t
No. 263.
christeluk-
NIEUWSBLAD
historisch
VOOR ZEELAND.
Wo r sdag II Augustus
23e Jaargang.'
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
S. J. DE JONGE VERWEST, te Goes
Tengevolge van de steeds
grooter wordende oplage
van ons blad, verzoeken wij H.H.
Adverteerders de advertentiën zoo
vroeg mogelijk in te zenden; vooral
voor de nummers, die Vrijdags en
Zaterdags verschijnen, gelieve men
te zorgen, dat de annonces vóór 12
nar in ons bezit zijn, wijl anders
plaatsing in de 1ste editie van dat
nummer niet kan verzekerd worden.
DE ADMINISTRATIE.
De Bontincks en Oranje
Spanje.
Zweden.
F. P. D'r!U:,\ te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
l kw U lïaSMMMWfaja
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Pri.s per drie maanden franco p. p1,25.
Enk 'le nummers0,02'.
UITGAVE DUR FIRMA
VAN
De opgaaf van den spoordienst
komt in dit nommer voor op de ge
bruikelijke plaats.
10 Augustus 1909
Heden ie 't stemming in Amsterdam VI
voor "een lid vaD den gemeenteraad aldaar.
De heer nr. de Vries was in VIII geval
len en nu stond een geestverwant in VI
voor hem op, teneinde hem voor "t ooilege
van den Raad te kunnen behouden. Deoh
de vrijzinnigen van alle gading, op de
redactie van Het Handelsblad, hebben zich
daartegen verzet, omdat zij 't niet in het
belang der openbare so'ooi aohten dat
mr. de Vries weer wethouder wordt.
De vrjjzionigen gever, er groot op dat
al plm. 900 kiezers bezocht zijn. Het schijnt
derhalve niet onmogelijk dat mr. de Vries
weer valt.
En dat niettegenstaande de liberale go
meenteraadsleden hem wegena sijn uitne
mend verzorgen van de belangen der
openbare tohooi weor tot wethouder willen
benoemen.
Maar de heeren oyenbsire onderwijzers
zijn niet van die meaningwel eDkele
schoolhoofden, wat bij de tegenwoordige
verhoudingen verklaarbaar schijnt.
Intusschen moeten de sntirevolutiouai-
ren dezen slag verliezen, dan trooste hen
het hier volgend woord van Groen van
Prinaterer
«Een schitterende nederlaag kan winst
zfjn, indien, naar mate kalmer beschou
wing mogelijk wordt, de bij de stembus
verslagen richting of fractie eerser richting,
aan christelijke en vaderlandsche beginse-
FEUILLETON.
Nu onlangs, bij de aankondiging van het
bezoek dea Duitschen Keizers aan Graaf
Bentinck op het kasteel Middscht-on, de
aandacht ie gevestigd op de verhouding der
familie Bentinck tet den hoogst.en Duit
schen adel, kan het goed zijn ook in herin
nering te brengen, welke banden dente-
genwoordigen Graaf en zijn voorgeslacht
verbinden aan ons Nederlandsch Stamhuis
van Oranje.
Voor zoover hst land a van bloedver-
wan schap betreft, zijn die raa batrekke-
I«k jongen datum. De vader van den thans
op Middachten wonen den Graaf Alden-
burg Bentinck huwde in 1846 met Gravin
Mechteld van Waldeck Pyrmont, dezelfde
aan wie wij de uitgaaf van de brieven en
gedenkschriften van Koningin Maria II
van Engeland te danken hebben. Toen in
1879 onze Koningin Emma v0c- W s*rst
den Nederlandechen bodem botrad, behoor -
de aizoo een harer eigene bloedverwanten
tot de onderdanen van haien Koninklijken
Gemaal en dus is ook Kocingia Wilhelmina
zelve met het G ratal ijk geslacht der Ben-
tmcks verwant.
Maar meer nog dan vao bloedverwant
schap heeft de geschiedenis te getuigen
van banden van vriendschap tusschea de
Oranjes en de Bentincks. In omgekeerd
chronologische volgorde heeft men daarbij
het eerst te denken aan verschillende leden
van het geslaoht Bentinck, die in ..en loop
lec getrouw, zegeviert door erkenning van
haar zedelijke kracht."
Groen v. Pr.,
Stud. v. Schelven 3e dl. VI.
Buiteniandseh OverzicM.
Koning Alfonsus heeft den afgevaar
digde Cressio Azorin benoemd tot civiel
gouverneur van Barcelona in plaats van
den heer Ossario, die zijn ontslag heoft in
gediend, tengevolge van de jongste gebei r-
tsnissen. De heer Azorin is advocaat uit
Valencia. Dat hij is aangewezen op te tre
den onder de tegenwoordige moeilijke om
standigheden, dankt bij zoowel aan zijn ge
matigdheid en verzoenenden geest als aan
zijn administratieve bekwaamheden.
De orde bljjft in Barcelona heerschee,
maar volgens de geruchten die over den
toestand loopen is de rust niet betrouw baar.
De regeering bljjft de militaire maatregelen
handhave" en weigert alle protestvergade-
ringen tegen den strjjd in Melilla.
Nieuwe arrestaties hebben plaats gehad
en er wordt steeds beweerd, dat verschil
lende gevangenen ie Montjuieh zijn gefusi-
leerd Dit zouden degenen zijn, die het
eerst in hechtenis werden genomen Men
weet niets van het lot van Ferrez, die werd
veroordeeld wegens den aanslag in de Cal la
Mayor. Men gelooft, dat bij gevangen zit
te Montjuieh.
Men schat de materieele schade door het
oproer veroorzaakt op 12 millioen peseta's,
behalve de verliezen aan de kerken en
kloosters geleden.
Een der leiders van den opstand, Les-
rouïj, bevindt zich in Amerika, doch naar
men zegt keert hij uit Buenos Aires terug
met een groote som geld voor den opstand.
Hij zal landen in Catalonië en Barcfilcna
oproepen tot den strijd. De republikeinen
uit de provincie zullen zich bij heai aan
sluiten en de mili'xiren zullen meedoen met
het volk In het gebied van Paiamas en Pa-
lftfriiges zou raeds een geheime beweging
gaande zijn. Ook uit Taragona en Val ncia
kan uren verrassingen wachten. Tan gona
heeft zich ondubbelzinnig tegen den oorlog
verklaard. Naar Valencia zijn vele repu
blikeinen gevlucht.
Voor het oogenblik is moelijk uit te ma-
der achttiende eeuw den Prinsen van
Oranje hebben ter zijde gestaan en hunne
belangen naar hun baste weten hebben
verdedigd, zoowel in voorspood als tegen
spoed. Het waren zonen en achterkleinzo
nen van den straks to nsetaen Hans Willem
Bentinck, die niet, zooals hunne oudere
broeders ea neven, in Engeland gebleven
waren, maar hier naar hunne overtuiging
den staet hebban gediend. Bjj dea oudster,
Graaf Willem Bentinck, die in het laatst
van het tweede Stadhouderlooza tijdperk,
ongeveer 1746, voortdurend bezig was om
de verheffing van Prins Willem IV voor te
bereiden, viel dit streven samen met: eene
vijandige gezindheid jegens Frankrijk
zoodra hij, na het optreden van Willem IV,
den grootsten invloed kreeg op de leiding
va» da buiteslandsche betrekkingen der
Republiek, wenschte hij den staat ook in
die richting te leiden. Noch hij, noch zijn
broeder Charles, die het Engelsohe hof
voor hnnne meaning zncht te winnen,
mocht echter daarin slagen, en de Vrede
van Aken in 1748 belette de verdere door
voering^ van hun politiek streven.
Het is hier natuurlijk niet de plaats om
over de* politieke al-of niet-bekwaamheid
der beide broeders uit te weiden evenmin
over die van den kleinzoon van eerstge-
noemdeo, Gustaaf Willem Bentinck, heer
p*? Rboon, 'e tijdens het bewind van
rrins Willem V tot de vurigste voorstan
ders van de Stadhouderlijke partij behoor
de en daarvoor zelfs, na de omwenteling in
het begin van 1795, eenige jaren gevan
genschap heeft moeten dragen, wijl de
overwinnende Patriottenpartij van haar
ken of d staking werkelijk den omvang
zil aa"remen dien men or van verwachtte
Terwijl aan den eeoen kant nieuwe stakers
zich aanfluiten, hervatten anderen weer
het werk en uit dit laatste fait schijnt ta
volgen, dat de staking niet beantwoordt
aan de verwachtingen, dio zij die haar op
zetten, ervan hadden gekoesterd. Ook
schjjnt de staking niet populair Eigenaar
dig is het en pleitend voor den geest, die in
Zweden heerscht, dat de staking aan de
gas- en eleoriciteisfahrieken officieel wordt
afgekeurd door het secretariaat v »n de or
ganisatie der arbeiders.
Hiertegenover staan de radicaal-revolu
tionaire elementen die in alle bedreven en
door alle personen staking verlangen, des
noods door dwang of vernieling. Dit laatste
geldt vooral de verlichting es de waterlei
ding.
Tegen deze sabotage en dat terrorisme
wordt door de nationale organisatie kroeh-
tig gewaarschuwdwant zij weet dat,
waaneer het geweld mocht zegevieren de
stating moreel veroordeeld zou zijn en dns
eveneens niet bereiken zou wat de werk
lieden ermee beoogea.
Iofusaohcn bereiden de bewoners van
Stockholm zioh voor op alie mogelijke
gebeuiteaissen In particuliere woningen
heeft men, se goed mogelijk waterreser
voirs asngt; d, voor de verlichting rust
men zioh uit met petroleum en kaarsen.
De stad vei lichting heeft niettegenstaande
de staking der werklieden nog niet gele
den, daar de noodzakelijkste werkzaam
heden, dooi de enkele werkende arbeiders,
talrijke ingenieurs en leden van den bur
gerwacht worden verricht. De stakers
bewaren een zeer pstige houding. Slechts
enkele dronken lieden werden door da
politie gearresteerd. De restaurants en
krffiehukeo sijn verlaten. Da diefstallen
rif at inbraak nessen toe. De huurkoetsiers
hebben zoo goed e1» niets te doen en bij
de havenwerken ziet men stakers, die zich
met visscken den tijd verdrijven.
Voor het oogenblik is de stemming bij
werkgevers- en arbeidersorganisaties nog
zeer strijd'uetig. Echter gelooft men niet,
dat de tegenwoorctigo toestand lang zal
voortduren.
Kreta.
Dit eiland is weer eens de twistappel
vau Turk en Griek, de lastpost der groote
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 oent.
E9&!
standpunt ho», overals den eveneens in
hechtenis get telden Raadpensionaris Van
de Spiegel, sis de gevaarlijkste vjjandan
van de nieuwe orde van zaken beschouwde.
En ook in de daaropvolgende jaren, zoowel
bij den Eajelachen inval van 1799 in
Noord Holland, als later bij politieke on
derhandelingen te Berlijn en elders, ont
moeten wij it'lkaca vs ederom de Ba tineks
in de onmiddellijke nr.bjjhoid van dea toen-
maligen Erfprins van Oranje (later Koning
Willem I) en ijverend voor diens belangen.
Vau de 18de-eeuwsoho Bantinoks spre
kende, tnag zeker niet worden voorbijge
gaan de wakkere zeekapitein Wolfe: Jan
Garrit baron Bentinoh, die in 1701 in dec
bekenden zeeslag bij Doggsrsbank als
bevelhebber van het schip ȟe Batavier*
het zijne heeft gedaan tot handhaving van
onzen naam ter zee, en die kort na zijne
terugkomst in hei vaderland aan de ge
volgen aijner verwondingen is bezweken.
Iu 't koor der Nieuwe kerk te Amsterdam,
niet ver van De Ruyter'e praalgraf, wordt
zijne nagedachtenis gehuldigd door eene
wapentropee boven een der zuilen.
Doch geen van dezen is het, aan wien
men het eerst en bet meest behoort te
denken ^wanneer sprake is van vriend
schapsbanden tussohea de huizen Oranje
en Bentiuok. Meer dan van een zijner
nakomelingen is in onze geschiedenis de
herinnering bewaard gebleven aan Hans
Willem Bentiack, den tateren Graaf van
Portland, den trouwen vriend van onzen
Prins Willem III vóór en na diens ver
heffing tot Koning van Engeland,
sxisKusrsszaBMssamv ras
mogendheden, (ie bederver van de vaeanlie
der staatslieden.
De Kretenzers, reeds tijdens den Apoe'-
Paulus door hun eigen wijzen als leugt-t
aohtigen en luie buiken afgeschilderd
van daar misfohien hun naam het Grif t -
aohe, van K (KretD) afgeleide, we. k
woord k' ê'iedzein beteekentliegen ie
bedriegen 1 hebben nn al tien jaar la' a
last bezorgd aan hun beschermers terwijl
xjj ook reeds - óór dien tijd, dank zij 't
doodend bestuur van den Turk, zich vo< r
't Grieksehe bestuur hadden verklaard.
Griekenland heeft zioh eohter officie-1
daartegenover steeds onzijdig. Ook, toe
laatst de Kretenzers ;/uit naam van deo
Koning van Griekenland" en pn fiteerende
van de algemeece warboel op en om dn
Balkeu, zioh los van Turkije verklaarde?
en Kreta aldus behalve da reeds tamelijk
volledige zelfwetgeving, die het door zij
beschermers was gewaarborgd en het Op-
perocmmissaiitschap van Prins George va
Griekenland, oi-k nog de onafhankelijk
heid in naam daaraan wilde verbinden.
Men kan dan ook deo Koning van Grie
kenland niet aanrekenen, dat Grieksoh--.
rooversbenden in Turkije werden gevormd:
daartoe tcoh stelt hij te zeer prijs op c'ë
goede verstandhouding met Turkije.
Blijkbaar wil men nu ook te Eonstai;-
tinopel niet alles op haren en snaren zetten,
en wellicht zal de houding van Grieker-
iand, dat zioh op de besehermende mogend
heden beriep, blijken de juiste te zijn g<-
weest.
Als er dan ook gevaar dreigt is het van
de zijde van Turkije en dan nog meer
van die van de onderdanen,' dan van do
regeering zelve.
Volksvergaderingen als die te Saloniki,
waar een groote protest-meeting, door
15000 personen gevormd, tegen de wijze
waarop de Turksohe regaetiDg de Kreten
zer-quaestie behandelt, optrad, staan niet
op zichzelf Te Gallipopel is een boycot
tegen den Grieksehen handel en het Griek
sehe verkeer uitgebroken.
Het zal, daar er wel meer dergelijke
volksbetoogingen sullen volgeD, moei' jh.
zijn voor de Turksohe regeericg om den
vrede te bewaren en oonoessies te doea.
Ei de vertoogea dor mogendheden
vooral nu ook Duitsohland zioh bij het
viertal voegt sullen wel den weg effenen
tot eenig vergelijk.
Tooh zal de oplossing der Kretenzische
quastie daarmede net zijn gevonden.
Niexond kan ontkennen, dat eenmaal
een vereeniging van het volkomrn Griek
sehe Kreta met Griekenland moet volgen
uit de ontwikkeling der geschiedenis.
Maar wanneer
De gczanteD der vier besohermende mo
gendheden van Kreta, hebben een bezoek
bij Hilmi pasja en RTaat pasja gebracht,
aan wie zij de raad gaven de neodige ge-
matigheid in acht te nemeD, om een oorlog
te vermijden.
Keizer Wilhelm te Kleef.
Wij zouden er niets van melden, indien
niet de Keizer van dit bezoek aan Kleef
gebruik gemaakt had, rin een uitstapje te
mtken naar het kasteel Middachten nabij
Rheden.
Het Keizerpaar bad 's morgens elkaar
in Wesel ontmoet, Keizer Wilhelm komend
van Kiel, van zijn ontmoeting met den
Tsaar, de Keizerin van Wilhe'm höhe
komend.
Daarna heeft de Keizer gisteren te Kleef
het monument onthuld ter herinnering
aan den 300en gedenkdag van de inbezit-
krijging van het vooTmalige hertogdom
Kleef door den keurvorst van Branden
burg, waarmee de eerste band gelegd
werd tussohen do Kroon van Pruisen en
het hertogdom.
Toen de plechtigheid afgeloopen was
reisde het Keizei lij k Pat»' onder het strengst
incognito naar Nederland.
Van Kleef ging de koninklijke treÏD,
bestaande uit 10 wagens, waarbij 2 goe
derenwagens en met een totale lengte van
195 M. elke wagen is 19 5 M. lang
ineens door naar De Steeg, zelfs te Arn
hem werd niet gestopt in den trein
werd dan ook gelunoht alleen te Nij
megen werd vaa machine gewisseld en
daar kwam op den trein de heer J. H.
Silvergieter Hoogssad, inspecteur der S S.
te Zwolle. Aan het station De Steeg
was speciaal voor deze gelegenheid een
wissel ingelegd, zoodat de trein onmiddel
lijk op het eerste spoor voor het perron
kon aankomen.
Aankomst te De Steeg.
Aan 't station werd het Keizerpaar be
groet door graaf en gravin Bentinck.
Hierop bad de aanbieding plaats van een
Geboren te Sahoonheten (inOverijsel) den
3en Maart 1851 en alzoo slechts enkele
maanden jonger dan zijn vorstelijke vriend,
werd hij reeds tsmelijk vroeg page <n
's prinsen dienst. Zijne toewijding aan
dezen meester werd eerlang op een sterke
proef gesteld, welke de aanleiding is ge
worden tot hunne hartelijke vriendschap
Het veiheal daarvan, in alle levensbe
schrijvingen »ao Prins Wiüeaa III te vin
den, is ontleend aan dn Gedenksohiiften
van dec Engeleohen gezant Sir Wiliiana
Temple, die de feiten vernemen had van
Prins Willem zelf.
In 't begin van 1675 was de Prins plot
seling aangetast door een hevigen aar-val
van pokken, de ziekte, waaraan indertijd
zijn vader en ook ook zijne moeder waren
bezweken. Het geheele land verkeerde in
hevige ODgerustliei-i, wij bij hein de geheele j
leiding berustte van den nog steeds veort-
durenden oorlog tegen Frankrijk, Ns de j
v -im-lding van zijn gelukkig, herstel sohrpft
Temple wij gebruiken hier de kort ra
het oorspronkelijke verfohecec Nederland- J
8eho vertaling het volgende:
1
„lk kan hier niet na laten den heer
Benting zijn verdiende lof, roitsgade^
den naam te geven van de beste Do-
mestijk, die ik oit in een vorstelijke of
particuliere familie gekent hebbe. Hij
paste zijn Meester gedurende desseüs
ziekte cagt en dag op. Niets wierd sijn
Hoogheid gegeven, of hij ic zijn bedfie
verleg', als door de heer BentingEn
de Prins zeide mij, dat hij niet wis', of
hij (Benting) geslapen badde, of niet,
maar dat hij in sestien dagen en nagten
niet had geroepen, of hij was door hem
beantwoord, als wakker zijnde. Toen
de Prins zoo verre hersteld was dat men
hem voor de eerste maal het hoofd konde
zuiveren cb kammen, verzogt de heer
Benting na dat zulks gedaan was, verlof
van den Pi ins om na huis te gaan want
hij was niet bequaara zig langer op de
been te houden. Hij vertrok vervolgers,
en wierd aanstonds van dezelve ziekte
met hot uiterste gevaar overvallen Dog
bequatn zijn vorige gezondheid tijds
genoeg weder, om de.n Prins in het veld
op te wag.'en, daar hij gedurig naast zijn
persoon wss."
Var, dat oogenblik af zien wij Bentinck
bij herba iog vereerd met opdrachten van
den meest kiesohen en vertronwelijken
a wd opdns h en, welke alleen konden
worden toevertrouwd aan iemand van
wien de Prins volkomen zeker kon zijn.
In da eerste plaa's gold dit de voorbe
reidende stappen tot Prins Willem's aan
zoek ora de hand zijner nicht Mary van
Eogeiand bij haren oem, KoniDg Karei II;
eene verbintenis, Ranvankelijk voortge
komen uit politieke berekening om het
Engelsohe hof te winnen voor een toe
komstig verbond tagsn Lodewijk XIV en
diens streren naar de oppermacht in
Europa En ruim tien jaren later, toen de
politieke verhoudingen in Engeland gehe,el
veranderd waren en Konir.g Jaeob II,
P ins "Willem's schoonvader, geloofe- ea
bondgenoot van den Fiacschen Konirg
was geworden en de toekomst van het
