I No. 278, NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND. KQQP Zaterdag 28 Augustus. 23e Jaargang. RHRISTELUK- HISTORISCH Tegen de Revolutie. p aecht ;emaid. I burg IR, Ritthem. ECRF iepaard, Knecht neije, 26 2) erweat Goes. VER5GHIJNT ZESMAAL PER WEEK Wed. S. J. DE JCNCZ-VERWEST, te Goes F. P. D'HUIJ, fe Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIËN Snippers uit de oude doos. Balteilsudstii Overdekt. BiimeniaiiitL ur uit twee, bi) lelburgwyk en, bewoond sr Leolbrcq. van Notaris rg- j)E RIJCKE, te Middel- g. voorzien. iw, Middeib. OELEN Jz. gi.nselen, als gezin. ewacht onder HOPSTER, »enwoordige, an September bden leeftijd, firma v. d. CHELDB". lam. 3010,11, 3110,30 11,30 h>. 16 6,30 9,30 17 7,- 11,— 18 7,- 11,— 19 7,30 It,— 20 7,30 12,- 21 8,80 12, 8,30 11,— 8,30 11,— 8,30 12,- 8,30 8,30 9,- 9,- 9,- 10,- &8 9,30 10,30 19i0,- 11,— 3010,30 11,— 22 23 24 25 27 een datum is reede getal is IZIERIKZEE. i Zierikzee. 27 7,30 3,— 28 7.301) 3,— 2911,30a) 30 7,30 3,— 31 7,- 3,- 7,30 6,30 7,30 7,30 3- 3, - 3,- 7,30 7,30 7,30 6,30 7,30 6,30i) 6,- 7,- 7,30 6,30 7,30 7,30 3,- 3,- 3 3,- 3,- 3,- 7,30 7,30 7,30 6,30 7,30 7,30 7,30 7,30 7,30 7,30 0 6,30 3,— Zaterdag H i2 Sept. naar fe om 9,uur. 8,- 3.— 3,- 5,- 3,- 3,- 3,- 3,- 3- 3,- 3,— 3,— 3,- 3,- 3,— 3,- 3.— IEDEREN WERKDAG DES AVONDS. Prijs per drie maanden franco p. p. 1,25. Enkele nummers 0,02'. r-sr«f rarn i UITGAV E DUR PIRMA üN 1 IN ■■'•m-stmi Wij twictiggte-eeuwere leven midden in de Revelatie. Ziedaar een uitspraak, die men misschien niet algemeen cal beamen. Ja, we spreken over de revolutie. We herinneren elkander, dat ruim honderd jaar geleden een Koningshoofd gevallen is onder de guillotine. We halen Carlyla uit de kast eu huiveren bij de bladzijden uit de Fransohe geschiedenis, die hij ons voor legt, zwart van zedenbederf onder hoog en laag gemeen, rood vam het bloed der on- sohuldigen, die boeten moesten voor de zonden der vaderen. We zeggen O hoe vroeselijk 1 en we vragen met ontzetting, of die tooneelen ooit zouden kunnen terug komen Eb zoo blijft de Revolutie voor menigeen een afgespeeld drama uit de 18e eeuw; een ding dal gebeurd is, en waarvan alleen de herinnering zoo nu en dan nog eens pijnlijk aandoet. Maar dat we thans, on danks de schijnbare rust die we genieten, midden in de revolutie leven, neen dat beseft men niet en zou menigeen, als ge er naar vroeg, op beslisten toon ontkennen. Men beseft bet niet, omdat men uit de geschiedenis van voor honderd twintig jaar niet geleerd heeft, dat de revolutie eigen lijk geen gebeurtenis, maar een beginsel is. Een heilloos, verderfelijk beginsel, op genomen in het bewustzijn der denkers, die het volk leiddeD, en daarna van het volk zelf, om zioh vervolgens in de sobrik- kelijkste gebeurtenis, die de nieuwere ge sohiedenis te boekstaven heeft, te beli chamen. Men weet niet, dat de zuurdeesem van dit beginsel, na den val van Napoleon, uit ons volksbewustzijn, uit het brein van de leiders des volks niet is uitgezuiverd en dat dientengevolge het revolutionaire, in een verzachten, verwaterden vorm, maar toch zeer wezenlijk en onloochenbaar, al onze staatsinstellingen en den gansohen grond waarop die gebouwd zijd, is blijven doortrekken. Zoo voelt men niet dat we thans zooveel jaar na dato, nog altijd ademen in den revolutionairen atmosfeer. Dat ons open baar onderwijs, onze universiteiten, d» publieke opinie, vele van de wetten die van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 "ent. a 339 FEUILLETON. DOOK SCALDIS. Kattendijke. I. De gemeente Kattendijke en Oost-Beve land bestond vroeger slechts uit de heer lijkheid Kattendijke, dooh in 1816 werd Oost Beveland met een gedeelte van den in 1809 ingedijkten Wilhelmina-polder, dat tot geen der aangrenzende ambachten behoorde, er aan toegevoegd. Zij bevat alzoo het dorp Kattendijke, Wilhebninadorp en hei gehucht Wijtvliet Ten noorden van de vroegere Eliwerve, op de gionden waarop het dorp Kapelle verrees, vinden wij dan dit amhaoht, dat, lang en smal als het is, blijkt te zijn op gewassen, in of tegen eea eenmaal wijden stroom, dien men, eeuwen geleden aldaar moet hebben aangetroffen en die moet hebben samengehangen met de muluth. welker overblijfselen, ten zuiden der Eli- tcerve nog aanwezig zijn, en tot aan de oude haven van Bieselinge kunnen worden nagegaan. Het dorp ligt tegen den noor delijken zeedijk. Ongeveer op de helft afstand van het dorp en Kapellevinden wij, tegen den hoogen weg, thans Monniken-dijk gehee ten, welke de westelijke grens tegen Kloe~ Unge uitmaakt, eene hoog gelegen hofstede, bekend onder den naam van het Monni- kenhoj. Tegen over deze hofstede maken de grenzen van het ambacht een zonderlinge sedert gemaokt zijn, dat zelfs de inrieh'ios. der maatschappij veelsïins verkeerd is, omdat bij alles denkbeelden en theerifëi worden aangenomen, uit het revolutionaire beginsel afgeleid of rechtstreeks daaraan ontleend, en die dus nooit een zuiver uit- gangspunt kunnen aanbieden voor de re geling der staalkundige en maatschappe lijke belangen. En tooh is onze gansohe geschiedenis al deze jaren niets anders dan een worste ling tussohen de twee tegenstrijdige machten, die onze natie veroveren. Eener- zijds de Geest der Revolutie, ter onzaliger ure uit Frankrijk door de verdwaasde patriotten ingehaald aan de andere zjjde het Evangelie, door de Hervorming van middeneeuwsoh bijgeloof ontdaan en als een zuiver licht op den kandelaar ge plaatst. Eanerzijds de Revolutie-geest, in dringende en zioh nestelende)) in al de aderen en de edele deelen van ons gees telijk volksbestaanaan de andere zijde het Evangelie, sprekende uit den mond van zijn bezielde belijders, niet tot zwijgen gebracht door de dreigiDg en de overmacht eener steeds kleurveawisselende ongefoofs- party, maar rusteloos Staat èu Kerk èn Wetenschap, èo Maatschappij opeischende voor den dienst van Hem, die ons volk voor drie eeuwen met dat heldere licht verwaardigde en het Drievoudig Snoer; God, Nederland en Oranje voor ons ineen vlocht,' dat niet haastig zou worden ver broken Men zou zeggen, wie hiervan nog niet overtuigd is, moet het tegenwoordig wel worden. Hel springt tooh in het oog, dat het thans juist zoo uitkomt, als Bilderdijk, onze eerste en oudste tegen de Revolutie, en Groen van Prinsterer, en Da Gosta, en onze beste antirevolutionaire mannen altijd hebben voorzegd. De politieke leiders, altemaal inbuldigers van de Volkssouve- reiniteit, vinden na het volk tegenover zich, met den kreet: Nu gij eem er onder en waj bovenopNiets wankeler in onze dagen dan i e eerbied voor het Gezag. De maatschappij is in hare diepste grondslagen geschokt. Zij heeft zioh vas'gereöeu in een spoor, dat met louter bloemen scheen beplant, maar dat geen uitweg vertoont. De stBBden zijn ontwrioht. Het evenwicht is verbroken. Brood, roept men, en spelen 1 sprong naar het oosten heen, waardoor een soort van zak ontstaat, zooals er, bij het achtereen volgens afdammen van een stroom op yele plaatsen worden aange troffen. Wrj zien er uit, dat door dezen zijtak Wemeldinge eens geheel en al van bewesten-Ierseke moet sijn afgescheiden geweest, en de stroom zioh, op de bocgte van Dturloo moet hebben vereenigd met de Oostersohelde. Uit den vorm van het grondgebied ma ken wij dus op, dat de heerlijkheid ven Kattendijke van jongere dagteekeriag is dan do naburige gronden en even als die van Zwake haar bestaan te danken heeft aan het verzanden van een stroom. Dit is dan ook zoo, want de heeran van Cats damden de Wijtvliet af, welke heeren dan ook de eerste eigenaars van het ambacht waren, lioawel van Grijpskerkeuit het wapen, sfleidt, dat het kwam utt den stam der hseron van wat door verwantschap dar geslachten Cats en Heen- vliet wel samen kan gaan. Het vermoeden dat de indijkera tot het geslacht Cats behoorden, wordt ook "er- sterkt door de benaming Kattendijke, welke wij houden voor gelijkluidend met Katsen- dfjk, in den zin van bedijking der Heer-in van Cats. Onze vermoedens worden einde lijk tot zekerheid gebracht door hetgeen wij van elders weten. Zoo lag Wemeldinge eenmaal cp ziehzelven en had tot op het einde der 16a eeuw een eigen dijkbestuur. De dijkgraven van het Breede heetten tooh, zelfs in 1596 nogDijkgraven van de watering bewesten-lersèke en van Wemel dinge-, terwijl de Wichvliet of Wijffliet eene havenplaats aanwees, aan welke graaf Willem nog dea 8 Nov. 14(6 tolvrijheid Mes? de angstige wedervraag luidt, of er wel brood is voor ali- n en wet de „spe len" betreft wtag mei vragen, hoe de dui zenden wog moed en lurt behouden, om den er ".si der toestanden op zoo luchthar tige wijs te verdartele». Gobd eerbied voor God, en daarom ook niet voor de Overheden Geen goddelijke grondslagen van reoht en gerechtigheid, geen verantwoordelijkheid en zedelijke verplichtingen en daarom een losheid van zeden, een roekeloosheid en on vertrouw baarheid in het omforliDg verkeer, dat den geraffineerden diefstal tot maatschappelijke eerlijkheid en den eerlijken man tot een dief dreigt te maken. Het schoolonderwijs losgemaakt van Gods Woord. Het huisge zin verwilderd. De band tussohen dienst baren losgerukt, om den broode ja nog geduld, maar voor hoelang Een la^akorst is de grond waarop we staan. En daar onder kookt en woelt het kwalijk verholoDe vuur, en al slaat de vlam nog niet uit, toch barsten tussohen de dampeu dis uit de spleten stijgen, onheilspellende hliksemfli'sen voor onze voetea uit, die een rosseu gloed bijzetten aan de kreten van opstand eu wraak, waartoe de anar chie bezig is hare drommen fe wapenen. Gsen uitlokkend schouwspel voorzeker. Maar te ontroerender, omdat de groote menigte het verband niet sefcyut te zien tusschen oorzaak en gevolg en nog altijd waant dat een weinigje-/humaniteit" in den volksgeest gebracht, en uitgebreider on derwijs om kernis en beschaving te ver spreiden, de bliksemafleiders zyn die deze nitbarsting kunnen voorkomen. Inbeelding, anders nietEr is maar één middel tegen de Revolutie, dat tegen hare verleiding wapent of *t slachtoffer aan hare klauwen ontrukt. Dat is, naar Groen van Prinsterers lpfspreuk, het Evangelie. Het Evangelie. Niet het door den tijdgeest ge fatsoeneerde Evangelieeu eens Rationa listisch, dan Groningscb, later Modern, of, gelyk naar de allernieuwste wijsheid, Pan theïstisch, zich niet schamende om verbroe- deiing te zoeken tot met het Indisch Boed dhisme. Neen. het oude, het echte, het Evangelie des Bijbels. Het Evangelie dat spreekt van zonde en genadevan de zonde ties menschen, die hem 't goddelijk gericht waardig maakten van de genade Gods, gaf in zijne landen vaa Holland en Zee land. Zij was eveawej eene eeuw vroeger ook reeds bekend, want Melis Stoke schreef, in zijn rijmkroniek, van graaf Willem 111 en zijn gevolg; $Si gioghen teWiohvliet aa." Overigens wijzen de lage gronden neg genoegzaam aan. <*arr de beddingen van die stro-omen j oudtijds gevonden werden. Vragen wij nu ever-wal verder, wanneer die strooman zijn afgedamd geworden, dan zwijgt de geschiedenis. Alles wat er van te zeggen is, is alleen dat er sedert min stens 6i eeuw na de indijking verloopen is. liet bewijs hiervoor is gewakkelijk te vinden, De graaf bad ie, 1310 van St. Pieter te Utrrcht de tienden en het patro- naatsreehi der kerken in Zeeland voor zooveel het "hem toekwam ingeruild tegen andere bezittinge en reehten en had ver volgens met de tiendes houdende leenman nen eene overeenkomst gesloten, waarbij aon A-ssbs.- Loereo, bij untstaaade vaca tures, de talies van een nieuwen prisBie- werd t ageke d. Nu presenteor den erfga?a;-?u van 'aUendijke, in 1327, aan den grv.f de knik van Kattendijke, die opengevallen was. Deze kers dag! eekent alzoo van meer dan zes eeuw o, er. kfn nog vrij wat ouder zijn, want er wordt eene halve eeuw vroeger reeds gesproken van Heeren van Kattendijke, o. t. vau ridder Wo'fert van Kcsttend-jkedie, als Zeeuwsch edelman, m„t graaf Floris in i289 r 'erhoop lag. Vóór de aanhechting van den Wilhelmina- polder en aangreuzetce gronden, was het ambacht maar kleinin 't midden der 18e eeuw besloeg tut eene oppervlakte I van 1403 gemeten en wordt toen als be- dïe het gericht deed nederkomen op het hoofd des middelaars. Eet Evangelie, dat «iet optimistisch, gelijk de Revolutie, be gint met den mensch als een wezen met souvereine rechten op den troon te zetten maar dat pessimistisch begint, met den monsch als zondaar te vernederen voor God om hem daarna op te voeren tot het hoogste denkbare optimisme, tot de gemeenschap met God' Het Evangelie dat dus niet met de werkelijkheid aanvangt, en op de werke lijkheid is berekend. Eb dat daarom eerst den mensch persoonlijk in zijn verhouding tot God en zijn medemensch, den weg wijst, en daarna de menschen gezamenlijkin hun verhouding als volk tot de Overheid en als maatschappij tot elkander. Wat beteekent het of de Revolutie tl honderdmaal zegtDe mensch is souverein, als toch inderdaad God alleen Sonverein is en recht heeft om te gebieden Daarom, gelijk Groen zeide, tegen de Revolutie het Evangelie Niets anders, maar dat geheel, dat onvervalscht. Het Evangelie, o mensch in nw hart, in nw hnis, in nw leven, in uw zaken, in uw maatschappelijk verkeer, in uw staatkuadig zijn, in uwe politiek, ie uwe sociale verhoudingen, overal 't Evan gelie. Als het richtsnoer waarnaar ge alle3 hebt te regelen. Als het zuurdeeg dat alles smaak en prikkel moet geven. Als het zout dat het bederf uit uwe aderen en uit de aderen van uw volksleven moet weren. Als het eenig voo; behoedmiddel tegen het in gekropen sluipend Revolutie gif, dat u overal bedreigt, en, als God het niet ver hoedt, sinds 1789 ons Nederlard voor de tweede maal een Pandemonium, een lustoord der boo ze geesten zou maken. Duitscbland en de Dardanelles quaestle. Hot Berl. Tagebl. bevat een hoofdartikel van Fr. Dernburg, getiteld Bosporus und Durdanellen. Na uit historisch oogpunt da quaestie te hebben besproken, herinnert schrijver, dat de toestand aan de Zwarte Zee sedert het vedrag van Panjs is er- inderd door hel scheppen van twee nieuwe Staten aan* de oevers van de Zwarte Zee ni. Roemenië en Bu'garije. Hieraan heeft z. i. waarschijnlijk koning Eduard gedacht iitter genoemd mr Alex Johan Hieronimus Huijsscn, burgmv. van Middelburg. Na vele eigenaars gehad te hebben, te veel om to noemeD, stond op de laatste ateearol het ambacht, toen groot 937 geme ten, ten name van Anna Hurgonje en werd het den 11 Oct. 1792 verheven op haar zoon Willem Jacob Buy seen, in wiens f,mille de heerlijkheid tot heden bleef. Ta voren hebben wjj, met een enkel woord, melding gemaakt van de hoeve: het Monnikenhof. Wyl de gebouwenen gronden van dit hof, vroeger geestelijke bezittingen waren, zal het onze moeite wel loonen, wanseer wij, tóór wii het dorp een bezoek brengen, eerst onze schreden richten naar genoemde hofstede, om in onzen geest de. dagen terug te roepen, waarin deze stichting waarli. k «en geestelijke «uithof" was. Wij vinden by de vroegers Zeeuwschi geschiedschrijvers alleen geboekt dat dit gesticht eenmaal een klooster was. Dit is evenwel niet het geval. De geleerde Dres- selhuis heeft er ons, door zijue onvermoeide nasporingen, wat Jmeer v*n kunnen verte 1- lra. Zoo zegt hij o. a. dat het alleen eei s kloosters-uithof was; een buitenverblijf voor geestelijken, zouden we in onze dagen zeggen. Eu dat het dit werkelijk wss, bl ij kt or s uit bet volgende; In het j<ar 1187 gaven Hendrik van Scoten, met zyne vrouw eu hunne vier zonen, alles wat zy in eigendom bezaten in de heerlijkheid Krabbendijke aan de in 1174 gestichtte Abdjj van ter Hoest, bij Brugge. Ook den 16 April 1204, verklaarde graaf Willem 1 al het goed der Abdij, dat binnen zyne landpalen lag voor altijd vry „abom- bij het zoeken van een nieuwe formule. Het artikel besluit met te zeggen dat Duitsohlaud alles sympathiek is, wat kan bijdragen tot vermindericg vau de spanning tussohen Dnitsohland en Eogeland met zijn bondgenooten.Maar de ervaring,die Europa thans beeft opgedaan, laat betwijfelen of de Engelsohe diplomatie in deze quaestie zich gelukkig zal tooneu dan bjjv. in Bosnië en Kreta. Het beste wat men daarom kan verwachten is de tijding dat Bosporus en Dardanellen weer eens ad aota zijn uitge steld. Turkije ea de mogendheden. De grootvizier spreekt het gerucht tegen dat hij tot aan de aankomst van de Turk- scha versterkingen in Jemen, den sleun zou gevraagd hebben van de Italiaansohe en Engelsohe oorlogschepen. De ministerraad bepaalde heden den tekst der nota, die morgen aan de gezan ten der vier beschermende mogendheden zal worden overhandigd. Uit gezaghebben de bron wordt vernemen, dat de nota zegt, dat Turkije beslist vredelievedd is zoo het met Griekenland een gedachten- wisseling bogon was dit vooral naar aan leiding van de Grieksohe beweging in Maoedonie die, naar bewezen is, uit Athene werd geleid.Turkije wilde vau Griekenland formeele verzekering ontvangen omtrent dit punt; maar het daoht er nimmer ean in die quaestie de regeling der Kretenzische uaestie te mengeD. De nota verklaart, dat de beide jongste nota's van Griekenland bevredigend zijn en dankt de mogendheden voor het terug roepen van de civiele agenten en het op- heffdD van de fiuaccieele agenten in Maoe- donië. Turkije wijst het aanbod van goede dieusten io liaoedonië, voor de invoering der hervormingen in het verdrag van Ber lijn bedoeld, af, omdat de Turksohe regee ring die hervormingen niet alleen in Mace donië, maar in het geheele Turksohe Rijk zal invoeren. Naar aanleiding van de gerezen vraag, of een natuurlijk door een niet- Noderlendsoheu vader erkend kind van een Nederlandaohen vrouw, tengevolge van die erkenning al den niet ophoudt nie exactione et cnnsuciudine prava", en Fioris, zyn zoon, iu 1231 's vaders gift be vestigde, noemt uitdrukkelijk„Crabben- djjck cum pertinentiis suis, Jonethoc, Bom- m, Osrhoe". Dezo laatste naamsaaowijzingen moetea wij verklaren als te zijn Monsterhouc, Bonna en Oesthouek, eu uit latere stukken blijkt ons dat Monsterhouck niet anders was dan het Monnikenhof onder Katten- In de 16e eeuw wordt de stichting be schreven als««en zeer schoon speelhof, met schuren, keeten, boomgaarden, jaeht, vissoherij en vogelarij". Er waTen ook tienden aan verbonden van de Grafelijk heid van Zeeland «ten ïelieve ofte heer- gewry van XX sohell., eens als se verster ven, en eene jaetiyekse pensie va- ééa schell. zeven grooten vis., behalve XXXIX sobell. vier grooten 's jaers aan de Heeren van Oud-Munster te Uybreoht". Het Buitan zilf lag in een afzonderlijken blok lands, groot 22 gem. 98 roed, geheel beplant, terwij), volgens eene latere opgave van den rentmeester van den Bisschop van Brugge, de geheele beziilïcg van ter Hoest hier was geweestOp Wüffliet 360, en in Kloft'nge 77 gemeten. Alzoo zien wij, de steecrollen van dien tijd opslaande, dat meer dau een derde gronden van de geheele heerlijkheid, aan het Monnikenhof be hoorde. Van alle zijden was het Buiten gemak kelijk bereikbaarhet z.go. „hooge pad" leidde naar het St. Janshof, eene andere geestelijke stichting onder Wemeldinge, en de „heerenweg", later de «Monnikendijk" geheeten, naar Kapelle en Bieselinge. {Slot vosgt.)

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1909 | | pagina 1