en.
(OES.
lots.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
Pakhuis
CHRISTELIJK-
Iets i ie Staatsbspotijf.
HISTORISCH
!HA1S.
lagd
ooehet,
jer
echt
de
ioudster
ïeid
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.- S. J DE JÖ'NGE-VËRWEST, te Goes
f. P. P'HUIX te Middelburg.
ZJJ die zieh met X Oct. a.m. op
ons blad abooneeren, ontvan
gen bet tot 1 Oot.a.s. gratis.
FEUILLETON.
De herroeping van het Edict
van Nantes.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
UIT IIE PEES.
MumeiilancL
EERSTE KAMER.
UIT DE PROVINCIËN
Kapelle. Donderdagavond 23 Sept.
werd door Heeren Kerkvoogden benoemd
tot Koster de heer G. Lepoeter.
elburg*
V
<wi
[- -)■ -
P^^^üïïvT'
I i ..^w
lor P. VAN
i dij k.
en oud, big
trindweg bij
jevraagd
)rgelfabriek,
stober
leclit
3R, fest-
inecht
3E, Ritthem,
.BRASSER,
ie uw- en
r wordt in
klein gezin
Tasch buiten
bieid.
van de Ter
mmmer 247.
IsTHUMA
vriendinnen)
me", Bigge-
vest Goes*
fEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers 0,02'.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAK
De minister van financiën droeg Dinsdag
in de zitting der Tweede Kamer zijn mil
joenenrede voor. De Staatsbegrooting
ook deze: oyer 1910 bevat de volgende
Hoofdstukken
Hoofdstuk I Huis der Koningin.
II Hooge ooileges van Staat.
III Buitenlandsche Zaken.
IV Justitiè.
V Binnenlandsohe Zaken.
VI Maiine.
VII Nationale Sohuld.
VII b Financiën.
VIII Oorlog met Vesting-
begrooting.
IX Waterstaat.
X Landbouw.
XI Koloniën.
XII Onvoorziene uitgaven.
Daarna volgen de Wet op de Middelen.
Eer deze alle door de Tweede Kamer
zijn afgehandeld, zal 't wel eind December
vezen.
Wij kunnen natuurlijk niet alle posten
der verschillende begrootingen nagaan.
Bij //Justitie" is f 40000 uitgetrokken
om een algemeene herziening van de be
zoldiging der ambtenaren bij het gevange
niswezen te kunnen bewerkstelligen.
Een bedrag van f 15.000 is uitgetrokken
ten einde mogelijk te maken dat het par
ticulier initiatief ten behoeve van den
bouw van gestiohten, uitsluitend of mede
bestemd voor de opneming van regeeringe-
kinderen van Rijkswege geldelijk werde
gesteund. Die steun zai naar 'e ministers
oordeel moeten bestaan in het verstrekken
gedurende eene opvolgende reeks van jaren
van een jaarlijksohe tegemoetkoming in
hetgeen de betreffende vereeniging ver
schuldigd zal zijn ter kwijting van eene
behoorlijke' rente over door derden onder
renteverband verstrekt kapitaal en regel
matige aflossing van de hoofdsom.
Bij hoofdstuk //Binnenlandsohe Zaken"
is onder anderen uitgetrokken 2 ton voor
het vakonderwijs. Voorts een som van
f5000 voor steun voor de voorbereiding
door gemeentebesturen en vereenigingen,
van voorziening in de behoefte aan drink
water- En f 60000 voor de opriokÜDg van
een kweekschool voor vroedvrouwen te
Maastricht en f 100000 voor aankoop van
terrein voor een nieuw Rijks-krankzinni-
gengestioht (Harderwijk?)
Men is 't er in Frankrijk over eens,
tot welke belijdenis men moge behoorec,
dat de herroeping van het edict van Nantes
en de vervolging der Protestanten het land
veel kwaad hei ft gedaan. „Het was een
nationale ramp en niemand verdedigt deze
onpolitieke, onzinnige daad," zegt een
Fransoh sohrijver. „Men vraagt zioh af
hoe de man, die het besluit redigeerde,
dit treurige werk heelt kunnen volbrengen,
zonder dat de pen hem uit de hand viel.
Men staat verbaasd, dat in eene aeuw,
waarin de Fransohe beschaving zulk een
glans afwierp, in een tijd, waarin Des-
oartes aan 't hoofd stond van eene door
luchtige school en men op het tooneel de
treurspelen van Raoine, de blijspelen van
Molière toejuiehte, zulk eene barbaarsoh-
heid kon voorkomen. De galeistraf te
deoreteeren tegen brave lieden, die vol
gens de krachtige uitdrukking van Brune-
tière (/sioh aan niets hadden schuldig
gemaakt, maar niet lafhartig het geloof
van hunne vaderen, van hunne kindsheid
en van hunne keuze wilden vertrappen,"
met dieven en moordenaars eenige der
Voor de reorganisatie van de kweek
school voor machinisten te Amsterdam
wordt f40000 gevraagd.
Van de door het Rijk gesubsidieerde
ambachtsscholen worden 14 voor verhoo
ging van het subsidie in aanmerking ge
bracht; ouder anderen Bergen op Zoom
en Zierikzee.
Bij Hoofdstuk «Landbouw" trok het vol
gende onze aandacht
De proef met opleiding van vrouwelijke
landjeugd voor de taak welke de vrouw in
de landelijke huishouding heeft te vervul
len, heeft aanvankelijk zoo goede resultaten
gegeven, dat het aanbeveling verdient op
den ingeslagen weg voort te gaan. Het ligt
daarbij in de bedoeling zomercursussen te
geven aan de landbouwwinterscholen welke
daarvoor in aanmerking komen en tevens
rondgaande curussen van korten duur in
landbouwonderwijs te organiseeren voor
vrouwen en dochters van kleine landbou
wers en landarbeiders.
Voorgesteld wordt aan de Vereeniging
ter bevordering van de Pluimveehouderij,
enz. steun te verleenen door het uittrekken
van f3000 vooraanstelling vaneen consu
lent voor de pluimveehouderij. Voor het
steunen van het vereenigingsleven op het
gebied der veefokkerij wordt f 10.000 meer
uitgetrokken. Ook voor steun voor klein-
veefokkerij, enz. zijn meer gelden uitge
trokken.
Voorgesteld wordt te voldoen aan het
verzoek om het Rijkssubsidie voor het zui-
cocculentschzp in Zeeland met f1000 te
verhoogen, ten einde daardoor aan den zui-
velconsulent 'n adsistent ter zijde teBtellen.
Gelden zijn uitgetrokken tot uitbreiding en
verbetering van het practisch onderwijs in
veeverloskunde aan des Rjjfeeveeartsenij-
schoolen in verband met de nadere rege
ling van den pbytopathologischen dienst.
Het ligt in de bedoeling eene op eenvou
dige wijze ingerichte telling in zake het
grondgebruik (aantal, grootte en rechts
vorm der bedreven) en den veestapel te
houden. Omtrent de inrichting dezer telling
wordt o. a. medegedeeld, dat alle personen
die minstens 5 Aren land in gebruik hebben
of vee houden, door een door den burge
meester aan te wijzen persoon zullen wor
den bezocht. Aangenomen kan worden dat
dit in den regel de veldwachter zal zijn.
Voorgesteld wordt een jaarlijksch sub
sidie van f 7000 te verleenen aan de Kon.
Nederl. Landbouw vereeniging,die, naar
de minister opmerkt, volgens hare statnten
zich ten doel stelt in de eerste plaats han
delend en organiseerend op te treden op
het terrein van het landbouwtentoonstel
lingswezen.
eerlijkste mannen van ons eerlijk volk
gelijk te stellen, dat stond gelijk met door
een revolutionairen maatregel de begin
selen van de maatschappelijke orde omver
te werpen 1
De beer Georges Hérelle, hoogleeraar,
heeft een dik boekdeel uitgegeven vol
documenten uit dien treurigen tijd. Er
is o. a. een lijst van galeiboeven, veroor
deeld «om redenen van geloof", door den
heer Hérelle gevonden in Champagne en
Pioardië in oude kerken en huizen. Er
zjjn processen-verbaal, die in 't verkort
een sprekend beeld geven van de menschen
en dingen. Die menschen behooren grooten-
deels tot den middenstand, voor een deel
tot de bijna-behoefligen. Er zijn arbeiders
in zijden stoffen te Vitry, «wolkammers"
te Nettaneourt, horlogemakers te Vassy,
klompenmakers eu kolenbranders in Ary-
onne, kuipers en wijnbouwers in Cham
pagne, schoenmakers, tuinlieden, knechten
en meiden. Zij leefden iu vrede bij hun
dageiijksoh werk, tot de vervolging van
hen helden maakte of lafaards, martelaars
of afvalligen. Velen aarzelden niet, zooals
Brunetière zegt, „de banden te verbreken,
die hen verbonden aan alles, wat waarde
aan 't leven geeft."
Louis de Marolles, die nogal //oonseiller
dn roi" heette en ontvanger was te Sainte-
Menehould, leefde als een vredig burger
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cenr.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, Iedere regel
meer 10 cent.
De historie van een bericht.
De Indische Pers is niet bijster kies
keurig, dat is bekend, vooral niet wanneer
zij kans ziet op de niet-vrijzinnigen af te
geven. Op dat gebied is men in onze Oost
een 50 jaar ten achter.
Een fraai staaltje daarvan bood het
Bat. Nieuwsblad, hetwelk het volgende
berioht opnam
Zaterdag kwam te Batavia het berioht,
dat de heer lden burg als gouverneur-
generaal in Indië terugkeert. Zondag
was er, als gewoonlijk, dienst in de
Kwitangkerk, waar de heer Idenburg
vroeger wel eens stond. En zie, lang
vóér de dienst-een aanvang zou nemen,
stroomden de bezoekers toe en vulde hei
nederig godshuiB zioh met geloovigen
van diverse pluimage, waaronder tal van
officieren, in groot tenu, die anders
nimmer opgemerkt werden
De Nieuwe Ci. nam het berioht over,
met de aanteeekenicg
De Kwitangkerk behoort aan de ge
reformeerde kerk en word tot dusverre
alleen door Calvinisten bezocht. Aange
zien deze gemeente te Batavia niet
bijzonder groot is, is die kerk gewoon
lijk slecht bezet.
De Stand, vestigde intussohen de aan
dacht op het feit dat de malligheid van
het Bat. Nieuwsblad reeds terstond was
tegengesproken door De Getuigehet blad
van Ds. Weijers te Batavia, 't welk spot
tend schreef:
Nieuwe Kwitangbrillen Op het redac
tie-bureau van het Bat. Nieuwblad be
vindt zioh een Kwitangbril, die 's Zon
dags de Kwitangkerk vol geloovigen van
diverse pluimage doet zien, waaronder
tal van iffioieren in groot tenue.
Het nummer van 17 Augustus vergat
er bij te voegen waar die brillen verkrijg
baar zijn.
We houden ons echter ten zeerste
voor een aanbevolen.
Niettegenstaande deze tegenspraak ook
aan Het Volle kon bekend zijn, voorzag
dit waarheidlievende blad de Indische
leugen nog van het volgend commentaar
Het drukke offioierenbezoek aan dit
kerkje, zoodra de gereformeerde christen
Idenburg tot gouverneur-generaal is be
noemd, opent een rijk verschiet van
huichelarij onder het Dieuwe bewind.
Of de historie hier eindigt weten we
in die stad met zijn vrouw en zss kinderen.
Er was in den heelen omtrek geen eer
biedwaardiger familie. De heer Gommeret,
schoonvader van de Marolles, was een
«beroemd magistraat van de stad Sedan*
en stond op zeer goeden voet met den
maarschalk de Faber. Niets deed voor
zien dat de heer de Marolles, op meer dan
vijftig jarigen leeftijd, het kleed der galei
boeven zou moeten dragen en zjjne dagen
eindigen in bet bagno.
Den 2en September 1685 met zijne
geheele familie gearresteerd »om reden
van godsdienst*, werd hij met haar te
Straatsburg gevangen gezet >in een vier
kanten toren, te midden van de rivier
de I1L. Later naar Cbdions-sur-Marne
overgebracht eu aan de strengste gevan
genschap onderworpen, werd, hij den 9en
Maart 1686 veroordeeld tot «levenslangen
dwangarbeid op de galeien*, terwijl zijne
bezittingen werden verbeurd verklaard
en «aan den Koning vervallen.*
Hij kwam in hoogei beroep tegen dat
vonnis, hopende te Parijs reohters te vin
den, die konden «vonnissen en geene
diensten bewijzen". Men bracht hem daar
heen in een gevangenwagen, die doet
denken aan de karren van Fouquier-Tin-
ville, waarmede de ongelukkigen, die hij
had aangeklaagd, naar de guillotine wer
den vervoerd. Het eene schrikbewind ge
niet. Maar we vreezen Laster blijft
gemakkelijk hangen.
Aldus De Nederlander.
Wij voegen er bij dat indien er hui
chelaars zijn, hiervan nooit een verwijt
kan treffen aan gouverneur-generaal Iden -
burg, maar aan de heeren, die, meenendc
hem te believen, plan hebben naar de
geref. kerk te gaan, waartoe Z.Excellentie
behoort.
Ons bericht uit Breubelen in or 8
no. van gister was niet juist, wat de stem -
mencijfers aangaat, dewijl die cijfers uit
twee onder districten ontbraken. De cijfers
zijn zóó
de Wijkerslooth 2625, De Monté 1772,
v. Tuy'l 1670. Doude 953. Totaal 6420 van
de 7758.
(Bij de algemeene verkiezingen van dit
ja»r werd de heer J. H. de Waal Malefijt
Tantir.) zonder stemming gekozen.
Bij de algemeene verkiezingen in 1905
werd de heer J. H. de Waal Malefijt (antir
gekozen met 4248 stemmen tegen 1825 op
dr. H. P. Kapteijn (Unie-lib.)
Bij de algemeene verkiezingen in 1901
verkreeg de heer F. J. A. M. Wierdels
(r.k.) 1944, de heer J. H. de Waal Malefijt
(antir) 1765, mr. H J. Doude van Troost
wijk (chr.-hht.) 903 en dr. W. P. Ruijsch
(Unie lib.) 780 stemmen. By de herstem
ming werd toen de heer J. H. de Waal
Malefijt (antir gekozen met 3111 stemmen
tegen 2357 op den heer F. J. A. M. Wierdels
(r.-k.).)
Anti revolutionaire Kamerclub.
De leden der Tweede Kamer beboorende
tot de anti-revolutionaire partij hebben
zich vereenigd tot een Kamerclub, waarvan
voorzitter is dr. A. Kuypertweede voor
zitter mr. H. A. van de Veldesecretaris
L. M. Duyrmaer van Twistpenningmees
ter jhr. M. H. W. van Asch van Wijck.
Katholieke Kamerclub.
De Katholieke Kamerolub heeft, naar
Het Centrum meldt, in haar Dinsdag ge
houden vergadering tot voorzitter, vioe-
vooriitter en penningmeester herkozen de
heeren mr. Loeff, Van Vlijmen en mr.
Boisius.
Zooals bekend is, behandelde de Kamer
Woensdag en Donderdag de ontwerpen
van den minister van justitie strekkende
om een einde te maken aan den achter
stand van werk aan de rechtbanken.
Maatregelen er tegen zijnde mogelijk
heid dat een zaak in plaats van door de
lijkt het ander. Zijn beroep baatte niet.
Men hield hem twee maanden gevangen
in de Conoierge en veroordeelde hem toen
opnieuw tot de galeistrat. Hij werd aan
andere galeislaven geketend en moest met
hen te voet, onder de hoede van een stok
bewaarder, de lange reis afleggen naar
Marseille. Men begrijpt het lichamelijk
en zedelijk lijden van de mannen, jonge
mannen, maar ook grijsaards, vastgeklon
ken aan de ergste boosdoeners, gedwongen
om te roeien, blootshoofds, met ontbloote
schouders onder de brandende zon en in
den regen, gesoholden, geslagen door de
waardige dienaren van Zijne Majesteit.
Zij weiden ziek. Men ontketende hen dan
als zij halfdood waren en wierp ken op
een bos stroo in de gevangenis. De ge
lukkigsten waren wie ooor een vroegen
Jood uit het lijden werden verlost. De
heer de Marolles werd vijf jaar gemar
teld. Hij stierf den 17en Juni 1692 in een
gevangenis van het fort Saint-Nicolas en
werd begraven door zes gevangen Turken.
Hjj had van eenen lotgenoot, ook om den
geloove vervolgd, vernomen, dat zijne
vrouw en kinderen veilig waren. Hij zeide
toen«Ik verzeker u, dat ik nu nooh
ketenen, nooh pijnen gevoel en mij aldus
bevind in een staat waarin ik God niets
meer te vragen heb." Zijne vrouw en
kinderen waren naar Holland gegaan. Of
rechtbank door een rechter wordt bereoht
en pensröneering op 65 jarigen leeftijd.
Dit ontwerp is indertijd door de Kamer
verworpen, dooh door den Minister, ge
wijzigd, weer ingdiend, en door de Tweede
Kamer aaugenomen. De Eerste Kamer
moet nu beslissen.
Enkele leden bleken nu voor 't ontwerp
gewennen, sommigen weifelden, velen
spraken of waren er tegen.
De heer 't Hooft was er tegen wegens
de ongrond wett'gheidde heer v. d. Biesen
vond het ontwerp verderfelijk en eerst
genoemde waai schuwde de Kamer, iu naam
van hsar prestige, om zioh niet, ter wille
van wat ook, tegen haar overtuiging in,
door den minister te laten bepraten.
De minister beantwoordde de sprekers
uitvoerig, eu ontkende dat de Grondwet,
die de eenvormigheid van het recht wil,
door deze ontwerpen zou zijn geschonden.
Ten slotte stelde de minister de portefeuille-
quaestie, wat zeggen wil. hef mes op da
keel. Hoeveel leden voor deze bedreiging
dat de minister bfj verwerping ook van
deze ge wijzig ie ontwerpen zou heengaan,
zijn gezwicht, weten wij niet. Maar het
wetsontwerp werd aasgenomen; het 2e
deel met 28 tegen 15 stemmen, het le zon»
der hoofdelijke stemming. De minister
werd door vele leden, ook uit de tegenstem
mers, gefeliciteeid met dezen uitslag.
Benoemd, met ingang van 8 October
a. s. tot kommies bij 's rijks dmote be
lastingen ter tijdelijke standplaats Sas van
Gent, de heeren J. Sonke, te Waarde en
M. Ruster, te Rilland.
De benoeming van den heer L. Vreeka
tot voorlezer gesohiedde niet door Kerk
voogden, maar door den Kerkeraad.
Bij het te 's-Gravenhage gehouden
examen voor Rijksklerk 2e klasse bij het
dienstvak registratie en domeinen slaagde
de heer A. Willemse, Rijksklerk ter di
rectie der registratie en domeinen te
Middelburg.
Middelburg. Donderdag werden in het
Polderhuis door het polderbestuur van
Walcheren uitgeloot 8 -stuks obligatiëu
elk van f 1000 volgens art. 7 van het
oon versieplan van 3 Maart 1856, en wel
de nos 665, 373, 533,614 a en 405,744,
117 en 307en van de geldleening, groot
i 80.000, van 1900, de nos 40 en 18.
In de week van 15 tot en met
21 September 1909 zijn in Zeeland voor
gekomen 2 gevallen van typhus er febris
liever zij waren daarheen gedreven door
de Fransohe politie. Maar eer men hen
toestond het land te verlaten, bad men
hen gearresteerd, alles ontnomen en ge-
Een ander, Daniël Aubert, van Vitry le
Francais, werd in December 1686 door
de ieohtbank, «parlement", van Metz tot
de galeien veroordeeld. Hij moest roeien
op de Viofile Réale en stierf in 1701 in
't hospitaal, na een heldhaftig gedragen
martelaarschap van twee en twintig jaar.
Hetzelfde parlement veroordeelde tot
levenslange galeistraf David Marlot van
Montbóliard, omdat hij getracht had vluch
telingen over de grens te helpen.
De familie Varnier uit Vitry werd in
September 1686 gearresteerd op'toogen-
blik waarop zij zou gaan vluchten. Het
hoofd van het gezin ging naar de galeien
en „stierf in de ketenen". Zijne vrouw
en zijne dochter werden tot levenslange
opsluiting veroordeeld.
De uittocht van zeshonderd dniiend
Fransohen, die werden verdreven door de
opheffiBg van een vredestichtend edict,
heeft Frankrijk van vele uitstekende
krachten beroofd. Velen gingen naar ons
land, naar Zwitserland of over den Rijn.
Nederlander
-o—
