NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
Mo. 287 1909.
Woensdag 8 September
23e Jaargang*
CHRISTELIJK-
A. HU SON.
HISTORISCH
Bnltenlandscb Overzicht.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed
JONGE VERWEST. te Goes
Tengevolge van do steeds
grooter wordende oplage
van ons blad, verzoeken wij H.H.
Adverteerders de advertentiën zoo
vroeg mogelijk in te zenden; vooral
voor de nummers, die Vrijdags en
ZaterdagB verschijnen, gelieve men
te zorgen, dat de annonces vóór 12
nar in ons bezit zijn, wijl anders
plaatsing in de 1ste editie van dat
nummer niet kan verzekerd worden.
DE ADMINISTRATIE.
Snippers uit de oude doos.
5 J.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maandet^ franco p. p. 1,25.
Enkele nummers 0,02'.
1ITGAVE DER FIRMA
55ij die zlcli met 1 Oct. a.s. op
ons blad. nbonneeren, outran.
gen liet tot 1 Oct.a.s. gratis.
De opjfaaf van den spoordienst
komt in dit nommer voor op de ge
bruikelijke plaats.
Vlissingen.
Voor de herstemming op 14 dezer blijft
de door ons meest geschikt geachte candi-
dzzt de heer
7 September 1909.
„Ribent" in de Goesche Courant heeft zich
met zijn smalend geschrijf waarmede hij
ons onrecht deed, blijkbaar nog op een
andere wijze in den vinger gesneden.
Wijl wij de volksgezondheid in den weg
staan, zag hij ons gaarne onschadelijk ge
maakt, zei hij.
Op deze uitdrukking vat de Nieuwe
Zeeuwsche Conrant vnur.
Na hem het onordentelijke en onbillijke
van zijne uitlating jegens ons te hebben
onder het oog gebracht, gaat de redactie
voort
Maar er is meer! In het artikel van
mijnheer S. C. Ribent komt ook nog de
volgende zinsnede voor
De overheid moest zulke gevaarlijke in
344
FEUILLETON.
soos
SCALDIS.
Sas van Gent.
IV. (Slot.)
De üerv. gemeente kwam hier pas na de
overgave der stad, den 7 Sept. 1644, tot
stand, en werd in het begin de dienst door
de legerpredikanten waargenomen.
Als voorloopig dienaar vinden wij later
voor het eerst genoemd den te Serooskerke
W.) staanden predikant
CORNELIUS VINCENTIUS.
Deze, te Middelburg geboren, aanvaardde
de bediening te Serooskerke in 1628. Nadat
de gemeente te dezer plaatse geordend was
kwam hij vandaar den 15 Dec. 1644 her
waarts over en hield den 25 dito de eerste
predicatie voor de gemeente, waarbij hij
ook bekend maakte dat den 1 Jan. d. a. v.
het eerste Avondmaal zou gehouden wor
den.
aon ^eze Plochtigheid namen ongeveer
lidmaten deel en werd de tafel bediend
door twee notabele leden, n. 1. den ingeni
eur tieter Monteau en burgemeester P. de
w"r°P den 12 Jan. een kerkenraad
benoemd werd, bestaande uit vier onder-
zooveel diakenen,waarvan
de helft burgers en de wederhelft militai
ren moesten zijn, welk college door ds. Vin-
cenbws bevesbgd werd den 22 dito met
Rand. 2028. Rq die gelegenheid nam ds,
Vtficentius^afscheid om naar zyn gemeente
terug te keeren, en opgevolgd te worden
oor as.Johs. van den Brandejvm Vlissingen.
dividuen (wie, de courant, of de redac
teuren in ernstige tijden kunnen onscha
delijk maken, want met hun van grove
onwetendheid getuigend geschrijf verwarren
zij de eenvoudige lezers
Zie, mijnheer S. C. Ribent, dat is eene
formeele executie,die gij bier voorschrijft.
Om zoo bont en beslist te kunnen spre
ken, moet gjj en de courant, waarin ge
schrijft, al zeer zuiver in uwe schoenen
staan. Maar waar we in 't vrijzinnig blad,
dat uw doodvonnissen afdrukt, keer op
keer pornografische advertentiën aan
treffen over »de geheimen van het huwe
lijk*, «de geslachtsziekten*, anatomische
albnms van 't menscheljjk lichaam etc.
en o. a. in hetzelfde nummer 104, waarin
U, mijnheer S. C. Ribent, den rechter
speelt over de »fijne« couranten, een der
gelijke annonce prijkt (1), daar ontzeggen
we u het recht tot het uitspreken van een
vonnis als hierboven, maar achten we
ons gerechtigd in naam der openbare
moraal dat vonnis terug te werpen van
waar het ons werd toegestuurd, aldus
gewijzigd
ii De overheid moest zulke gevaarlijke in
dividuen in ernstige tijden kunnen onscha
delijk maken, want met hun gewetenloos
opnemen van dergelijke advertentiën, beder
ven zij de eenvoudige lezers en zijn in stede
van een gids, een ergernis voor wie hen
raadpleegt".
Deze slechte advertenties in de vrijzin
nige bladen hebben al heel wat meer slacht
offers gemaakt dan de cholera.
Wij voor ons zouden ook wel gaarne der
gelijke annonces «onschadelijk maken",
indien we maar konden.
Dat wjj het niet kunnen is een der scha
duwkanten van de drukpersvrijheid.
Een zetfout maakte er „oneer" van.
Elders in ons blad vindt men een afdruk
van een ministerieels circulaire, waai in
door middel van de burgemeesters aan
v akvereenigingon, patroonsvereeniginesn,
enz. enz. inlichtingen worden gevratgd
met 't oog op een door den minister wn
landbouw in te dienen wetsvoorstel ii 't
belang der Zondagsrust van „alle arbeider j,
Tooh verloor de gemeente ds. Vincent lus
niet uit het oog, want den 1 Maart 1645
werd hjj nu tot eerston dienaar beroepr a,
nam hij deze beroeping aan en kunnen wij
hem derhalve als eersten predikant van Sas
van Gent aanmerken.
Den 12 Mei d. a. v. gaven de Staten hun
goedkeuring en zou hjj een inkomen ge
nieten van 800 g'd. benevens vrije woning,
waarop hij 21 Aug. bevestigd werd door da.
G. van Deinse van Veere. Reeds het volgend
jaar, den 30 Mei besloot de kerkeraad aan
zijn pred. nog toe te leggen een som van
200 gld. nit 't inkomen der kerk te vinden.
In een schrijven van den ontvanger Per-
sijn aan de Staten Gen. van 6 Jan. 1655
wordt gezegd dat hij woonde in het huis
van den Spaanschen Gonvemenr del Rio.
Ds. Vincentius overleed alhier den 21 Febr.
1661 en liet als weduwe na Apollonia Har
dingsveld, die van den Raad van State een
peneioen verkreeg van 100 gld.
Door den aanwas der gemeente, tijdens
den dienst van ds. Vincentius werd de dienst
voor één leeraar te bezwarend, waarom de
ketkeraad al spoedig besloot aan de Staten
Gen. een verzoek in te dienen, behelzende
de volgende drie puntenle. een tracte-
ment voor den voorzanger en schoolmees
ter, 2o. om een tweeden predikant en 3o.
om enbsidie tot het opbouwen van eene
„andre kerke". Na in handen gesteld te
zijn van den Raad van State, om advies,
besloten daarop de Staten„opt tweede
poinct hebben H. H. Mog. gecon-
senteert ende geacoordeert, dat nog een
predicant, om de Godtsdienst te vervor
deren en sooveel doenljjok tot bedieninge
van de keroke en de ghemeyate in het
voorse. Hooqe ende Lage Zas van Gendt
sal worden beroepen ende dat ten aensien
f. P, D HUlJc te Middelburg,
EL
die in de onderneming van een ander voor
loon werkzaam zijn".
De omschrijving is expres zoo ruim
mogelijk genomen, feineir.de zoowel ar
beiders ais klerken en ander dergelijk
personeel, niet zoo direct onder den naam
arbeiders in engeren zin saam te vatten,
in de voorreohten van een dergelijke wet
te doen deelen.
Wij juichen deze wetstoezegging van
harte toe, zoowel om 'l belang van den
arbeider als om de eere van den Rustdag,
die er bij betrokken zijn.
Dit ontwerp zal zioh bewegen in de
ruimte tussohen de neutrale en de Chris
telijke xóne; maar 't zal er zoo kunnen
uitzien, dat alle partijen lot de aanneming
er van zullen kunnen medewerken.
Immers reeds jaren geleden hebben
mannen uit alle partijen de handen ineen
geslagen om te trachten te verkrijgen
hetgeen ook hier wordt toegezegd.
Dit schijnt ons een aanbeveling te meer
toe voor dit ontwerpje, al regelt het ook
maar een klein stukje van da quaestie.
Noord-Afrika.
Europa wacht met zekere koelheid
af, hoe 't gaaa zal in Mtuokko, voorname
lijk met Melilla.
Zonder dat men nn bepaald kan zeggen,
dat de Spanjaarden tot den aanval zijn
overgegaan, is er toch eenige actie merk
baar.
Langzaam maar zeker schuift generaal
Marina als op een schaakbord zijn pionnen
voorwaarts. Thans maken de Madridsche
bladen weer melding van de bezetting van
twee punten, twintig kilometer diaper het
binnenland in. Na zulk ren voortwaartsehe
beweging treedt dan een schijnbare rust
inalle mar. wordt aan b at werk gezet om
de stelling te bevestigen met pria keidraad-
versperd.: gen en aardwallen, waarbij be
vriende stammen behulpzaam schijnen te
zijn.
Op deze wijze wil de opperbevelhebber
waarschijnlijk een uitgefcrt id net van voor-
Itgesch ove: pestou in kt t leven roepen,
om dat ten r-lo'.te van ca ruit razzia's te
van (don) a;nw?. die aldi.er, deur Godes
segen in de vovrss. keroke is ende nog
verhoopt wer bij (door) neemiohheyt van
leeraars, ende dat snleker dienst voer
eenen perse e swaer valt, te meer dat
daer s'erok guiraisoen I ende iu de forten
oook veeltyc s ij eieotet bes tekinge moeten
gedaen word j." „Des sullen de traote-
menten van den vooras, predicant ende
schoolstees-ter. bedienende het voorleser-
en vcorsangerssohap, met de verdere on-
oosten van dien gevonden moeten worden
uyt de Generaliteitsmiddelen, binnen het
voorss. Zas vallende."
„Dan wat belanot het derde pomot van
voorss. remonstratie ende veranderinge der
keroke daerin begrepen, welok derde poinet
uitgestelt wort tot na terugkeere der Ge
deputeerden, nu daer (te S. r. Gent) sijnde."
Ret genomen besluit op bet tweede punt
had ten gevolge, dat reeds op 6 Oot. 1645,
in eene vergadering van den kerkeraad,
in bijwezen van twee afgevaardigden van
den krijgsraad, uit eene nominatie van
drie predikanten tot tweeden dienaar be
roepen werd DANIËL VAN SONNE-
VëLDT, die hier in dienst bleef tot aan
zijn dood, in 't voorjaar van 1676. Wij
hebben hem al even, bij de inwijding van
de nieuwe kerk,'ontmoet.
Tot op het laatst der 18e eeuw bleven
nu geregeld twee predikanten werkzaam.
Eene vaoatnre in 1793, ontstaan door hét
vertrek naar Hulst van ds. Cremer en ook
door het heengaan, in 1797 van ds. Grin-
wis naar Breskens bleven deze plaatsen
onbezet, en geraakte de gemeente nu van
lieverlede onvermogend een predikant be
hoorlijk te salariëeren.
Bestnnrders van het Zendelinggenoot
schap te Rotterdam hebben toen intnsschen
■■■■■MM»——
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cenr.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
■k
honden tot diep in het binnenland, geheel
dus in navolging van de Fransche taktiek
in hot Chaujagebxed.
Te Melilla zelf blijft de toestand vrijwel
onveranderd. Geregeld iederen morgen
gaat een gepantserde trein levensmiddelen
brengen aan de voorposten, en geregeld ie
deren morgen wordt die trein aangevallen
en beschoten djor onzichtbaar bljjvende
Kabylen, waarbij dan altjjd een paar Span
jaarden worden gewond. Ook 's nachts
worden de wachtposten herhaaldelijk ver
ontrust, waarbij de stoutmoedige Marokka
nen vaak tot 8 K. M. de vestingwerken na
deren.
De nederzetting Alhucemas wordt bjjna
onafgebroken beschoten, welk vuur beant
woord wordt door de kustbatterijen en de
kanonnen van den k miser «Numancia*.
Men meldt, dat saltan Moulay Hafid aan
den Franschen consul te Tanger, den heer
Gaillard, plechtig beloofde, voortaan de
wetten der menschelijkheid te znllen eer
biedigen en te verbieden, dat in den ver
volge lijfstraffen worden toegepast, welke
verminking of een langzamen dood veroor
zaken.
Alle gevangen genomen soldaten van den
roghi zijn in vrijheid gesteld, en ingelijfd
bij de verschillende troepenafdeelingen van
den Makhzen.
Noord Amerika.
Een kras grijsaard is tucb Mexico's presi
dent.
Op 30 November 1910 loopt de zesde
ambtstermijn van Porfirio Diaz' president
schap af, Een kwart eenw heeft deze
krachtige bewindvoerder de teugels gehou
den tot heil van de Mexicaansche Repn
bliek. Nu is hij 79 jaar oud, weliswaar nog
gezond en krachtig, maar toch dringt zich
de vraag op Wie moet na Diaz het lot van
Mexico besturen 1 Vermoedelijk zal hjj
wal herkozen worden voor de zevende
maal, maar wie zal hem dan als vice-presi
dent ter zijde staan on rechtens het bestuur
overnemen als de oude president komt te
sterven
Porfirio Diaz wenscht den heer Ramon
Corral als vic3-president en vermoedelijk
opvolger naast zich te houden, maar deze
et..i-didatuar vindt niet onverdeeldeinatem-
eea Zendeling geplaatst, om mede te Phi
lippine het predikamt waar te nemen en be
noemden als zoodanig Teun isan der Vliet
die hierwerkzaam bleef tot dsn 6 Ang. 1819
toen hjj op 76-jarigen leeftijd overleed.
Sedert deze de beide gemeenten bediende
had men intusschen, in 1815, toch een
leeraar bekomen ds PETRUS VAN ECK
1815 tot 1816 van Zaamslag beroepen,
die in 1817 vervangen werd door ds JOHs.
GRIMS, 1817 tot 1819, mede van genoemde
gemeente overgekomen.
Van dien tijd af werd Sas van Gent en
Philippine door éen leeraar bediend.
Een en dertig predikanten waren er tot
op heden werkzaaam. Twee van hen vragen
nog even onse aandacht. Beiden schijnen
heftige en lastige heeren te zijn geweest.
Van ds BARTHa. BOLK hier van
1704 tot aan zijn dood in 1719 vinden we
geboekt, dat hem den 8 Aug. 1706 door den
magistraat een berisping werd toegediend,
hem verzoekende, dat hij zich, op den pre
dikstoel wat voorzichtiger te gedragen had
want er waren klachten over zijn „inaoiente
en impertinente maniere en handel" inge
komen.
Een opvdger van hem TREODs. DE
KEMP 1714 tot 1752 maakte 't blijk
baar nog bonter. Zoo het schijnt, was ook
dit een driftig heer en kwam hij nog al eens
in botsing met den magistraat.
Zoo lezen we in de magistraata-notulen,
dat hij eens voor de overheid ter verant
woording werd geroepen, voor iets mis
daan en op den predikstoel ietsten opzichte
den magistraat gezegd te hebben-
Hem werd, na voorlezing, een stuk ter
hand gesteld, waarin wenken opgenomen
waren, waarnaar bij zioh voortaan te ge
dragen had. Dit stuk aannemend, deed
ming. Velen hebben den gouverneur van
Nievo Leon generaal Reyes, candidaat geg
steld. Diaz weert zich tegen deze candida-
tuur met kracht, hij heeft generaal Reyes
uit zijn ambt ontzet en, naar landsgebruik,
een paar regimenten soldaten naar Nievo
Leon gezonden. Generaal Reyes heeft zich
geborgen in de wildernis en laat zijn vrien
den voor hem werken. Hij heeft als voor
naamste programpunt de leuze: «Mexico
voor de Mexicanen* gesteld, doch presi
dent Diaz heeft hem het gras voor de voe
ten weggemaaid door alle Amerikaansche
telegraafambtenaren en spoorwegbeamb
ten te vervangen door Mexicanen. Er zal
>ius waarschijnlijk ditmaal warm gestreden
worden om het Mexicaansche president
schap.
Perzië.
Perzië gaat onder zijn aieowe regeering
een betere toekomst tegemoet. Natuurlijk
hebben de partijleiders 't hoogste gezag,
want de nieuwe Sjah is nog maar zeven
jaar oud.
Tooh zal de welvaart er slechts lang
zaam terugkeerenwant 't land staat te
veel onder oontrole van Rusland en En
geland, die elkander dezen buit betwisten.
De mededeelingen van den oud-minister
Saad, betreffende 't gebeurde der laatste
weken, zeggen genoeg om dit te mogen
veronderstellen.
Dezer dagen heeft hij aan een dagblad
schrijver bet volgende verklaard
„Op den derden dag van de belegering
der residentie toen de kansen van de
revolutionairen gunstig schenen, besloot
de Sjah naar de Russische ambassade te
vluchten. Ik deed al mijn best, den Sjah
te weerhoudon van dien gevaarlijken slap
ik had geheel andere plannen voor een
vreedzame bijlegging van het geschil. Ik
had een manifest opgesteld, waarin alle
eisehen der revolutionairen werden inge
willigd, opdat wij geen bemoeiing van
vreemde mogendheden met onze zaken te
vreezen zonden hebben. Bovendien zouden
de reactionairen onmiddellijk uit Teheran
werden verbannen, en zou bef Parlement
worden bijeengeroepen. Een deputatie uit
de stad, aan wieu ik mijn plannen mede
deelde, was het daarmede volkomen eens.
„Ook de leiders dar antirwolutionnairen,
hij daarmede, of hij h?t achterdeel van
zeker hleedingstuk afveegde, en het daarna
in stukken scheurende, deze stukken den
heeren toewierp, zeggend 2 «dit stuk zóó
veel te achten, als het papier, welks ge
bruik bij daareven had aangetoond", waar
op hij onmiddellijk de zaal verliet.
Eindelijk vinden wij in de notulen van
den kerkenraad nog eene bijzonderheid
vermeld, welke wij niet saogen voorbij
gaan, d ib. dat er den 2 Nov. 1817 op
een buitengewoon pleohtige wijze, het
derde eeuwfeest der kerkhervorming her
dacht werd. Genoemde acte zegt ons er
van dat „ei driemaal op dien dag geluid
werd en de Nederl. vlag van den kerk-
toron wapperde
De leeraar ds. Grims, werd door een
deputatie uit de regeering der stad „„hoe
wel sommigen van eene andere gezindte"",
benevens door de leden des kerkenraads
j afgehaald en men zich naar de kerk begaf,
waar een gedenkzuil, door eenige jonge
lieden aan de keTk ter gedachtenis aan
het het feest geschonken, ter eere van
1 Luther boven den predikstoel was aange
bracht; zijnde een groot schild, door twee
leeuwen ondersteund, in welks midden te
lezen stond „„het derde eeuwfeest der
kerkhervorming, gevierd op 2 Nov.1817.""
„„Held Luther is de man die 't groote
werk verrigtte,]
Dies willen wij, hem ter eer, hier deez'
gedenkzuil stigtte"".]
«Na de geschiedenis der Kerkhervorming
te hebben geschetst, hield ds. Grims eene
indrukwekkende leerrede naar aanleiding
van Hebr. 13 7".
(Bevolking in 1824 982 in 1909 =s
2106 zielen.)
