No, 298
h
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
i
1909
Dinsdag 2! September
23e Jaargang*
1
I
CHRISTELIJK-
HISTORISeH
Binnenland.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S.
JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
I ED EREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
EH VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, Iedere regel
meer 10 cent.
®SESEES353H!3i>
Zij die zich met 1 Oct. a.a op
ons blad abonneeren, ontvan-
gon het tot 1 Oct.a.s. gratis.
20 September 1909.
Een andere naam.
Door F. wordt in Land en Volk het
blad der vrijzinnig democraten het pleit
gevoerd voor loslating, of, wil men, weg
gooiing van den naam liberaalen er voor
in de plaats te nemen democratische unie.
Het eerste is goed gedacht.
Er is onder dien sohoonen naam „libe
raal" al heel wat kwaads gebrouwen.
De „liberalen" hebben wat eehte libe
ralen nooit zouden gedaan hebben ons
den schoolstrijd bezorgd, hebben den mo
dernen kerkstaat gepropageerd, hebben
door de synode na 1884 en door de open*
bare school na 1857, inzonderheid na 1878
gepoogd, het modernisme, ook wel het
Christendom boven geloofsverdeeldheid
genoemd, de natie in te planten. Zij hebben
de voorstanders der vrije school jarenlang
gedwongen aan alle kosten der openbare
school mee te betalen, en daarna ook alle
kosten der oprichting van vrije scholen
te dragen. Zij hebben ons den vaooine-
dwang bezorgd; en den ieerdwang, die
ook aan goedgezinden de sohande eener
berisping, ja van gevangenisstraf oplegt
voor schoolverzuim. Om niet te spreken
van de wrange vrachten van het Manches
ter-stelsel door de oud-liberalen tot nog
toe vastgehouden.
Deze mooie naam had nooit partijnaam
moeten worden. Hij is nu voor altijd in
disorediet gebracht. En dat de unie-libe
ralen en vrijzinnig democraten, op fusie
bedacht, zich dezen naam schamen, zegt
al genoeg, meer dan duizend vertoogen
onzerzijds, hoe onzalige herinneringen hij
aohterlaat, wanneer hij indien 't ooit
mogelijk ware, wat wij trouwens ontken
nen aan de vergetelheid werd prijs
gegeven.
Het loslaten van den naam liberaal wordt
door boveiigenoemden ondankbaren zoon
van het liberalisme, en zeker wel door
alle vrjjzinnig democraten die al sinds lang
van dezen naam niets meer hebben moeten,
ook al omdat zij er niets meer mee pro-
pageeien kunnen, en 't meer een sohand-
naau dan een eerenaam werd aldus
verdedigd
Wat beteekent „liberaal" eigenlijk f
In het algemeen gesproken heeft men
er een zeer rekbaar denkbeeld van
„loyaal" of «vrijzinnig" Gaat men de
politieke beteekenis van het woord na,
dan is die het best weer te vinden in
de hoofdgedachte van Adam Smith, die
hij vaD de Physiooraten overnam, en
waar hij zijn trotsohe staatsgebouw uit
optrok„laisser faire, laisser allereen
gedachte, die op den naam „vrijzinnig"
onbetwistbaar aanspraak mag maken.
Onder liberale staatkunde moet men
dus verstaan een staatkunde, die het
„laisser faire, laisser aller" systeem
huldigt, of een volkomen vrije ontwik
keling van het individu, zoo min moge
lijk gebonden aan staatsbemoeiing.
In Thorbeoke's sohoone dagen vierde
deze politiek haar triomfen, maar weldra
bleek het, dat de tijd er nog niet rijp
voor was. Wil men toch het «laisser
faire, laisser aller" huldigen, dan moet
men er in de eerste plaats op bedacht
sijn, dat alle individuen onder gelijke
voorwaarden kunnen „faire" en „aller".
Het scheppen van dezen toestand nu is
het doel van den Vrijz.-Dem. Bond.
Het is jammer dat de «liberalen" niet
•1 voor vijftig jaar deze sohoone lenze
„Alle individuen onder gelijke voorwaar
den vooruit" hebben aangeheven.
Zij zonden er heel veel onrecht door
hebben tegengehouden en, als partij,
machtig en geëerd gebleven zijn.
Ver van Jljn.
De secretaris der Liberale Unie, het
Kamerlid Roodhuyzen, schreef dezer dagen
het volgende omtrent de Vrij-Liberalen
„Over de Vrij-liberaleD, die telkens
weer hun oowpas kunnen veritieereD
op de artikelen van mr. Plemp van
Duiveland en prof. v. d. Vlugt, zullen
wij maar zwijgen. De eerste heeft zoo
veel invloed, dat hij in zijne heftige
Staal-oampagne van alle Vrij-liberalen
slechts één aan zijne zijde had, nl. den
heer Van Karnebeek, en de laatstef
De mortuis nil nisi bene."
Dit slot zal zelfs anderen dan Oud-libe
ralen ergeren.
Prof. Van der Vlugt, indertijd zoo uit
bundig van Links toegejuicht, als de eenige
man, die in de Tweede Kamer Dr. Kuyper
staan ken, nu door den Secretaris va>, de
Liberale Unie met breed of klein
gebaar op zij geschoven als politiek dood 1
Zoo gaat de glorie der wereld voorbij
't Laat zioh echter aanzien, dat deze
„doode" het der Liberale Unie nog lastig
genoeg maken kan 1 Mr. A.
Voorhoede.)
Dubbelzinnige politiek.
In zijn antwoord aan den heer Rood
huyzen, zet de vrijzinnige heer Elout,
„liberaal zonder meer", de puntjes nog
eens precies op de i'st Handelsblad 7
Sept. 11.)
Hij schrijft o. a.
«De heer Roodhuyzen sohrijft «historie",
niet zooals zij is, maar zooals hij haar
voorstelt. Of hij b.v. „uit den treure" wil
herhalen dat de L. Unie in 1908 het blanco-
artikel niet heeft losgelaten, doet er, uit
een hiztorisoh oogpunt, niets toe en hij
zou zioh de moeite van pie herhaling dan
ook kunnen sparenals het hem om
historie te doen was. Historisch staat het
zooDe L. Unit kwam in 1905 met het
blanoo-artikel voor den dag, vergezeld van
de bewering, dat tegenstanders van alge
meen kiesrecht zioh gerustelijk daarvóór
konden verklaren, aangezien daarmee fei
telijk nog niets werd gedaan. Aan deze
onoprechte voorstelling hebhen de Vrij
zinnig-democraten zioh nooit schuldig ge
maakt. Zij zijn er steeds rond voor uit
gekomen, dat het blanco-artikel voor hen
een middel was om tot algemeen kiesrecht
te komen wat het, indien heteenigen
zin zou hebben, ook wel moest wezen.
„Op even dubbelzinnige wijze heeft de
L. Unie in 1909 gehandeld met de leuze van
bezuiniging op militaire uitgaven. Terwijl
algemeen kiesrecht en Staatspensioneering
uitdrukkelijk werden geprockmeerd als
stembus-leuzen, werd de militaire bezuini
ging weggemoffeld in het algemeene phra
setjevasthoudende aan het program van
1905". Pro memorie uitgetrokkenEen
phrasetje dat bovendien, als het ernstig
moest worden genomen, ongerijmd wsre.
Immers, in het program van 1905 stond het
blanco-artikel, dat reeds in 1908 was losge
laten en stond de dwangverzekering die nu,
in 1909, opzij werd geduwd met de voor
keur" voor Staatspensioneering.
ii Dat behoorde de heer Roodhuyzen te weten
„Hjj weet het trouwens natuurlijk zeer
wel, maar houdt zich van den domme, ge
woon als h\j is aan verkiezingsvergaderin
gen, waar de brutalen altijd allichtde
halve zaal hebben. Wanneer hij ons echter
wil doen gelooven aan de zuiverheid der
Um'e-bedoelingen in zake StaatspensioneC'
ring, zal hij daarvoor eenige jaren geduld
moeten hebben. Wij hebben de Unie nu al
zoo vaak het roer zien omgooien, dat we
niet zoo gauw gelooven in de bestendig
heid van een leuze, die even voor een stem
bus is aangeheven. Trouwens den schrijver
in De Vaderlander schijnt de Staatspensio
neering niet zoo ter harte te gaan als dhr
Roodhuyzen.Want in zijn concept-program
voor 1918 komt Staatspensioneering reeds
niet meer voor. Wat de vrijzinnig demo
craten, binnens- of buitenskamers, over de
Staatspensioneering hebben verhandeld,
doet er niets toe,- het resultaat is geweest
dat ze niet als de L. Uniein de gauwigheid
voor den dag zün gekomen met een nieuwe
leuze in een zoo principieels quaestie. Wat
enkele personen deden, is natuurlijk niet
bindend voor de partij".
Aldus de heer Elout.
Hier behoeft niets bij.
't Is kort, klaar en krachtig 1
XXXI.
De sociale kwestie van hare Chris
telijk Godsdienstige zijdel
„De Heilige Schrift leert, dat de mensche-
lijke samenleving niet naar eigen goedvin
den mag worden ingericht, maar gebonden
is aan de wetten, die daarvoor door God
zeiven in de Schepping en in Zijn Woord
zijn vastgesteld". Dat dit geen ij dele klank
is leert Gods Woord ons zoo duidelijk.
Reeds bij Babels torenbouw, waar het
Kainietisch geslacht zich een naam wilde
verwerven en zich in menigten samentrok,
zien wij de eerste beginselen. Dat was
niet een opvolgen van het bevel»zyt
vruchtbaar en vervult de aarde." Vandaar
ook het fiasco, de verstrooiing over de ge-
heele wereld. Waar die samenleving naar
eigen goedvinden wordt ingericht en die
wetten niet worden erkend, of op zy ge
drongen, daar ontwaart ge de grofste zon
den, de bandeloosheid, al wat weerzin en
afschuw wekt. En in de beschaafde streken
wat zien wij anders dan mislukking van het
pogen, om zich al te scheiden van de wereld
en een wereld in 't klein voor zich in te
richten. Wat is gebleven van de kolonie van
internationale broederschap te Blaricum
wat van de inrichting van Van Eeden Wij
hebben in ons land den afloop gezien, wij
hebben beluisterd den klaagzang der mis
lukking, van Van Eeden zelf. Wanneer wjj
zien hoe het volk van Israel doot zijn wet
ten gebonden was door God zelf gegeven,
dan zien wij dat volk in een idealen staat,
waar geen ander volk op bogen kon. Dat
was een heilig volk, een erfdeel des Heeren.
Wanneer naar eigen goedvinden de samen
leving werd ingericht dan vermeerdert de
ellende, waarvan de praktijk reeds blijk
gaf. Wanneer men wilde een week van 9
dagen, zooals de Fracsche Revolutie, dan
zag men ook daar spoedig hoe afwijking
van de ordinantiën Gods ook in dezen, geen
stand honden kon, eu de terugkeer tot de
Goddelijke orde der samenleving in deze
zaak is de grootste zegepraal geweest voor
de christelijke zedeleer en voor de Godde
lijke orde. Dat pleit voor de echtheid, voor
het onwrikbaar vaste van het Goddelijk be
vel. Dan eerst is de menschelijke samen
leving zuiver, ais daarin ook de wil Gods
gekend wordt.
Eenvormigheid is het uitvloeisel van een
na&T eigen inzicht geordende samenleving.
En eenvormigheid is de vloek van het
leven. Juist het bestaan van allerlei onge
lijkheden is in den wil Gods gegrond, en
dient juist om de vervulling der aardsohe
levenstaak van den mensoh mogelijk te
maken. Het is naar die orde dat er is:
heer en knecht, dienstbare en vrije, arbeid
en kapitaal. Het is naar dien regel dat
er verscheidenheid der gaven is op intel-
lektueel gebied en wat daarmee in verband
staat. Die ongelijkheden zijn door den
Schepper in de schepping gelegd, juist ten
behoeve en nutte van den mensoh. Wan
neer wij ons een wereld denken van enkel
rijken zonder arbeiders, wat zou er dan
van de menschelijke samenleving terecht
komen. Of omgekeerd, een wereld van
arbeiders zonder kapitaal om produetie te
leveren Een ieder voelt het tot welke
uitersten dit leiden zou. Juist die veel
vormigheid geeft kleur en tint aan het
leven en stelt den mensoh in staat om de
vervulliDg van zijn aardsohe levenstaak
mogelijk te maken. Er kan geen arbeid
gedaoht worden zondertapilaal, en omge
keerd. Dat dit wel wat meer in het oog
gehouden mocht worden in onzen tijd is
beslist zeker. Alles heeft zijn onderling
verband en samenhang. Neem dit weg, en
gij sohept een verwarring, die uitloopen
moet op een toestand die niet bmtaanbaar
is. Zoo wordt door dr. Kuyper in zijn
«Antirevolutionair ook in uw huisgezin",
er op geweien dat de standstevredenheid
een der heohtste grondslagen onzer samen
leving is. Siandstevredenheid in den goeden
zin, om ♦evreden te zijn in zijn stand,
waarin men van God gesteld is. Niet is
dit bedoeld als zouden wij niet naar lots
verbetering mogen staan of ons alles moe
ten laten welgevallen. Dat tooh ook heeft
dr. Kuyper niet bedoeld. Tevredenheid
met onzen stand is het schoonste wat men
zioh denken kan. Laat anderen de rijk
aards benijden, vloeken tegen degenen die
met aardsohe goederen rijk bedeeld zijn,
geen christenwerkman doe daaraan mee.
Wij weten dat ook de bezittenden slechts
rentmeester zijn. Hoe ze zioh van dit
rentmeesterschap kwijteD, moeten zij ver
antwoorden. Hierop komen wij in onze
reeks wel terug. C. H.
Tot 't aanhooren der siuitingsrede
van den minister van binnenlandache za
ken waren Zaterdag eenige leden der Eer
ste en Tweede Kamer in 'tgebomw dei-
Tweede Kamer onder voorzitterschap van
den voorzitter der Eerste Kamer bijeen
De voorzitter beroemde tot leden der oom-
missie van ic- en uitgeleide de heeren v.
Velzen en v. Lamswaerde, leden der Eer
ste-, v. d. Voort v. Zijp, Smeenge, Dolk en
vWuuren, leden der Tweede Kamer. De
minister van binnenlandsche zaken, op de
gebruikelijke wijze, in het Koninblijk rij
tuig ter vergaderzaal gereden en door de
Commissie binnen geleid, sprak de slui
tingsrede uitwaarin hij wees op de in dit
laatste zittingsjaar tot stand gekomen wet
telijke maatregelen.
Hij noemde onder meer
Eens voorziening in het Regentschap,
ingeval van troonsopvolging tijdens de
minderjarigheid van den Troonopvolger
regeling der voogdij o^er den minderjari
gen Koning; de ter Tweede Vredesconfe
rentie gesloten verdragen, het Algemeen
Arbitrageverdrag met de Staten van Ame
rika, alsmede het verdrag met Zweden no
pens de strandvonderij voorschriften voor
de toepassing der algemeens akte van Alge-
ciras en van andere verordeningen in
Marokko, tot uitvoering van het op 17 Juli
1905 te 's-Gravenhage gesloten verdrag
betreffende de burgerlijke rechtsvordering,
alsmede eena wet tot uitvoering van enkele
bepalingen van het op genoemden datum
mede te 's-Gravenhage gesloten verdrag
betreffende de curateele en soortgelijke
maatregelen van bescherming.
Wijziging der wet op het notarisambt en
van een artikel der gemeentewet.
Aanvulling der wet tot regeling van
het Middelbaar Onderwijs door bepalingen
betreffende subsidieering van bijzondere
Hoogere Burgersoholen. Wijziging der
Bevorderingswet voor de Zeemaoht 1902.
Bepalingen betreffende de toekenning van
pensioen aan de weduwen en weezen,van
militairen en gepensioneerde militairen der
zee- en landmacht, beneden den rang van
officier; heffing van personeele belasting
wegens motors ijtuigenvaststelling van
nadere bepalingen omtrent den accijns op
den wijn nadere voorziening omtrent de
gelegenheid tot inwisseling van de munt
biljetten en aan de vaststelling van nadere
bepalingen omtrent het toezicht en de zorg
voor de zaken der munt.
Aanvulling en wijziging der Militiewet
1901, hoofdzakelijk strekkende tot hei
doen opkomen van de jaarlijksohe lichting
der militie in twee ploegen en in verband
daarmede tot verkorting van den dienst
van het blijvend gedeelte en onmiddellijke
aansluiting van dien dienst aan het tijd
perk van oefening.
Eene wijziging van de soldjjen by de
Landmacht. Wet tot verzekering van den
goeden staat der voorname rivieren en
stroomen des Rjjks.
Wijziging der Motor- en Rijwiel wet op
het punt van bevoegdheden der gemeente
besturen.
Verbetering van de rivier de Waal. Aan
leg van spoorlijnen in onderscheidene ge
deelten des lands
Met de stoomvaartmaatschappij „Zee
land" een nieuw contract wegens postver
voer met detusschenVlissingen en Queens-
borough varende stoomschepen dezer
Maatschappij. Aanvulling der wet tot in
stelling eener Rijkspostspaarbank ten
aanzien van bet verbinden van inlagen in
in de Rijkspostspaarbnnk totzekerheid van
het voogdjjbeheer. De Tiendwet 1907 aan-
vuld. Nieuwe bepalingen tot regeling der
visscherijen. Herzining wettelijke regeling
omtrent het opsporen van delfstoffen. Wet,
houdende bepalingen ter voorkoming van
scheepsrampen, tot het instellen van een
onderzoek omtrent voorgekomen scheeps
rampen, en omtrent maatregelen van tucht
ten opzichte van schippers, stuurlieden en
machinisten.
In verband met de tot stand gekomen
reorganisatie der arbeidsinspectie de Ar
beidswet, de Veiligheidswet, de Hinderwet,
de Phosphorlucfferswet 1901 en de wet van
22 Mei 1905 (Staatsblad no. 143) gewijzigd
is, alsmede de Ongevallenwet 1901 om
nieuwe tekorten voor de Rijksveriekerings-
bgnk te voorkomen, en om onbillijkheden
op te heffenen het op de landmacht in
Indië betrekking hebbende art. 42 van het
reglement op het beleid der Regeering van
Nederlandech-Indie.
Aanleg van een spoorweg van Tjikampek
naar Cheribon. Regeling muntwezen in
Suriname. Nieuwe overeenkomst met de
Nederl. Handel maateohappiW
Tot zoover de siuitingsrede.
Den minister werd op de gewone wijze
wederom uitgeleide gedaan, en de verga
dering werd gesloten.
Er was veel volk op het Binnenhof om
den minister te zien uitrijden.
UIT DE PROVINCIE.
Goes. Door den penningmeester in dank
ontvangen voor verleende hulp der wijk
zuster f7.50.
Waarde. Zondag is ean 2-jarig kind
van den landbouwer A. D in den Emanuel-
polder alhier al spelende in een waterput
geraakt, waaruit het later door den vader
levenloos is opgehaald.
Kamperland. In de Zaterdag gehouden
vergadering van de AR. kiesvereeniging
alhier is tot oandidaat gesteld voor de a.s.
Gemeenteraadsverkiezing dhr. F. van de
Moere, landbouwer.
Aangesteld tot rijksveldwachter ter
standplaats Brouwershaven A.J. Voer
man te Filippine.
Uit Westelijk Zeeuwsoh-Vlaanderen
meldt men
De oogst der granen is in de afgeloopen
laatste dagen binnengehaald, maar hoe,
behoeft men niet te vragen. Het koreD,
dat reeds éen week of vier in de struik
stond, is voor het grootste deel ontkiemd
en dus bijna waardeloos. De sohade die
de landbouweis en vooral de kleine land
man du jaar lijden, zal hen lang hengen,
maar ook voor den arbeider ziet de toe
komst duister. Zij tooh faan een werk-
loozen winter tegemoet, en de verdiensten
zijn dezen zomer zeer schraal geweest,
terwijl alles even duur is. Werd er anders
in het najaar nog een flink stuk geld
verdiend met de suikerbieten, nu laat het
zioh aanzien, dat dit schromelijk zal tegen
vallen. Proeven die genomen zijn, van
suikerbieten op suikergehalte, geven tot
heden een zeer laag cijfer, nl. 7 peroent.
Binnen eenige dagen zal een aanvang
gemaakt worden met het rooien der aard
appelen. De voorloopers die dezer dagen
daarmede zijn begonnen komen tot de
treurige ontdekking, dat er veel rotte
knollen zijn, aan sommige struiken zit
geen enkele eetbare aardappel.