1EUWSBLAD YOOR ZEELAND, No 2, 1909. Zaterdag 2 October 24e Jaargang* CHRISTELIJK- HISTORISCH AndrewCarnegieop zijnKasteel, VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK DE JONGE-VERWEST, te Goes D'HÖÏi te PRIJS DER ADVERTENTIËN Bjj dit nummer behoort een By voegsel UIT DE PERS. wasm IEDEREN WERKDAG DES AVONDS. Prijs per drie maanden franco p. p11,25. Enkele nummers 0,02&. K UITGAVE DER FIRMA EN VAN van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cemr. Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. ■ym Rijkspostspaarbank. De Directenr der Rijkspostspaarbank brengt ter slgemeene kennis dat alle spaar bankboekjes uitgegeven in de maand Sept. en waarop de rente over bet afgeloo- $en jaar nog niet werd bijgeschreven, zoo spoedig mogelijk, ter verificatie en rente- bijschrijving bij hem worden ingewacht. Voor de toezending daarvan kan gebruik gemaakt worden van omslagen met gedrukt adreB, kosteloos aan de kantoren der Poste rijen verkrijgbaar. Afgifte der boekjes tot voornoemd doel aan die kantoren geschiedt, tegen bewijs van ontvang; Breukelen. Reeds werd er door ons op gewezen, dat de roomseh-katholieke Maasbode in sake het optreden van roomsohe zijde bij de stembus te Breukelen eene eenigszing andere opvatting had dan hare *zuster- organen". De Maasbode schrijft thaas weer Oos standpunt in deze is bekend. Van meet af hebben wij het sterk afgekeurd dat een zekere pers op één dag en als met een stormpas op de kiezers te Breukelen is gaan inwerken, het daarbij zóó voorstellende, dat men op alle plaatsen en in alle kringen van het district de hegemonie van het Cal vinisme moede was en allerwege beslist op een Katholieke oandidatuur aandrong. Dit was misleidende taktiek. Men was te Breukelen de Calvinis tische overheersohing evenveel en even weinig moede als elders, waar de wan verhouding misschien nog scherper af stak. Nooh bij de kiesvereeniging, nooh bij de kiezers was ook maar iets gebleken, dat de Roomsohen hongerden naar den zetel. De pers, met al te doorzichtige be doelingen, legde beslag op den zetel. Dit is het wat wjj meenden te moeten afkeuren. Niet alsof de pers bij zulke aauge- FEUILLETON. Het is wel bekend, dat de Amerikaan- sohe staalkoning, Andrew Carnegie, een Sehct is. Minder bekend evenwel, dat hij een groot gedeelte van het jaar in Schotland, op sijn kasteel te Skibo, door brengt. In dezen tijd, nu er neiging be staat om een gewoon burgerhuis een villa te noemen, denken sommige mensohen sceptisch over een kasteel. Maar dit is er waarlijk een, gebouwd in den stijl van de middeleeuwen, zij het dan ook inge rioht met de gemakken van den moder nen tijd. 'tlfoet eenige millioenen gekost hebben, wat niemand zal verwonderen. De naam Carnegie alleen klinkt millioe- nerig: je kunt niet goed ocmfcdellijk achter elkaar „Carnegie" en „twee kwari- jes" zeggen,. Waarom zullen we, vraagt de journalist Hugues le Roux, nog langer sprookjes lezen over een straatjongen, die groot vizier werd P De werkelijkheid in onzen tijd is veel treffender. En met deze zeer juiste opmerking vangt hij een geïllus treerd artikel aan over Carnegie en zijn Sohotsoh kasteel. Blijkbaar heeft hij er geen mooi weer getroffen, want met echt zuidelijke overdrijving beschrijft hij Schot- land als het land, waar de zon zoo zelden schijnt, dat zij geei erlei afspiegeling heelt achtergelaten op de gezichten der bewo ners. Ze hebben saamgeknepen monden (la bouohe en travers), die dienen om te eten en te ademen. Vraag eens een voor- n.VSaoger.- „maar regent het hier dan al tijd en hij sal n met een verongelijkt legenheden zou moeten zwijgen* maar wij keurden af, omdat zjj met hare bruuske inmenging den verkeerden weg insloeg. Het ware verstandige taktiek geweest, indien men het advies had gegeven eerst te Breukelen de drie kieabesturen en later voor het trekken van een ge nerale lijn de voormannen der drie ooali- groepen bijeen te brengen tot het troffen vbd een nieuw en eerlijk aecoord. Mei dit stukBke van de Maasbode stem men wij, gelijk reeds kon blijken, vol komen in. Laat echter de Maasbode, gelijk zij in het vervolg van haar artikel doet, maar geen boom opzetten over het antipapisme der antirevolutionairen. Bij de eehte antirevolutionairen wordt schier geen antipapisme gevonden. Er is echter aan de buitenzij der anti revolutionaire gelederen een zoom, die wel op een antirevolutionair stemt, maar niet op een roomsoh-katholiek. Dia mensoheu te bekeeren is een bjjna hopeloos werk. Voorts is er nog al antipapisme onder vele ehristelijk-historisohen. De noodzakelijkheid gebiedt om bij de samenwerking dei coalitie-partijen met deze antipapistische verschijnselen te re kenen. Des te meer, wijl de vrijzinnigen steeds van bestaande antipapistische neigingen misbruik maken, om er den stembusstrijd mee te vergiftigen. Wat we wel willen toegeven is dit, dat twistgesohiedeni8sen,al8 thans in Breukelen, het antipapisme niet dooden, maar aan wakkeren. Dceh, gelijk de Maasbode toestemt, daar van zijn nu in Breukelen de roomsohe stormpas-persmannen de oorzaak. Rotterdammer. Aziatisch, niet Europeesch. Onder dit opschrift gaf Be Standaardie>ze week een artikel waaraan het volgende is ontleend Steeds bestreed onze partij het denkbeeld, alsof het zwaartepunt van ons koloniaal bestuur op het Plein moest worden ge zocht. Niet op het Plein, maar ,in Buiten- gezioht ten antwoord geven: „soms sneeuwt het 1" Ia dat landschap ligt op een hoogte het kasteel Carnegie. De bezoeker meldt zich daar aau door een klopper te laten vallen op de zware deur. Een reus in Sohotsohe kleedij, die de massieve beenen gedeeltelijk onbedekt laat, doet open. De hal is versierd met wapenrustingen en tropheeën, als herinne ringen aan eeuwen geleden, toen zwaard en knods de wereld beheersohten. Plotse ling aanschouwt de bezoeker eeu gsDseh ander tafreel. Een kleine man voor een eenvoudige schrijftafel, gekleed ia een sporteostuum van grijze wol, bezig met het schrijven van brieven, omringd door oartonnen doozen met opschriftenBe taalde rekeningen, biblioteken, giften, te steunen gezinnen, handschriften, artikelen in voorbereiding, maatschappelijke vraag stukken. Die kleine man is Carnegie. In de gareufabriek, waar de kleine Andrew als jongen drie gulden per week verdiende, heeft hij in tegenstelling met velen, die de machine al pruttelende dienen, haar vast aangezien en beBloteD, inplaats van haar slaaf, haar meester te worden. De onderbaas, die had opgemerkt, hoe handig hij er mee omgang, vertrouwt hem op zijn twaalfde jaar de behandeling van een weefgetouw toe. Dat is maar een stapje op zijn weg Nauwelijks is ontdekt, dat Andrew lezen, schrijven en rekenen kan of hij wordt van de werkplaats afge nomen en op het kantoor gezet. Hiermee komt hjj tot het besef, dat alle kennis de waarde van den arbeider ver- boogt Zijn geest is helder genoeg om te zien, welk een behoefte het snel groeiend zorg moet dit zwaartepunt liggen. Iets waarop daarom nadruk moet worden ge legd, overmits de poging, een Aziatisch land te schoeien op Europeesohe leest, dat ouze Europeesohe ontwikkeling van dio der Aziatische volken scheidt. Het streven om Nederlandsoh Iud'ii te vervormen naar onae Westersohe begrip- pen, was het sieh vastklemmen aan een ODkistorisohe abstractie. Men beeldde zich daarbij ia, dat de levensvormen, die wij verkozen, een volstrekt karakter dragen, en allerwegen konden en moesten worden ingevoerd. Men zag voorbij, dat onze ont wikkeling op was gekomen uit een eigen historisch verleden, dat rechtstreeks sa menhing met onzen aard en met de om standigheden, waaronder we als volk wa ren opgegroeid. Maar juist die aard, dat verleden en die omstandigheden droegen in Azië een geheel ander karakter. Voor Engelsch-Indië kon men in zooverre nog een uitzondering maken, als de bevolking van dit machtige rijk met ons van Iudo-germaansehed oor sprong is, en aizoo op allerpunten ver wantschap met het ons eigenaardige leven aantooat. In onze Indien daarentegen is hier geen spoor van te ontdekhen. De: bevolking behoort tot geheel andere rassen. Haar verleden droeg een heel ander karakter. Haar religie wijkt op elk punt van de onze af. Haar zedelijk bewustzijn spreek uit anderen toon. De bewoners van Ned.-Indië zijn niet als wij, maar vertoonen een geheel zelfstandige van de onze hemels breed verschillende, inborst en gemoeds gesteldheid. Ze hebben andere idealen, worden door geheel andere motieven geleid. Onze gewoontea en usantiën passen niet op heel hun wijze van bestaan. Ze leidon een eigen leven, en vragen daarom een eigen bestuursinrichting, een eigen rechtsbedoeling, en een eigen weg tot hooger ontwikkeling. Nadruk bierop moet met name ge'egd worden bij de iuriohtiDg van het onderwijs op Java en de buitenbezittingen. Het liberalisme heeft, toen zijn politiek hier te lande nog bijna geheel in den Schoolstrijd opging,de ernstige fout begaan, om wat onze Schoolwet voorschreef, ook op Indië van toepassing te verklaren. De neutraliteitsviag zelfs heesoh men in fop. Amerika heeft aan telegrafisten, die ver band helpen brengen tusschen de centra van handel en n(i verheid en met de rest van de wereld Buiten z(jn kantoor leert hij de telegrafie, doet aan een wedstrijd mee en wordt de eerste. De Ohio Telegraph Com pany neemt hem in dienst, vandaar gaat hij over naar de Pennsylvania Railroad, op dat oogenblik de machtigste spoorwegmaat schappij in de Vereenigde Staten. Omdat hij werkzaam en goed te gebrui ken was, had hij vrienden. Een daarvan was een Schot als hij zelf en gevoelde daar om speciale vriendschap voor hem. Die wist, dat hij bij de Telegraph Company een spaarpotje had gemankt en raadde hem, aandeelen te koopen in een transportmaat schappij. Dat deed hij, de aandeelen stegen geducht en de goudstroom klotste voor 't eerst langs ziju kleine bootje. Voor een groot gedeelte kocht hij boe ken over werktuigkunde en de toekomst van ijzergieterijen. Zijn landgenoot, die hem als zijn particulier secretaris had aan gesteld, werd tot een ander ambt geroepen en had hem als zijn opvolger aanbevolen. Zoo werd hij op zijn achttiende jaar direc teur van de groote spoorwegmaatschappij van Amerika. Toen hjj in zijn nieuwe kwaliteit eens een pas aangelegde spoorlijn inspecteerde, werd hij aangesproken door een armoedig man, die hem om een onderhoud smeekte. In zjjn hand hield hij een vreemden groe nen zak, waarvan hij den inhoud aan Car negie wilde laten zien. Deze was op 't punt hem af te wijzen, toen hij bedacht, dat hij zelf te veel kansen had gehad om ook niet aan een ander een kans te gnnnen. En daarbjj is hij wel gevaren. Want de armoedige man was Woodruff, de uitvinder Nu laten we dit in het midden voor wat het onderwijs voor de Europeanen betrof. Die doorworstelden gelijken schoolstrijd als wij hier te lande deden. Maas heel anders stond en staat het met het onder wijs voor den Inlanderen nu de Regee ring zwanger gaat van het denkbeeld om alleen op Java 10 000 desBa-soholen te openen, zal er meer dan men denkt voor heel onze koloniale toekomst van afhangen, hoe deze scholen worden ingericht, welk personeel er onderwijzen zal, welk onder wjjs er zal worden verstrekt, en op wat wijs de inspectie over deze soholen zal worden uitgeoefend. De scholen, die van de zending uitgaan dragen een eigen karakter. Dooi dat het gouvernement er niet verantwoordelijk voor is, kunnen deze soholen op kerste ning der bevolking aansturen, met de zoozeer gewensehte uitkomst, dat de ge doopte inlander uiteraard onze bondge noot wordt en nu en in de toekomst steun san ons gezag biedt. De vrije school regel h?eft daarom ook voor Indië veel dat zich aanbeveelt. En al is te vreezen, dat op Java en Nooid-Snmatra de Islam ons in dit opzicht den weg verspert, toch zijD er nog tal van buitenbezittingen, die, treden we hierin moedig en voortvarend op, naar onzen kant kunnen getrokken worden, eer de Islam er zijn heerschappij vestigt. Maar ook zoo moet het Aziatisch karak ter, bij ons onderwijs aan den inlander, worden ontzien. De Aziaat is geen intel leotualis, gelijk wij zoo veelszins zijn. De Aziaat is mystiek-praotisoh aangelegd, en alleen een onderwijs, dat met deze beide karaktertrekken rekening houd', kan hem metterdaad naar eigen aanleg ortwikkelen. Iets waar te ernstiger op moet worden gelet, nu geheel de Aziatische volkeren- massa uit haar slaap van eeuwen door Japan is wakkergesobud, en de neiging om zich het Europeesohe juk van den hals te schuven, tot steeds breeder lagen van de bevolking doordringt. Rotterdammer. Huisindustrie. In onze artikelen over huisindustrie we zen wij op het feit, dat wij feitelijk nog zoo weinig van dezen bedrijfsvorm afweten. Allerlei verkeerde voorstellingen worden van den slaapwagen. Eenige dagen later hadden zij zich geassocieerd, na zes maan den rolden de eerste slaapwagens in de treinen, na twee j»ar kreeg Carnegie voor zijn aandeel enorme winsten. Op deze twee grondslagen: het direc teurschap van den spoorweg en het aan deel in de slaapwagen-fabricage heet Car negie zjjn reusachtig fortuin van 1500 mil- lioen dollars, 3750 millioen gulden, ge bouwd. Maar zijn benoeming tot directenr was het gevolg van zfju eigen arbeid en zijn dorst naar ontwikkeling. En Woodruff zou hem nimmer aangesproken hebben, wan neer hij niet de directeur der spoorweg maatschappij was geweest. De conclusie is gemakkelijk te maken 1 Green wonder, dat hij veel aan ontwik keling hecht. Drieduizend bibliotheken heeft hij gesticht en van boeken voorzien, voor twee duizend andere heeft hij plan nen ontworpen. Maar gedachtig aan de leus, dat wie geholpen wil worden, ook zioh zelf moet weten te helpen, sticht hij ze wel, maar onderhoudt ze niet. Dat moet de gemeente, waarin hij de boekerij sticht zelf weten te doen. In zijn ooren klinkt het gedreun van de werkplaats nog na. Om den arbeider aangenamer klank n te doen hooren, stichtte hij in Amerika twintig concert zalen, groote ruimten, waar vier- k tien duizend toehoorders plaats kunnen vinden. Bovendien stichtte hij musea. Zoo zorgde hij voor hoofd, voor oor, voor oog. En zijn laatste daad is geweest een gift van vijf millioen francs aan Frankrijk, waar van de rente moet worden besteed aan hen, die heldhaftige daden verrichten of zoo zij daarbij het leven verliezen gegeven. Allerlei verkeerde middelen tot verbetering derhalve genoemd. Er zijn er, die maar dadelijk tot het verbieden of tot het onmogelijk maken der huisindustrie willen komen. Het is een gemakkelijk eu een radioaal middel. Maar het is juist het karakter der ware hervorming, dat zij zoo moeilijk is. De heer Huizinga, vroeger leider van het Chr. arbeidssecretariaat, geeft in .Pa trimonium" enkele mededeelingen over de huisindustrie, die hij door ondersoek kent, waaruit al weer blijkt, dat men zeer voorziohtig moet ziju, voor men tot het trekken van zijn oonolusiën komt. Hij behandelt het mattenmaken in Overijsel, het sigarenmaken in Kampen en de klom penindustrie in Overijsel en in Zeeuwch- Vlaanderen. Van de eerste industrie zegt hij Tijdens mijn 24-jarig verblijf in en om Kampen, ben ik een weinig met deze industrie en de mensehen op de hoogte gekomen. Zeker ik ontmoette er gezinnen die allertreurigst waren in hun vunzigen toestand, maar ben nog veel meer geweest waar het zoo kraakzin delijk en helder was, dat men er voor sijn pleizier een bezoek bracht. Vuil heid is niet onafscheidelijk verbonden aan het matten maken", behoeft er al lerminst een gevolg van te zijn. Wat eveuwel in dezen alles afdoet is het nuohteren feit, dat zeker 25 pCt. van deze mensohen voor eigen rekening werken, gelijk als een aannemer een huis. Hoe wil men hier ingrijpen Deze 75 pCt. eigenmakers staan im mers op één ljjn met de schoenmakers baasjes, de kleermakers idem, de blik slagers idem, enz. Wil men deze allen het weiken in hnia verbieden P Neen immers Wil men misschien voor al deze men sohen ééue groote fabriek laten stichten van Gemeentewege? Hen daarin stoppen, en eene richting ingaan die de sooiaal-demoeraten zonden toejuichen, omdat dit hun ideaalstaat een stapje nader zou brenhen? Doch laten wij eenB zien, wat de eigenlijke toestand is met deze 75 pCt aan hunne nabestaanden. Inderdaad, er is veel te zeggen tegen de opeenstapeling van rijkdommen in éen hand. Maar wie sou niet zijn oordeel ver zachten, wanneer hij ziet, hoe die hand voor nuttige en goede dingen het goud rondstrooit bij millioenen Carnegie heeft maat één dochter en geen zoon. Wanneer dit meisje, dat nu 15 jaar is, getrouwd zal zijn en een schitterenden bruidschat zal hebben ontvangen, wil hij arm sterven, zooals hij arm begonnen is, Hoe hij dat doen zal, is vijn geheim. En vooreerst hoopt hjj nog wat van het leven te mogen geuieten. Hij is nog niet ver in de zestig en sterk en gezond, omdat hij zioh met een eenvoudig leven tevreden stelt. Wanneer zjjn werk is afgeloopen, gaat hij graag wat biljarten, maar in de open lucht vindt hij feitelijk zijn meeste ontspanning. Wanneer hij niet een rijtoer maakt in zijn uitgesirekt park, hengelt hij in een bootje in een van de ^rivieren, of speelt het Eugelsohe balspel „golf", dat aan gene zijde van 't Kanaal zoo ge liefd is. Hoeveel mensehen hij ook in zijn leven gesteund mag hebbeD, van allen heeft hij geëiseht, dat zij niet op zijn hulp alleen zouden bouwen. Eigenaardigis hij gewoon te zeggen»'t is niet mogelijk, iemand naar den top van een ladder te brengen, die zelf niet wil klimmenlaat je hem dan los, dan valt hij en doet zioh veel meer pijn, dan hij er verdriet van gehad zou hebben, wanneer hij in 't geheel niet geholpen was." Deze nuchtere waarheid is nog altijd de moeite van het overdenken waard. (Nbr.)

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1909 | | pagina 1