IEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 17.
i909.
Woensdag 20 October
24e Jaargang*
HISTORISCH
CHRISTELIJK-
Gemengde Berichten.
Va
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Tengevolge van de steeds
grooter wordende oplage
van ons blad, verzoeken wij H.H.
Adverteerders de advertentiën zoo
vroeg mogelijk in te zenden; vooral
voor de nummers, die Vrijdags en
Zaterdags verschijnen, gelieve men
te zorgen, dat de annonces vóór 12
uur in ons bezit zijn, wijl anders
plaatsing in de 1ste editie van dat
nummer niet kan verzekerd worden.
DB ADMINISTRATIE
V
S. j. DE JONGE-VERWEST. te Goes
F, P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
UIT m PROVINCIE.
f
(EDEREN WERKDAG DES AVONDS,
i^rijs per drie maanden .franco p p. 1,25,
Enkele nummers 0,021
De opgaaf van den spoordienst
komt In dit nommer voor op de ge
bruikelijke plaats.
19 October 1999.
Hetgeen wij schreven naar aanleiding
van een ons verstrekte mededeeling (zie
Laatste Berichten i<t ons no. van Zater
dagavond) over een voordraohtenavond
in Wetenschappelijke Belangen" is vol
gens den verslaggever van de Goesche Ct.
onjuist, onze mensohen zijn niet geërgerd
door voordrachten van Heine. Integendeel
dr Kamp had zoo prachtig de gevoeligheid
van andersdenkenden ontzien.
De verslaggever van de Goesche Crt.
schrijft
„Als er anderen gekwetst waren hadden
ook wij iets van de kwetsende zinnen
moeten bemerken. In de pauze, dus juist
na de voord reoht van Heine, hebben we
Vrijdagavond geruimen tijd met een le
kend gereformeerd stadgenoot gesproken,
doeh deze was totaal niet gekwetst ol
ontstichtsprak integendeel met veel waar
deering over 't gehoorde. En een rechtzinnig
predikant verklaarde ons dat hij in de
voordrachten niets kwetsende had gevon
den. tfWe moeten natuurlijk in oogen-
sohouw nemen waar we zijn", merkte
onze zegsman op. //Wie zijn in een ver-
eeniging voor Algemeene Wetenschappe
lijke Belangen. Daar zal iemand iet voor
dragen van Heine en hij leert ons Heine
kennen zooals deze was, in de eerste plaats
spotziek, een geest die geen vrede vinit
in zichzelf. Maar bij de voordracht werden
zorgvuldig alle scherpe kantjes weggelaten
en dan kan vanzelf geen ergernis worden
gewekt". Op onze vraag verklaarde onze
zegsman dat qcrustelijk ook jonge menschen
mm mm
In het binnenvertrek, van waar men door
da wittv gordjjntjes heen in het vjorhuis
oi den Wnkel kon zien, zaten vier men
sohen aaneen tafel koffie te drinken. Zij,
voor haai persoon, kende die mensohen
niet, maai Maria de meid soheen goed
met hen bkend te zijn, ofschoon ze niet
veel sprak. Die personen hadden haai toen
met veel Dhoone praatjes getraeht over
te kalen on nog meerder goed te gaan
verhoopen >f in de bank van leening te
beleenen, oder belofte, dat zij ru:m daar
voor beioono zou worden. Onder anderen
had een vardie personen tot haar gezegd
z/Je zult d.armede meer verdienen dan
uw man ir twintig weken verdienen kan
maar dat begrijp ja, zwijgen is de zaak I"
In het btgin had zij het volstandig gewei
gerd, onadit ze wel begreep,dat dit alles ge
stolen goer van juffrouw Tom mei zou wezen
en xs xioh toedoende medeplichtig aan die
gruweldaid maakte, maar bet was nu voor
haar te laat om terug te treden, meende zij,
en zoo had üj zich besluiteloos een poos stil
gehouden. Zij had er berouw van medege-
gaan te zija, en ook had ze erg medelij deD
metMtria,die maar onophoudelijk zat te
schreien. Een tan het gezelschap had op
ruwen oon tot de meid gezegd t (/Hou maar
op met ue malligheidgedane zaken nemen
toch geei keer!"
Daar wij het ho<:r en wederhoor, vooral
in deze quaestie, gaarne toepassen, nemen
wij bovenstaande tegenspraak op.
Wij wensohen alleen op te merken dat
onze berichtgever, alvo ens on? op de
hoogte te stellen, raadpleegde met een
ontwikkeld liberaal, die tamelijk scherp
deed uitkomen veel van 't van Heine
voorgedragene krenkend en stuitend voor
andersdenkenden te hebben bevonden.
Wij zeiven hebben Zaterdag eerst een
Christelijk belletrist, vriend van den door
de Goesche Courant geraadpleegden recht-
zinnigen predikant geraadpleegd, en die
vond dat in een vereeciging voor Alge
meene Wetenschappelijke Belangen zulk
een voordracht niet te pas kwam, ai had
hij voor den spreker en diens voordracht uit
oogpunt van kunst allen lof. Maar, zei hij,
wie Heine kent, weet van te voren dat hij
op zoo'n Heine avond ergerlijke dingen
zal hooren. En zonder dal wjj er hem naar
vraagden, verklaarde deze zegsman ons
dat voor zoo tal van jongelni die er
Vrijdagavond waren teerlingetjes der
H. B. S 1 dergelijke voordrachten be
paald schadelijk zijn en hij de tegenwoor
digheid dezer kinderen by deze voordraoht
zeer betreurde.
Voqr den voordrager en zijn optreden
hadden beide door ons bedoelde zegslieden
grooten lof. Maar vooral de laatste
legde er den nadruk op voordragen
uit Heine, en neutraal zijn, dat kan niet.
En zij, die zoo'n herrie hebben gemaakt
over de voordracht van prof. Diepenhorst,
zullen wel niet noodig hebben dat hun
dit wordt uitgelegd.
Muntbiljetten.
Niettegenstaande het publiek in de Staats
courant en door middel van aanplakbiljet
ten in alle gemeenten des lands opmerk
zaam is gemaakt, dat de muntbiljetten, die
reeds sinds 1904 geen betaalmiddel meer
waren, na 1 Ootbober 1909 niet meer zouden
kunnen worden ingewisseld (een maatregel
welke wensohelijk schijnt voor de orde in
het beheer van 's lands financiën) schijnen
toch enkele personen dien daium te hebben
laten voorbijgaan zonder hun muntbiljetten
in te wisselen.
Naar wij vernemen wordt aan het depar
tement van financiën overwogen, op welke
wijze de schade, welke deze persoren door
hun onachtzaamheid zouden lijden, hun als-
ivgou until van tu uau uumpiUt U11SUÖD 1116(16-
gesleept en de oude juffrouw Tommei had
den vermoord, zonder dat Maria daar bij
geweest was. Zij had zioh nu ernstig voor
genomen mot dat slechte volk niet mede te
doen, maar had verklaatd, dat ze oj het
oogenblik geen uitsluitsel kon geven, maar
daar eens over denken zon, en in alien ge
valle geen woord zou spreken over hetgeen
ze hier gehoord en gezien hao, ook omdat
ze haar goede vriendin Maria niet in gevaar
wilde brengen. Daarop had dat volk haar
met verschrikkelijke woorden en bedrei
gingen aanbevolen alles zorgvuldig te ver
zwijgen, omdat het anders haar leven ook
kosten zou. Ze had zioh den blinddoek
weder voor de oogen laten binden en de
schoenlapper had haar op dezelfde manier
weer bij het bruggetje gebracht en haar
daar in vrijheid gelaten Maria was niet
medegegaan, en van haar had ze later niet
gehoord of gezien.
D h3eren rechters hadden vrouw Wou
ters laten uitspreken en vraagden toen of
zij het huis, waar ze in geweest was, ook
nog herkennen zou. //Wel zeker," gaf ze ten
antwoord, //ik weet vast, dat het in de
Goudsbloemstraat geweest is."
Later had ze daar zoo ter sluiks nog eens
leegs geloopen, maar niemand gezien, en
het huis zelf had ze niet durven betreden.
Dat zij, in weerwil van de dieigementen,
UfTOAVE DER FIRMA
SM VAN
van 1—5 regels 40 cent, Iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
beveling daarvan mededeeling te deen aan
het departement van financiën, met opgave
van bedrag, serieletler eu nummer hunner
biljetten. Ten overvloede zij er aan herin
nerd, dat het slechts de muntbiljetten van
f 50 en f 10 geldt, welke vóór 1904 zjjn uit
gegeven (niet de blauwe óan&biljetten van
f 10, welke de Nederlandsohe Bank sinds
October 1904 uitgeeft). N. R. C.
Eenige officieele cijfers.
Uit 't officieel //Verslag van den Staat
der Hooge-, Middelbare- en Lagere Scho
len in 't Koninkrijk der Nederlanden"
werd voor 564.445 kinderen, die op 15
Januari 1907 de openbare school bezoch
ten, door de gemeenten uitgegeven een
som van 19 millioen 267 duizend gulden.
Aan schoolgelden werd slechts ontvan
gen 2 millioen 191 duizend gulden.
Ieder kind kostte dus f30.25.
Hierbij komt nog rente van de stioh-
tingskapitalen voor de schoolgebouwen en
afschrijving voor waardevermindering dier
gebouwen.
Aan de bijzondere scholen werd over
1907 uitgekeerd 4 millioen 880 duizend
gulden.
Op 15 Jan. 1907 werden de bijzondere
scholen door 302.305 kinderen bezocht.
't Bedrag der rijksbijdragen der leer
ling was dus f 17.44".
Behalve de kosten der schoolgebouwen
word dus door de voorstanders der bij
zondere school in 1907 niet minder dan
3 mil'toen 869 duizend gulden aan de
schatkist bespaard.
't Getal der kuderen dat de bijzondere
school bezoohi, steeg in 1907 met 13783.
't Getal der k nderen dat de openbare
school bezocht, daalde in 1907 met 1258.
't Getal bijzondere scholen met 40 of
minder leerlingen daalde van 151 in 1903
op 137 in 1908.
't Getal openbare scholen met 40 of
minder leerlingen bleef ongeveer gelijk
(255 in 1903 tegen 256 in 1908).
Ouder deze openbare sohoien kwamen
op 15 Januari 1908 voor
Oud-Alblas met 9 leerlingen (jaarwedde
hoofd f 1050).
Hoogkarspel met 7 leerlingen (jaarwedde
hoofd f950).
Ned rhorst den Berg met 7 leerlingen
(jaarwedde hoofd fM10).
Zierikzee met 5 leerlingen (jaarwedde
hoofd f1700).
(jaar-
woor-
onder,
joe vol
geweest, en waar het hart rol van is, daar
loopt de mond van over. Maar in het eerste
verhoor had zij het niet gewaagd om over
dat verschrikkelijke bezoek aan dien sla
gerswinkel te spreken, want men had nu,
na het vinden van hei ijjk van Maria in het
watt r, gezien tot welke gruwelen deze boos
wichten wel in staat waren. Zij twijfelde
er althans geen oogenblik aan, of deze zelfde
personen hadden Maiia ook om het leven
gebracht, teu einde een getuige van de mis
daad uit den weg te luimen, en zoo hadden
ze het haar ook kunnen doen.
Verder waren er gten bijzonderheden uit
de vrouw te krijgen. De justitie liet haar,
nadat zij deze verklaringen had afgelegd,
op vrije voeten, dool liet haar tevens weer
streng in het oog houden, vooreerst om fe
zie? of die boosdoeners niet voor den dag
zouden komen, en tên andere om te w sten
of zij zelf nog niet heteen of het ander Het
uitlekken. Het duurde echter niet lang, of
ze werd des avonds uit haar woning ge
haald en opnieuw in verhoor genomen.
De justitie had al spoedig nagespoord, dat
er in de Goudsbloemstraat werkelijk een
dager woonde en lat er ook zulk een
schoenlapper bestoni, die in zijn ledigen
tijd boodschappen voor de mensohen deed.
Deze personen werden gelijk met Hendrien
in verzekerde bewari|tg genomen en voor-
loopig gevangen gezel. Den volgenden dag
De belastingbetalers kunnen nu zien
hoe, zij 't ook een voor klein gedeelte, hunne
belaslingpenningen worden verknoeid.
Bn dan wijst men nog met een stalen
gezicht op de bijzondere sohoien, wier
voorstanders jaarlijks aan de kassen van
Rijk en gemeente bijna 4 millioen uit
sparen 1
Door Gedeputeerde Staten van Zee
land zijn(overwegende, dat in verband
met art. 19 8 der wet van 2 October
1893 (Stbl. 149) de door hun College
benoemde leden en plv. leden der oom-
missie van aanslag in de belasting op
bedrijfs- en andere inkomsten met 31
December 1909 aftreden) benoemd tot
lid der bovengenoemde commissie voor
de gemeente Middelburg, dhr. W. F. J.
Sprenger te Middelburg; de gemeente
Vlissingen, J. van Poelvoorde te Vlis-
singenden kring Middelburg, de heeren
J. C. Frederiks te Middelburg en F. P.
Polderdijk Cz. te N. en Sï. Joosland den
kring Zierikzee, de heeren C. J. van den
Bout en J. A. Legemaat te Zierikzeeden
kring St. Maartensdijk, de heeren A. N.
Snouek te St. Maartensdijk en J. M. C.
Pot te Tholenden kring Kortgene, de
heeren G. P. N. Maerland te Kortgene en
P. Tazelaar te Colijnsplaatden kring
Goes, de heeren J. Donner en J. Oele Hz.
te Goes; den kring Axel, de heeren V.
Versohaffel te Sas van Gent en C. J.
Burm te Hulst; den kring Oost burg, de
heeren R. J. Versluijs en E. A. H. Le
Grand te Oostburgtot plv. lid der oom
missie voer de gemeente Middelburg, de
heer J. C. van der Harst te Middelburg;
de gemeente Vlissingen, de heer W. N.
Rottier te Vlissingenden kring Middel
burg, de heeren M. P. van der Harst en
H. P. van de Ree le Middelburgden
kring Zierikzee, de heeren C. J. Hocke
iioogenboom te Zonnemaire en J. van
Schelven te Zierikzeeden kring St.
Maartensdijk, de heeren J. J. de Jonge te
St. Maartensdijk en J. Lindhout te Tholen
den kring Cortgene, de heer C. N. van
der Heijde te Wissekerke; den kring
Goes, de heeren T. Cupérj teYersekeen
J. F. van der Leeuw te Goes;den kring
Axel, de heer J. Smies te Axel en A. H
Donze te Neuzenden kring Oostburg,
de heeren M. Laoieer en J. J. Versluijs
te OostburS.
werden de vier gevangen personen ieder
afzonderlijk door de justitie verhoord. Uit
hun verklaring viel anderB niet veel iioht te
putten.
St|jf en sterk hield Hendrien vol wat ze
in het hnis van den slager gezien had
even hardnekkig loochenden de slager, z|jn
vronw en de schoenlapper al die feiten, en
tusschenbeiden hadden de heeren van het
gerecht moeite te zorgen, dat de vier ge
vangenen onderling elkander niet aanvlo
gen van kwaadaardigheid en verbittering.
Men zou, zondbr de volgehouden beschul
digingen van vrouw Wouters, overigens de
drie andere gevangenen den slager, z|jn
vronw en den schoenmaker voor volko
men onschuldig gehouden hebben.
Wat moest de Justitie bij deze zoo sterk
volgehouden ontkenningen doen f
Vooreerst werd vronw Wouters in den
avond naar de nn ledige woning van den
slager gebracht en werd haar gevraagd of
dit dezelfde achterkamer was, waar ze dien
avond die menschen, onder welke Maria
de meid, had zien zitten koffiedrinken. On
middellijk toen ze het vertrek binnentrad
verklaarde zij, dat dit hetzelfde vertrek
was, daar was geen twijfel aan I „Zij her
kende heel goed de glazen kast, een schil
der|j en een vogelkooi aan den munr,«
zeide zij, en ze dacht niet anders, of in dit
huis zou de arme Maria ook wel een gruwe-
lijken dood gevonden hebben.
Bij haar terugkomst van dit schrik ver
blijf werd Hendrien weder in tegenwoer-
t
Wemeldlnge Dhr. A. Re|jnhond, zal
als gemeente-veldwachter tegen 1 Jan.
1010 als zoodanig z|jn ontslag vragen.
Op de gemeentebegrooting 1910 zijn de
posten tractement voor een veldwachter
en het pensioen voor den heer Reijnhoud,
welke door B. en W. op f 250 is bepaald,
vastgesteld.
De raad wil de betrekking van gemeente
bode door dhr. Reijnhoud doen waarnemen.
Goesche Crt.
De beurtschipper van Terneuien op
Rotterdam K., blijft, uit gemoedsbezwaar,
nog steeds weigerachtig, de premie voor
de ongev allen verzekering te betalen. J.l.
Zaterdag werd, voor de tweede maal in
dit jaar, overgegaan tot den publieken
verkoop van zijn inboedel, om de premie
met de daarop vallende kosten te ver
halen. Als naar gewoonte werd voorden
eersten koop, zijnde ditmaal een stoei,
zooveel geboden, dat het bedrag aanwezig
was. N. R. Ct.
De ontploffing bij Katwijk.
Uit Noordwfjk meldt men r
Uit zee is hier Zaterdag komen aanspoe
len een m|jn, geladen met piorinezaar,
zeer waarschijnlijk afkomstig van de ver
ongelukte barkas. Het was een mandeiesoh
van ongeveer 50 liter inhoud, wegende
omstreeks 100 pond. De fiesoh was geslo
ten met een dubbel doorboorde kurk,
waardoor de geleid in gsd iaden loopen,
langs welke een eleotrisohe ontlading
wordt geleid. Elke draad eindigt in een
slagpatroon, welke het gele poeder ont
steekt. Op last van den minister van oorlog,
wien telegrafiisoh kennis was gegeven van
dezj vondst, kwamen een luitenant met
twee minderen van de torpedisten naar
Noordwijk-aan-Zee, om de mijn onscha
delijk te maken Nadat de draden met de
patronen verwijderd waren, werd de flasch
een eind weegs in zee stukgeslagen, zoodat
het zeer vergiftige piorinezuurpoeder op
z|jn hoogst eenige vissohen kan hebben
gedood. Wellicht is deze fiesch de gereed
staande mijn, waarvan in sommige ver-
Blagen van de ramp gesproken wordt.
Uit Hoek van Holland meldde men nog
Zaterdag zou doer iemand onder Katwijk
een geladen mijn met piorinezunr zijn
gevonden. Denkende, dat de krnik ieis
drinkbaars bevatte, trok de vinder de
vinder de patroon ter ontsteking af, on-
digheid van de drie andere gevangenen
gebracht, en moest zij daar mededeelen
wat haar indrnk was van het hnis waar ze
nu geweest was. Dit deed ze dan ook met
veel beslistheid en zonder iets in te trek
ken van haar verklaringen, waarop dezelf
de tooneelen weder volgden en de dHe
gevangenen hun onschuld onder de krach
tigste nitdrnkkingen staande hielden, ter
wijl ze verklaarden, dat er geen woord van
waar was, van wat vrouw Wouters vertel
de, en ze haar zelfs met de rechtvaardige
wrake Gods dreigden, die haar treffen zoo
voor haar valsohe verklaringen. Op haar
beurt vermaande Hendrien de mensehen
toch niet in hun haidnekkigheid te volhar
den, maar met waar berouw hun gruwelda
den te belijden aan den Hemelschen en ook
aan oen aardschen Rechter, of ze mogelijk
nog genade en geen recht mochten vinden.
De anders zoo scherpzinnige heeren .van
de Justitie wisten nu werkelijk niet meer
waaraan zich le honden. Znlk een geval
hadden ze zoo sterk nog nooit ontmoet. Z|j
besloten nauwkeurig te laten nagaan, hoe
het leven en het gedrag van de gevangenen
vroeger was, om te zien wie er het meest
vertrouwbaar mocht beschouwd worden,
of wel, wie er reeds door vroegere euvel
daden getoond had het pad der zonde open
baar te betreden, en bovendien werd er op
last van de Justitie de volgende kennisge
ving gedrukt en overal aangeplakt
[Wordt vervolgd.)
