IEUWSBLAD
historisch
VOOR ZEELAND.
op
öp
öp
5öp
)op
ie pmafi.
u
fiHRISTELIJK-
id el burg*
ÜT
igerpoterp.
io te loop,
Menwagen
e Kachels
isehult- en
ikkerU,
erswinkel.
No. 27l
1909
Vrijdag 20 Augustus
23e jaarga tg.
ulertelit
-©ld.
-)
N
L
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JCNGt VERWEST, te
F. P. DV.U:;, te Middelburg.
Goes
Tengevolge van de steeds
grooter wordende oplage
var. ons blad, verzoeken wij H.H.
Adverteerders de advertentiën zoo
vroeg mogelijk in te zendenvooral
voor dè nummers, die Vrijdags en
Zaterdags verschijnen, gelieve men
te zorgen, dat de annonces vóór 12
uur in ons bezit zijn, wijl anders
plaatsing in de 1ste editie van dat
nummer niet kan verzekerd worden.
DE ADMINISTRATIE.
Een baken in zee!
I
PRIJS DER ADVERTENTIES
uir m pers.
Breukelen.
60 mud.
rer.
Aardappelhandel
rO
aU nieuw, drie
a 50 Hectoliter
18, bij ROGIER
lelie (Zuid-duin.)
48 r.) BOUW-
K onder West-
jde van het wegje
'e aanvaarden na
>gst.
agen worden vóór
ingewacht ten
Mr. JAN LOEFF
Iwaar inUcfitiDgva
en geschikt,
veg, Middelburg.
nwagen
gel, Middelburg.
i s k e r k e.
r elders, uit de
ran Axe 1. Br.
D. H. LITTOOIJ
n.
Earn, Karnmolen,
Istroo, bjj J. P.
ilande.
;h aan
odhulp. Adres
Goes, lett. W
jr tegenwoordige,
i tegen September
cr der den leeftijd,
firma v. o.
t.
ber
EONSE, 2and
later
TSXZD
P. STAAL to
03
7.10
5
7.46
7.56
•a
(J W
3
8.17
"Ti CJ
Sc
z
is
3 c
25 M
s7s
9.10
9-43
10.51
11.31
I2.42
11.30
12.15
7 AS
8.05
8.12
8.02
8.27
8 3'
8.49
8.56
9 01
9 is
9. 6
9-' 9
9-42
9.S1
10.~
10.48
12.O3
meer dan 150
10.30
1.29
11.40
3-05
12.31
3-52
1.12
4-H
1.26
4.28
"E»
burg, Z. Dultschl'
RoosendaalLage
KM.
6.04
7.15
8.0I
8.20
8.34
•n op Zondagen of
■l
1EDEREN WERKDrtG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1.25.
Enkele nummers°>02'.
UITGAVE DAR FIRMA
IiN VAN
ir
De mensch ia een denkend wezen. Be
gaafd met redelijk verstand, staan ziji e
gedachten nooit stil. Met zijn geest altijd
werkzaam, brengt de eene gedachte steeds
de andere voort, en vraagt hij telkens
naar het waarom. Van daar, dat hij steeds
het verband traoht te ontdekken, dat er
tussohen versahij nselen en beginselen,
tnssohen oorzaken en gevolgen bestaat.
Nu eens is hij bezig, om uit hetgeen heden
is, te besluiten wat er in de toekomst
worden zal, dan spant hij xioh ir>, om
langs den draad zijner gedachten, met be»
hnlp van geschiedenis en ervaring door te
dringen tot hetgeen geweest is, en zelfs
verstout hij zich, om, uit hetgeen de we
reld, de maatschappij of de enkele meneoh
te zien en te denken geeft, te besluiten
wat God is. Zoo vermeet zioh het schep
sel, om een oordeel uit te spreken over
den Schepper en Zijne voorzienigheid,
over Zijn bestel en bestuuT, over Zijne
leiding met de mensohenkinderen in hun
geheel of afzonderlijk, en eindigt dan al
licht met wrevel, ontevredenheid od op
stand tegen God en mensoheo, zoo niet
met Godverzaking en raeasohvergoding,
of juister nog, vergoding var zich zeiven.
Bij die vergodiDg van zioh zeiven, heeft
men echter ook nog plaats voor een ze
keren godsdienst van eigen vinding;men
is volstrekt niet tegen godsdienst, integen
deel aoht men die zeer hoog, en is zelfs
tegenover prineipiëele tegenstanders zoo
humaan, dat men gaarne belijdt dat gods
dienst altijd goed is, om het even, of het
de Christelijke, de Joodaoh?, Qeideusohe
of Mahomedaansohe is. Ja de liefde tot
dien eigenwilligen godsdient, en de liefde
tot de mensoheo, gaat zelfs zóó ver, dat
men er in éanen adem aan toevoegt, dat
men niet eens zien kan, dat eendier eer.ig
leed geschiedt.
Coen wonder, dat zoodanig iemand zioh
ergert aan de onrechtvaardigheden der
menschen, en de ongelijkheden in de
maatschappijgeen wonder ook, zoo hij
daardoor op eeD nieuwe reeks van gedach
ten, doorspekt met «bijgevolge s" en «der-
halve'e* volgen laat, tengevolge waarvan
de l*>cge draad van gevoltrekkingen in
het materialisme afdaalt en neêrvalt. Dit
laats;e toch kan wel niet anders. Is men
eenmaal van God op een algemeenen
godsdienst, en v.n dec ra ntch op een dier
afgedaald, dan komt men steeds dalende
al spoedig in het slijk terecht.
Eu tooh is dit nog het ergste niet. Er
is niet alleen een afdalen, maar ook een
opklimmen langs den ladder der gedach
ten. Een opklimmen van het lagere naar
het hoogere, een opklimmen van den diep
gezonken mensoh tot den Hoogen God,
een pogen om uit de kennis van dit leven
het toekomende te ontdekken en te be
spieden, een geheime begeerte ook om uit
de onbeduidendheid van velerlei uit dit
leven, tot de onwaa echijnlijkgeid, zoo
niet tot de niet-bestaanbaarheid van het
volgende te besluiten. Aan dien gedaoh-
tendraad voortspinnend, komt men ertoe
om te meenen, nu tooh de tussehenko
mende dood geen uitzicht geeft op een
stofielijken en zinnelijken hemel, er zeker
ook geen andere zijn k>D.
En omdat er nu bij a' de verlichting
van onzen tijd nog zooveel duisterheid,
onrechtvaardigheid ea onmensohelijkheid
onder de men6ohen gevonden wordt, en
nog a'tijd zooveel ongelijk bestaat, en
nog altijd zoovi: cl misbruik van aanzien,
macht en rijkdom gemaakt wordt ten na-
deele der onaarzenlijkan, onmachtiger? ea
der armen, nu da eene in een wreede Fa
rt en de andere in het verdrukte Israël
zijn beeld geteekend vindt, nu durft men
uit de onrechtvaardigheid der menschen
op eens overspringen op de 1
Op de? Waarop dzn?
Ia het noodig op die vraag te antwoor
den Maar het ia immers bekend genoeg,
dat men uit de onrechtvaardigheid der
menschen wil afleiden, dat de God der
Christenen, dan ook een onrechtvaardige
God moet zijn, als hjj gedoogen kan dat de
mindere onderdrukt wordt door den meer
dere, dat de eene in weelde, de andere in
armoede leeft, dat den een alles toegewor
pen en den ander alles onthouden wordt,
ja dat het op grond van den tegenwoordigen
toestand der maatschappij, eigenlijk onzin
is, nog aan het bestaan van God te gcleo-
ven.
!;Welk «en gevolgtrekking! In oroge-
keerderichting redeneerende.zou rnan eve .1
goed kunnen zeggen, dat alle menschen bij
uitnemendheid goed, ja God zjjn. Als noen
toch uit de lagere sferen van dis zondige
leven, met voorbijgang van de geschiedenis
der menschbeid, maar zoo in eens opklimt
tot God om zich den Schepper en Onder
houder aller dingen voor te stellen naar
hetgeen men zelf is en om zich heen
waarneemt, dan kan men ijst even
veel recht en klem van boven afdalen om
aldus te redenearen God is groot en «oei.
Al wat Hij doet, ia ook groot en goed, even
zoo is ook al wat door Hem gemaakt werd,
waaronder de mesoch, groot en goed,bil ge-
velg is ook de geheele meosolieid goed, de
geheele maatschappij is goed. Booze men
schen en toestanden zijn er dus nietalles
is groot en goed, en alle menschen, zoacler
onderscheid, zijn ook groot en goed, gelijk
God zelf.
Maar als mea zoo redeneert, steeds en
enkel in bespiegeling leeft, gedachten rp
gedachten stapelt, en gevolgtrekkingen nit
gevolgtrekking 1 afleidt, zonder rechts on
links, boven en beneden, in en rondom zich
een blik te werpen, dan ligt het toch voor
de hand, dat mua op dien reistocht voorbij
kan trekken, dat men levensgroot voor zioh
zou kunnen zien, maar nn inderdada niet
ziet.
En dat geschiedt ook in onze dagen.
Trots de geschiedenis van enkele duizen tm
jaren, in wee-wil vai de dageljjksche eva-
ring, tea spij r an hl gezond vers,'and, ra
de stem des gewetenszoowel als vr.n het ge
tuigenis der H Schrift., maakt rn&ii op sr ei-
aal terrein, telkens verkeerde gevolgd fk-
kit gen. En wie doet dat niet Maar toer ie
er een groot onderscheid. Gelyk gezegd, is,
durft men uit de verkeerdheden dezer we
reld besluiten, dat de Heero God of niet
rechtvaardig is, óf niet bestaat. Vreeselyk
voorzeker. Doch hoe kan het anders, als
men niet rekent met de werkelijkheid der
zonde.Het bestaan der diepe verdorvenheid
juist dat wat sinds de schepping tusschen
God en den mensch ingekomen is, moet er
kend worden om tot beter toestand te kun
nen komen en voor erger afdwalen bevrijd
te zjjn. Dat de Qeere ons reinige van de
verborgene afdwalingen.
19 Augustus 1909.
Christelijk-Conservatief en Christelijk-
Sooiaal zijn de beide leuzeD, die op Sooieal-
politiek terrein door ons Christenvolk in
onze dagen moeten worden aangeheven.
Christelijk-Conservatief, tegenover den
evolutiegeeat van conservatief- en vooruit-
strevend-liberalen. vrijzinnig- en sociaal
democraten, die de een meer, de ander
minder, de vaste grondslagen eener samen
leving trachten omver te wei pes.
Christelijk-Booiaal, tegenover het valsoh
conservatisme van de pseudo-sonservatieven
van alle gading, die zioh niet bekommeren
om de ondermijning van de grondslagen
der samenleving, maar zioh tegen alle
noodige maatschappelijke hervormingen
zoo krachtig mogelijk verzetten.
ChriBteli.'k-n-mserva'ief willen wij zijn.
Wij willeo 1 es oonser.eeren of bewaren,
wat heo'; -r. gronds'ag biedt aan het
maatschappelijk gebouw.
Maa- Christelijk-sociaal willen wij niet
minder zijn. Wij willen dat hst maatschap
pelijk gebouw ia Christelykenstjjl op dege
grondslagen worde opgetrokken, en door
maatschappelijke hervorming alles uit de
samenleving worde verwijderd, wat met
den Christelijken geest zou strjjden.
XXIX.
Welk een onderscheid tussohen den
sooiaal-demokratisohen agitator en den
8oeiaal-demokratisohen Minister 1 E :rst het
eene, en van dit eerste naar het andere.
Eerst het volk, inzonderheid de arbeiders
klasse opzweepen, hun rechten uitbazuinen,
'ten aansporen om daarvoor pal te staan
desnoods met geweld, en dan als
man van volksmenner <ot volksregeerder
g klomui n is,ri»o optreden tegen zijn eigen
stelsel, tegen de maoneti, die men vroeger
aan den leiband had. Dof lubben wij in
den loop dar tij don in Frankrijk gezien
en aa&sohouwec het thans nog. Wie zijn
oogen nog altijd holt gesleten had voor
de verdö'febjke ea misleidende praktijken
van het sooi^bswc, zi> t nu kleer en dui
delijk waartoe dit stelsc-i voert. Het gevAi in
Frankrijk ie oe< eas - baken in zee, een
waarsohuwi us.öfkeu, dat het signaal on
veilig staat Jai/g- ie rails vr.r h t socialisme.
Hoa bitter eten ee socialistischs ar
beiders teleurgesteld zijn in bun verwach
tingen waar rie uitkomt, zoo bitter droei'
was, droef ook ia v* band me', de leer
lie hun was gepredikt. Want dat staat
v»stwanneer n mol klem en kracht
van worróe: wnrdt «ongehouden het
iueaal dat sroi'st keu worden langs den
aengewezen wag, dan erwaoht ga na het
woord ook do dr.od v 1 deu persoon, die
u met zoo roote be,stheid verzekerde.
En wanne - net A n is dat door om-
sUudighid n er.ragin ontstaat wat mo
gelijk is, j« a 11 uigen <7ij ons weer onder
dien last en berusten or in.
Maar and St..et de .rek waaneer men,
tot de rr ioriugsmac'.t gekomen, fel
bestrijdt, wi» area vro «er leerde, als uien
van revolutionair reakbonair wordt. Dat
men met lue' 'var-iga or. v ersohilligheid na,
dan weer net dreiger, at u komt ver
klaren, dtr> ge ii te houten hebt aan hst
gsaag. Deso dnhbeL. iigbeid, het is de
i kanker voer le arb'.v. ncbewaging, voor
deu arbeider zalf, di-, het slachtofier is
van doze st 'aliatisohe ïotnedia.
Neen! wc raspen r.: ;t mee in het koor
dat het zoo gelukkig ia, dat men als regee-
riugsi.erao'' i earbaid t: eht voor het gezag
al is men da.i s cizlsst. Dat is sch\jnver-
tooning w*s v*'. wij in booge mate wara
zyn. Integer deel 1 dat legt juist den toe
stand bloot, dan komt in helder licht de
onwaardige wijze van optreden van d9n
sociaal democratischer? volksmenner. Wat
men in theorie leert, meet men in de prak
tijk aanduwen Waar moet het anders op
uhloopen wanneer men altgd maar, opzwe
pende theoretische stellingen en redevoe
ringen debuteert en men ziet geen kans za
ooit uit te voeren
Het is een misbruiken van den arbeider
door de sociaal-democratische agitatoren
om hooger op te komen en wanneer men
zioh positie veroverd heeft dan hem neer-
te drukken met ijzeren vuist. Dat is het
veraohteiijke, het lage, waartegen wij
waarschuwen. Niet als zouden wij in be
scherming willen nemen het misdrijf tegen
het gezag, partij willen kiezen voor die
arbeiders die het raderwerk van den staat
zouden willen doeu stilstaan.
Wat we willen is het socialisme in zijn
ware gedaante openbaar maken met prak
tische feiten en te waarschuwen om de
roode vaan toch niet te volgen. Men moge
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 ''ent.
als socialiste den socialist schelden als
«renegaat* on «cynische hond*, zooals mevr
Roland—Holst, de socialistische arbeider
schiet daar niet mee op.
En daarom«spreekt aizoo en doet
alzoo". Een baken in zee, ook voor ons,
om ons niet af te geven met zoo be.driege-
lijke handelwijzen. De strijd van den
arbeider is zwaar genoeg, al wordt die
door giwe'enlooze politieke avonturiers
en baantjesjagers r.iet nog verzwaard.
Wat go het volk voorhoudt moet ge
ook toe kunnen passen wanneer dat ge-
eisoht wordt. Dat is eerlijk en werkt op
voedend. Zonder volksleiders kunnen wij
niet, maar wij hebben toe te zien onder
weike banier wij ods hebben te scharen.
Volksleiders in den goeden zin zijn zij die
niet in de eerste plaats vragen kom ik er
mee vooruit, raasr die in hun arbeid on
baatzuchtig zijn tot heil van Land en Votk.
C. H
Het Centrum zet in een kras artikel niti
een dat de opengevallen zetel in bovengej
noemd district aan de Roomschen moet ge-
g< *en worden.
Hetgeen natuurlijk zeggen wil dat Breu-
k'jten, in Roomseh anti-gezindheid, anti-
prpisme, ongeveer aan Zuid-Beveiand
gt lijk,aan de liberJon moet worden cadeau
g daen.
Breukelen is van 1888—1897 door een
litioraal Royaards v.d Ham vertegen
v» iordigd geweest, niettrgenetaande da
vrijzinnigen er slechts over een derde der
atsmmen beschikken
Het Huisgezin dat zyn dwazen voorslag
a« i do Hechtscha party en om den zetel aan
den oud-liberaal Roëll te schenken, varen
Hot, mag gerust dien voorslag herhalen,
Ei*;»r dan eenigszins gewijzigd. Zeeteune
d. n aandrang van Het Cen'rum en advi
Goefe dsD den liberalen om met a le man
voor jhr Roëll te ijveren, dan komt bij her
stemming tusschen Roëll enDeWycker-
sboth, die katholiek is, eerstgenoomde^er
door.
Dit wordt misschi n wel door De Maas
bode doorzien, dewelke het volgende te
berde brengt
Wij, Katholieken, die om wille van
de ooalitie wel wat grooter offervaar
digheid hebben betoond, dan hier in
Breukelen van ons gevergd wordt, wij
hebbes ons in het r.lgemoen, rassar by-
sonder bij deze verkiezing, die feitelijk
een tussohen tij dsche is, van alles te ont
houden, wat strijd of wrijving kan uit.
lokken.
Want dio stryd, zoo hij mocht ont
branden, zal in Breukelen in meer dan
gewone heftigheid uitslaan.
Gedachtig aan den jareelangen onver-
kwikkelijken strijd, die vóór de keuze
van den hear De Waal Malefijt telkens
weer bij de herstemming gevoerd werd
tussohen de antirevolutionairen en Ka
tholieken, mogen wij dit zeggen
Laten wij toob, in stcê van in over
ijling kwade stappen te doen, altoos
bedenken dat de toestanden in menig
district, waarop wij rechten kunnen doen
gelden, precair blijven, hoe gemeend en
hartelijk ook de samenwerking is ge
weest bij de generale verkiezing.
Hadden de voormannen der antirev.
partij al hun mancetjos in de machten
konden zij overal het antipapisme be
zweren, wij gelooven dat de verdeeling
der zetels beter zou beantwoorden aan
de getalsterkte en de partij-verhouding
der kiezers.
Zij vooral, die steeds den mond vol
hebben van «praotisohe" politiek mogen
dit bedenken en met de feiten, zooals zij
daar liggen, rekening houden.
Feiten, die wat Breukelen betreft, dan
toch ook dit zeggen, dat, zoo wy Katho
lieken ginds op onze achterste boenen
gingen staan, het wal eens zou kunnen
gebeuren, dat de liberaal intnsschenjmet
don bnit ging atrijkeD. E 8#
En waar dit gevaar bestaat, dienen wy
toch, gelijk wij in zoo menig ander dis
trict deden, onze aanspraken tijdelijk in
te honden en het oog alleen te richten op
het ééne groote gemeensohappelyke be
lang, dat de rechterzijde bijeen moet
houden.
Waar de grens onzer toegevendheid te
trekken is, valt moeilyk te zeggen, en
wy voor ons zijn niet schuchter genoeg
om voor een beetje wry ving uit den weg
te gaan.
Maar het is hier geen baetje wry ving,
dat dreigt, maar wel een ernstige twee
spalt, die in het licht van vroegere ver-
kiezing«-historie gezien, wel eens op
groote schade ook voor ons Katholieken
kan uitloopen.
De vrijheid van
het bijzonder on erwijs.
In verband met 't wetsontwerp ingediend
tot het verleenen van subsidie aan het
Meer Uitgebreid Lager Onderwijs, welke
door wijzigiDg van de wet op het L. O.
kan verkregen worden, zet De Tijd in een
tweetal artikelen haar denkbeelden niteen,
ook inzake de vrijheid van het bijzonder
onderwijs.
Wat het M. U. L. O. betreft, was dit
ouderwijs tot nog toe geheel vrij, „niet
gekneld in het keurslijf van wettelijk
verplichte program's en roosters van
voorgeschreven leervakken en lesuren".
Gaat dit nu auders worden? vraagt zij.
Wij hebben reeds meer dan eens onze
bezorgdheid te kennen gegeven voor de
vrijheid der bijzondere school io 't alge
meen, als bij toekennir.g cn verhoogicg
van rijkssubeidiëa die vrijheid meer en
meer ingekrompen cn binnen steeds
enger greazen beperkt werd. Onder
onze liberale sahoolmsonen en aan de
li»kerijj<ie onzer volks,ertegenwoordi-
giug geldt het als axiooro, dat tegenover
eiken gulden, uit 'e R'ikssehatkist aan
de bijzondere school gescnonken, moeten
staan waarborgen. En 'i wr.s steeds in
eene en dezelfde rioht^g, dat die waar
borgen gezocht werden de bijzondere
school moest E&eereainer.r het evenbeeld
worden van de opeLÓare. Wat het
godsdienstonderwijs, w&r den al of niet
godsdienstigen, den al of niet natiooalen
geest van haar onderwijs in verdere
vakken aarigeat, liet man de bijzondere
school vrij, doch overig ms had zij zioh
io steeds meerdere mat, te voegen naar
de voorsohrifleia en bepi dingen, vroeger
alleen geldende voor het openbaar
onderwijs.
Alsof er maar éen goede manier van
onderwijzen en van cp' oeden bestond I
En alsof door de ervaring en het oordeel
van alle bevoegden wer uitgemaakt, dat
die ééae en alleen goede manier die
was van onze hoog geprezen openbare
sohool
Het lijdt voor ons geen twijfel, of er
is in die riohticg, ook roet instemming,
althans zonder krachtdadig verzet der
rechterzijde, reeds te ver gegaan.
Komt het eenmaal tot de lang verwachte
hervorming van ons geheele onderwijs,
dan zal het streven er op gericht moeien
wezcD, om, in hot waarar htig belang van
ons geheele volksonci' s wijs en onze
geheele volksopvoeding, een gedeelte
der vrijheid terug te ve krijgen, die nu
voor de bijzondere sehi.ol ten gevolge
der overdreven zuoht rct nivelleeren,
gepaard aan zeker onge~ ettigd wantrou
wen tegen diezelfde s chool verloren
ging-
Zou het noodig zijn het (voor de hoe
veelste maal 1) te herhalen Wy wen-
sohen noch het peil van het bijzonder
onderwijs te verlagen, noch dat onder
wijs zelf in eenig opzicht, wetensohap-
j pelijk of opvoedkundig, minder goed te
doen zijn dao het openbare. Slechts een
viiand van de bijzondere sohool kan
zóó iets wensehen. Wij wensohen alleen
