1EUWSBLAD
YOOR ZEELAND,
No 2,
1909.
Zaterdag 2 October
24e Jaargang*
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
AndrewCarnegieop zijnKasteel,
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
DE JONGE-VERWEST, te Goes
D'HÖÏi te
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Bjj dit nummer behoort een By voegsel
UIT DE PERS.
wasm
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p11,25.
Enkele nummers 0,02&.
K
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cemr.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
■ym
Rijkspostspaarbank.
De Directenr der Rijkspostspaarbank
brengt ter slgemeene kennis dat alle spaar
bankboekjes uitgegeven in de maand Sept.
en waarop de rente over bet afgeloo-
$en jaar nog niet werd bijgeschreven, zoo
spoedig mogelijk, ter verificatie en rente-
bijschrijving bij hem worden ingewacht.
Voor de toezending daarvan kan gebruik
gemaakt worden van omslagen met gedrukt
adreB, kosteloos aan de kantoren der Poste
rijen verkrijgbaar.
Afgifte der boekjes tot voornoemd doel
aan die kantoren geschiedt, tegen bewijs
van ontvang;
Breukelen.
Reeds werd er door ons op gewezen,
dat de roomseh-katholieke Maasbode in
sake het optreden van roomsohe zijde bij
de stembus te Breukelen eene eenigszing
andere opvatting had dan hare *zuster-
organen".
De Maasbode schrijft thaas weer
Oos standpunt in deze is bekend.
Van meet af hebben wij het sterk
afgekeurd dat een zekere pers op één
dag en als met een stormpas op de
kiezers te Breukelen is gaan inwerken,
het daarbij zóó voorstellende, dat men
op alle plaatsen en in alle kringen van
het district de hegemonie van het Cal
vinisme moede was en allerwege beslist
op een Katholieke oandidatuur aandrong.
Dit was misleidende taktiek.
Men was te Breukelen de Calvinis
tische overheersohing evenveel en even
weinig moede als elders, waar de wan
verhouding misschien nog scherper af
stak.
Nooh bij de kiesvereeniging, nooh bij
de kiezers was ook maar iets gebleken,
dat de Roomsohen hongerden naar den
zetel.
De pers, met al te doorzichtige be
doelingen, legde beslag op den zetel.
Dit is het wat wjj meenden te moeten
afkeuren.
Niet alsof de pers bij zulke aauge-
FEUILLETON.
Het is wel bekend, dat de Amerikaan-
sohe staalkoning, Andrew Carnegie, een
Sehct is. Minder bekend evenwel, dat
hij een groot gedeelte van het jaar in
Schotland, op sijn kasteel te Skibo, door
brengt. In dezen tijd, nu er neiging be
staat om een gewoon burgerhuis een villa
te noemen, denken sommige mensohen
sceptisch over een kasteel. Maar dit is
er waarlijk een, gebouwd in den stijl van
de middeleeuwen, zij het dan ook inge
rioht met de gemakken van den moder
nen tijd. 'tlfoet eenige millioenen gekost
hebben, wat niemand zal verwonderen.
De naam Carnegie alleen klinkt millioe-
nerig: je kunt niet goed ocmfcdellijk
achter elkaar „Carnegie" en „twee kwari-
jes" zeggen,.
Waarom zullen we, vraagt de journalist
Hugues le Roux, nog langer sprookjes
lezen over een straatjongen, die groot
vizier werd P De werkelijkheid in onzen
tijd is veel treffender. En met deze zeer
juiste opmerking vangt hij een geïllus
treerd artikel aan over Carnegie en zijn
Sohotsoh kasteel. Blijkbaar heeft hij er
geen mooi weer getroffen, want met echt
zuidelijke overdrijving beschrijft hij Schot-
land als het land, waar de zon zoo zelden
schijnt, dat zij geei erlei afspiegeling heelt
achtergelaten op de gezichten der bewo
ners. Ze hebben saamgeknepen monden
(la bouohe en travers), die dienen om te
eten en te ademen. Vraag eens een voor-
n.VSaoger.- „maar regent het hier dan al
tijd en hij sal n met een verongelijkt
legenheden zou moeten zwijgen* maar
wij keurden af, omdat zjj met hare
bruuske inmenging den verkeerden weg
insloeg.
Het ware verstandige taktiek geweest,
indien men het advies had gegeven
eerst te Breukelen de drie kieabesturen
en later voor het trekken van een ge
nerale lijn de voormannen der drie ooali-
groepen bijeen te brengen tot het troffen
vbd een nieuw en eerlijk aecoord.
Mei dit stukBke van de Maasbode stem
men wij, gelijk reeds kon blijken, vol
komen in.
Laat echter de Maasbode, gelijk zij in
het vervolg van haar artikel doet, maar
geen boom opzetten over het antipapisme
der antirevolutionairen.
Bij de eehte antirevolutionairen wordt
schier geen antipapisme gevonden.
Er is echter aan de buitenzij der anti
revolutionaire gelederen een zoom, die wel
op een antirevolutionair stemt, maar niet
op een roomsoh-katholiek.
Dia mensoheu te bekeeren is een bjjna
hopeloos werk.
Voorts is er nog al antipapisme onder
vele ehristelijk-historisohen.
De noodzakelijkheid gebiedt om bij de
samenwerking dei coalitie-partijen met
deze antipapistische verschijnselen te re
kenen.
Des te meer, wijl de vrijzinnigen steeds
van bestaande antipapistische neigingen
misbruik maken, om er den stembusstrijd
mee te vergiftigen.
Wat we wel willen toegeven is dit, dat
twistgesohiedeni8sen,al8 thans in Breukelen,
het antipapisme niet dooden, maar aan
wakkeren.
Dceh, gelijk de Maasbode toestemt, daar
van zijn nu in Breukelen de roomsohe
stormpas-persmannen de oorzaak.
Rotterdammer.
Aziatisch, niet Europeesch.
Onder dit opschrift gaf Be Standaardie>ze
week een artikel waaraan het volgende is
ontleend
Steeds bestreed onze partij het denkbeeld,
alsof het zwaartepunt van ons koloniaal
bestuur op het Plein moest worden ge
zocht. Niet op het Plein, maar ,in Buiten-
gezioht ten antwoord geven: „soms
sneeuwt het 1"
Ia dat landschap ligt op een hoogte het
kasteel Carnegie.
De bezoeker meldt zich daar aau door
een klopper te laten vallen op de zware
deur. Een reus in Sohotsohe kleedij, die
de massieve beenen gedeeltelijk onbedekt
laat, doet open. De hal is versierd met
wapenrustingen en tropheeën, als herinne
ringen aan eeuwen geleden, toen zwaard
en knods de wereld beheersohten. Plotse
ling aanschouwt de bezoeker eeu gsDseh
ander tafreel. Een kleine man voor een
eenvoudige schrijftafel, gekleed ia een
sporteostuum van grijze wol, bezig met
het schrijven van brieven, omringd door
oartonnen doozen met opschriftenBe
taalde rekeningen, biblioteken, giften, te
steunen gezinnen, handschriften, artikelen
in voorbereiding, maatschappelijke vraag
stukken.
Die kleine man is Carnegie.
In de gareufabriek, waar de kleine
Andrew als jongen drie gulden per week
verdiende, heeft hij in tegenstelling met
velen, die de machine al pruttelende dienen,
haar vast aangezien en beBloteD, inplaats
van haar slaaf, haar meester te worden.
De onderbaas, die had opgemerkt, hoe
handig hij er mee omgang, vertrouwt hem
op zijn twaalfde jaar de behandeling van
een weefgetouw toe. Dat is maar een
stapje op zijn weg Nauwelijks is ontdekt,
dat Andrew lezen, schrijven en rekenen
kan of hij wordt van de werkplaats afge
nomen en op het kantoor gezet.
Hiermee komt hjj tot het besef, dat alle
kennis de waarde van den arbeider ver-
boogt Zijn geest is helder genoeg om te
zien, welk een behoefte het snel groeiend
zorg moet dit zwaartepunt liggen. Iets
waarop daarom nadruk moet worden ge
legd, overmits de poging, een Aziatisch
land te schoeien op Europeesohe leest,
dat ouze Europeesohe ontwikkeling van
dio der Aziatische volken scheidt.
Het streven om Nederlandsoh Iud'ii te
vervormen naar onae Westersohe begrip-
pen, was het sieh vastklemmen aan een
ODkistorisohe abstractie. Men beeldde zich
daarbij ia, dat de levensvormen, die wij
verkozen, een volstrekt karakter dragen,
en allerwegen konden en moesten worden
ingevoerd. Men zag voorbij, dat onze ont
wikkeling op was gekomen uit een eigen
historisch verleden, dat rechtstreeks sa
menhing met onzen aard en met de om
standigheden, waaronder we als volk wa
ren opgegroeid.
Maar juist die aard, dat verleden en die
omstandigheden droegen in Azië een geheel
ander karakter. Voor Engelsch-Indië kon
men in zooverre nog een uitzondering
maken, als de bevolking van dit machtige
rijk met ons van Iudo-germaansehed oor
sprong is, en aizoo op allerpunten ver
wantschap met het ons eigenaardige leven
aantooat. In onze Indien daarentegen is hier
geen spoor van te ontdekhen. De: bevolking
behoort tot geheel andere rassen. Haar
verleden droeg een heel ander karakter.
Haar religie wijkt op elk punt van de onze
af. Haar zedelijk bewustzijn spreek uit
anderen toon. De bewoners van Ned.-Indië
zijn niet als wij, maar vertoonen een
geheel zelfstandige van de onze hemels
breed verschillende, inborst en gemoeds
gesteldheid. Ze hebben andere idealen,
worden door geheel andere motieven
geleid. Onze gewoontea en usantiën passen
niet op heel hun wijze van bestaan. Ze
leidon een eigen leven, en vragen daarom
een eigen bestuursinrichting, een eigen
rechtsbedoeling, en een eigen weg tot
hooger ontwikkeling.
Nadruk bierop moet met name ge'egd
worden bij de iuriohtiDg van het onderwijs
op Java en de buitenbezittingen.
Het liberalisme heeft, toen zijn politiek
hier te lande nog bijna geheel in den
Schoolstrijd opging,de ernstige fout begaan,
om wat onze Schoolwet voorschreef, ook
op Indië van toepassing te verklaren. De
neutraliteitsviag zelfs heesoh men in fop.
Amerika heeft aan telegrafisten, die ver
band helpen brengen tusschen de centra
van handel en n(i verheid en met de rest van
de wereld Buiten z(jn kantoor leert hij de
telegrafie, doet aan een wedstrijd mee en
wordt de eerste. De Ohio Telegraph Com
pany neemt hem in dienst, vandaar gaat hij
over naar de Pennsylvania Railroad, op dat
oogenblik de machtigste spoorwegmaat
schappij in de Vereenigde Staten.
Omdat hij werkzaam en goed te gebrui
ken was, had hij vrienden. Een daarvan
was een Schot als hij zelf en gevoelde daar
om speciale vriendschap voor hem. Die
wist, dat hij bij de Telegraph Company een
spaarpotje had gemankt en raadde hem,
aandeelen te koopen in een transportmaat
schappij. Dat deed hij, de aandeelen stegen
geducht en de goudstroom klotste voor
't eerst langs ziju kleine bootje.
Voor een groot gedeelte kocht hij boe
ken over werktuigkunde en de toekomst
van ijzergieterijen. Zijn landgenoot, die
hem als zijn particulier secretaris had aan
gesteld, werd tot een ander ambt geroepen
en had hem als zijn opvolger aanbevolen.
Zoo werd hij op zijn achttiende jaar direc
teur van de groote spoorwegmaatschappij
van Amerika.
Toen hjj in zijn nieuwe kwaliteit eens
een pas aangelegde spoorlijn inspecteerde,
werd hij aangesproken door een armoedig
man, die hem om een onderhoud smeekte.
In zjjn hand hield hij een vreemden groe
nen zak, waarvan hij den inhoud aan Car
negie wilde laten zien. Deze was op 't punt
hem af te wijzen, toen hij bedacht, dat hij
zelf te veel kansen had gehad om ook niet
aan een ander een kans te gnnnen.
En daarbjj is hij wel gevaren. Want de
armoedige man was Woodruff, de uitvinder
Nu laten we dit in het midden voor wat
het onderwijs voor de Europeanen betrof.
Die doorworstelden gelijken schoolstrijd
als wij hier te lande deden. Maas heel
anders stond en staat het met het onder
wijs voor den Inlanderen nu de Regee
ring zwanger gaat van het denkbeeld om
alleen op Java 10 000 desBa-soholen te
openen, zal er meer dan men denkt voor
heel onze koloniale toekomst van afhangen,
hoe deze scholen worden ingericht, welk
personeel er onderwijzen zal, welk onder
wjjs er zal worden verstrekt, en op wat
wijs de inspectie over deze soholen zal
worden uitgeoefend.
De scholen, die van de zending uitgaan
dragen een eigen karakter. Dooi dat het
gouvernement er niet verantwoordelijk
voor is, kunnen deze soholen op kerste
ning der bevolking aansturen, met de
zoozeer gewensehte uitkomst, dat de ge
doopte inlander uiteraard onze bondge
noot wordt en nu en in de toekomst steun
san ons gezag biedt. De vrije school regel
h?eft daarom ook voor Indië veel dat zich
aanbeveelt. En al is te vreezen, dat op
Java en Nooid-Snmatra de Islam ons in
dit opzicht den weg verspert, toch zijD er
nog tal van buitenbezittingen, die, treden
we hierin moedig en voortvarend op, naar
onzen kant kunnen getrokken worden, eer
de Islam er zijn heerschappij vestigt.
Maar ook zoo moet het Aziatisch karak
ter, bij ons onderwijs aan den inlander,
worden ontzien. De Aziaat is geen intel
leotualis, gelijk wij zoo veelszins zijn. De
Aziaat is mystiek-praotisoh aangelegd, en
alleen een onderwijs, dat met deze beide
karaktertrekken rekening houd', kan hem
metterdaad naar eigen aanleg ortwikkelen.
Iets waar te ernstiger op moet worden
gelet, nu geheel de Aziatische volkeren-
massa uit haar slaap van eeuwen door
Japan is wakkergesobud, en de neiging
om zich het Europeesohe juk van den
hals te schuven, tot steeds breeder lagen
van de bevolking doordringt.
Rotterdammer.
Huisindustrie.
In onze artikelen over huisindustrie we
zen wij op het feit, dat wij feitelijk nog
zoo weinig van dezen bedrijfsvorm afweten.
Allerlei verkeerde voorstellingen worden
van den slaapwagen. Eenige dagen later
hadden zij zich geassocieerd, na zes maan
den rolden de eerste slaapwagens in de
treinen, na twee j»ar kreeg Carnegie voor
zijn aandeel enorme winsten.
Op deze twee grondslagen: het direc
teurschap van den spoorweg en het aan
deel in de slaapwagen-fabricage heet Car
negie zjjn reusachtig fortuin van 1500 mil-
lioen dollars, 3750 millioen gulden, ge
bouwd.
Maar zijn benoeming tot directenr was
het gevolg van zfju eigen arbeid en zijn
dorst naar ontwikkeling. En Woodruff zou
hem nimmer aangesproken hebben, wan
neer hij niet de directeur der spoorweg
maatschappij was geweest.
De conclusie is gemakkelijk te maken 1
Green wonder, dat hij veel aan ontwik
keling hecht. Drieduizend bibliotheken
heeft hij gesticht en van boeken voorzien,
voor twee duizend andere heeft hij plan
nen ontworpen. Maar gedachtig aan de
leus, dat wie geholpen wil worden, ook
zioh zelf moet weten te helpen, sticht hij
ze wel, maar onderhoudt ze niet. Dat
moet de gemeente, waarin hij de boekerij
sticht zelf weten te doen.
In zijn ooren klinkt het gedreun van
de werkplaats nog na. Om den arbeider
aangenamer klank n te doen hooren,
stichtte hij in Amerika twintig concert
zalen, groote ruimten, waar vier- k tien
duizend toehoorders plaats kunnen vinden.
Bovendien stichtte hij musea. Zoo zorgde
hij voor hoofd, voor oor, voor oog. En
zijn laatste daad is geweest een gift van
vijf millioen francs aan Frankrijk, waar
van de rente moet worden besteed aan
hen, die heldhaftige daden verrichten of
zoo zij daarbij het leven verliezen
gegeven. Allerlei verkeerde middelen tot
verbetering derhalve genoemd. Er zijn er,
die maar dadelijk tot het verbieden of tot
het onmogelijk maken der huisindustrie
willen komen. Het is een gemakkelijk eu
een radioaal middel. Maar het is juist het
karakter der ware hervorming, dat zij zoo
moeilijk is.
De heer Huizinga, vroeger leider van
het Chr. arbeidssecretariaat, geeft in .Pa
trimonium" enkele mededeelingen over
de huisindustrie, die hij door ondersoek
kent, waaruit al weer blijkt, dat men zeer
voorziohtig moet ziju, voor men tot het
trekken van zijn oonolusiën komt. Hij
behandelt het mattenmaken in Overijsel,
het sigarenmaken in Kampen en de klom
penindustrie in Overijsel en in Zeeuwch-
Vlaanderen. Van de eerste industrie zegt
hij
Tijdens mijn 24-jarig verblijf in en
om Kampen, ben ik een weinig met
deze industrie en de mensehen op de
hoogte gekomen. Zeker ik ontmoette er
gezinnen die allertreurigst waren in hun
vunzigen toestand, maar ben nog veel
meer geweest waar het zoo kraakzin
delijk en helder was, dat men er voor
sijn pleizier een bezoek bracht. Vuil
heid is niet onafscheidelijk verbonden
aan het matten maken", behoeft er al
lerminst een gevolg van te zijn.
Wat eveuwel in dezen alles afdoet
is het nuohteren feit, dat zeker 25 pCt.
van deze mensohen voor eigen rekening
werken, gelijk als een aannemer een
huis.
Hoe wil men hier ingrijpen
Deze 75 pCt. eigenmakers staan im
mers op één ljjn met de schoenmakers
baasjes, de kleermakers idem, de blik
slagers idem, enz. Wil men deze allen
het weiken in hnia verbieden P Neen
immers
Wil men misschien voor al deze men
sohen ééue groote fabriek laten stichten
van Gemeentewege?
Hen daarin stoppen, en eene richting
ingaan die de sooiaal-demoeraten zonden
toejuichen, omdat dit hun ideaalstaat
een stapje nader zou brenhen?
Doch laten wij eenB zien, wat de
eigenlijke toestand is met deze 75 pCt
aan hunne nabestaanden.
Inderdaad, er is veel te zeggen tegen
de opeenstapeling van rijkdommen in éen
hand. Maar wie sou niet zijn oordeel ver
zachten, wanneer hij ziet, hoe die hand
voor nuttige en goede dingen het goud
rondstrooit bij millioenen
Carnegie heeft maat één dochter en geen
zoon. Wanneer dit meisje, dat nu 15 jaar
is, getrouwd zal zijn en een schitterenden
bruidschat zal hebben ontvangen, wil hij
arm sterven, zooals hij arm begonnen is,
Hoe hij dat doen zal, is vijn geheim. En
vooreerst hoopt hjj nog wat van het leven
te mogen geuieten. Hij is nog niet ver
in de zestig en sterk en gezond, omdat
hij zioh met een eenvoudig leven tevreden
stelt. Wanneer zjjn werk is afgeloopen,
gaat hij graag wat biljarten, maar in de
open lucht vindt hij feitelijk zijn meeste
ontspanning. Wanneer hij niet een rijtoer
maakt in zijn uitgesirekt park, hengelt
hij in een bootje in een van de ^rivieren,
of speelt het Eugelsohe balspel „golf",
dat aan gene zijde van 't Kanaal zoo ge
liefd is.
Hoeveel mensehen hij ook in zijn leven
gesteund mag hebbeD, van allen heeft hij
geëiseht, dat zij niet op zijn hulp alleen
zouden bouwen. Eigenaardigis hij gewoon
te zeggen»'t is niet mogelijk, iemand
naar den top van een ladder te brengen,
die zelf niet wil klimmenlaat je hem
dan los, dan valt hij en doet zioh veel
meer pijn, dan hij er verdriet van gehad
zou hebben, wanneer hij in 't geheel niet
geholpen was."
Deze nuchtere waarheid is nog altijd
de moeite van het overdenken waard.
(Nbr.)