de Vogel".
Terhole Zondag had een begrafenis
plaats met muziek.
Stoppeldijk. Zondag hadden wij kermis,
druk tot laat in den avond.
Graauw. Zondag kwam hier een lucht
ballon neervan alle kanten belangstelling.
Hoek. Eenige schutters op weg naar
Graauw hadden Zondag een ongeluk met
't rijtuig toen zij naar de schieting gingen.
Nieuw Namen. De kermis was Zondag
wegens 't ongunstige weer slecht bezocht.
Oud Arenberg. Zondag brachten drie
muziekgezelschappen hier een bezoek ter
opluistering der kermis.
Sluis. De katholieke fanfare van Heijst
Wij zouden wel willen vragen of "t geen
tijd wordt dat ook in die streek de R. C.
pers eens op wat meer Zondagsrust en
Zondagsheiliging gaat aandringen.
V
Vrije Universiteit.
Hedep, den 20en October, was het weer
de gedenkdag der Vrije Universiteit. De
overdracht van het Rectoraat greep laats
door het aftreden van Prof. Dr. W. Geesink,
en het optredm als Rector van Prof. Dr.
H. H. Kuyper. Da redevoering van Prof.
Geesink was rijk in opvatting en naar
inhoud, en als altijd in den vorm keurig.
Ook de Annalen der* Universiteit waren
belangrijk en moedgevend voor de toe
komst. Langzaam, maar gestadig, zet de
Vrije Universiteit zioh uit. Het getal harer
hcogleeraren nam gaandeweg toe, en het
getal studenten, hoewel nog veel te laag,
zoo men het met dat der Stedelijke Uni
versiteit vergelijkt, heeft zich to jh in deze
30 jaar van haar bestaan, steeds uitgebreid.
Bij haar stichting heeft men om het opko
men van de Vrije Univers teit gelachen.
Nu reeis vertegenwoordigt ze een kracht.
Gelijk men weet, is, toen de jongste
wijziging van de Hooger Onderwijswet
aan de orde was, o. m. tegen dit ontwerp
aangevoerd, dat, werd het aangenomen,
de faeuiteiten der Staatsuniversiteiten
allengs zouden ontvolkt worden. Ook de
Vrije Universiteit kon nu diplomeeren, en
Van dit diplomeeringsreoht der Vrije
Universiteit zou worden gebruikt gemaakt
door veien, die de te zware studie aan
de Openbare Universiteiten schuwden.
Vooral in Leiden werkte men met dit
bot verzinsel bij de stembus.
Thans reeds zien men hoe ook van deze
stembuslegende weer niets overblijft. De
studiën aan de Vrije Univ> rsiteit zijn niet
lichter, maar eerder zwaarder dan die aan
de Rijks Universiteit. Men kan er niet op
Stellingen promoveeren, en voor de pro-
paedeutisohe studiën zijn hooger eisohen
gesteld.
De uitkomst toont dan ook, dat er geen
sprake van is, dat de stroom der minder
ijverigen zioh naar de Vrije Universiteit zou
keeren. Het getal studenten in Leiden leed
niet, maar klom nog, en de Vrije Uni
versiteit moet nog steeds haar matig cijfer
voor lief nemen.
Ook hier heeft de uitkomst de verzinning?
De Kamer besloot de aooijnsrerhooging
bij de Siaatsbegrooticg te behandelen.
Daarna begon de behandeling van het
ontwerp betreffende zekerheidstelling ras
gemeenteambtenaren en van de daarmee
verband hondeode wijziging van de Ge
meentewet. Deze ontwerpen beoogen hoofd
zakelijk het vergemakkelijken van zeker
heidstelling dooroolleotievezekeiheid (door
eene vereeniging) en het verruimen van dan
kring van personen, die als gemeente-ont
vangers kannen worden besonoawd. Twee
quaesties deden zioh daarbij voor, waarvan
de eene betrof den omvang van de borg'
stelling, en de andere de contró-le van Gedu-
puteerden over de kassen van de gemeente
ontvangers.
In sake de te vorderen borgstelling stelde
de Commissie van Rapporteurs voor de te
vorderen borgstelling te bepalen op een
twintigste in plaats van 0| een tiende van
de ontvangsten en een maxiw urn van
f 12,000 te bepalen. Het voornaamste argu
ment daarvoor was, dat het anders alleen
voor vermogende personen mogelijk zou
worden om gemeente-ontvanger te worden.
De minister voerde hiertegen aan, dat,
als men de zekerheid te laag ging stellen,
de gemeentebesturen wellicht juist zonden
gaan zoeken naar vermogende ontvangers,
op wie zij immers nog verhaal konden heb
ben buiten de borgstelling. En in elk geval
vond de minister een maximum van f25000
buitensporig laag voor groote gemeenten
als Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, ei s,,
waar de gemeente-ontvangsten in de müli-
oenen loopen.
Het amendement werd verworpen met
48 tegen 26 stemmen.
Inzake de oontrdle door ged. staten werd
bepaald, dat die zioh ook zou uitstrekken
over de klassen van gemeentebedrijven
een amendement van de C. v. ft., dat de
minister overnam.
Maar de heer Treub o. s. wilden gedepu
teerde staten tot die meerdere oontrdle ver
plichten, een onschuldig amendement, zooals
de heer Treub beweerde; doch dit was't
niet, want 't raakte de verhouding tussohen
gemeenten en gedepnteerden en liet inci
denteel, zonder voorafgaande raadpleging
der gedeputeerden zehcd, en zonder voor
afgaande wijziging der provinciale wat een
nïé
Zij was toen nog negentien gulden aan
hem schuldig gebleven, welke som zij hem
beloofde, vast en zeker deze week nog te
brengen, omdat z\j familie boven Leiden
had wonen, die haar op haar dringend ver
zoek wel wat leenen zoudenwant zij wist
geen raad, zeide zy, wanneer het Zondag
werd en haar man had zyn Zondagsche
pak nog niet terug; dus dat moest zy even
eens van dat geld inlossen.
Aan den anderen kant was er by een
huiszoeking ten huize van den slager, en
ook in de kelderwoning van den schoen
lapper, niets hoegenaamd van geld of ge
stolen gouden of zilveren voorwerpen,even
min als in de woning van Hendrien, te
ontdekken.
Waar was dat geld en goud dan ge
bleven Of waren er nog andere mede
plichtigen Zeer raadselachtig was de
geheele zaak.
De vier gevangenen werden in hechtenis
gehouden. Echter hadden ze het niet kwaad,
maar kregen goed eten en drinken en wer
den fatsoenlijk behandeld. Op Hendrien
was hot meeste vermoeden,en daarom wer
den er met nauwkeurigheid bijzonderheden
verzameld van haar gedrag en van hare
omgeving in die dagen. Uit deze nasporin
gen bleken de volgende feiten, welke wij
uit de afgelegde verklaringen van de buren
Thans laten wij volgen een uittreksel uit
het getuigenverhoor, hetwelk voor de
Heeren van den gerechte plaats had. De
overheid mag het zwaard niet tevergeefs
dragen, en in deze treurige zaak werd door
haar met den meesten ijver en met de groot
ste scherpzinnigheid alles onderzocht wat
nuttig en noodig kon zijn, om de tot nog toe
verborgen gebleven boosdoeners te ont
dekken en aan het zwaard der gerechtig
heid over te leveren.
Dus kwamen dan een aantal gedagvaarde
personen op,die in de nabijheid van de plek
waar de gruweldaad had plaats gehad, of
wel iu oen omtrek van de woningen der
verdachten woonden. Wat het getuigen
verhoor van den slager, zijn vrouw en den
schoenmaker betreft, daarvan willen wij
thans spieken. Het voornaamste is thans
het verhoor van de persoon op wie nu het
meeste vermoeden was, namelijk vrouw
Wouters.
Zij werd, nadat alles behoorlijk onder
zocht was wat de getuigen verklaard had
den, door de rechters tegenover die opge
roepen getuigen gehoord, zonder te weten
wat de opgeroepen getuigen al van te voren
onder eede verklaard hadden. Op die wijze
konden de beeren van 't gerecht nagaan of
die getuigen hunne vroegere verklaringen
gestand bleven doen, en of ze in overeen
stemming waren met hetgeen Hendrina zou
verklaren.
--MVr-Vi. Vv.vPJvi U-SdrtSU j&feXS, OUT-
stieeks elf uren, geen mensoben meer dan
zij, gevangene, en haar man en kinderen in
haar kelderwonmg, zooals inen die te Am
sterdam noemde, waren geweest.
Antwoord Dat er dien avond niemand
als zij en haar man en kinderen in haar wo
ning zijn geweest,behalve een jongman,die
daar was blijven eten, en dat zij niet tot elf
uur gewoon was op te blijven.
Een burgerman en zijn vrouw, thans als
getuigen door de rechters opgeroepen zijn
de, verklaarde even als zij dat reeds tegen
over de rechters afzonderlijk gedaan had
den, dat zij omstreeks elf uren en nog wel
later een luid gesprek, en wel van mans- en
vrouwenstemmen in de woning van de
gevangene hebben gehoord.
GevraagdOf er niet op dienzelfden
avond laat een vrouwspersoon in haar
woning bitter geweend heeft en heeft uit
geroepen vis dat nu voor al myn goed
doen
AntwoordNeen, dat er niemand bij
haar in haar woning op dat nar was. De
hierboven bedoelde burgerman en vrouw
zeggen integendeel de gevangene aan, dat
zy zeer duidelijk een vrouwspersoon heb
ben hooren weouon, en tot verscheidene
malen toe hebben hooren nitroepen„Is
dat nu voor al myn goed doen 1"
GevraagdOf datzelfde vrouwspersoon
dat zoo kermde en weende, ook niet uitge
roepen heeft en wel ook verscheidene
zega neetc, niemand dan zy, haar man en
haar kinderen thuis was en dat dit dus ook
niet zoo gebeurd was.
De bedoelde burgerman en vrouw houden
echter vol, dat zy zeer duidelijk deze aan-
roep:ng van den Heiland hebben gehoord,
doch natuurlijk niet weten wie de persoon
was, die zoo deed.
Gevraagd: Of er niet kort daarop een
angstig geschreeuw en gekerm in haar
woning geschiedde.
Antwoord: Neen, dat dit onwaar is,
want dat zij reeds lang naar bed was.
Dezelfde man en vrouw verklaren nn
weder dat zij duidelijk een naar gekerm
en geween hebben gehoord op den bedoel
den tyd en ook dat zy kort daarna weder
hebben hooren kloppen hetgeen zy ook
goed hooren konden, omdat zy in de gang
woonden, die op die plaats van de ge /en-
gene vrouw Wouters uitkwam.
Weder werd er gevraagd of Maria Leu-
nink, de dienstbode, niet op Donderdag,
veor dat deze gruweldaad plaats had, bij
haar was geweest en of de dienstmeid niet
gewoon was meermalen by haar aan huis
te komen P
AntwoordDat Maria wel eens by haar
geweest was, maar niet dikwijls. En tooh
was het waar dat het meisje op dien Don
derdag bij haar was geweest, zeide Hen
drien, maar niet lang.
GevraagdOf zy niet op Zondagavond,
tweeden October, bloedig water met een
dagsavonds wel haar wo^.u^ UUDkV ÜOUOUU-
gemaakt, en zooals gewoonlijk, het voile
water misschien vijf of zes emmersnaar
buiten heeft gedragen en in de goot heeft
gestort.
Een paar andere getuigen, die ook in de
nabijheid van de plaats woonden, waarop
ook Hendrina's woning uitkwam, en die
dus goed konden zien wat er by haar ge
beurde, verklaarden integendeel, dat zy
beiden, de moeder en haar dochter, des
Zondagsavonds hadden gemerkt, dat er
bloedig water inde goot op het plaatsje
was en dat Hendrien een poosje later naar
bu ten kwam en met een bezem haar
plaatsje afboende en afspoelde, terwijl de
beide getuigen opmerkten, dat er nog meer
bloedig water door de goot kwam aanloopen.
Weder kwam er een andere getuige, een
buurvrouw van de gevangene, die het een
en ander had opgemerkt,'t welk bezwarend
voor vrouw Wouters wss.
Er werd opnieuw aanHeudrieu gevraagd
Of er geen twee pakken goed, beiden van
nog al grooten omvang op hare plaats had
den gelegen opMaandagmorgen den derden
October
Zy antwoordde,dat zij zioh dat niet zoo
precies kon herinneren, maar dat hst wel
kon wezen. In dat geval zouden het zeker
kleederen van haar man en kinderen ge
weest zyn,die gewasschen moesten werden
en door haar zoolang aldus waren ingepakt.
(Wordt vervolgd.)
