NIEUWSBLAD
HisroRiseH
VOOR ZEELAND.
No 7 I9ÜÖ
Vrijdag B October
24e Jaargangj
2HRISTELIJK-
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
Tengevelge van dé steeds
grooter wordende oplage
van ons blad, verzoeken wij H.H.
Adverteerders de advertentiën zoo
vroeg mogelijk in te zenden; vooral
voor de nummers, die Vrijdags en
Zaterdags verschijnen, gelieve men
te zorgen, dat de annonces vóór 12
uur in ons bezit zijn, wijl anders
plaatsing in de 1ste editie van dat
nummer niet kan verzekerd worden.
DE ADMINISTRATIE
GOUDEN FEEST DEF
DTBECHTSGHE ZENDINGSVEREENIGING.
X m JGNGE-VERWESt te Gom
Po DTIUIJL te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
9
TWEEDE KAMER.
GEMEENTERAAD.
Middelburg. Ia de raadsvergadering
van gisteren waren afwezig de heeren
Den Bouwmeester en Boogaard. De heer
v. Teylingeu werd beëedigd.
UIT DE PROVINCIE.
ÏEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
'Prijs per drie maanden franco p. p. 1.25.
Enkele nummers 0,02'.
Nadat H M. de Koningin-Moeder door
een bezoek aan de Zendingstentoonstelling,
waarbij zij doet Prof. Valeton ontvangen,
door ds. Gunning rondgeleid was, ran
haar hooggewaardeerde belangstelling blijk
gef even bad, werd deze Tentoonstelling
in Tivoli te kalf drie voor pu
bliek geopend. Daar ik deze plechtigheid,
waarbij wederom 't woord gevoerd werd
door den vooszitter dezer jubileerende
vereenigiag, prof. Valeton, niet kon bijwo
nen, kan ik dienaangaande geen bijzon
derheden modedeelen, maar w 1 wil ik
een en ander verhalen vaa de Tentoon
stelling zelf. Ik doe dit te liever, omdat
over een paar weken deze Tentoonstelling
ook te Middelburg gehoaden wordt, zij
't op eeBigszins bescheidener schaal.
't Idee eener Zendingstentoonstelling is
niet nieuw onze overzeescbe buren hebben
dit middel, era belangstelling te wekkeB,
reeds vroeger aangel open en niet zonder
vrucht. Be Utcoebtsche Zendingsveraenj.-
ging paste 't too in overeenstemming met
de leuze van één barer voortreffelijkste
mannen, wijier Zendeling van Dijken
door „de zichtbaarheid" werken, teneinde
de harten voor 't onzichtbare te winnen
een methode, ia de ZendiDg proefhou
dend gebleken.
De Tentoonstelling laat ons zien 1 de
duisternis van 't Heidendom. 2, 't opgaan
vaB den dageraad des Evangelies onder
de Heidenen, bepaaldelijk op Nieuw-Gui
nea, op Halmaheira en op Boeroe, de drie
Zendingsvelden der Utr. Z. V. Ook uit
sommige andere deelen onzer Oost zijn
belangwekkende voorwerpen tentoonge
steld.
Ik hoor, dat te Middelburg ook een en
en ander zal te zian zijn van Soemba, uit
den kring van ds. Wielenga.
1. Van de duisternis des Heidendoms
spreken de tallooze korwaars der Nieuw-
Guineesoha Papoea's, gedrochtelijke beeld
jes, waarin veelal de sehedel e«as afge
storvenen verborgen zit, waarin' in elk
geval de geest eens afgestorvenen woont,
die aangeroepen en vereerd wordt.
Hoort de korwaar niet zoo vertelde
mij de zoon van Zendeling Jeas, die de
vriendelijkheid had mij rond te leiden en
mjj een en ander te verklaren dan wordt
hg weieens als onnut weggesmeten. Naast
de korwaars merken we de amulettan op,
dingen van allerlei vorm en aard, bij wgie
van lijfsieraad gedragen, maar eigenlijk
als beschermmiddel bedoeld zoo droegen
reeds Jakobs huisgenooten «oorsierselen»
als amuletten, die de aartsvader dan ook
nevens andere afgoderij en bij Sicbem
begroef (Gen. Bh4). Van de duisternis
des Heidendoms getuigen de geestenhui-
zen, aan abe zijden open, opdat de geesten
in grooten getale zouden binnentrekken en
het dorp of den stam hun bescherming ver-
leenen. Het Heidendom leeft in gestadige
vreeze. De godsdienst der heidenen be
staat voor een groot deel in vruchtelooze
pogingen, om dia vreeze te besweren. Van
die vreeze getuigen ook die Papoesche
woningen op palen, op eenigen afstand van
den oever in zee opgetrokken, getuigt
vooral het feit, dat da-veelal bewonderens
waardige kunstvaardigheid zich in de
eerste plaats rieht op de wapensmederij, of
als men de bewerking van 't ijzer nog niet
meester is, op het snijden van pijlen en
speren uit hard hout e. d., op het vervaar
Jigen van schilden, soms met menschen-
haar gestoffaerd. Het lied van Lamech
wordt in de Heidenlanden onverpoosd ge
zongen. De trom, van slangenvel op een
bamboekoker gespannen, de koeboor (tri
tonschelp, waarop men een vervaarlijk ge
luid kan voortnrengen, niet ongelijk aan
dat van den misthoorn) roepen maar al te
vaak ten strijde. Eén der acht tafereelen
door vier kweekelingen der Zendingsschool
ss&mgesteld laat ons aen terugkeer van
een »rsak«, een moordtocht, zien de «dap
pere» Papoea's, die twee menschenhoofden
als zsgeteekenen medebrengen, worden
met gejubel door haar stamgeneoten ont
vangen.
2. Doch de tentoonstelling spreekt ook
van den dageraad opgaande over deze
volken, in doodssehadnw neergezeten. We
zien kerkjes, scholen, een ziekenhuis"ir
aanbouw we zien een verzameling kor
waars, ingeleverd bij éen der Zende'ingen,
opdat hg ze verbrande of als zegeteekenen,
Gode tot eer, naar het Moederland zende.
We zien een Christendorp op Boeroe-
regelmatig vaa aanleg, zindelijk onder
houden, op den achtergrond de klapper,
tuinen, waarmee de Gemeenten trachten
in haar onderhoud te voorzien wee
moedige herinnering van den vroeg ont
slapen Storm, die met dezen aanleg be
gonnen is. We zien de scheepjes, die de
Biijde Boodschap brengen over de wateren
der Molukkenwe groeten Zendeling
Hueting, den vredestichter, die op Halma
heira een oogst aanschouwen mocht, die
heel ons Cnristenvelk deed ontroeren van
blijdschap.
Doch al licht de morgen, 't is waarlijk
neg geen volle dag. Meer dan ooit is er
behoefte aan krachtige bulp, opdat de
oogst niet op 't veld verrotte. „De oogst"
de vrucht van den arbeid is voor een
groot deel 't besef't Heidendom geeft
odb niet, wat wij behoeven doeh dit
besef drijft nog niet per se naar 't Chris
tendom ook de Iilém breidt de armen
uit en loktkom tot mij 't Is zaak,
Mohammed vóór ta zijn En wat deen wij
nog ontzettend weinig I De rg grafische
voorstellingen, in tuin eenvonc zoo luide
sprekend, klagen aanvoor alles milli-
oenen, voor de Zending nauwelijks enkele
tonnen goads 1 Waarlijk, deze «prediking
door de zichtbaarheid" is treffend, is be
schamend bij al 'i verblijdende, dat zij
biedt.
Wel gepast was dan ook de toon, dien
Prof. Valeton aansloeg in gebed en ope
ningswoord der samenkomst in de Dom
kerk op Dinsdagavond. Wat heerlijke ure 1
In de stampvolle kathedraal, reeds in
zichzelf zoo indrukwekkend, 'n schare an
't begja tot 't einde medevoelend met bede,
feestwoorden en lofgezang. Hartelijke be
langstelling las men op aller gelaat-
Ds. Adriani gaf op te zingen Gezang
8 1 en 2, 't Te Deum Laudamus, dat
gansoh de Christenheid verbindt. Dan las
Prof. Valelon, dé man der „Psalmen" en
„Prefeten", Psalm #5, en ging voor in een
gebed, dat geheel een weerklank was op
dezen Psalmverootmoediging onder zoo
grooten zegen niet ons, o Heer, niet ons
Uw Naam alleen 1
De openingsrede sloot zioh aan bij da
beraadslaging der melaatsohen vóór 't be
legerde Samaria (2 Kon. 7:9): God heeft
grootelijks gezegend wij mogen niet
zwijgen wij moeten 't den huize des
Konings boodschappen wij moeten
eindigen met 't den Koning-zelf te zeggen
in blijden, ooimoedigen dank.
Dr Heldring van Amsterdam sprak de
feestrede uit over 't geloof, dat de over
winning e er wereld is (1 Joh. 5 4), wijl
't uit God geboren is. Ook dit woord
was goed, vooral ook door de grepen uit
't leven der Utreohtsohe Vereeniging, waar
mede de Spreker zijn gedaehten illustreer
de. Onwillekeurig dacht men gedurig aan
de beteekenis van des Sprekers vader,
onzen grooten filantroop-zendingeman Otto
Gerhard Heldring, die ook voor de Utr.
UITGAVE DER FIRMA
■SN V*K
van 1—5 regels 40 cent, Iedere regel meer 8 cenr.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Z.-V. zooveel geweest is. De balde, die
Dr Heldring b.v. bracht aan de nage
dachtenis van Van Dijken, was ook een
hulde aau den man, die in dezen een-
voHdigen, Godvreezenden werkman een
geschikte krscht veor de nog zoe jeugdige
Utreohtsohe Zending ontdekte. De Feest
redenaar sloot mst een opwekking van
Beets, om „goeddoende niet te vertragen"
naar ik meen, ontleend aan een der
liederen in 1871 bij 't Zsndingsfeest te
Heirloo gezongen.
De goede woorden werden door solo-
en koorgezang afgewisseld, en 't slotwoord
en dankgebed uitgesproken door ds Barger.
De Gemeente eindigde met 't
Hallelujah, eeuwig dark en eere
Utrecht, 6 October 1909.
K. WIELEMAKER.
Dinsdag zon in behandeling komen het
wetsontwerp tot goedkeu-ring ee»er over
eenkomst met de naamlooze vennootschap
„Zeehaven en kolenstation Sabang» te
Amsterdam betreffende den aankoop van
een deel harer bezittingen op ket eiland Wé
Die overeenkomst heeft de strekking om
door het van regeeringswege aankoopen,
en daarna weder in erfpacht uitgeven, van
de Sabangache haventerreinen en het daar
op door de genoemde maatschappij tot
stand gebrachte, te belttten, dat de aic een
verdedigingsoogpunt zoo belangrijke ha
ven in handen zou komen van vreemdelin
gen, bü wie onze defensiebelangen niet
veilig zijn. Zoolang de Nederlasdsche Han
delmaatschappij het overgroete deel der
aandeelen van de naamlooze vennootschap
in bezit had, was dit gevaar natuurlijk niet
te dachten nu echter bekend in, dat de
Handelmaatschappij haar aandeelenbezit
van de hand wil doen, mocht de Regeering
niet stil zitten en dienden maatregelen van
voorzorg getroffen te werden.
De heer v. Karnebeek had echter drie
bszwaren lo. de te geringe plaatsruimte
van de Sabangsche haven voor de binnen
vallende schepen 2o. de plannen met de
Aroebaai zoodat er wel eens twee havens
dicht b'.j elkaar zonden komenSo. dan
buitensporigen prijs dien de Staat wellicht
zou moeten bitalen, indien de Regeering,
door politieke noodzakelijkheid gedrongen,
bet erfpachtscontract met de Maatschappij
tusscuentgdsdas -vóór 1958 opzegt.
Die prgs bedroeg toch volgens artikel 10
veertig maal het gemiddelde dividend over
de laatste tien jaren en wanneer dus dit
bijv. 20 pC is, zou de Maatsehappij de
kleinigheid van 800 pCt van haar aandee-
lenkapitaal uitbetaald krijgen. Aan welke
verleiding, zoo vroeg zich de afgevaardig
de van Utrecht af, zal de Maatsehappij niet
blootstaan, indien het haar mogelijk wordt
door het opdrijven van het dividend en het
uitlokken van politieke troebelen een bui
tengewonen, voor den staat hoogst voor-
deeligen slag te slaan,
De minister loste de twee eerste bezwa
ren op. De Sabaigbaai is 1500 M. lang en
900 M. breed, terwijl de diepte toelaat dat
er 12 der grootste schepen ongehinderd
kunnen vertoeven en in- en uit var er. De
basi zal als kolenstation en zeehaven recht
van bestaan behouden, ook al komt er nog
een haven in d Aroebaai bij. Wat t derde
punt aangaat stelde de minister, na overleg
met de Sabangma&tsohappjj een zooda
nige regeling voor dat in 't door den heer
v. Karnebeek genoemde geval de schade
voor het Rijk niet zoo groot zal zijn. Ook
komen er in 't contract bepalingen voor die
de mogelgkheid van een dergelijke truc zoo
goed als wegnemen.
Do Kamer, op deze bezwaren en aange
brachte wijzigingen niet voorbereid, stelde
de besprekingen nit tot heden Donderdag.
Aan de vaststelling van een aangifte
biljet voor de belasting naar het geschatte
inkomen ging een korte discussie vooraf.
De heer v. Dunni had bezwaar tegen
de vraag, in het biljet gedaan, of de aan-
geve. personen in dienst heeft die een
inkomen van I 525 of meer hebben. Spr.
meende dat het niet aangaat de belasting
plichtigen naar het inkomen van derden
te vragen. Ook maakte hij nog eenige
opmerkingen o?or de redactie van som
mige vragen. Waar gesproken wordt van
een eigen huis wensohte de heer Van
Dunré uit te maken dat daaroader ook
bedoeld, wordt een huis waarvan men het
vruchtgebruik heefthg acht echter een
wijziging van de door Burg. en Weth.
voorgestelde redactie niet noodig.
Ook wees hij erop dat er tal van be
drijven zijn die door een naamlooze ven
nootschap worden gedreven. De directeur
eener zoodanige vennootschap heeft de
personen niet in zijn dienst en zal das de
vraag niet beantwoorden. Trouwens de
verordening geeft geen vrijheid die vraag
te doen.
Hij stelt voor die vraag te laten ver
vallen.
Dit vooistel wordt met algemeene stem
men aangenomen
In het concept wordt gezegd dat bet
biljet ca aoht dagen zal worden terug
gehaald.
De heer Snouch Hurgronje stelde voor
14 dagendit wordt aangenomen.
Daarna wordt het biljet vastgesteld.
Aan de orde kwam nu bet voorstel van
B. en W. betreffende het verzoek van de
diaconie der Ned. Herv. gemeente om vrij
stelling van 't verstrekken van medicijnen
en verbandmiddelen.
B. en W. kunnen, voordat met egfers is
aangetoond dat de financieels toestand der
diaconie onhoudbaar zal worden, geen
termen vinden om voor te stellen aan het
verzoek te voldoen.
Zjj geven den raad in overweging aan de
diaconie uitvoerige gegevens te vragen,
met cijfers toegelicht, waarnit blijkt dat
een overnemen van dezen last door het
burgerlijk" arm bestuur gebiedend noodza
kelijk is.
Den heer De Veer wil het voorkomen dat
aan de diaconie kon worden medegedeeld
dat er geen verplichting bestaat. Zij kan
bedoelen wie ze wil.
De heer Heijte zegt dat de diaconie der
Ned. Herv. gemeente steeds heeft gedaan
wat ze moest doen, voor hare armen, echter
als bg het burgerlijk armbestuur wordt
aangeklopt dan helpt die.
De heer De Veer zegt het is niet onze
zaak maar die der diaconie, hg wil ze ant
woorden doe wat n goeddunkt, daaren
boven bshoeft de diaconie geen cijfers te
geven. Hjj stelt voor mede te deelen dat er
geen enkele wettelijke verplichting is die
de diacenie het verstrekken van medicijnen
aan hare armen oplegt.
Dit voorstel wordt aangenomen met 8
tegen 6 stemmen. Voor de heeren v. Dunne,
Fruin, Verhage, Gratama, DeVeer, Sannes,
De Rgcke en v.d.Harst Tegenstemmen
de heeren Sprenger, Van Teijlingen, Tak,
Hcijae, Snouek Hurgronje en Érmerins-
Subsidie Huishoudschool.
Door B. en W. wordt voorgesteld afwij
zend te beschikken op het verzoek der
Middelburgeche huishoudschool em sub
sidie nit de gemeentekaB.
De commissie van financiën stelt voor
't gevraagde subsidie ad f 300 te verleenen.
De heer Van Dunni zegt mee te gaan met
't voorstel van de commissie van financiën,
omdat hg overtuigd is van 't nnt der school.
Dit in de eerste plaats voor de dienst
boden, maar ook in de tweede plaats om
dat de min Ier gefortuneerde dan langs
goedkoopcr weg beter voedsel zal kunnen
ontvangen. Een uitgaaf van fSOO om dit
aan de meisjes uit den minderen stand te
leeren is Diet te veel.
Andere spiekers verklaren zieh voor of
tegen.
De heer Ermerinslid van het bcBtuur
der huishoudschool, wijst erop dat die
school niet alleen ten doel heeft een goede
opleiding te geven voor dienstmeisjes,
maar ook aan burgervrouwen onderrioht
te geven in koken en andere huishoude
lijke zaken. Ia den beginne kostte het
moeite leerlingen voor de school te krijgen,
maar in den laatsten tijd is dit veel ver
beterd, nadat ook gelegenheid was gegeven
kosteloos onderwijs te bekomen. Zooals
de inrichting thans is, is er plaats voor
24 meisjes en 21 dier planteen zijn bezet.
De lessen worden gegeven in gehuurde
lokalen en er is slechts een onderwijs
kracht.
Na de verdediging van den heer Erme
rins is de heer De Veer overtuigd dat het
geven van subsidie niet noodig is. Er zijn
slechts 21 plaatsen bezet van de 24 en
dus, waar het een tweejarige eursns is,
genieten slechts 12 meisjes het onderricht.
Daarvoor aoht hij een uitgave van f300
uit de gemeentekas te groot.
De heer Gratama stelt voor f300 te
geven, op voorwaarde dat 5 meisjes van
't Herhalingsonderwijs hier gratis onder
rioht zullen krijgea. Dit worct met alge
meene stemmen aangenomen, nadat een
voorstel van B. en W. om geen subsidie
te verleenen met II tegen 3 stemmen,
die der beeren De Veer, Heijse en Ver
hage, was verworpen.
De overige punten der agenda worden
aangehouden.
Goes. Gisteravond werd van uit Rot
terdam aihier door de politie gebraeht een
minderjarig meisje wonende te Wemel-
dinge, zij werd vervolgens van hier naar
Wemeldinge overgebracht.
Goes. In het logement van dhr. Blanker
alhier werd door de politie aangehouden
de minderjarige J. L. de Wilde, oud 14
jaar, geboren en wonende te Soherpenisse,
waar hij Maandag de ouderlijke w-ning
was ontloopen. Diens opsporing was ver
zocht door den burgemeester aldaar.
Middelburg. In een gisterenavond ge
houden bijeenkomst v. vrijzinnige kiezersin
het derde distriot is oandidaat gesteld vooi
den raad de heer G. Bondewijnse (v.-d.)
LA^UBOÜW.
Stand der Landbouwgewassen op
26 September 1909.
Aan 't verslag, dat met etn opgaaf van
den stand der temperatuur in de zomer
maanden begint, ontleenen wij 't volgende
Hieruit blijkt, dat, vooral gedurende de
maanden Juni en Juli het weer buiten
gewoon koud, donker en regenaohtig was,
terwijl zomer8che warme dagen zoogied
als niet voorkwamen. Dientengevolge was
de ontwikkeling der gewassen 2 weken
en meer bij gewone jaren ten achter en
kon eene normale vrnehtzetting bij som
mige gewassen, o. a. bij erwten niet plaats
hebben. Van 4 tot 16 Augustus was het
weer beter, zoodat de vroege gewassen
konden worden gesneden en gedeeltelijk
ook binnengehaald. Op 8 en 9 Augustus
trokken zware onweersbuien over ons
land, waas-door veel schade werd aange
richt. Van 16 Augustus tot omstreeks 16
September was het weder bijna onafge
broken regenaohtig, zoodat de oogst geen
voortgang kon nemen. De te velde staande
gewassen begonnen nieuwe scheuten te
vormen en wat gesneden op het lan-' lag
of stond leed zeer in qualiteit. Van vele
peroeelen haver en tarwe begonnen de
korrels in ds aren te ontkiemen. In ver
band daarmede is het dan ook meer de
qualiteit daD de opbrengst der meeste
gewassen, die van het ongunstige weer te
lijden heeft gehad. Wat in laatstgenoemde
periode is binnengebracht was voor het
grootste deel daarvoor niet gereed. Dook
ook toen omstreeks half September er
eenige droge dagen kwamen zijn er nog
veel producten in onvoldoenden staat van
droogheid in de schoren geborgen. Op dq