NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 268
1909
je Hit,
id te koop,
ts.
lë huur
luchten
Zaterdag 14 Augustus,
23e jaargang,
Instbode
GHRISTELIJK-
HISTORISCH
W»
a
f elbuPCj-
)P
spaard,
knecht
I
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONFx-VERWEST. te Goes
F. P. DVJIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
i ld OU PERS.
Biiffiöiiknd,
3d als nieuwe
voor billgkï n
KLEMKERK,
fuwtior p.
'EN
iheimers
'e bevragen bij
[rid-Beijerland.
en a/b Bureau
lr letter D>
Kalfvaars,
Augustus, bjj
ekerke.
egen in de ge
in te leveren
is, 's namiddags
fSE te 's-Heer
JWSE te Ov.de-
vaarden te be-
I
aVJS,
aagd by J. R.
tbakkerij te Zie-
tegen 15 Sept.
knecht
IK, Brood-, Be
ker, Seroos-
October
1, die goed kan
LIERE, Mid-
gevTaagd nette,
leïd-alleen,
i.geen wasch.
■26, g. g-
■SNDECKER 71,
E d e 1 b u r g.
juffrouw VER-
Groote Markt,.
[cpgerioht en dat
vittel behoorde,
d bij't aanstellen
geestelijke geeda-
derlijke benoemd
;oederen en is dit
in wezen zijn ge-
t Domeinbestunr
jle getracht heeft
oeheer te brengen
•eldra aan hunne
onttrokken en de
atki3t gestort, go-
hied, zoo o. a. wet
Kstein.
nde vicarie is tut-
Geologen2/s der
ïlrechtsch studer f;
predikant te Oen
ezer beurs wiss?
i de regeering, als
,1 van 8t Maria te
pets. Sedert 1 Jan.
l het woord en ge
loor curatoren, dt
eid gehoord,
i, welke door het
worden, en welke
ran het Hoofd van
tekende collatoren
enlijk, daar de in
boor ons liggende
hoeven
ƒ15997,45'.
uit-
3033,43;
i ?ing. 1819.6C 4
■f
aa
1EDEREN WERKDAG DB6 AVONDS.
PrijS per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele, nummers 0,026.
UITGAVE DAR PJRMA
LN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 ("ent,
13 Augus;us 1909.
Roeping der Christelijke Overheid
Over de roeping der (Christelijke) O ver
heid, ten opziohte van het onderwijs, be
slaat onder ons, antirevolntionnairen, g«en
verschil.
Daarvoor spreekt de Schrift te duidelijk.
Zij leert nergens dat de Staat de kinderen
moet opvoeden, maar altoos en overal zegt
zij, dat dit de taak df Ouders is.
Een Overheid, die waarlijk Christelijk is
en Gods Woord erkent als de lamp voor
haar voet en het licht voor haar pad, zal
althans in ons land en in de tegenwoordige
omstandigheden nooit beginnen met self
onderwijs te geven, in welken Geest dan
ook maar altoos met te vragen >W»t
kan en moet ik doen om de Ouders te
breDgen tot het volbrengen van de taak,
door God hun op de hand gezet f Met
andere woorden„Hoe kan de Openbare
School op het spoedigst vervangen worden
door de bijzonderede Overheidssehool
door de Vrije Sobool?"
Het antwoord op die vraag, zal dan
luiden Daartoe is volkomen gelijkstelling
van de bizondere met de openbare school
niet voldoende. De Overheid moet het
Openbaar Onderwijs zóó nr:'ohten, dat de
mencchen meer en meer bijzonder onder
wijs voor bun kinderen begeerej.
En als de daartoe strekkende maatre
gelen genomen zijn, komt de vrarg (indien
dit nog c.oodig is) aan de ordevla
welken geest moet het onder* ijs in de
nog bestaunde openbare scholen gegeven
worden
Het antwoord op die vraag zal luiden
„Zoo mogelijk in Cbristelijkon peest".
En om clkt te bereiken, kan zij beginnen
om in de grootere gemeenten de j weg in
te staan onlangs door de Standaard aan
gewezen.
Wjj gaan vooruit.
De anti revolutionaire partij is steeds
opgekomen voor een orgar.i.ech kiesrecht.
Zij wilde eon Tweede Ka nor, waarin tot
uiting moeten komen de gaestesetroomin-
gen in de natie, een politieke ''ertegen-
weordiging dus en daarnaast een Eerste
Kamer, samengesteld naar de sociale orga
nisatie van bet volk.
Meer en meer werkte dit denkbeeld door.
Wij wezen daar onlangs weer op. De heer
Trenb brak reeds een lans voor znlk een
organische vertegenwoordiging. Nog on
langs 7erklasrde de N. R C. er zich voor.
Ook het Handelsblad doeida reeds op een
„andere samenstelling".
En prof Van Hamel zeide in Amsterdam,
dat hij wecschte een „andere samenstelling
der Eerste Kamer in dien zin, dat de ver
kiesbaarheid een andere wordt, zoodat zjj
aan organische groepen van het volksleven
beantwoordt en die teruggeeft".
Het denkbeeld, in Ons Program nader
uitgewerkt, wint dus veld. Op dit punt
naderen vele liberalen tot het anti-revolu
tionaire ideaal eener volksvertegenwoordi
ging-
Men ziet niet altijd zyn we gevaarlijk
of is wat we willen een »rin?p« voor 't land'.
t
Ik ervaar, dat het een zwaar werk is,
te gelooven wanneer de richting van de
Voorzienigheid reoht tegen ons geloof in
gaat en als verduisterde zielen in donkeren
nacht het Oosten niet van het Westen
kuDpen onderscheiden, en als ons kompas
sohijnt te falen. Elk mensoh is een geloo-
rige als het daglieht is.
Sam. Rutherford.
Het sterfbed van een ongelooviue.
E<ïo der goddelooste maanen in Frankrijk
uit de laatstvorige eeuw, die vooral in de
hoogere standen zoovelen heeft vergiftigd
door zijn godlasterlijke geschriften, was
de apostel des ongeloots, Voltaire. Deze
man schreef eens aan een vriendin:
»^'8 'h nlles goed overweeg, dan geloof
t*, dat men den dood niet behoeft te
vieezen. Deze vrees dient nergens toe, dan
"ot leven te vergiftigen. De dood is
niets. Zij, die veel van hem spreken, zjju
vijanden der mensohen, Doocsgedaohtvn
moeten wij maar steeds zoo vor mogelijk
van ens houden. De dood is niets anders
dan een slaap. Alleen het denken aan
den dood is pijnlijk".
Zoo sprak deze goddelooze vijand des
kruises. Zoo leefde hij. Eu hoe stierf 'lij
In zijn wanhoop sprak hij tot zijn
dokter
„Dokter 1 ik geef u graag honcerd
francs voor iedere minuut, die gij a&n
mijn leven kunt toevoegen".
Maar de dokter stond machteloos tegen
over dien laatsten vijand.
„Het is den mensoh gezet eenmaal te
sterven, en daarna het oordeel".
De vorengenoemde dokter sohreef, na
Voltaire's akelig heengaan, aan een zijnei
vrienden het volgende schrijven
„Als ik den dood eens Christens, die
als een seboone zonsondergang is, met dien
van Voltaire vergelijk, dan moet ik aan
het prachtigste weder en aan een hevigen
stOTm denken. Dat deze mensoh juist be
stemd mottst zijn, om onder mijne honden
te sterven 1 Ik had hem dikwijls de waar
heid gezegd maar ik was ook de eenige,
die het deed.
„Ja, min vriend 1" zeide hij tot mij
„gij zijt de eenige, die mij goeden riad
hebt gegever,. Had ik naar u geluisb rd,
ik ware nooit in dsu ellendigen toestido
gekomen, vr win ik nu ben. Ik heb mij
met damp gevoedik ben als io jen
roes; alles draait met mij om mijn hoofd
kooktgij kunt mij niet meer helpea Ik
ben een dwaas. Ik kan niet zonder af
grijnzen er ae.i denken, wat ik nu ben.
Toen hij zag fsoo sohrijft de dol ter
verder), c'at de dood al nader kw.ira,
werd hij als waanzinnig. Eo, door de
furiën gepijnigd, blies hij den laavstsn
adem uit.
Verkiezingsgeld-
Gnder dit opschrift iezen we in Hel Voor-
burgtch Nteuivsblad, red. ds Postma, Her?,
predikant ts Voorburg, het volgende
Naar aanleiding van den storm van ver
ontwaardigd f in 't vrijzinnig kamp t«';m
den oud-minister Kuyper inzake de deco' a-
tie Lehman,vraagt „Zslandia" of de vrijzin
nige pers vergeten schijnt te hebben, tat
een liberaal minister op veel ernstiger wi jze
heeft gespeeld met verkiezingsgeld en i ig
wel Rijksgeld, terwijl het in het geval Jr.
Kuyper alleen betreft geld van een parti
culier.
Links schijnt men gohsel vergeten te
hebben het geval van den minister Betz en
de verhooging der grondbelasting in L'm-
burg. „Zelandia" wil daarom even hat ge
heugen der vrijzinnige pers wat opfrhschen.
Zie hier het feit
In November 1862 had de toenmalige
minister van financiëen, mr. G. H. Betz, een
wetsontwerp ingediend, waarbij de gelei
delijke verhooging der grondbelasting in
Limburg werd voorgesteld, wjjl de groud-
bslasting in ne provincie destijds lager was
dan in de overige provinciën des Rijks.
Gedurende de zitting 1862-63 kwam dit
wetsontwerp niet in behandeling.
Waarom niet f
Het werd op 28 Sept. 1863 opnieuw in
gediend terwijl de minister Betz verklaar
de, dat „om verschillende redenen eane
spoedige behandeling gewenscht was".
Ofschoon den 2en Dec. 1863 het Voor-
loopig Verslag over dit wetsontwerp ver
scheen, liet de Memorie van Beantwoor
ding gedureode het geheele zittingsjaar
1868—64 vruchteloos op zich wachten,
niettegenstaande minister Betz verklaard
had, dat er hasst met deze wet moest wor
den gemaakt.
Waarom bleef de Memorie van Beant
woording uit
In Limburg was men, gelijk zioh laat be-
grijpen, allesbehalve ingenomen met let
wetsontwerp, en toch vielen de verkiezin
gen in 1864 in Liraburg geheel ten voor-
drole van het ministerie uit In Limburg
was men toen nog liberaal-katholiek en
men koos liberaal-katholieke efgevaardig
den, op wier steun het ministerie meende
te kunnen rekenen.
Hoe kw in lit
Bestond er verband tnsschen het niet be
handelen van het hierboven bedoelde wets
ontwerp en de verkiezing
Zeer vreemde geruchten gaven op dia
vrasg een bevestigend sn.woord.
Op 29 September 1864 bracht de heer
van Heemstra die geruchten in de Tweede
Kamer ter sprake.
Met een stalen voorhoofd en schijnbaar
zeer verontwaardigd zeide daarop Minister
Betz„Ik hoop dat iedereen omtrent het
uitoefenen van invloed by verkiezingen
zulk een gerust geweten hebbe als ik".
De Tweede Kzmer moest zich bjj die be
sliste ontkenning van minister Betz neder
leggen.
Daarop bleef gedurende de geheele- zit
ting 1864—1865 bet wetsontwerp weêr
buiten behandeling.
Wedercm: waarom?
Eindelijk werd he's op 21 September
1865 negmaz's ingediend.
Uit Limburg kwamen scherpe protesten
tegen het veteontwerp, maar het kwam
toch einde'jk in behandeling, en toen
bracht da he sr Hnffmr.n i een brief ter tatel,
geschrei »n den 4 Mei 1834 door den minis
ter Betz anu I.st Limburgscha Kamerlid,
dec hear v..:ï der Auesen de Sombref,
waarin minister Betz beloofde dat hjj het
wetsontwerp zou laten rusten, indiende
verkiczir in in Limburg gunstig voor het
mïnHerie nitvi .-.'o.n. Hisr was dus gespeeld
mot RgLsge'd u iav oed uit t8 oefenen op
de verkiezingen, dat ii nog heel wat anders
dan dat men, tr rwyl men minister is, geld
aanneemt ec weer orermankt voor verkie-
zingsdoaleinden aan de partijkas.
Dr. Kuyoer w -s slechts tussehenpersoon
tcsschsn den heer Lshmann en de Antirev.
zerkiezingaki s.
Minister Betz hield een wetsontwerp te
rug w -.firdoor meer bèl ;etingg'jld in 's-Rijks
kes moest vlooien, on <?aar een voor hem
en het cruis ituie warrin hij zitting had,
gunstigon uitsL< der verkiezingen te ver
krijgen.
Tobt door het voorlezen van den brief
door Hsffjir s, minister Betz, die zoo »een
geru3t gew "Aen hao", public* tot leugenaar
werd gemaait, vluchtte h\j als een dief met
eohzade e teracbiing beladen de verga
derzaal n nztu zijn ontslag, on het mi
nisterie met ovbecke asn het hoofd zeer
solidair ir dr.t^ kietschandaal betrokken,
moest ook ryn biezen pekken.
»Zelandim zegt hot voor het oogenblik
hierbij te ?ullea laten, anders zou het nog
wel Pieer feitei. kunnen aanhalen, hoe er
met 's Rijke geld door da liberale party
werd omgeeproi gen om maar een voor haar
gunstigen uitstag der verkiezingen te ver
kregen.
De opvolger van Gouv-6en. Van Heulsz.
De residentiebode zest dat de berichten
omtrent de persoonswisselingen te Buiten-
zorh en op het Pleic, juist zijn, zoodat
eerlaDg de heerDcWaa' Male fijt minister
van koloniën en daarna ne hear Idenburg
Gouverneuv-Generaal wordt,
Inderdaad een uitnemende promotie voor
iemand die zijn loopbaan te Utïeoht begon
als ambtenaar fer sec-retaria en als jour
nalist, te weten als reaaoteur ven een
antirevolutionair blaadje De Oranjevaan
en onder 't ministerie-M^eksy tot de be
scheiden batrekking van burgemeester (?n
secretaris) van Westbroek geroepen werd.
De heer De Waal Malefijt is een gasde
vijftiger, dia bij zijn eerste optreden in 4e
Kamer, in 1897,door zijn veelzijdige kennis
indruk maakte, doch na het ongeval (ouder
het ministerie-Kuyper) met een door hem
voorgesteld en door de Kamer aangenomen
amendement op 't militiewe-.je, ten gevolge
waar ran de minister van oorlog,Bergaasius
pchorsing der berssdsiagiogen vroeg, is hy
wel ietwat op den achtergrond geraakt.
Het mijnwetje Van Kol.
Naar Het Volk verneemt worden pogin
gen in het werk gesteld om de Kame'
alsnog op een dag in September bijeen te
f-oepeo, voor afdoening van het wetsvoor-
rfel-van Kol.
Arbeidsinspectie. De »St. Crt No.
188 bevat een K B. van 10 Aug., waarbij
het Rjjk, ten behoeve van den dienst der
arbeidsinspectie, wordt verdeeld in negen
districten. Zeeland behoort tot het tweede.
Het besluit treedt 1 Sept. in werking.
Voorts besat hetzelfde nr. der St.-C* eer
Kon. Besl. van 10 Aug. (Stbl. 290) tot in
trekking van het Koninklijk besluit van 13
Juli 1906 Staatsblad no. 204), laatstelijk
gewijzigd bij K ninklijk beslui* van 17
September 1906 Staatsblad no. 243) en tot
vaststelling van een algemeeneu maatregel
van bestunr, als bedoeld bjj artikel 4 der
Arbeidswet.
Dit nieuwe besluit behelst bepalingen
van verbod van arbeid van personen be
neden 16 jaar, geldend zoowel in a's buiten
fabrieken of werkplaatsenalsmede voor
personen beneden 14 jaar. Aan dezen
ïnatsten is o.a. verboden loopwerk tussohen
9 uur 's avonds en 7 uur morgeus. Voorts
arbeid met putten, dakgoten, schepen,
kraohtwerktaigec, enz.
ürf 0¥~provincie.
Drinkwaterleiding voor Zuid-
Beveland.
Men meldt ons
De plannen voor de drinkwaterleiding
voor Zuid-Beveland zjjn thans gereed. Er
zijn meerdere portefeuilles met uitvoerige
teeheningen klaar gemaakt, die thans met
ds beschrijving eu de kostenberekening
door deskundigen onderzocht worden.
Alles is heel net en duidelijk bewerkt.
Wij kunnen van de plannen het volgende
mededeelen
De waterwerken op het terrein by Oa-
sendrecht zullen 125 M3. zuiver water per
uur kunnen leveren. Er zullen twee ge-
scheiden m&chinesystemen van dezelfde
cocstructie gemaakt worden, waarvan
steeds een voor reserve zal dienen. De
drijfkracht zal geleverd worden door diesel
motoren met een capaciteit van 55 «ff. P. K.
Voor de ontijzeringsiurichting zyn twee
systemen geprojecteerd, waaruit de des-
k jndigen nog 'n keuze moeten doen.
Het geheele hoofdhuizen?ot za' bestaan
uit gsasphaltearde stalen moffenbuizon met
jute omhuld en daarna weer peasphalteerd.
Tusschen Goes en Kloetinge zal esn kolos
sale watertoren worden gebouwd met een
nuttigen inhoud van 1250 M3., terwijl tus
sohen Driewegen on Borsselen een kleinere
toren van 250 M3. nuttigen inhoud, zal ge
sticht worden.
Het hoofdbuizennet bestaat nit
38910 M. lengte van 300 mM. wijdte.
1410
7370
6680
53750
29130
18520
38260
Samen 194030 M.
De bouwkosten van de geheele leiding
met alles wat er by behoort zijn begrcot op
f 1.350 000. Natuurlijk zal er belargrijk
meer nooiig zyn alvorens de zaak in ex
ploitatie gebracht kan worden.
Het voornemen bestaat om een naam-
looze vennootschap op te richten, waarvan
stila gemeenten op Zuid-Beveland aandeel
houders zullen zyn en waarvan de aandee-
len in geen andera handen mogen nyn dan
in dia van de gemeenten op Zuid Beveland
gelegen.
De stukken van deze vennootschup zyn
in concept gereed en opgemaakt in overleg
met op dtt gebied gunstig bekendstaande
minnen. Zy zyn thans nog in handen van
oer. professor te Leiden, die op verzoek van
hot comité, dat deze zaak voorbereidt, zoo
welwillend is, de ontworpen statuten nog
250
200
175
150
125
100
80
eens na te zien alvorens ze afgedrukt wor
den. Zonars*, dit geschied is zullen zy be
sproken worden in een vergadering van
gemachtigden, daartoe reeds door de raden
der verschillende gemeenten benoemd, aan
wie dan tegelijk ook alle verlangde inlich
tingen betreffende het technische gedeelte
van het werk gegeven zullen worden.
Het comité, dat tot nog toe de leiding in
handen heeft,blyft ook van regeeringswege
veel steun óndervinden en is overtnigd, dat
de regeerirg ook verder bereid zal zyn deze
belangrijke onderneming zooveel mogelijk
te helpen. Dit kan o. m. ook hietuit blijken,
dat aan dr. Jenny Weyerman door dB re
geering is opgedragen dienstreizen te ma-
ken naar verschillende Duitsche Staten,
teneinde een onderzoek in te stellen
naar de voorziening door gemeenten
I gezamenlijk in de behoefte aan drink-
j water en naar de wijze, waarop de re-
geering van het land die voorziening
1 bevordert.
j Als het onderzoek naar de eventueele
aansluitingen maar geen ai te groote teleur
stellingen baart, dan kan met vrij groote
zekerheid medegedeeld worden, dat het
groote werk tot stand zal komen.
Goes. Bij beschikking van den minister
van Binnenlandsohe Zaken is, met ingang
van den dag waarop hij, na 31 Augustus
1909, zijn betrekking zal aanvaarden, be
noemd tot oonoierge aan de rijks hoogere
burgerschool alhier E. Barbier, thans oon
oierge aan de ambachtsschool.
Heinkenszand. Gisteren kwamen twee
wielrijders bij het omslaan van een hoek
zoodanig met elkander in botsing, dat de
eene (J. de Bso?) eea schouderbeenbreuk
bekwam, zoodat heelkundige hulp or>mid
dellijk moest worden vetleend. De andere
(C. Rijk) kwam er met ren kwetsuur aan
da hand af, terwijl heider rijwielen deerlijk
werden gebarend.
Zietlbzee P. H. J. Gasille is gesteld
ter beschikking van den gouverneur-gene
raal vau Nedcrlaudsoh-Indië, om te worden
benoemd tot veearts bij den burgerlijken
veeartsecijkundigen dienst daar te lande.
Woensdagavond hield een agent van
politie te Terneuzen een net gekleed
heer, die met den trein naar Belg'ë wilde
vertrekken, san, daar hij meende dezen
in militaire uniform te hebben gezien. Bij
onderzoek bleek het een korporaal der
torpedisten uit Hellevoetsluis te zijn, die
naar Amerika wilde vertrekken. Zijn
uniform is Donderdagmorgen ontdekt in
een oafè onder de gemeente Hoek. De
desertenr is aan de mihtare autoriteiten
overgegeven.
In de week van 4 tot en met 10
Augustus 1909 zijn in Zeeland voorgekomen
2 gevallen van typhus en felris typhoidea,
waarvan 1 te Kortgene en 1 te Poortvliet
4 van roodvonk, waarvan 2 te IJzendijke,
1 te Kruiningen en 1 te Retranohement,
en 3 van diphtherifns, waarvan 1 te Axel,
1 te Hulst en 1 te Vlissingen.
Bij beschikking van den minister van
Waterstaat is bepaald, dat de adjunct-
ingenieur vac den rijkswaterstaat J. Lely,
thans dienstdoende onder de bevelen van
den hoofdingenieur-directeur ven den rijks
waterstaat in dc 11e directie, ter stand
plaats Vlissingen, m«t ingang van 1
Sept. a. s. zal worden gesteld onder de
bevelen van dea hoofdingenieur-directeur
van den rijkswaterstaat in de 1< e directie
ter standplaats Nieuwesluis.
Vlissingen. Gisterenavond had hier
io dc Noordslraat een heel opstootje plaats.
Een vrouw, paB een paar maanden geleden
gehuwd met een weduwnaar, zekeren L.,
werd door haar man en groote kinderen
voortdurend mishandeld en wilde na de
woning verlaten, terwijl manlief niet thuis
was, maar werd o oor de groote deebters
belet haar goed mede te nemen, waarna
de politie te hulp kwam. Spoedig was haar
goed op een wagen geladen en onder een
hosrnije ging zij er van door. Familie
van haar verleende hnlp. De man maakt
veel misbruik vau sterken drank.
