I
No. 278,
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
KQQP
Zaterdag 28 Augustus.
23e Jaargang.
RHRISTELUK-
HISTORISCH
Tegen de Revolutie.
p
aecht
;emaid.
I burg
IR, Ritthem.
ECRF
iepaard,
Knecht
neije,
26
2)
erweat Goes.
VER5GHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
S. J. DE JCNCZ-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, fe Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Snippers uit de oude doos.
Balteilsudstii Overdekt.
BiimeniaiiitL
ur uit twee,
bi)
lelburgwyk
en, bewoond
sr Leolbrcq.
van Notaris
rg-
j)E RIJCKE,
te Middel-
g. voorzien.
iw, Middeib.
OELEN Jz.
gi.nselen, als
gezin.
ewacht onder
HOPSTER,
»enwoordige,
an September
bden leeftijd,
firma v. d.
CHELDB".
lam.
3010,11,
3110,30 11,30
h>.
16 6,30 9,30
17 7,- 11,—
18 7,- 11,—
19 7,30 It,—
20 7,30 12,-
21 8,80 12,
8,30 11,—
8,30 11,—
8,30 12,-
8,30 8,30
9,- 9,-
9,- 10,-
&8 9,30 10,30
19i0,- 11,—
3010,30 11,—
22
23
24
25
27
een datum is
reede getal is
IZIERIKZEE.
i Zierikzee.
27 7,30 3,—
28 7.301) 3,—
2911,30a)
30 7,30 3,—
31 7,- 3,-
7,30
6,30
7,30
7,30
3-
3, -
3,-
7,30
7,30
7,30
6,30
7,30
6,30i)
6,-
7,-
7,30
6,30
7,30
7,30
3,-
3,-
3
3,-
3,-
3,-
7,30
7,30
7,30
6,30
7,30
7,30
7,30
7,30
7,30
7,30
0 6,30 3,—
Zaterdag H
i2 Sept. naar
fe om 9,uur.
8,-
3.—
3,-
5,-
3,-
3,-
3,-
3,-
3-
3,-
3,—
3,—
3,-
3,-
3,—
3,-
3.—
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25.
Enkele nummers 0,02'.
r-sr«f rarn i
UITGAV E DUR PIRMA
üN 1 IN
■■'•m-stmi
Wij twictiggte-eeuwere leven midden
in de Revelatie.
Ziedaar een uitspraak, die men misschien
niet algemeen cal beamen.
Ja, we spreken over de revolutie. We
herinneren elkander, dat ruim honderd
jaar geleden een Koningshoofd gevallen
is onder de guillotine. We halen Carlyla uit
de kast eu huiveren bij de bladzijden uit
de Fransohe geschiedenis, die hij ons voor
legt, zwart van zedenbederf onder hoog en
laag gemeen, rood vam het bloed der on-
sohuldigen, die boeten moesten voor de
zonden der vaderen. We zeggen O hoe
vroeselijk 1 en we vragen met ontzetting,
of die tooneelen ooit zouden kunnen terug
komen
Eb zoo blijft de Revolutie voor menigeen
een afgespeeld drama uit de 18e eeuw;
een ding dal gebeurd is, en waarvan alleen
de herinnering zoo nu en dan nog eens
pijnlijk aandoet. Maar dat we thans, on
danks de schijnbare rust die we genieten,
midden in de revolutie leven, neen dat
beseft men niet en zou menigeen, als ge
er naar vroeg, op beslisten toon ontkennen.
Men beseft bet niet, omdat men uit de
geschiedenis van voor honderd twintig jaar
niet geleerd heeft, dat de revolutie eigen
lijk geen gebeurtenis, maar een beginsel
is. Een heilloos, verderfelijk beginsel, op
genomen in het bewustzijn der denkers,
die het volk leiddeD, en daarna van het
volk zelf, om zioh vervolgens in de sobrik-
kelijkste gebeurtenis, die de nieuwere ge
sohiedenis te boekstaven heeft, te beli
chamen.
Men weet niet, dat de zuurdeesem van
dit beginsel, na den val van Napoleon, uit
ons volksbewustzijn, uit het brein van de
leiders des volks niet is uitgezuiverd en
dat dientengevolge het revolutionaire, in
een verzachten, verwaterden vorm, maar
toch zeer wezenlijk en onloochenbaar, al
onze staatsinstellingen en den gansohen
grond waarop die gebouwd zijd, is blijven
doortrekken.
Zoo voelt men niet dat we thans zooveel
jaar na dato, nog altijd ademen in den
revolutionairen atmosfeer. Dat ons open
baar onderwijs, onze universiteiten, d»
publieke opinie, vele van de wetten die
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 "ent.
a
339
FEUILLETON.
DOOK
SCALDIS.
Kattendijke.
I.
De gemeente Kattendijke en Oost-Beve
land bestond vroeger slechts uit de heer
lijkheid Kattendijke, dooh in 1816 werd
Oost Beveland met een gedeelte van den
in 1809 ingedijkten Wilhelmina-polder,
dat tot geen der aangrenzende ambachten
behoorde, er aan toegevoegd.
Zij bevat alzoo het dorp Kattendijke,
Wilhebninadorp en hei gehucht Wijtvliet
Ten noorden van de vroegere Eliwerve,
op de gionden waarop het dorp Kapelle
verrees, vinden wij dan dit amhaoht, dat,
lang en smal als het is, blijkt te zijn op
gewassen, in of tegen eea eenmaal wijden
stroom, dien men, eeuwen geleden aldaar
moet hebben aangetroffen en die moet
hebben samengehangen met de muluth.
welker overblijfselen, ten zuiden der Eli-
tcerve nog aanwezig zijn, en tot aan de
oude haven van Bieselinge kunnen worden
nagegaan. Het dorp ligt tegen den noor
delijken zeedijk.
Ongeveer op de helft afstand van het
dorp en Kapellevinden wij, tegen den
hoogen weg, thans Monniken-dijk gehee
ten, welke de westelijke grens tegen Kloe~
Unge uitmaakt, eene hoog gelegen hofstede,
bekend onder den naam van het Monni-
kenhoj.
Tegen over deze hofstede maken de
grenzen van het ambacht een zonderlinge
sedert gemaokt zijn, dat zelfs de inrieh'ios.
der maatschappij veelsïins verkeerd is,
omdat bij alles denkbeelden en theerifëi
worden aangenomen, uit het revolutionaire
beginsel afgeleid of rechtstreeks daaraan
ontleend, en die dus nooit een zuiver uit-
gangspunt kunnen aanbieden voor de re
geling der staalkundige en maatschappe
lijke belangen.
En tooh is onze gansohe geschiedenis al
deze jaren niets anders dan een worste
ling tussohen de twee tegenstrijdige
machten, die onze natie veroveren. Eener-
zijds de Geest der Revolutie, ter onzaliger
ure uit Frankrijk door de verdwaasde
patriotten ingehaald aan de andere zjjde
het Evangelie, door de Hervorming van
middeneeuwsoh bijgeloof ontdaan en als
een zuiver licht op den kandelaar ge
plaatst. Eanerzijds de Revolutie-geest, in
dringende en zioh nestelende)) in al de
aderen en de edele deelen van ons gees
telijk volksbestaanaan de andere zijde
het Evangelie, sprekende uit den mond
van zijn bezielde belijders, niet tot zwijgen
gebracht door de dreigiDg en de overmacht
eener steeds kleurveawisselende ongefoofs-
party, maar rusteloos Staat èu Kerk èn
Wetenschap, èo Maatschappij opeischende
voor den dienst van Hem, die ons volk
voor drie eeuwen met dat heldere licht
verwaardigde en het Drievoudig Snoer;
God, Nederland en Oranje voor ons ineen
vlocht,' dat niet haastig zou worden ver
broken
Men zou zeggen, wie hiervan nog niet
overtuigd is, moet het tegenwoordig wel
worden. Hel springt tooh in het oog, dat
het thans juist zoo uitkomt, als Bilderdijk,
onze eerste en oudste tegen de Revolutie,
en Groen van Prinsterer, en Da Gosta, en
onze beste antirevolutionaire mannen altijd
hebben voorzegd. De politieke leiders,
altemaal inbuldigers van de Volkssouve-
reiniteit, vinden na het volk tegenover
zich, met den kreet: Nu gij eem er onder
en waj bovenopNiets wankeler in onze
dagen dan i e eerbied voor het Gezag. De
maatschappij is in hare diepste grondslagen
geschokt. Zij heeft zioh vas'gereöeu in
een spoor, dat met louter bloemen scheen
beplant, maar dat geen uitweg vertoont.
De stBBden zijn ontwrioht. Het evenwicht
is verbroken. Brood, roept men, en spelen 1
sprong naar het oosten heen, waardoor
een soort van zak ontstaat, zooals er, bij
het achtereen volgens afdammen van een
stroom op yele plaatsen worden aange
troffen. Wrj zien er uit, dat door dezen
zijtak Wemeldinge eens geheel en al van
bewesten-Ierseke moet sijn afgescheiden
geweest, en de stroom zioh, op de bocgte
van Dturloo moet hebben vereenigd met
de Oostersohelde.
Uit den vorm van het grondgebied ma
ken wij dus op, dat de heerlijkheid ven
Kattendijke van jongere dagteekeriag is
dan do naburige gronden en even als die
van Zwake haar bestaan te danken heeft
aan het verzanden van een stroom. Dit
is dan ook zoo, want de heeran van Cats
damden de Wijtvliet af, welke heeren dan
ook de eerste eigenaars van het ambacht
waren, lioawel van Grijpskerkeuit het
wapen, sfleidt, dat het kwam utt den
stam der hseron van
wat door
verwantschap dar geslachten Cats en Heen-
vliet wel samen kan gaan.
Het vermoeden dat de indijkera tot het
geslacht Cats behoorden, wordt ook "er-
sterkt door de benaming Kattendijke, welke
wij houden voor gelijkluidend met Katsen-
dfjk, in den zin van bedijking der Heer-in
van Cats. Onze vermoedens worden einde
lijk tot zekerheid gebracht door hetgeen
wij van elders weten. Zoo lag Wemeldinge
eenmaal cp ziehzelven en had tot op het
einde der 16a eeuw een eigen dijkbestuur.
De dijkgraven van het Breede heetten
tooh, zelfs in 1596 nogDijkgraven van
de watering bewesten-lersèke en van Wemel
dinge-, terwijl de Wichvliet of Wijffliet
eene havenplaats aanwees, aan welke graaf
Willem nog dea 8 Nov. 14(6 tolvrijheid
Mes? de angstige wedervraag luidt, of er
wel brood is voor ali- n en wet de „spe
len" betreft wtag mei vragen, hoe de dui
zenden wog moed en lurt behouden, om
den er ".si der toestanden op zoo luchthar
tige wijs te verdartele».
Gobd eerbied voor God, en daarom ook
niet voor de Overheden Geen goddelijke
grondslagen van reoht en gerechtigheid,
geen verantwoordelijkheid en zedelijke
verplichtingen en daarom een losheid van
zeden, een roekeloosheid en on vertrouw
baarheid in het omforliDg verkeer, dat den
geraffineerden diefstal tot maatschappelijke
eerlijkheid en den eerlijken man tot een
dief dreigt te maken. Het schoolonderwijs
losgemaakt van Gods Woord. Het huisge
zin verwilderd. De band tussohen dienst
baren losgerukt, om den broode ja nog
geduld, maar voor hoelang Een la^akorst
is de grond waarop we staan. En daar
onder kookt en woelt het kwalijk verholoDe
vuur, en al slaat de vlam nog niet uit,
toch barsten tussohen de dampeu dis
uit de spleten stijgen, onheilspellende
hliksemfli'sen voor onze voetea uit, die
een rosseu gloed bijzetten aan de kreten
van opstand eu wraak, waartoe de anar
chie bezig is hare drommen fe wapenen.
Gsen uitlokkend schouwspel voorzeker.
Maar te ontroerender, omdat de groote
menigte het verband niet sefcyut te zien
tusschen oorzaak en gevolg en nog altijd
waant dat een weinigje-/humaniteit" in den
volksgeest gebracht, en uitgebreider on
derwijs om kernis en beschaving te ver
spreiden, de bliksemafleiders zyn die deze
nitbarsting kunnen voorkomen.
Inbeelding, anders nietEr is maar één
middel tegen de Revolutie, dat tegen hare
verleiding wapent of *t slachtoffer aan hare
klauwen ontrukt. Dat is, naar Groen van
Prinsterers lpfspreuk, het Evangelie. Het
Evangelie. Niet het door den tijdgeest ge
fatsoeneerde Evangelieeu eens Rationa
listisch, dan Groningscb, later Modern, of,
gelyk naar de allernieuwste wijsheid, Pan
theïstisch, zich niet schamende om verbroe-
deiing te zoeken tot met het Indisch Boed
dhisme. Neen. het oude, het echte, het
Evangelie des Bijbels. Het Evangelie dat
spreekt van zonde en genadevan de zonde
ties menschen, die hem 't goddelijk gericht
waardig maakten van de genade Gods,
gaf in zijne landen vaa Holland en Zee
land. Zij was eveawej eene eeuw vroeger
ook reeds bekend, want Melis Stoke schreef,
in zijn rijmkroniek, van graaf Willem 111
en zijn gevolg; $Si gioghen teWiohvliet
aa."
Overigens wijzen de lage gronden neg
genoegzaam aan. <*arr de beddingen van
die stro-omen j oudtijds gevonden werden.
Vragen wij nu ever-wal verder, wanneer
die strooman zijn afgedamd geworden, dan
zwijgt de geschiedenis. Alles wat er van
te zeggen is, is alleen dat er sedert min
stens 6i eeuw na de indijking verloopen is.
liet bewijs hiervoor is gewakkelijk te
vinden, De graaf bad ie, 1310 van St.
Pieter te Utrrcht de tienden en het patro-
naatsreehi der kerken in Zeeland voor
zooveel het "hem toekwam ingeruild tegen
andere bezittinge en reehten en had ver
volgens met de tiendes houdende leenman
nen eene overeenkomst gesloten, waarbij
aon A-ssbs.- Loereo, bij untstaaade vaca
tures, de talies van een nieuwen
prisBie- werd t ageke d. Nu presenteor
den erfga?a;-?u van 'aUendijke, in 1327,
aan den grv.f de knik van Kattendijke,
die opengevallen was.
Deze kers dag! eekent alzoo van meer dan
zes eeuw o, er. kfn nog vrij wat ouder
zijn, want er wordt eene halve eeuw
vroeger reeds gesproken van Heeren van
Kattendijke, o. t. vau ridder Wo'fert van
Kcsttend-jkedie, als Zeeuwsch edelman, m„t
graaf Floris in i289 r 'erhoop lag.
Vóór de aanhechting van den Wilhelmina-
polder en aangreuzetce gronden, was het
ambacht maar kleinin 't midden der
18e eeuw besloeg tut eene oppervlakte
I van 1403 gemeten en wordt toen als be-
dïe het gericht deed nederkomen op het
hoofd des middelaars. Eet Evangelie, dat
«iet optimistisch, gelijk de Revolutie, be
gint met den mensch als een wezen met
souvereine rechten op den troon te zetten
maar dat pessimistisch begint, met den
monsch als zondaar te vernederen voor God
om hem daarna op te voeren tot het hoogste
denkbare optimisme, tot de gemeenschap
met God' Het Evangelie dat dus niet met de
werkelijkheid aanvangt, en op de werke
lijkheid is berekend. Eb dat daarom eerst
den mensch persoonlijk in zijn verhouding
tot God en zijn medemensch, den weg wijst,
en daarna de menschen gezamenlijkin hun
verhouding als volk tot de Overheid en als
maatschappij tot elkander.
Wat beteekent het of de Revolutie tl
honderdmaal zegtDe mensch is souverein,
als toch inderdaad God alleen Sonverein is
en recht heeft om te gebieden Daarom,
gelijk Groen zeide, tegen de Revolutie het
Evangelie Niets anders, maar dat geheel,
dat onvervalscht. Het Evangelie, o mensch
in nw hart, in nw hnis, in nw leven, in uw
zaken, in uw maatschappelijk verkeer, in
uw staatkuadig zijn, in uwe politiek, ie
uwe sociale verhoudingen, overal 't Evan
gelie. Als het richtsnoer waarnaar ge alle3
hebt te regelen. Als het zuurdeeg dat alles
smaak en prikkel moet geven. Als het zout
dat het bederf uit uwe aderen en uit de
aderen van uw volksleven moet weren. Als
het eenig voo; behoedmiddel tegen het in
gekropen sluipend Revolutie gif, dat u
overal bedreigt, en, als God het niet ver
hoedt, sinds 1789 ons Nederlard voor de
tweede maal een Pandemonium, een lustoord
der boo ze geesten zou maken.
Duitscbland en de Dardanelles
quaestle.
Hot Berl. Tagebl. bevat een hoofdartikel
van Fr. Dernburg, getiteld Bosporus und
Durdanellen. Na uit historisch oogpunt da
quaestie te hebben besproken, herinnert
schrijver, dat de toestand aan de Zwarte
Zee sedert het vedrag van Panjs is er-
inderd door hel scheppen van twee nieuwe
Staten aan* de oevers van de Zwarte Zee
ni. Roemenië en Bu'garije. Hieraan heeft
z. i. waarschijnlijk koning Eduard gedacht
iitter genoemd mr Alex Johan Hieronimus
Huijsscn, burgmv. van Middelburg.
Na vele eigenaars gehad te hebben, te
veel om to noemeD, stond op de laatste
ateearol het ambacht, toen groot 937 geme
ten, ten name van Anna Hurgonje en werd
het den 11 Oct. 1792 verheven op haar zoon
Willem Jacob Buy seen, in wiens f,mille de
heerlijkheid tot heden bleef.
Ta voren hebben wjj, met een enkel
woord, melding gemaakt van de hoeve:
het Monnikenhof.
Wyl de gebouwenen gronden van dit
hof, vroeger geestelijke bezittingen waren,
zal het onze moeite wel loonen, wanseer
wij, tóór wii het dorp een bezoek brengen,
eerst onze schreden richten naar genoemde
hofstede, om in onzen geest de. dagen terug
te roepen, waarin deze stichting waarli. k
«en geestelijke «uithof" was.
Wij vinden by de vroegers Zeeuwschi
geschiedschrijvers alleen geboekt dat dit
gesticht eenmaal een klooster was. Dit is
evenwel niet het geval. De geleerde Dres-
selhuis heeft er ons, door zijue onvermoeide
nasporingen, wat Jmeer v*n kunnen verte 1-
lra. Zoo zegt hij o. a. dat het alleen eei s
kloosters-uithof was; een buitenverblijf
voor geestelijken, zouden we in onze dagen
zeggen.
Eu dat het dit werkelijk wss, bl ij kt or s
uit bet volgende; In het j<ar 1187 gaven
Hendrik van Scoten, met zyne vrouw eu
hunne vier zonen, alles wat zy in eigendom
bezaten in de heerlijkheid Krabbendijke
aan de in 1174 gestichtte Abdjj van ter
Hoest, bij Brugge.
Ook den 16 April 1204, verklaarde graaf
Willem 1 al het goed der Abdij, dat binnen
zyne landpalen lag voor altijd vry „abom-
bij het zoeken van een nieuwe formule.
Het artikel besluit met te zeggen dat
Duitsohlaud alles sympathiek is, wat kan
bijdragen tot vermindericg vau de spanning
tussohen Dnitsohland en Eogeland met zijn
bondgenooten.Maar de ervaring,die Europa
thans beeft opgedaan, laat betwijfelen of
de Engelsohe diplomatie in deze quaestie
zich gelukkig zal tooneu dan bjjv. in Bosnië
en Kreta. Het beste wat men daarom kan
verwachten is de tijding dat Bosporus en
Dardanellen weer eens ad aota zijn uitge
steld.
Turkije ea de mogendheden.
De grootvizier spreekt het gerucht tegen
dat hij tot aan de aankomst van de Turk-
scha versterkingen in Jemen, den sleun
zou gevraagd hebben van de Italiaansohe
en Engelsohe oorlogschepen.
De ministerraad bepaalde heden den
tekst der nota, die morgen aan de gezan
ten der vier beschermende mogendheden
zal worden overhandigd. Uit gezaghebben
de bron wordt vernemen, dat de nota
zegt, dat Turkije beslist vredelievedd is
zoo het met Griekenland een gedachten-
wisseling bogon was dit vooral naar aan
leiding van de Grieksohe beweging in
Maoedonie die, naar bewezen is, uit Athene
werd geleid.Turkije wilde vau Griekenland
formeele verzekering ontvangen omtrent
dit punt; maar het daoht er nimmer ean in
die quaestie de regeling der Kretenzische
uaestie te mengeD.
De nota verklaart, dat de beide jongste
nota's van Griekenland bevredigend zijn
en dankt de mogendheden voor het terug
roepen van de civiele agenten en het op-
heffdD van de fiuaccieele agenten in Maoe-
donië. Turkije wijst het aanbod van goede
dieusten io liaoedonië, voor de invoering
der hervormingen in het verdrag van Ber
lijn bedoeld, af, omdat de Turksohe regee
ring die hervormingen niet alleen in Mace
donië, maar in het geheele Turksohe Rijk
zal invoeren.
Naar aanleiding van de gerezen
vraag, of een natuurlijk door een niet-
Noderlendsoheu vader erkend kind van
een Nederlandaohen vrouw, tengevolge
van die erkenning al den niet ophoudt
nie exactione et cnnsuciudine prava", en
Fioris, zyn zoon, iu 1231 's vaders gift be
vestigde, noemt uitdrukkelijk„Crabben-
djjck cum pertinentiis suis, Jonethoc, Bom-
m, Osrhoe".
Dezo laatste naamsaaowijzingen moetea
wij verklaren als te zijn Monsterhouc,
Bonna en Oesthouek, eu uit latere stukken
blijkt ons dat Monsterhouck niet anders
was dan het Monnikenhof onder Katten-
In de 16e eeuw wordt de stichting be
schreven als««en zeer schoon speelhof,
met schuren, keeten, boomgaarden, jaeht,
vissoherij en vogelarij". Er waTen ook
tienden aan verbonden van de Grafelijk
heid van Zeeland «ten ïelieve ofte heer-
gewry van XX sohell., eens als se verster
ven, en eene jaetiyekse pensie va- ééa
schell. zeven grooten vis., behalve XXXIX
sobell. vier grooten 's jaers aan de Heeren
van Oud-Munster te Uybreoht".
Het Buitan zilf lag in een afzonderlijken
blok lands, groot 22 gem. 98 roed, geheel
beplant, terwij), volgens eene latere opgave
van den rentmeester van den Bisschop van
Brugge, de geheele beziilïcg van ter Hoest
hier was geweestOp Wüffliet 360, en
in Kloft'nge 77 gemeten. Alzoo zien wij,
de steecrollen van dien tijd opslaande, dat
meer dau een derde gronden van de geheele
heerlijkheid, aan het Monnikenhof be
hoorde.
Van alle zijden was het Buiten gemak
kelijk bereikbaarhet z.go. „hooge pad"
leidde naar het St. Janshof, eene andere
geestelijke stichting onder Wemeldinge, en
de „heerenweg", later de «Monnikendijk"
geheeten, naar Kapelle en Bieselinge.
{Slot vosgt.)