den.
iOES.
Tl]
VOOR ZEELAND.
No. 280.
Dinsdag 3l Augustus.
23e Jaargang.
te
PEREN
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
te koop
'eren
Balteoisnflseb Overzicht.
i9Ö&.
Jongelieden
ELOOZB
Ide Veld- of
Ir zijn.
ie verstrekt
m.
lens
•iepaard,
n, zoo goed
JORSTANJE,
I)-
Ier
neiye,
tcL
ode
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JCNC^E VERWEST. te Goes
F. P. Dr.u::, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Tegen de Revolutie het
Evangelie.
5.
boomgaarden
e r s e k e.
inden tot en
i, des middags
IJANSE Lz.,
eur uit twee,
M>, bij
SR, Ritthem.
)E RIJCKE,
len van A. de
ge.
an tot en met
uur.
an, gevraagd
id, door C.
[urg.
Colijjnsplaat
istaande een
latei*,
burgerpot te
geheelen om-
i verder voor-
rkzaamheden
iulp van een
in van eene
>r- als bij de
komen.
van leeft gd
Iden ten spoe-
3val rdól' 12
»inselen, als
gezin.
jjwacht onder
HOPSTER,
per
Inennaam
dresC. D.
UOwrg
jmm
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1.25.
Enkele nummers 0,02'.
UITGAVE DLR FIRMA
L.N VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 oent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 "ent.
(Slot.)
Groen van Prinsterer was uiteraard, bij
zijn eerste toetreden tot aen Christelijker)
kring, kind van zijn tijd. Zijn altoos
diepe blik is eerst later, vooral door zijn
historische studiën, gescherpt.
Hieraan dankt hij het dubbele voordeel,
dat hij, vooTeerst, de tegenstelling tegen
du Revolutie theorie eerst latei ontleedde,
en aanvankelijk slechts vol en diep in
hn»r ongebroken eenheid greep en voorts,
dat hij ook later, toen nij tot ontleding
gedwongen werd, tooh nooit aan de be
koring van die oorspronkelijke eenheid
poogde te ontkomen.
Onder de machtige inwerking nu van
die oorspronkelijke eenheid van opvatting
is ook in zijn hart de tegenstelling tue-
sohen het Evangelie en de Revolutie ge
boren; en het is aan het onveranderlijk
vasthouden van die eenhriu, dat we zijn
oude spreuk dankenEer Staatsman niet,
een Evacgeliebelijder.
Wat wilde dan die opzie;baronde tegen
stelling
Lees Edward Burke's toornende plei
dooien tegen de Fransohe Revolutie, gelijk
Groen van Prinsterer dat deed, en ge zult
uw Groen verstaan.
Hierin waren de mannin der Revolutie
en de mannen van des Réveil het eens,
dat de toestand van het tceentalig Europa
diep gezonken was. Mon werd overkropen
door een bang gevoel va t diepe ellende,
on door een nameloos hei awno naar ver
lossing.
De zin, de geest des aseusohen riep om
iets beters, iets hoogers, vroeg ruimte om
de vleugelen uit te slaan, en zioh los te
wikkelen uit de gemanieroerde wereld,
waarin men zioh beklemd gevoelde.
En zie, nn deed de Revolutie van 1789
zich voor als de reddend" engel, die op
aarde was nedergedaald oer de doos van
Ptndora voor de znohteide itensohheid
te ontsluiten.
Zij kondigde zich aan als du dageraad
van den nieuwen morgen. Hot het op
gaan van haar zon zou een schooner dag
voor de volkeren verrijzen. Ze kwam in
feloed, maar om met Ezechiël een: „In
uv ea bloede leef", aau de verbaasde
natiën toe te roepen.
En tegenover die kracht van verlossing
Btcnd nu een man ais Groen van Prin
sterer, na zijn toebrenging tot dee Christus,
niet enkel met twijfel, maar met weerspraak
in zijn hart.
Neen, die bode des vredes was een
Satan, zij het ook in de gedaante van een
engel des lichts. Die Resolutie zou niet
zegenen, maar verderven. Geen lioht maar
duisternis over de natiën brengen. Haar
vonde was, dat ze zelve een nieuw evan
gelie wilde scheppen, waar reeds sinds
achttien eenwen het oude, eenig ware
Evangelie de wereld was ingedragen.
Ongetwijfeld, verlossing moest er komen.
Zóó kon de toestand van Europa geen
stand houden. Msar die redding kon alleen
dagen,zoo men het Evangelie van Golgotha
weer in eere herstelde, >d de volkeren
weer tot den Heiland der wereld bracht.
Dót Evangelie had men gebannen, en
door die uitbanning al den jammer over
zioh gehaald.
Koe dus dat booze verdriet van uitbanning
opgehever, en het aloude Evangelie, of
ook het „eeuwig Evangelie", gelijk Groen
het wel noemde, zijn vroegere kracht,
vooral uit de dagen der Hervorming,
hernemen, dan zon terngkeeren wat eens
geweest was, nu in den vorm van onzen
tijd, en de God der vaderen zou weer
met ons zijn.
Revolutie en Evangelie stonden dus
wslbezien als het vaüche en het ware
Evangelie tegenover elkander.
Er was redding noodig Het heimwee
n*ar redding liet zioh in het mensohe-
lijk hart niet smoren. Doc'a nu boden zioh
twee apostelen, elk met eea blijde bood
schap, aa i De eerste de Fransoh* R' vo-
luiie, die er heil in zocht, om den ineurch
van zijn God t» vervreemden en de fweei'ö
het Evaugeüo van Christus, dat reddicg
bood door den zondaar met zijn God te
verzoenen.
Geen twijfel dan ook, of als ge vraagt
wat de diepste, de origineele zin van
Groea's lijfspreuk was, dan moet zót de
tegenstelling opgevat, en beteekentTegen
de Revolutie het Evangelie, geheel princi
pieel en aigemeen, dat er twee machten
zioh aanbieden, cm aan Europa, en ook
aan ons vaderland, het geluk te hergeven,
en dat G oen van Prinsterer nu met zijn
machtige stem uitroept
„Dat geluk hergeeft u niet de Revolutie
theorie integendeel, die stuwt u voort op
het heilloos pad van uw ondergang. Wat
alleen u redden kan, maar dau ook zeker
zal redden, is het aloude, het beproefde,
het eenwig jeugdige Evangelie, dat, Chrin-
tus i» de wereld is gekomen, opt onzo
breuke te verbinden, en balsem te drup
pelen in dij wonden van ons meneohelijk
hart."
Alleen wis het in die diepte opvat,
verstaat Gisen. Zóó is zijn lijfspreuk in
de eenheid van conceptie. Niet ontleed,
niet toegepast. Geen theorie, maar i s cort-
aoientiekreet van wie zelf verlost wi s. En
die eonsoientiekreet maakte hem tot Evan-
geliebeljjder.
Maar na-.uurijjk, in die eenheid van
ooneeptie is deze lijfspreuk wel eer ver
tolking vtti het diepste motief, d»t Groen
van Prinsrerer droef, maar verklaar! ze
n nog zij a stelsel niet.
Dit steler. kon eerst allenge uit dikelfd
motief geboren worden, zoodra het his
torisch inzicht het algemeene verbijzon
derd had.
Maar toen heeft Groen van Prinstert
dan ook ingezien, wat hem juist boven
Bilderdijk boog deed staandat de Lu 1
geen invasie kan doen, en dat dus
de Fransohe Revolutie door God «elf in
de historie der volken is ingesohaka d, en
naar zijn Raad moet verklaard.
Een invasie uit de hel dringt men t arag,
en wordt dies coMtra-revolutionai Mae
een schakel in de historie, kan uit de
historie ni.t uitgelicht, en dus moet wie
daarna komt met de gevolgen van die
schakel rekenen e& óók die schakel moe.
doel en bet ekenis voor de toekomst hebben.
Zoo werd Groen van Prinsterer anti-
revolutionair.
De revolutie te oordeelen en te veroor-
deelen was niet genoeg. Apocalyptisch op
het Maranatha te wachten, ware schen
ding van Christen-plicht. Zoolarg God ons
kracht en leven schonk moest er gearbeid.
Niet in aesthetiseb, dilettantistisch gekeu
vel, maar in het kloeke woord en in de
manlijke daad heil gezocht. Alwie Chris
tus liefhad, had den strijd aan te binden
in dien strijd zijn broederen te zoeken en
met die broederen saêna voor volk en
vaderland zioh op ie offeren.
En nu natuurlijk begint de ontleding van
de lijfspreuk, en uit die lijfspreuk de aflei
ding der eonseqnentiën.
„Geen [notie" had Bilderdijk geroepen,
en Da Costa had, na hem, tegen alle orga
nisatie getuigd. Een dichterwoord kon God
zegenen om de geesten om te zetten.
Maar Groen van Prinsterer,die den plicht
om terdege te handelen inzag, riep tot aotie
op, en eischic voor die aotie organisatie
van de kraehten, die God geschonken had.
Niet Bilderdijk, Groen schiep de antirevo
lutionaire partij.
En toen kon hij natuurlijk bij dit ver
maan tot aotie en saambrenging der k.'ach
ten niet blijven staan, want aotie onderstelt
nadenken, roept om helderheid in ht t be
wustzijn, eisoht een leiddraad, vergt een
doel.
De Revolutie was wel maar een feit,
maar in dat feit school een stelsel van
begrippen, stak een theorie, verborg zioh
een systema. Ea wijl nu gelijk alleen met
gelijk overmand wordt, drong zich toen
ook aan Groen de noodzakelijkheid op, om
theorie tegen tbi-crie,. stelsel tegen stelsel,
systema tegen system a te stellenen zoo
rijpte in zijn machtigen geest het besef,
dat er in het Evangelie ook een staatsleer,
een stalkundige [-ocacluenwereld, de aan
duiding van een staatkundige practijk
school.
Een staats leer, en een steetepractyk.
Want dat Evangelie was niet [enkel
Bethlehem en het Kruis, maar dat KruiB
had een achtergrond die achtergrond lag
in geheel de Schrift voor onsen in die
Sohrifl was ons an Godswege geopen
baard, we kt ac beginselen waren, waaruit
alleen h;t staatsleven kan opbloeien.
Maar ook een staatepractijk.
Want ook de Siaat kwc.ru vanzelf met
het Evangelie in aanraking, met het Evan
gelie in de kerk, met het Évangelie in de
school, me; het E/angelie in het buisge
zin, met het Evangelie in de oonsoieotie.
En nu moes', dé verhouding afgebakend,
niet gelijk dc Revolutie dat wilde, maar
gelijk God in rijn Evangelie dit eisoht,
oprijt oiju E rang< Ue onder alle volk zijn
vrijen loop zou hebben.
Dit v ranae-iio .intnarlijk den zin, diet
men nilt;"13 aan de lijfspreuk van onzen
onvërgetëijkcn meester gic;? hechten.
Tegen de Revolutie hel Evangelie kreeg
nu een ktani, alsof het zeggen wilde
tegeno.i de raleehi staatkundige begin
selen, diie a a Revolutie predikt, de ware
staatkundige beginselen overstellen, gelijk,
hot Evaogdie on h-el de Sehrifi ons die
van Godswege verL ndigon.
Eu ook tegenover de Revolutie het Evan
gelie werd nj praotii.i h Vrijheid voorhaf
Evfcagp 'iei' Luk co j' hoo' en oonsoientie
aïejsoheK, op Jat dit E'&ngéUó als bederf
werend zout de vera rving togenhoude.
Haar -si rz iargiug op die manier de «in,
de opva t ng van de .4 lijfspreuk wijziging,
toeh bleef ook die afgeleide opvatting,
steedo behe.rsoht c-oor dec grondtoon van
haar oorspronkelijke boduidenis:
Oai redfiijg schreit c e ellende der volken.
De Revolutie belooft heil. Maar alleen de
Christus Gods kan a redding brengen.
80 Augustus 1909.
Morgen, heden, Koninginnedag
De 31e Augustus "s een jubeldag voor
Oranje en voor Nedland.
Voor de Koaingin en haar Moeder, haar
Kind, h.-.at Gemaal.
Voor het Nederlandscha Volk, dat in zijn
over-overgroo-e meerderheid Haar omringt
met zijn liefde en eerbiedenis.
Onze Koningin mag ditmaal haar ge
boortedag voor het eerst vieren met een
spruite van haar echt op den schoot.
Dit maakt dszes verjaardag voor Neder
land en Oranje dubbel heerlijk.
De toekomst van Land en Volk berust in
de hand des Heeren
Daarom bid ien wij met te grooter ver
trouwenGod van Nederland 1 spaar lang
onze Konicginne, breid uit haar Huisdat
Oranje leve voor Uw aangezicht
Calvyn over Luther.
Interessant is, in een artikel van de
Stemmen, Calvijn's oordeel over Luther.
Calvijn schreef in 1544 aan Bullinger:
„Ik hoor dat Lather laatst met gewel
dige soheld woorden niet slechts over u
maar over ons allen is uitgevaren. Het is
reeds op zichzelf treurig, dat wij, klein in
getal en van vijanden omringd, nog in
ons eigen midden in tweestrijd komen,
maar nooit kan dat op meer ongesohikten
tijd komen d|in juist nu. Ik kan mij daarom
niet anders voorstellen, dan dat God den
satan heeft los gelaten. Lather zelf heeit
daarin zeker, behalve zijn eigen, mateloos
hartstochtelijk en opbruisend karakter,
Amsdorf tot raadgever, een dwaas zonder
hersens, en Iaat zioh door hem op allerlei
dwaalwegen voeren. Ik weet niet, of
Luther door een of ander geschrift van u
vertoornd is geworden maar al is het dat
een karakter als het zijne, dat niet alleen
prikkelbaar, maar zelfs verbitterd is, ook
door geringe oorzaken opbruist, zoo was
er tooh geen voldoende grond om zóó aan
te gaan als hij doet. Nn waag ik het nau
welijks u te verzoeken om stil te zwijgen
want het zou niet goed zijn onaohuldigen
zoo smadelijk te laten behandelen en hun
gelegenheid tot rechtvaardiging te weige
ren ook weet ik niet of het goed is te
zwijgen. Maar dit is mijn wensob, dat gij
tooh bedenkt welk een groot man Luther
is, door welke buitengewone geestesgaven
hij uitblinkt, hoe dapper en onversohrok -
ken, hoe wijs, hoe geleerd en krachtig
hij tot hiertoe steeds gearbeid heeft aan
de verwoesting van het rijk des Antichrists
en aan de verbreiding van de leer der
zaligheid. Ik heb het reeds dikwijls g -.
zegd Wanneer hij mij voordnivei sohoid,
dan zou ik heet tooh de eer aandoen hem
voor een zeer uitmuntenden knecht Gods
te houden, die zeker ook aan groote ge
breken lijdt, gelijk bij aan heerlijke deug
den rijk is. Had bij zioh er maar meer
op toegelegd zijn oniatnimig wezen beter
in toom te houden. Had hij toch msar de
hartstochtelijkheid, die hem aangeboren
is, steeds togen de vijanden der waarheid
gekeerd in plaats vt.n barr togen de knech
ten des Heeren te lateo bliksemenH»'l
hij zioh maar meer moeite gegeven, zijne
fouten in te zien I Het meest hebben heen
de vleiers nudeel gedaan, dasr hjj reces
van nature te zoer geneigd is, zichzelf
zeoht te behf-udelon. En toch is het onze
plicht, wat aan hem gebrekkig is zóó ts
berispen, dat wij zijner geniale began/ö-
nf-'d iels ten goede honden. Bedenk dus
vóór alles, dat vreeg ik u en al uwe col
lega's, dat gij te doen hebt met con prins
onder de dienaren van Christus, aan wie
wij allen veel verdicht zijn. Gij zult ook,
als gij in strijd met hem komt, niets be-
reikep, dan dat gij den oogeioorigen ge
noegen doet, zoodat zij triomfeeren zullen,
niet zoozeer over onze personen, als over
de zaak des Evangelies. Wanneer wij
elkander naar beneden trekken, dan schen
ken zij ons geloof meer dan genoeg. Maar
wanneer wij éénsgezind en óénstemnc.g
Chris'us prediken, dan gelooven zij ons
niet en misbruiken daarbij juist onze ie
sohnldigingen tegen elkander, waaraan zij
geloof schenken, meer dan reoht is. Ik
zen wel willen dat gij hierop meer bedacht
waart, dan daarop wat Luther wegens
zijn matelooze heftigheid verdient. Er mag
tooh bij ons niet plaats vinden, wal Pëu-
ius berispt (Gal. 5 14), dat wij elksar
bijten on vcreten en daarbij zelf verteerd
worden. Ook als Luther ons geprikkeld
heefi, is het beter van den strijd af te
laten dan de schade grooter te maken ten
nadeele van de gansohe Kerk."
Noord Afrika.
De Spanjaarden in Marokko.
ZoooIb wij zagende bezetting van het
vroegere kamp Restinga is niet het begin
geweest vaneen algemeenenaanval. Waar
schijnlijk heeft generaal Marina met deze
beweging geen andere bedoeling, dan zich
meester te maken van de oasse Ei-Aarba,
op 6 kivometer van Msr Chic», waar zich
een krachtige bron met uitstekend drink
water bevindt. Gebrek aan water toch is
een van de ergste en gevaarlijkste plagen
voor het leger. Een officieel telegram uit
Melilla meldt, dat deze operatie volkomen
gelukt is, zonder dat een schot behoefde
gelost te worden. Een tweede voordeel van
die inbezitneming is, dat men thans Nador
van twee kanten kan aanvallen. De nieuwe
stelling is onmiddellijk met prikkeldraad
en wallen omgeven.
Met groote vreugde werd de order tot
oprukken in Melilla ontvangen. Als door
toovering heerste er ineens een geheel an
dere stemming onder den troep vroolijk
pakten de soldaten van de tfdeelingen, die
voor den opm&rsch waren aangewezen, hun
ransel: eindelijk actie, eindelijk zon men
die onzichtbare, onvermoeidbare vijanden
eens te lijf kunnen gaan 1
Professor Th. Fischer-Marburg geeft in
de Deutsche Marokko Correspendenz eenige
beschouwingen over den aard van de vijan
den, die aan alle kanten om het Spaansehe
leger opdringen. Van een verhouding van
ondergeschiktheid, schrijft deze ethnoloog,
van de Rifstammen tegenover het gros van
het eigenlijke Berbervolk, dat niet alleen
het Atlasgebied bewoont, maar zich uit
strekt tot Egypte en Senegal, en dat naar
schatting 12 tot 13 milliaen zielen talt, is
geen sprake, hoewel zfj de zeden en den
aard vrijwel bewaard hebben. Gehechtheid
aan den grond, neiging tot en kennis van
akkerbouw, arbeidzaamheid en ving be
grip, groote handigheid in huisarbeid, zoo
dat zij goede handwerkers zijn, zijn hun
kenmerkende eigenschappen.
Naar het niterljjk gelijken zjj veel op den
Enropeaan, velen zijn blond, metblanwe
oogen. Hun meest kenmerkende eigen
schap ia wel hun krijgshaftige zin. Aan
ontberingen gewend, kunnen zij nren lang
in de brandende zon marcheeren, zonder
hun strijdvaardigheid te verliezen. Door
de voortdurende ve i en onder elkaar is ie
der man uitstekend verirouwd met zijn wa
pen en zijn zjj ellen goede schutters. Hun
geweer b hun afgod, nooit zullen zjj het in
don steef* laten.
Een slechts factor echter voor een
krachtig gemeenschappelijk optreden is
hnn gewoonte, slechts in gevaarlijke tijden
een aanvoerder te k'ezen, die, is de vijand
verdreven, terstond weer terugtreedt in
de ge' ;deren zijner vroegere ondergeschik
ten. Ed daar sij ook geen adel kennen,
is er weinig eenheid en centralisatiehot
zijn op ziohzeli slaande afdeelingen, zon
der een krachtige, gemeenschappelijk»
leading.
De professor houdt zich overtuigd, dat
de Spanjaarden thans, evenmin als in 1893,
hun gebied suilen kunnen uitbreidenhij
betwijfelt zelfs, of sij in staat zullen zjjn
naar Selouan en de mijnen van Beni Boa
Ifroe door te driegen.
Melilla.
Een Spaansoh blad goeft een beschrij
ving van den borg Oeksen, de onschuldige
aanleiding tot den geheelen strijd.
Deze 850 meter hoo-je, uit vijf toppen
bestaande bergmassa, maakt deel uit van
de Sierra Beni Boe Ifroe, welke de Roghi
aan de Spaansehe mijnmaatsehappijen heeft
afgestaan tot ontginning der ijzerlagen, die
zioh over groote uitgestrektheden in dezen
bergrug moeten bevinden Da hoogste kam,
vanwaar men een ind rak wekkend verge
zicht geniet, bestaat uit geweldige rots
blokken, die slechts door middel van dyna
miet kunnen worden uit den weg gernimd.
De chemische analyse der ertslagen moet
de aanwezigheid van 65 tot 70 pCt. ijzer-
gehalte aangetoond heblen.
Voor de ontginaing zal het Doadig zjjn
in den berg uitgehouwen graven van door
het volk hoogvereerde marabouts te ver
nietigen. Het bestuur van de mijnmaat-
sohappij ziet dit weliswaar niet zeer zwaar
in en verklaart, dat de Rifkabylen hier
niets omgeven zullen, daar bij hen de
overtuiging leeft, dat, zoodra „Christen
honden" bezit nemen van Muzelmansohea
grond, de zielen der „heiligen" vlochten
maar de nitkomst kon deze optimisti
sche opvatting wel ems bloedig logen
straffen.
Waarschijnlijk zijn de ertslagen reeds
aan de Csrthagers bekend geweest, hoe
wel deze Sierra's nog te weinig bezocht
zijn, om met zekerheid hiervoor bewijzen
te leveren. Voor het oogeublik weet men
in ieder geval, dat de berg zeker aehttat
tien millioen ton ijzererts bevat dos
wel een voorraad, die de moeite van het
delven loonen zal 1
De Roghi is ta Fez aangekomen, in een
ijzeren kooi gesloten, vastgebonden op een
kameel 1
De troepen van den M&khien stonden
c n haie opgesteld, de mnziek aan het hoofd.
