NIEUWSBLAD
R ZEELAND.
No. 247,
Vrijdag 23 juli
23e jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed.
S. J» DE JONGc-VERWEST. te Goes
F. P. DV.lKJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
A. Huson,
S. A, Luitwieler.
Mr. L. van Andel.
Jhr. mr. E. P. Schorer.
Tengevolge van de steeds
grooter wordende oplage
van ons blad, verzoeken wij H.H.
Adverteerders de advertentiën zoo
vroeg mogelijk in te zenden; vooral
voor de nnmmers, die Vrijdags en
Zaterdags verschijnen, gelieve men
te zorgen, dat de annonces vóór 12
nor In ons bezit zijn, wijl anders
plaatsing in de 1ste editie van dat
nummer niet kan verzekerd worden.
DE ADMINISTRATIE.
Mr, L. van Andel.
Jhr. Mr. E. P. Schorer.
UIT DE PROVINCIE.
Oostkapelle Gisterenmiddag had op
dan weg naar Dombrrg een ongeluk plaats
dat betiekkelyk zeer goed tfliep. By een
kromming van den weg kwam een automo
biel in botsing met een equ'page van eene
familie, die tijdelijk te Domburg vertoeft.
Het rijtuig kwam met de paaiden ineen
droge sloot terecht. Boven verwachting
hadden er geen persoonlijke ongelukken
plaats, ook de paarden hadden geen letsel.
De inzittenden schrikten hevig. Paarden
en rijtuig we den op den kant gebracht en
daar er oenige schade was aangebracht
aan het gareel der paaiden, kon de reis niet
worden voortgzet en werd het rjjtiig op
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Pri,s per drie maanden franco p. p1,25.
Enkrie nummers0,02B.
UITGAVE DAR FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 ''ent.
Oe opgaaf van den spoordienst
komt in dit nommer voor op de ge
bruikelijke plaats.
Allen worden opgewekt om te stem
men in
Vlissingen 1.
Middelburg I.
Middelburg III.
23 Juli 1909.
Wij wokken, voorzoover noodig, alle
Middelburgsohe kiezers iu 1 op, morgeD
te gaaa etemmen.
Onze oandidaat, mr. van Andel, is een
gang naar de stembus waard. Men kent
hem, en weet dethalve wat men van hem
te wachten geeft.
Man van studie en streng recht, en vau
onverdacht Chr beginselen, mag van hem
een krachtig vooropgaan of medegaan
worden verwaoht, waar 't geldt de velerlei
belangen die in den Raad ter sprake
komen.
Men stemme voor dezen oorspronkelijk
Reohtsohen zetel
In district 111 blijft door ons aanbevolen
Cijfer gepeuter.
De heeren der Openbare sohool houden
zioh sinds korten tijd onledig met het be
wijs, dat in meer dan één gemeente het
bijzonder onderwijs, door zijn neiging tot
splitsing, tweeërlei kwaad doet. Ten eerste
doordat het meer gaat koBten, en ten
tweede doordien het te veel kleine school
tjes sohept.
Uitgerekend voor enkele met name ge
noemde gemeenten, is de eerste opmerking
juist. Maar wat bewijst dit?
Drenthe en Groningen apart kosten meer
dan Groningen zon kosten, zoo Drenthe
bij Groningen kwam. Voeg de dorpen die
een stad omringen, bij die stad en het kost
minder. Eén Rijksuuiversiteit zou veel
minder kosten cao drie. Z Jfg zou men zoo
voortredeneerend kunnen zeggenVoeg
België bij Frankrijk en Nederland bij
Duitisohiand en ge spaart de hof kosten
uit. Kortom, wisch uit de grenslijnen die
het historisch verleden allerwegen getrok
ken heeft, en ge spaart geld.
Toch zal niemand zoo dwaas zij», om
ons het bewandelen van dien weg aan te
raden. Maar waarom dan zoo zielig ge
prutteld over kleine sommetjes, die het
onderwijs nn meer kost, dan zoo 't alles
over één kam gesehoren en op één leest
getoboeid was
Wat de heeren van het Openbaar onder
wijs veel liever moeten doen, is dit. Ze
moeten eens uitrekenen, op hoeveel het
Rijk en Gemeenten meer sou komen te
staan, zoo het bijzonder onderwijs morgen
den dag verdween.
Uit de Jaarcijfers hebben wij in ons
no. van Maandag in herinnering gebracht
dat elk kind van de openbare school f 30,25
aan 't Rijk kost; en elk kind op dabij-
zondeie sohool slechts f 17.44
Per kind zou dus oiroa f 13 meer van
Overheidswege zijn uit te geven, zoo de
Bijzondero sohool er niat was. Ze?ge 3 Va
millioen En. wat beteekenen nu tegecover
dit bedrag de bagatellen, die thans plaat
selijk meer worden uitgegeven?
Dit wat 't eerste punt betreft. Eo wat
aangaat de te groote splitsing in kleine
«obool jes, deze bedenking is ook in 1905
op hoogen toon uitgespeeld. Enwatbiask
toen iu het debat
Dit, dat in Duitsohland en in Zwitserland,
de twue landen die inzake het Lager on
derwijs het hoogst staan, de kleine sohool
driemaal zoo sterk vertegenwoordigd was,
als onder ons.
Men vergete daarbij niet, er zijn nog
openbare soholen met 12 en minder leer
lingen. De jongejuffrouwensohool te Zie-
rikzee telt er slechts 5. Het hoofd dier
sehool geniet f 1700 salaris.
Het kan bij ons dus nog lijdeD, eer er,
bij internationale vergelijking, reden tot
billijke klacht is.
Anemende bevolking.
In verband met den ongelukkigen uitslag
der herstemming voor den Amsterdam-
schen gemeenteraad, waardoor een ver
plaatsing van acht, misschien wel van tien
stemmen naar den rooden kant heeft plaats
gehad, mag zeker wel aan 't volgende her
innerd, dat aan het /Tijdschrift voor Gent,
Land- en Volkenkunde" is ontleend
//Volgens het December-maandbericht
van het statistisch bureau in de hoofdstad
bedroeg met 1 Jan. j 1. het zielental van
Amsterdam 565.601 of 61 minder dan in
1907. Dit is een zoer merkwaardig ver
schijnsel, daar we reeds lang gowend wareD
aan den toestand, dat Amsterdam jaarlijks
met n.l. 9000 zielen toenam. Gedurende
1908 was 't geboortecijfer 13.792, dat van
overlijden 7426, wat dus een overschot gaf
van 6369. Doch er vertrokken 32 972 per
sonen, tegen een verschil maakte 6427. Dat
overmatig verlaten der gemeente is z.sker
geen bewijs van stijgende welvaart".
XXV.
Het denkend deel der natie!
N»g altijd zit bij het liberalisme vooi'
dat zij de mannen zijn van de bovenste
plank, dat alleen liberalen in aanmerking
kunnen komen voor eenige staatsbetrek
king of ambt. Wij antirevolutionairen nog
altijd de dompers, de kwezels, die slechts
geduid worden ais onderdanige dienaren.
Wat ook vooruit moge gaan in onze eeuw,
dat bleef vast. Nu 1 wat eenmaal in- en
vastgeroest is, krijgt men ook niet zoo
gemakkelijk meer los. Tot op den huidigen
dag wordt aan dien regel vastgehouden.
Een klaar bewys leverde daarvan dezer
dagen de vrijzinnige Nieuwe Arnhemsche
Courant, redakteur de heer Pyttersen. Hij
drukte zjjn spjjt uit dat de heer Oudegeest
in Amsterdam niat gekozen w s. Of daar
over te treuren viel 1 Dan deed de „van dag
tot dag" schrijver van 't handelsblad beter
en schonk klaren wijn, gaf degelijke argu
mentatie waarom Oudegeest niet gestemd
kon worden. Maar er was nog één woord
Dr. Kuyper was in Dordt gevailen. Dat gaf
voor den redacteur stof om te zeggen dat
de //intelligentie" niet tot de antirevolutio
naire party behoort. Inderdaad 1 'n vleiend
compliment. De //intelligentie" alleen bij
de liberale partij. Hoe kan het ook andera.
Hoe kan iemand er anders over denken.
Wanneer zoo met stelligheid beweerd
wordt, valt er immers niet aan te twijfelen.
Het is hier maar de vraag wat men onder
«intelligentie" verstaat. Steunt het woord
op adeldom of kapitaal,oi moet de beteeke-
nis van geleerdheid en ontwikkeling er
aan geheoht worden Men ziet er is speel
ruimte te over.
Tooh kwam het ons voor dat geleerd
heid en ontwikkeling tot bassie werd ge
legd door den sohrijver, maar dat hij wel
degelijk bij den opbouw den adeldom en
hut ki*;>i nlisme gebruikt tot staving van
lijn bewei^n. Te steiker kwam dit uit
toen de schrijver wees op de gekozene
antirevolutionaire Kamerlede», en onze
oudste zittende leden, ale van weinig be
duidendheid kensohets'e. Men miet maar
durven. Wat nu onze nieuw gekozen man
nen van antiravolutionabea huize belangt
daoht ons tooh ook te kunnen wijzen op
„intelligentie".
Dr., Mr. eu personen met andere buiten
gewone titels tooh behooren onder de ge
kozenen. Dat er ook mannen uit het volk
bij zijn verblijdt ons grootelijks en is een
bewijs dat onze partij is een partij van
den volksinvloed, die niet alleen de //in
telligentie" naar voren schuift, maar ook
de mannen van onder op een plaats geeft,
die hun rechtens toekomt. Trouwens, wij
hebben al meer dan een man van liberale
//intelligentie" gehoord, die niet staan kon
in de sehaduw van den //burgerlijken"
Antirevolutionair. //Intelligentie" in de
Kamer geeft niet altijd bewijs van kennis
der praktijk.
Niet allen ook die Mr. voor hun naam
schry ven zijn intelligente mannen. „Er zjjn
er die er door stoomen, die er door zeilen
en die er door gesleept wordsn" aldus de
heer Van Oversteeg en zjjn bekende bro
chure „Wettige bezwaren of liberale
kleinzieligheid". In de debatten betref
fende de Hoogere Onderwijswet kwam dui
delijk uit dat aan de R'jk- en Gemeente
lijke Universiteiten het ook niet alles goud
was dat er blonk. Er waren ook de Rijks-
Universiteiten mannen die by het examen
promoveerden „summa cum laude" maar
met wier feitenkennis het treurig gesteld
was.
Het was dan ook opvallend hoe de
statistiek van de stedelijke Aaasterdamsohe
Universiteit over de jaren 1897—1901 aan
wees een getol van g jprosao veerden van
88 op „stellingen", terwijl maar 38 een
„dissertatie loverden. Genoeg dunkt mij
om aan te toouen hoe de redaotie van
de Nieuwe Arnhemsche Courant voorzichtig
moet zijn mot zijn „intelligentie" aan
liberale zijde. Wat nu do onbeduidendheid
onzer oude Kamerfractie aangaat, „de
Handelingen" geven getrouwer bewijs dan
eenige vrjj zinnige redactie vermagteleveien.
Een bewijs dut niet spreekt van kennis
van zaken, van getrouwheid, in de dingen
van 's lands belang. De Antirevolutionaire
party eigent zich het monopolie van „intel
ligentie" niet toe. Dat laten wij over aan
het liberalisme dat trots zijn „intelleg» nte"
mannen, met reuzenschreden achteruit
gaat. Dat ons volk over het algemeen van
de liberale „instelligentie" niet gediend
is, is by de jangste stembus duidelijk ge
bleken „Ia3;e')igf Dtie" alleen geeft geen
kracht. Neen de kracht onzer Antirevo
lutionaire parrij ligt in hare beginselen en
in de getrouwheid harer leden. C. H.
Baron Sweerts.
De Zaanlandsche Courant bevat een cor
respondentie uit Den Haag, waarin we het
ondevsïaande aaatrefien j
„Baron Sweerts is een man, die nooit
een geprononceerde politieke riohting
heeft gevolgd,' hij was ieder, die hem
zoowel in Iodië als hier te lande, heeft
gekend een man t an breede, maar
beslist godsdienstige opvattingenbij
stond altijd, ondanks zeer sterke demo-
ora*isoha neigingen, meer aan de zijde
van de reeh'schs dan linksohe partijen.
Hij heeft voor zoover bekend
zich nooit bij eenige s'aatkundige partij
of kiesvereeniging aangeslotenin de
liberalen trok hom de democratische
strooming aun maar hij was te kerksch
om zioh tegenover c'e elericale coalitie
te plaatsen. Hij was en is dat steeds
geblereD, een «wilde", een die, zonder
band of verplichting, zichzelf poogde te
»iju".
Eu verder
„Onze burgemeester is, sedert jaren,
intiem bevriend met dr. Kuyper, voor
wiens bekwaamheden hij oubegrensden
eerbied koeBtert en in wiens tintelend
vernuft hij, z -If man van zoo s; eelsehen
en sobaiksoh"n gees*, een bron van be
hagen vindt. Hjj moge in politieken en
kerkelijken zio, niet geheel op het
uiterste standpnt van dr. Kuyper staan,
er is in de r oh'ing van den reohtsohen
leider veel en er wa» vroeger nog
veei meer wal den ohristelijk-demo-
oratisohen ba-on Sweerts aantrok. Is
het dan te verwonderen of te veroor-
deelen, dat deze zijn vriend als partij
leider voor de kereikiDg van zijn oog
merken, geldJjjk ondersteunde? Ik
vermag er n ets onbehoorlijks in te
vinden. Eu evenmin komt 't mij af-
keuringswaardig voor h»t karakter van
vrienden voor, als deze voor elkander
op de bres springen, wanneer de een
begeerig is naar 't een of auder ambt
eu de andere zijn invloed aanwendt om
den voor dat ambt zoo volkomen be
rekenden vriend bij de Regeering aan
te bevelen".
Te Rotterdam zijn gekozen voor den
gemeenteraad in I v. d. Graaf (aftr. a r
met 2332, Heykonp (b.) met 2120 en Thys
sen (k.) met 2132; tegen 1811,1583 en 1910
op D. de Klerk (vf'r. 1Mulder (1. aftr.) en
Stole (a). II Gfaüuzen Visser (1.) met2394,
Henkemans (a) tiet 2726 en Stuhlmeyer
(k.) met 2643 teeeu 2084, 2015 on 1340 op
v. Toen (1.), H 'sdingen (sen König (s
III Herkozen Burger en Yaillant, beiden
libmet 1748 en 1719 tegen 1394 es 1445
op Metz (k en v. Wijngaarden (chr. hist.)
IV Gekozen Trenité (aftr. 1) met 2431,
Richter* (a.) met 2780 en Verlinden (k
met 2674tegen 2250 op Koch (1. aftr.),
1903 op v. d. Bilt (L) en 1847 op Heykoop
(s.) V Gekozen Mees (1. aftr.), v. Meggelen
(a) en Zyp (k.) resp met 1690, 1873 en
1669 stemmen. Óp v. Moll (aftr. 1), Hartogs
(1en Ter Laan (swaren resp. 1594, 1369
an 1039 stemmen uitgebracht.
De Raad is nagenoeg om. De liberalen
bezetten nog 20 i^tels, de Rechterzijde 21,
de soc. dam. 3 er de vryz. dem. 1.
Wanneer in September de Nieuwe
Kamer bijeenkom-, zullen er aan de rech
terzijde twee jubilarissen zyn, twee parle
mentaire veteranen, die zich de achting
van vriend en tegenstander hebben gewon
nen.
De heeren jhr. mr. A. F. de Savornin
Lohman en A. baron van Dedem hopen dan
namelijk den dag te herdenken, waarop zij
- óór 30 jaren hun intrede deden in het par
lement. Beide afgevaardigden, in 1879 tot
lid der Tweede Kamer gekozen, hebben
sinds dat jaar altijd onafgebroken hetzelf
de district vertegenwoordigdde heer
Lohman Goes, de beer Van Dedem Zwolle.
Zooals men weet, is echter de heer Lohman
eenige jaren minister en lid van de Eerste
Kamer geweest. 1
Ook voor den heer mr. A. P. R. C. baron
van der Borch van Verwolde is het een ju
bileumsjaar hy wetd 25 jaar geleden tot
Kamerlid voor Zevenbergen gekozen, later
voor Schiedam en voor Ridderkerk. Van
1894 tot 1897 bleef hy echter buiten het
parlement.
l
een hofstede gebracht. De automobiel bleef
ongeschonden.
Stavenisse Ondanks het na de vele
regens gehoopte koele weer heeft de ge
vreesde aardappelziekte zich weer op ver
schillende velden vertoond, en wel in de
knollen der vroege soorten.
Stavenisse A.e. Zendag, 25 dezer,
hoopt de oudste inwoonster dezer gemeents
mej. de wed. M. Lnyk haar 96en geboorte
dag te herdenken. Ze is ueg volkomen hel
der van geest, ziet goed ze leest nog
zonder bril hoort goed, en verricht nog
steeds verschillende huiselijke bezigheden.
Wolfaartsdijk. Gemeenteraadsverga
dering van Woensdagnamiddag. Ondor de
ingekomen stukken is een sohrijven van
dan heer J. M. Parhan, die om gezond
heidsredenen ontslag neemt als raadslid.
Door Burg. en Weth. is besloten dat de
verkiezing van een lid voor den gemeen
teraad zal plaats hebben op Vrijdag 30
Juli a. s. De stemming zoo noodig op
Woensdag 11 Augustus en herstemming
zoo noodig op Vrijdag 20 Augustus a. s.
Staat van oninbare posten voor den hoof-
delijken omslag wordt vastgesteld op een
bedrag van f70,53 en die van de honden-
belastirg op f2,50. Daarna wordt aange
boden de rekening der gemeente over
1908 niet een bedrag van inkomsten
f18196,17 en uitgaven f 16976,71'/i, aldus
een goed slot van f 1219,457a, idem reke
ning vau het Burg. Armoeetuur over 1908
met een bedrag van inkomsten f 5780,31V>,
uitgaven f 5135.921/*, aldus een goed slot
van 1 644, 9. Verder de begrooting van
het Burgerlijk Armbestuur voor 1910 met
eet, bedrag van inhomsten en uitgaven
f 3665,12, waarin een post van onvoorziene
groot f347,12, voor weike rekeningen en
begrootingen een oommissie tot onderzoek
wordt benoemd waarvoor gekozen worden
dhrn. C. Slabbekoorn, J. de Wolf en C.
Zuijdweg.
Op advies van de oom missie van onder
zoek der geloofsbrieven van de gekozen
raadslieden wordt met 6 stemmen dhr. P.
v. d. Linde (die zioh tijdens de bespreking
verwijdert) en met algemeone stemmen
dhr. J. Lindenherg als zoodanig toegelaten.
Als hoofd der openbare lagere sehool te
Oostkapelle wordt met algemeene stemmen
benoemd P, v. d. Linde Pz. hoofd der
openbare lagere sohool te St Philipsland,
waarbij dhr. P. v. d. Linde, vader van
den benoemde,zioh van stemming onthoudt.
Op eeDige reclames B. O. wordt met alge
meene stemmen afwijzend beschikt. Als
leden van het stembvresu worden aange
wezen dhrn. J. Kallemein en P. Koeman.
Middelburg. Den milicien-sergeant Oh.
Ketelaars van het 2 Bat. 3 Reg. Inl. alhier
is, met ingang van 20 Juli j.l., het radioaal
verleend als «aanvoerder de geschiktheid
bezittend voor sergeant-vrij williger". Op
den 22 Juli worden aangesteld tot milicien
korporaal de milioien-«oldaten Melsen,
Leendertse, van KeuleD, Sshroevers, Pie
teroe en Duijzer, allen bij het 2 Bat. 3
Rag. Inf. alhier.
Middelburg Door dhr J. Peil® alhier
is een aanklacht by den officier van justitie
ingediend, om een strafvervolging in te
stellen wegens laster tegen het bestuur
der 8 D. A. P. alhier.
Op 8 en 9 Sept. zal de Christelijk
Nationale Werkmansbond te Middelburg
zyn bondsvergadering houden, waarbij de
eere- voorzitter, dr J. Th. de Visser, de
feestrede Loopt uit te spreken.
Vlissingen Tot vaste hulpbesteller by
de rijkstelegraaf alhier is benoemd de heer
D. Roelse.
Schoondijke. Ean reiziger uit Bergen
op Zoom stond op het balkon van de tram,
die Dinsdagmiddag van Sohoondijke naar
Breskens reed. Daar hij zijn hoed, die
afwoei, wilde grijpen, kwam hij uit de tram
te vallen, gelukkig nog op de straatsteenen.
Ernstig gewond aan hoofd en handen, werd
te Breskens de eerste geneeskundige hulp