NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No 15, 1909.
Maandag 18 October
24e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
EEN DUISTERE ZAAK.
Mr L. VAN ANDEL.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wad.
X
Uitgave der firma
DE JONGE-VERWEST* te Goes
F. P, D'HUIJ. te Middelburg.
Inspectie der verlofgangers
van de Landweer.
Vrijdag den 26 November 1909
voor de lichting 1903, des voorm. 8 nnr
-1904, 9
1905, 10
1906, 11
1907, nam. 1
en op Zaterdag den 27 November 1909,
vooi de lichtingl909, des voorm. 8 uur
en» 1908, 9,30
4 FEUILLETON.
UIT DE PROVINCIE.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
taengde Berichten,
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS,
Prijs per drie maanden franco p. p, 1,25.
Enkele nummers 0,02E,
EN'VAN
Burgemeester en Wethouders van Goes
geven by deze kennis aan de hier geves
tigde verlofgangers van de Landweer
dat het onderzoek, vermeldt in artikel 29
der Landweerwet, In deze gemeente zal
gehonden worden op
16 October 1909.
In Middelburg III wordt gestemd voor
een lid van den gemeenteraad in de vaca-
tnre-Schorer. De plaatselijke a.-r. Kiesver-
eeniging deed een goede kenze. Onze
candidaat is een in alle opzichten geknipt
man voor den Raad. Zijn bekende be
kwaamheid en rechtsgeleerdheid deden
hnn reeds vroeger een zetel verwerven in
den Raad van Gerkum en de Staten van
Znid-Hollanden zonder zeker misleidend
geschrijf van vrijzinnigen kant, toen hij
tegenover Pierson N. G. als Van Andel L.
werd aangediend, zon hg reeds in 1905, ook
nog voor het district Oorkum ter
Tweede Earner zijn afgevaardigd. Nog pas
gewerd hem de koninklijke onderscheiding
van, op voordracht der Rechtbank, tot
rector in de arrondissements rechtbank te
Middelburg benoemd te worden. Ook in
andere function gaf hij blaken van bedacht
zame voortvarendheid en bescheiden be
slistheid. Schoon nog maar enkele jaren in
Middelburg, is hij er reeds lang ingebur
gerd. Door zijn gemakkelijken omgang
zoowal met aanzienlijken als met de «kleine
luiden» heeft hg aller achting gewonnen.
Zoo een, dan zal deze rechtsgeleerde een
waardig opvolger van wijlen jhr mr Schorer
kunnen zijn. Wij zijn hem dankbaar dat hij
zich beschikbaar stelde. Eens geestrs met
de Christen-werklieden, is hij hun manen
zijn rnimte van blik op 't heele volksleven
in al zijn geledingen, stempelt hem tot den
candidaat naar het hart van allen. In den
Raad zal hij de belangen van Middelburg
Zij was uit Munster in Duitsohland ge
boortig, en hoewel de justitie nog altijd
meer gedaohte op de dienstmeid dan op
deie vrouw had, zou ze weldra ook in ver
hoer moeten komen. Opzettelijk draalde
dar het gerecht mede om te zien hoe of
Heidrien zich houden sou. De moord van
juffouw Tommei en het verdwijnen van de
mei> Maria konden haar niet onbekend ge-
bleer zijn. Zij was oe eenige* vr uw, die
daa wel eens aan huis kwam. Waarom
hiel ze zioh zoo stil, en kwam se ook niet
bij e Justitie, om aangifte te doen van al
watnaar eenigsziss zou kunnen dienen om
hetgerecht een spoor aan te wijzen om de
misadigers te betrappen Waarom bleef
zrj so zorgvuldig schuil en kwam ze bijna
bat huis niet uit, terwijl zij vroeger zoo
dibrijls op straat was Eenige dagen liet
de ïs'itie haar met de grootste nauwletton-
hei bespieden, en toen werd deze vrouw
fzevas pas 28 jaar en had twee kleine kin-
deBn) gedagvaard, omdat er een bedenke
lijke schijn tegen haar gerezen was, dat ze
ter minste eenig medeweten van de misdaad
hal, om op het Stadhuis, tot het afleggen
vet een verklaring, voor de heeren van
der Gerechte te verschijnen,
Adas moest den vrouw, Hendriena
Wotfers, dan in het verhoor genomen wor
den, om te ontdekken, of zij wellioht niet
en haar burgers met conscientieuse ge
trouwheid behartigen, en zyn roeping ook
als Christen-vertegenwoordiger vervullen.
Ons dunkt het moet ons eene eere zijn
Dinsdag als éen man in het vuur te gaan
voor dezen beproefden candidaat,
i
Evenals tot hiertoe blijft de Regeering
naar de toepassing van Christelijke rechts
beginselen streven.
Openingsrede 1909.
Op elk terrein van het leven ontstaan
verhoudingen, en die verhoudingen zijn
niet aan mensohelijke willekeur overge
laten, maar te regelen naar wederzijdsohe
rechten, waarover aan God de beschikking
staat. In dien zin nu opgevat,omvat Christe
lijke rechtsbeginselen volstrekt niet alleen
onze rechtspraak, maar wel terdege ge
heel ons burgerlijk en staatkundig leven,
en liggen wat we plegen te noemen de
gezagsbeginselen, er vanzelf in opgesloten.
Zijn ze derhalve in dezen zin en geest
ook in de Openingsrede bedoeld, dan
sprekea se geheel hetzelfde uit als //Chris
telijke grondslagen van ons volksleven",
en is alleen een ander beeld gekozen om
geheel dezelfde zaak uit te drukken.
De Standaard.
Bij elke door den wil van den mensohe-
lijken wetgever es das niet onmiddellijk
door God self vastgestelde regeling, hebben
wij te onderzoeken of deze ii overeen
stemming is met de eeuwige, onverander
lijke ordeningen Gods, met de Christelijke
beginselen. Waar wij, onder meer, geloo-
ven dat God liefde is, dat wij allen kin
deren Gods zijn, dat wij dus niet tot elkaar
mogen zeggenben ik mijns broeders
hoeder, dat de monogamie is een instelling
Gods, dat God ons verbiedt te stelen of te
begeeren eens anders goed enz., daar heb
ben wij te onderzoeken of eenige wet of
instelling of handeling met die beginselen
strijdt, en zoo ja, die naar die beginselen
te vervormen.
Wij kunnen de bedoelde zinsnede dan
ook slechts zóè verstaan, dat bij geheel
hei regeeringsbeleid en de ontwikkeling
des rechts, rekening dient te worden ge
houden met de beginselen door bjjzondere
openbaring van Gods wil tot ons gekomen
en in ons volksbewustzijn bevestigd.
De Nederlander.
het een of ander van de gepleegde gruwel
daad wistal was het maar mogelijk, dat
men door haar kon te weten komen waar
heen Maria Leunink, de dienstmid, ge
vlucht was, of waar die was gebleven
Want zeker was het, dat Hendrien dikwijls
met Maria omgang had en er tussoben deze
twee een zekere vertrouwelijkheid bestond;
dat hadden de buren al dikwijls opgemerkt.
j*"'Zoo versehe sn dan die vrouw voor den
Hoofdofficier van Justitie en twee schepe
nen om een gerechtelijk verhoor te onder
gaan.
Hoofdzakelijk werd door haar op de voor
gestelde vragen het volgende te kennen
gegeven
//Zij had juffrouw Tommei, en ook de
dienstmeid Maria Leuaink heel goed ge
kend want zij placht met aardappelen en
soms ook met visoh daar aan de deur te
komen ook had zij wel eens boolsohappen
voor de juffrouw gedaan en voor de meid
de straat schoongemaakt. Zij wilde ook wel
bekennen, dat zij het was, die de goederen,
die haar vertoond werden, in de Bank van
Leening had gebracht." Dit zou ze maar
aanstonds zeggen, zeide zij, wwant als de
personen uit die Bank met haar werden ge
confronteerd of ter herkenning worden ont
boden, dan zouden die zeker dadelijk ver
klaren, dat zij hef was, die dat goud en zilver
daar hal verpand en dus wilde zij maar
aanstonds de ws rheid zeggen. Zij had ook
dat zilver bij den ziversmid verkochtdcoh
dit alles ter goeder trouw en op verzoek van
de meid Maria. Want deze was voor eenige
De Standaard zoekt aansluiting aan de
Troonrede van 1905. De Nederlander aan
die van 1888Rekening honden mat het
Christelijk bewustzijn der natie 1
Waarom zouden niet beide opvattingen
in het huidig regeeringsbeleid tot hun recht
knnnen komen
Zéé ver staan zij toch niet van elkan
der af.
Wij herinneren dat Maandag de Ten
toonstelling der Utrechtsche Zendingsver-
eeniging te Middelburg geopend wordt.
Prof. Valeton hoopt Maandag de openings
rede te honden. Zij er een drnkke opkomst.
En voorts, wie belang stelt in 't werk der
Z3nding, en van deze Zendingsvereeniging,
die zal zeker van de gelegenheid tot ken
nismaking met zoo velerlei op de Zending
en onze broeders in de Oost betrekking
hebbende, prohteeren. De Utr. Zendings
vereeniging heeft financieelen steun noo-
dig, zij is dien steun waard. Haar arbeid
en de nood der heidenen roepen om uit
breiding- Wie de Tentoonstelling bezoekt
draagt daartoe zijn steentje bjj, en ver
meerdert tegelijk zijn kennis van den Zen-
aingsarbeidmoge veler Zendingsijver
door deze Tentoonstelling bevorderd wor
den.
Vrijdagmiddag is de 60-jarige eier
boer De Kraker te Neuzen in den hals
getroffen door een revolverkogel, die 5
centimeter doordrong. De wond lijkt niet
gevaarlijk. De politie zoekt naar den dader.
Vermoedelijk moet hier aan onvoorzich
tigheid worden gedacht.
Middelburg. Vrijdag vergaderden
alhier onder leiding van den gedelegeerde
van den sohoi lraad mr P. Dieleman, dj
schoolbesturen, onderwijzers en onder
wijzeressen in het 12e district (Zeeuwsohe
gedeelte).
De vergadering was goed bezocht en de
aan de orde gestelde punten lokten een
leerrijke en aangename gedachten wisseling
uit. Besloten werd zoo mogelijk de ver
gaderingen om beurt te Middelburg en te
Goes te houden. In de morgenvergadering
werd een referaat gehouaen door den heer
K Wielemaker, hoofd der Chr. school te
Biggekerke, over: /tNa-examen".
Op dit met veel belangstelling aange
boorde referaat volgde eene interessante
discussie en ten slotte werd een motie
dagen tot haar gekomen en had haar die
goederen wezen brengen, onder voorgeven,
dat haar juffrouw op dat oogenblik erg om
contant geld verlegen zat. Niet de minste
argwaan, zoo verklaarde Hendrien verder,
was bij haar opgekomen zelfs niet, toen de
meid zeide, dat zij in den loop van eenige
dagen nog wel meer goud en zilver van de
jufihouw zou krijgen, om dat voor haar
stilletjes te gaan beleenen,want de juffrouw
had een hee' bijzonders zaak aan de hand,
waar veel geld voor noodig was en daar
niemand van mocht weten.
Dit wa gebeurd Vrijdag den 30 Septem
ber, zoo wat in het middagu ur. Den volgen
den morgen, in de vroegte, was Hendrien,
zoo vertelde zij, naar het huis van de
weduwe gegaan, en had aan de meid Maria
het geld, dat jee voor het verkochte en be
leende goed gekregen had, ter hand gesteld.
Het bedroeg een som van een een veertig
gulden en veertien stuivers. De meid had
haar die veertien stuivers laten houden,
zeggende„Dat is voor uw moeite, Hen
drien, ik zal dat bij de juffrouw wel goed
maken, en die zal er natuurlijk niets op
tegen hebben, dat ik u een fooitje voor uw
boodschap geef."
Maar wie kan haar schrik besohrij ven
too zeide zij - toen zij den anderen dag, dat
was dien Zaterdag, door twee buurvrouwen
werd aangeroepen, welke tot haar zeiden
„Hendrien heb je ook al dat verschrik
kelijke nieuws gehoord f De juffrouw daar
Maria uw kennis bil dient, juffrouw Tom
mei op de Braak, is vermoord. Toen was
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
aangenomen uitsprekende de wensehelijk-
beid dat onze Chr. onderwijzers het na-
exatnen, althans in den liohteren vorm
zouden afleggen.
In de middagvergadering was de hootd-
sohotel het referaat van den heer Laans-
ma, hoofd der Chr. school te Oostkapelle,
over: „Gezag en Vrijheid".
Z.Ed. behandelde het gezag van den
onderwijzer over het kind enz. Ook dit
referaat ontlokte verschillende vragen en
opmerkingen die door den inleider werden
beantwoord.
Nadat nog de op de agenda voorkomende
punten waren behandeld werd de ver
gadering door den voorzitter te half 5
gesloten, en zeker was het een woord dat
aller instemming had, toen Z.Ed. allen
maar vooral de heeren Wielemaker en
Laansma dankte voor het op dezen dag
gehoorde.
Us. Boeijenga ging hnn ten slotte voor
in dankzegging.
Bij Kon. besluit is goedgekeurd, dat
J. M. van Oostrom Soede, burgemeester der
gemeenten Groede en Nieuwvlief, is be
noemd tot tijdelijk secretaris dier gemeen
ten en is toestemming verleend aan J.
J. van der Hooft, secretaris der gemeente
St. Kruis, om te Aarden burg te wonen.
Cllnge. Ter gelegenheid van de kermis
te Belgische Clinge ging een echtpaar van
hier Zendagavond daarheen om te dansen,
en, naar Zei. meldt, eens goente kermissen,
een kind van ongeveer twee maanden on
verzorgd achterlatend. Eerst laat in den
avond keerden pa en ma huiswaarts,
hopende hun kind nog slapende te vinden.
Ze vonden het ook slaponde, maar tot bei
der schrik bleek het een slaap te zijn,
waaruit het nooit weer zou ontwaken. Het
kind had zich doodgeschreid.
Vryaagvoormiddag ging de vrouw
van Ch. L. alhier melken en bond de koe
de beide achterste pooten samen, opdat het
beest zou stilstaan. Geplaagd wordende
door vliegen, wilde de koe zich verplaat
sen, waardoor ze omver viel met het onge
lukkig gevolg dat vrouw L. vry ernstige
kneuzingen opliep.
Breskens. Alhier zal een Chr. school
worden gesticht op het in erfpacht uitge
geven gedeelte der oude begraafplaats.
Te ljmuiden is de vorige week
een staking uitgebroken onder de opva-
zij vreeselijk en sterk beginnen te beven.
Zij had toen in eens bedacht, hoe leelgk de
geschiedenis voor haar loopen kon, en,
hoewel ze eerst er nog erg over dacht, naar
den Officier van Justitie te gaan, om daar
te vertellen wat zij op last van Maria had
wezen doen, toch had ze het nagelaten,
toen ze hoorde op haar vraag waar Maria,
de meid, was, „dat deze in eens verdwenen
was," omdat zg bij zich zelve toen zoo ging
overleggen„wanneer de heeren van
't gerecht hooren, dat je voor die meid ge
stolen goed hebt weggebracht, dan konden
ze u op presumptie ook wel eens aanhou
den, tot zoolang als die meid terecht was.
Uit vrees daarvoor, want ze had twee kleine
kinderen, en haar man was den heelen dag
van huis en op zijn werk en kon op de
kleine schapen niet passen, als zij in de ge
vangenis zat, en dat alleen maar nn ze een
boosaardig schepsel onwetend van dienst
was geweest," uit vrees daarvoor, had zij
zich maar stil gehouden en de zaak op haar
beloop gelaten „omdat het kwaad, hoe ver
borgen ook, toch uitkomt 1"
Volgens haar beëedigde verklaring had
zij niet meer dan veertien stuivers van Ma
ria, de meid, gekregen voor die boodschap
pen. Haar armoedige toestand, want haar
huisraad en haar kleederen waren allen
zeer schamel, duidde dan ook aan, dat, in
dien vrouw Wouters, zooals Hendrien van
haar mans kant heette, zelfs in de verte
medeplichtig aan den diefstal was ge
weest, dat zij dan daar wel beter bij geva
ren was, wat het deelen van den roof be
renden van stoomtrawlers. De afdeeling
van den zeemansbond telt er 650 leden.
Een onderzoek door Het Hand. bij een
reedei heeft aan 't lieht gebraoht dat de
matrozen en stokers f 60 's maande ver
dienen de voeding in het loon berepen
is; de opvarenden vrij gebruik hebban
van visohvoorschotten waar die noodig
blijken nimmeT woi
dags sleehts bij hooge uitzondering wordt
blijken nimmeT worden geweigerd 's Zon-
looge uitzondering w
uitgevaren; 'sZaterdags middags sleohts
schepen vertrekken, die den vorigen dag
binnengekomen zijnde manschappen ver
zekerd zijn tegen ongelukken en invali
diteit zonder premiebetaling; en desohepen
gewoonlijk ongeveer 30 uren binnen zija,
gedurende welken tijd de bemanningen
van eiken dienst zijn vrijgesteld.
De stakers eisohen echter een nndere
samensteling, voedingbetere loonregeling
en vrij van uitvaren op Zondag.
Door bemiddeling van ds. Creutzberg
hebben stakers en reeders afzonderlijk, en
in oommissie gezamenlijk vergaderden
bestaat er eenige knns op toonadering.
De voorstellen der reeders aan de sta
kende stoomtrawlerrissobers luiden als
vol .tlo. bemanning en kok. De reeders
verbinden zioh gedurende de 6 winter
maanden met 4 matrozen te varen. Het
staat hnn eehter vrij gedurende de zomer
maanden met minstens 3 matrozen te va
ren. Hierbij merken we ob dat thans reeds
op het meerendeel der trawlers met 4
matrozen wordt gevaren. Als kok zal steeds
worden aangenomen ren bevaren persoon
boven 16 jaar, die een gage an minstens
f50 per maand zal genieten. Evenwel
zullen ook oud-leerlingen der Vissoherij-
sohool onder 16 jaar kannen worden ge
plaatst, mits na afgelegde proeven van
bekwaamheid. Üeze zullen dan een gage
tussoben 25 en 40 gulden ontvangen per
maand. 2e Loonsverhooging in den vorm
van v! ije voeding kan niet worden toe
gestaan daar de loonen reeds zeer hoog
zijn en het bedrijf geen verhooging toe
laat, wel willen wij overwegen wat te
doen is om de regeliDg der voeding te
verbeteren. 3e. Geen uitbetaling van loon
in herbergen en op verlangen wekelijks
voorschotten, wordt toegestaan. Eveneens
pnnt 424 ui en vrijaf na iedera reis,
beh judens na korte reizen van ten hoogste
vier dagen. 5e. niet uitvaren na Zaterdags
middags 12 uur en gedurende den Zondag.
Dit wordt toegestaan onder voorbehoud
dat dit niet zal gelden voor bovengenoem-
treft. Een onderzoek bjj haar in huis
bracht niets bijzonders aan het lioht, en de
rechters konden zich wel verklaren, dat z$
er tegen op gezien had, om de daarboven
genoemde geldige redenen, zich aan te
geven. Er werd daa door de Justitie beslo
ten, vrouw Wouters weder op vrije voeten
te stellen, en alle pogingen aan te wenden
om er achter te komen, waar de maid Maria
gebleven was. Als men dat wist, dan zon
deze wel meer bijzonderheden kannen ver
tellen en zouden de misdadigers wel spoe
dig opgespoord zijnwant alleen zou za
het wel niet gedaan hebben.
Hendrien werd das op vrije voeten ge
steld, maar toch liet het gereoht haar
nauwkeurig in het oog honden of ze some
de stal niet wilde ontvluchten, of wel, of
ze soms bjj den een of ander nog niet wat
liet uitlekken, waarop de Jnetitia vat kon
krijgen. Zulke menschen, vooral eane
vrouw uit dien stand, wanneer zjj in eene
geruchtmakende zaak betrokken zijn, spre
ken daar dikwijls met buren en bekenden
over, knnnen niet zwijgen, en praten, zoo
als men dat noemt, lichtelijk haar tong
voarbijze vertellen soms meer aan parti
culieren, dan dat ze aan den Rechter doen,
en laten zich soms een uitdrukking ontval
len, die, ter kennis van de Justitie komen
de, aan deze een draad in handen geeft, om
het geheele kluwen der misdaad, hee inge
wikkeld ook, te ontwarren Onder het voor
zienig bestuur Gods is er op die wijze dik
wijls een misdaad dcor de boosdoeners
zelve aan het licht gebracht. Wordt rem.)
